Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रद्योतिकाटीका प्रति० २
स्त्रीणां भवस्थितिमाननिरूपणम् ३८९
पुचकोडी' उत्कर्षेण देशोना पूर्वकोटिः अयं भावः - इह कर्मभूमिकापि स्त्री अकर्मभूमिषु संहता अकर्मभूमिति व्यवहिते अकर्मभूमिक क्षेत्रसम्बन्धात् यथा लोके कश्चिन्मगधादिदेशात् सौराष्ट्र प्रति प्रस्थितो गिरिनगरादिषु निवास कल्पयितुकामः सुराष्ट्रपर्यन्तग्रामप्राप्तः सन् समुत्पथ मानेषु तथाविधप्रयोजनेषु सौराष्ट्र इति व्यवहियते तद्वत् कर्मभूमिजाऽपि स्त्री अकर्मभूमिकेति कथ्यते तत्र च संहृता सती काचिदन्तमुहूर्त्त जीवति, तथा काचित् जीविता सती ततोऽपि वा भूयोऽपि संहियते तदा व्रतग्रहणाष्टवार्षिक कालन्यूनपूर्व कोट्यायुष्का सा यावज्जीवमपि तत्रावतिष्टते, ततो जघन्यतोऽन्तर्मुहूर्त प्रोक्तम् उत्कृष्टतो देशोना पूर्वकोटिरिति । ननु भरतैरवतान्यपि क्षेत्राणि कर्मभूमौ वर्तन्ते तत्र चैकान्तसुषमादिकाले त्रीण्यपि पल्योपमानि स्थितिरस्या भवति संह
,
से तो एक अन्तर्मुहूर्त्त की है और “उक्कोसेणं " उत्कृष्ट से ' देखणा पुव्वकोडी” देशोन पूर्वकोटि की है । तात्पर्य यह है कि कर्मभूमिक स्त्री भी जब अकर्म भूमि में हरण करके ले आई जाती है तब वह अकर्मभूमिक क्षेत्र के सम्बन्ध से अकर्म भूमिका रूप से व्यवहृत होने लगती है । लोकव्यवहार में भी ऐसा ही देखा जाता है। - जब कोई मनुष्य मगधादिदेश से सौराष्ट्र में जाकर रहने लगता है - तो लोग उसे सौराष्ट्र का नागरिक कहने लग जाते हैं । कर्मभूमि से हरण कर कर्मभूमि में लाई गई कोई २ स्त्री तो एक अन्तर्मुहूर्त्त तक ही जीवित रहती हैं फिर वह वहीं से वापिस कर्मभूमि में ले आई जाती है फिर वह वहां से पुनः वापिस संहृत करके ले आईजाती है तो एक कोटि पूर्वकी आयु वाली वह भी एक कोटि पूर्व तक वहां जीवित रहती है । इस प्रकार जघन्य से ष्यकर्मभूमिक स्त्री की आयु संहरण की अपेक्षा एक अन्तर मुहूर्त्तकी और उत्कृष्टसे देशोंन एक कोटि पूर्व कीं कही गई जाननी चाहिये,
शंका - भरत और ऐवत क्षेत्र भी कर्मभूमि में है यहां जब एकान्त सुषमादिकाल होता है
"उक्कोसेण” उद्धृष्टथी 'देसूणा पुव्वकोडी" देशोन पूर्व अटिनी छे उडेवानु तात्पर्य मे छे કે—ક ભૂમિ જ સ્ત્રીપણુ જ્યારે અકર્મ ભૂમિમાં હરણ કરીને લાવવામાં આવે છે. ત્યારે આ એક ભૂમિક ક્ષેત્રના સંબધમાં અકમ ભૂમિક રૂપથી વ્યવહાર થવા લાગે છે, લેાક વ્યવહારમાં પણ એવુ જ જોવામાં આવે છે કે-જ્યારે કોઈ મનુષ્ય ભગવગેરે દેશમાંથી સૌરાષ્ટ્રમાં જઈને રહેવા લાગે છે. તા લોકો તેને સૌરાષ્ટ્રના નાગરિક કહેવા લાગે છે ક ભૂમિમાંથી હરણુ કરીને અક ભૂમિમા લાવવામાં આવેલ કેાઈ કોઈ સ્ત્રી તે એક અંતર્મુહૂત સુધી જ જીવતી રહે છે તે પછી તે ત્યાંથી ક ભૂમિમાં લઈ આવવામાં આવે છે પછી તે ત્યાથી ફરીથી પાછી સહરણ કરીને લઇ આવવામા આવે છે તે એક કટિપૂની આયુષ્યવાળી તે પણ એક કેાટિપૂર્વ સુધી ત્યા જીવતી રહે છે. આરીતે જઘન્યથી અક ભૂમિક સ્ત્રીની આયુ સ ́હરણની અપેક્ષાથી એક અંતર્મુહૃત'ની અને ઉત્કૃષ્ટથી દેશેાન એક કાટપૂની કહેવામાં આવી છે. તેમ સમજવું
