Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयद्योतिका टीका प्र० २
"
,
पुरुषाणामल्पबहुत्वनिरूपणम् ५०१ चरस्थलचर-खेचर पुरुषविषयकम् २ तृतीयं कर्म भूमिका कर्म भूमिकान्त रद्वीपकमनुष्य पुरुषविषयकम् ३, एतानि त्रीणि अल्पबहुत्वानि एतेषामेव स्त्रीविषयकाल्पबहुत्ववदेव व्याख्येयानि भेदस्ताव देतावानेव यत्-तत्र 'एयासि णं भंते! तिरिक्खजोणित्थीणं' इत्यादि कथितम् अत्र तु 'एएसिं भंते तिरिक्खजोणिपुरिसाणं इत्यादि वाध्यम् आलापक प्रकारः स्वयमूहनीयः तथाच सर्व स्तोकाः मनुष्य पुरुषाः, तदपेक्षया तिर्यग्योनिक पुरुषा असख्येयगुणा अधिकाः । तदपेक्षया देवपुरुषा संयगुणामधिकाः | १ | तिर्यग्योनिकपुरुषेषु मध्ये सर्वस्तोकाः खेचरपुरुषाः तदपेक्षया स्थलचरपुरुषाः संख्येयगुणा अधिकाः । तदपेक्षया जलचरपुरुषाः सख्येयगुणा अधिकाः | २ || मनुष्यपुरुषेषु मध्ये सर्वस्तोकाः अन्तरद्वीपका कर्मभूमिक मनुष्यपुरुषस्तदपेक्षया देवकुरूत्तर कुर्वकर्मदूसरा जलचरादि तीन प्रकार के जलचरों का तीसरा कर्मभूमिक आदि तीन प्रकार के मनुष्यों का ३, ये तीनों अल्पबहुत्व इनकी स्त्रियों के प्रकरण में जैसा पहले अल्पबहुत्व कहा है वैसा ही इन पुरुषों के अल्पबहुत्वमें भी जान लेना चाहिये । अन्तर इतना ही है कि स्त्री प्रकरणमें " एयासि णं भंते तिरिक्खजोणित्थोग ..." इत्यादि कहा है और यहां पर - "एएस ते तिरिक्खजोणियपुरिसाणं" इत्यादि कहना चाहिये, 'आलापकोंका प्रकार स्वयं समझ लेना चाहिये । यावत्पदसे गृहीत तीन अल्पबहुत्वों का अर्थ इस प्रकार हैं
सबसे कम मनुष्य पुरुष हैं, इनकी अपेक्षा तिर्यग्योनिक पुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं । तिर्यग्योनिक पुरुषों की अपेक्षा देवपुरुष असंख्यातगुणे अधिक होते हैं । यह पहला अल्पबहुत्व है १। तिर्यग्योनिक पुरुषों में सबसे कम खेचर पुरुष हैं, खेचर पुरुषों की अपेक्षा स्थलचर पुरुषों संख्यातगुणे अधिक होते हैं, स्थलचर पुरुष की अपेक्षा जलचर पुरष संख्यातगुणे अधिक होते है । यह दूसरा अल्पबहुत्व है । मनुष्य पुरुषों में सबसे कम अन्तरद्वीपके मनुष्य પહેલાં સામાન્ય તિય ચ મનુષ્ય દેવાનું ૧ ખીજું જલચર વિગેરે ત્રણ પ્રકારના જલચાનુ` ૨ ત્રીજું” કમ ભૂમિજ વિગેરે ત્રણ પ્રકારના મનુષ્યાનું ૩ આ ત્રણે અલ્પ બહુપણુ તેની સ્રિચા ના પ્રકરણમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે, એજ પ્રમાણે આ પુરૂષોના અલ્પ બહુપણામાં પણ समल सेवु. ३२४ भेटसोल छे है - स्त्री अरमां "पयासि णं भंते ! तिरिक्खजोणित्थीणं" इत्यादि उहे छे भने अडिया "पपसि णं भंते ! तिरिक्खजोणियपुरिसाणं" इत्याहि કહેવું જાઈ એ તેના આલાપકાના પ્રકાર જ્ઞાતાથી સમજી લેવા યાવપથી ગ્રહણ થયેલ અલ્પ બહુપણાના અર્થ આ પ્રમાણે છે—સૌથી ઓછા મનુષ્ય પુરૂષ છે તેના કરતાં તિર્યંચૈાનિક પુરૂષ અસ ખ્યાત ગણા વધારે હોય છે તિય ગ્યેાનિક પુરૂષો કરતાં દેવપુરૂષ અસ ખ્યાત ગણા વધારે હાય છે. આ રીતે આ પહેલુ અલ્પ બહુત્વ છે. ૧ તિ*ચૈાનિક પુરૂષોમાં સૌથી એાછા ખેચર પુરૂષો છે ખેચર પુરૂષા કરતાં જલચર પુરૂષ સખ્યાતગણા વધારે હાય છે, આ ખીજું અલ્પ બહુપણું કહ્યું છે. ૨ મનુષ્ય પુરૂષામાં સૌથી એછા અતરદ્વીપના મનુષ્ય પુરૂષ છે અતદ્વીપના મનુષ્ય પુરૂષા કરતા દેવકુરૂ
