Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 188

१६८
जोवाभिगमसूत्रे
बगाहना - संस्थान स्थिति द्वारातिरिक्तानि सर्वाण्यपि द्वाराणि संग्राह्याणि तानि बादरपृथिवीकायिकवदेव ज्ञातत्र्यानि, गत्यागतिद्वारं तु स्वयमेव दर्शितम्, तत्र द्विगतिकाः तिर्यङ्मनुष्यगतौ गमनात, व्यागतिकाः तिर्यङ्मनुष्यदेवेभ्य आगमनात् पुष्पादिशुभवनस्पतिषु देवानामप्युत्पत्तिर्भवतीति । इदं त्र्यागतिकत्वं प्रत्येकशरीरवादरवनस्पतिकायिकानधिकृत्यैव प्रोक्तम्, अन्यथा--साधा - रणशरीरवनस्पतिकायिकेषु देवानामागमनाभावाद् एते द्वयागतिका एव भवन्ति तिर्यड्मनुष्येति गतिद्वयादेवागत्यात्र समुत्पद्यन्ते । सूत्रे तु प्रत्येक- साधारणेति द्वयमधिकृत्य विवक्षितमिति भावः । 'परित्ता असंखेज्जा अपरित्ता अनंता पन्नत्ता समणाउसो' परीताः प्रत्येक शरीरिणः असंख्येयाः अपरीता अप्रत्येकशरीरिणोऽनन्ताः प्रज्ञप्ताः हे श्रमण ' हे आयुष्मन् उपसंहरन्नाह--'सेत्त' इत्यादि, ' से तंसाहारणसरीर वायरवण-सइकाइया' ते एते साधारणशरीर वादर वनस्पति
2
कथन है वह भी प्रत्येक शरीरवनस्पति को लेकर ही कथन किया है अन्यथा साधारण शरीरवनस्पति में देव के आने का निषेध है इससे यह साधारण शरीर वनस्पतिकाय तिर्यश्च मनुष्यरूप दो गति से आने वाले होने के कारण ये दो आगति वाले ही होते हैं । सूत्र में प्रत्येक शरीवनस्पतिकाय और साधारणशरीरवनस्पतिकाय इन दोनों को साथ लेकर विवक्षा की है । यहाँ यावत्पद से शरीर अवगाहना संस्थान और स्थितिद्वार के सिवाय सब द्वार संगृहीत होते हैं, वे सर्व द्वार चादरपृथिवीकायिक के प्रकरण में जिस रूप से कहे गये हैं वैसे ही यहाँ पर भी कहलेना चाहिये देवो की उत्पत्ति पुष्प आदि शुभ वनस्पति में ही हो जाती है इस कारण उन्हें त्र्यागतिक प्रकट किया गया है । " परित्ता असंखेज्जाअपरित्ता अनंता पण्णत्ता" ये प्रत्येक शरीर असंख्यात और अप्रत्येक शरीर अनंत कहे गये हैं । हे श्रमण | आयुष्मन् । " से तंसाहारणसरीर वायरवणस्सइकाइया" इस प्रकार સ્થાનામાં દેવાની પણ ઉત્પત્તિ હોય છે. અહિયાં પણ જે આ ત્રણ ગતિથી અનેક પણાનુ કયન છે, તે પણ પ્રત્યેક શરીર વનસ્પતિને લઈને જ કથન કરેલ છે અન્યથા સાધારણુ શરીર વનસ્પતિમાં દેવાની ઉત્પત્તિ થતી નથી અને તેથીજ આ સાધારણ શરીર વનસ્પતિકાય તિય ચ અને મનુષ્ય બે ગતિથી આવનારા હોવાથી તેએ એ આગતિવાળા જ હાય છે
સૂત્રમાં પ્રત્યેક શરીર વનસ્પતિકાય અને સાધારણ શરીર વનસ્પતિકાય આ બન્નેની એક સાથે વિવક્ષા કરી અહિયાં યાવપદથી શરીર, અવગાહના, સસ્થાન, અને સ્થિતિ દ્વાર શિવાય બધા જ દ્વારાના સંગ્રહ થયેલા છે. એ બધા દ્વારા ખાદર પૃથ્વીકાયિકાના કથનમાં જે પ્રમાણે કહ્યા છે. એજ પ્રમાણે અહિયાં પણ કહેવા જોઈ એ. દેવાની ઉત્પત્તિ પુષ્પ વિગેરે શુભ વનસ્પતિમાં थाय छे. तेथी तेयाने प्रयागतिस्त्रषु गतिथी भाववावाजा मे प्रभा डेस छे "परिक्षा असंसेज्जा अपरित्ता अणंता पण्णत्ता" या प्रत्येऽशरीर असभ्यात भने प्रत्ये शरीर अनंत साधे, हे श्रम ! हे आयुष्यभन् " से तं साधारणसरीर वायरवणस्लर काड्या"