Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 486

जीवाभिगमसने ४६२ ज्ञातव्यं तत्राह-'जाव' इत्यादि, 'जाव सव्वट्ठसिद्धा' यावत्सर्वार्थसिद्धाः सर्वार्थसिद्धदेवपुरुप पर्यन्तं जातव्यमिति । तथाहि-देवपुरुषाश्चतुर्विधाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-भवनवासिनो वानव्यन्तरा ज्योतिष्का वैमानिकाश्च । तत्र भवनवासिनोऽसुरकुमारादिस्तनितकुमारान्त भेदेन दशविधा-भवन्तीति । वानव्यन्तराः पिशाचभूत-यक्ष-गन्धर्व-राक्षस-किन्नर-किंपुरुप–महोरगभेदेन अष्टप्रकारका भवन्ति । ज्योतिष्काश्चन्द्र-सूर्य-ग्रहनक्षत्र-ताराविमान-भेदेन पञ्चप्रकारका भवन्ति । वैमानिकाः कल्पोपन्नकल्पातीतभेदेन द्विविधाः, तत्र कल्पोपपन्नकाः सौधर्मादिभेदेन द्वादशविधा भवन्ति, कल्पातीतास्तु अवेयकानुत्तरोपपातिकभेदेन द्विविधा भवन्ति । एतदाशयेनैव कथितम् 'जाव सव्वट्ठसिद्धा' इति ॥सू० ८॥ चार प्रकार के कहे गये है-भवनवासी देवपुरुष, वानव्यन्तर देवपुरुष, ज्योतिष्क देव पुरुष और वैमानिक देव पुरुष इनमें भवनवासी देवपुरुष असुर, नाग, सुपर्ण, विद्युत्, अग्नि, द्वीप, उदधि दिशा, वायु और स्तनितकुमारदेवपुरुष ऐसे दस प्रकार के होते हैं। वान व्यन्तर देव पुरुष-पिशाच देवपुरुष १, भूत देवपुरुष २, यक्ष देवपुरुष ३, राक्षस देव पुरुष, ४, किंनर देवपुरुष, ५, किंपुरुष देवपुरुष ६, महोरग देवपुरुष ७, गन्धर्व देव पुरुष ८, इस प्रकार से माठ प्रकार के होते है। ज्योतिष्क देवपुरुष चन्द्र, सूर्य, प्रह, नक्षत्र और तारा विमान के भेद से पाँच प्रकार के होते हैं । वैमानिक देव पुरुप-कल्पोपपन्न और कल्पातीत के भेद से दो प्रकार के होते है। इनमें कल्पोपपन्न देवपुरुष सौधर्मादि देव पुरुष के भेद से बारह प्रकार के है । कल्पातीत देव पुरुष वेयक और अनुत्तरोपपातिक के मेद से दो प्रकार के है । इसी आशय को लेकर सूत्रकार ने “जाव सचट्टसिद्धा" सर्वार्थ सिद्ध देव पुरुष पर्यन्त ऐसा पाठ कहा है ॥सूत्र ८॥ અને આ દેવપુરુષ સંબંધી પ્રકરણ સર્વાર્થસિદ્ધ દેવપુરુષના પ્રકરણ સુધી કહેવું જોઈએ, જેમકે – દેવપુરુષ ચાર પ્રકારના કહ્યા છે, ભવનવાસી દેવપુરુષ વનવ્યંતર દેવ પુરૂષ,
તિષ્ક દેવ પુરુષ, અને વૈમાનિક દેવપુરુષ, આમાં ભવનવાસી દેવપુરુષ, અસુર, નાગ, . સાઈ, વિદ્યુત, અગ્નિ, દ્વીપ, ઉદધિ, દિશા, વાયુ અને સ્વનિત કુમાર દેવપુરુષ આ રીતે દસ પ્રકારના હોય છે. વાન વ્યંતર દેવપુરુષ – પિશાચ દેવ પુરૂષ, ભૂતદેવપુરૂષયક્ષદેવપુરૂષ, રાક્ષસ દેવપુરૂષ, કિનર દેવ પુરૂષ, કિપુરૂષ દેવપુરૂષ, મહારગ દેવપુરૂષ ગંધર્વ દેવપુરૂષ આ પ્રમાણે આઠ પ્રકારના હોય છે. જ્યોતિષ્ક દેવપુરૂષ – ચંદ્ર, સૂર્ય, ગ્રહ, નક્ષત્ર, અને તારા વિજ્ઞાનના ભેદથી પાંચ પ્રકારના હોય છે વૈમાનિક દેવપુરૂષ કલ્પપપન્ન અને કલ્પાતીત એ ભેદથી બે પ્રકારના હોય છે. તેમાં કલ્પપપન્ન દેવપુરૂષ સૌધર્માદિ દેવ પુરૂષના ભેદથી બાર પ્રકારના હોય છે. તથા ક૯પાતીત દેવપુરૂષ – કૈવેયક અને અનુત્તર५पाति न थी मे २न डाय छे २१ मलिप्राय ने इन सूरे "जाब सय दृसिद्धा" साथ सिद्ध वY३५ पय त म अमायने ५४ ४९स छ. ॥ ८॥ .