Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमैयघोप्रतिका टीका प्रति० १ समूच्छिमस्थलचरपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकनिरूपणम् २४५ अवगाहनाद्वारे-जलचर प्रकरणाद् विशेषः स चेत्थम्-ओगाहणा जहन्नेणं अंगुलस्स असंखेज्जइभागं' शरीरावगाहना जघन्येनाड्गुलस्यासंख्येयभागं भवनि संमूछिमचतुष्पदस्थलचराणाम् , 'उक्कोसेणं गाउयपुहुत्त' उत्कर्षेण तु शरीरावगाहना चतुष्पदस्थलचराणां गव्यूतपृथक्त्वं द्विगव्यूतादारभ्य नवगव्यूत (क्रोश ) पर्यन्तमिति ॥
___ संहननद्वारे-सेवार्तसंहननं• भवति जलचरवत् ॥ संस्थानद्वारे-हुण्डसंस्थानसंस्थितानि चतुष्पदानां शरीराणि भवन्ति ॥ कषायद्वारे-चत्वारः क्रोधमानमायालोभाख्याः कषाया भवन्ति । संज्ञाद्वारे--आहारभयमैथुनपरिग्रहाख्याश्चतस्रः संज्ञा भवन्ति ॥ लेश्याद्वारे--कृष्णनीलकापाताख्यारिक तैजस और कार्मण ये तीन शरीर होते है १ अवगाहनाद्वार में विलक्षणता है वह इस प्रकार समूछिम इन चतुष्पदस्थलचरो की अवगाहना जघन्य से अंगुल के असंख्यातवें भाग प्रमाण होती है और उत्कृष्ट से गव्यूत पृथक्त्व- द्विगव्यूत (दो कोस ) से लेकर नौ गव्यूत तक की होती है २ । सहनन द्वार में इनके सेवात सहनन होता है ३ । संस्थानद्वार में इनके शरीर हुण्ड संस्थानवाले होते हैं ४ । कषायद्वार में इनके क्रोध, मान, माया और लोभ ये चार कषायें होती है ५ । संज्ञाद्वार में इन संमूछिम चतुष्पद स्थलचरों को आहार, भय, मैथुन और परिग्रह ये चार संज्ञाएँ होती है ६ लेश्याद्वार में इनके कृष्ण, नील, कापोत ये तीन लेश्याएँ होती हैं ७ । इन्द्रियद्वार में इनके स्पर्शन रसना, घ्राण चक्षु और कर्ण ये पांच इन्द्रियाँ होती हैं ८! समुद्धात द्वार में इन संमूर्छिम चतुष्पदो के वेदना, कषाय और मारणान्तिक ये तीन समुद्घात होते है ९ । संज्ञाद्वार में ये संज्ञी नहीं होते है किन्तु असंज्ञी होते हैं क्योंकि इनको मन नहीं होता है १० 1 वेदद्वार में-ये नियम से नपुंसक वेदवाले ही
વિલક્ષણ પારું હોય છે. તે આ પ્રમાણે છે. સંમૂર્ણિમ સ્થલચર ચતુષ્પદેની અવગાહના જઘન્યથી આગળના અસંખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણ વાળી હોય છે અને ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના ગગૃત પૃથફત્વ અર્થાત દ્વિગભૂત-બે ગાઉથી લઈને નવગચૂત નવ ગાઉસુધીની હોય છે. ૨, સંહનન દ્વારમાં–તેઓને સેવા સંહના હોય છે. ૩, સ સ્થાન દ્વારમાં તેઓના શરીર હંડ સંસ્થાન વાળા હોય છે. ૪, કવાય દ્વારમાં–તેઓને ક્રોધ, માન, માયા, અને લેમ આ ચાર કષા હોય છે. ૫, સંજ્ઞા દ્વારમાં આ સંમૂર્ણિમ સ્થલચરોને આહાર, ભય, થન અને પરિગ્રહ આ ચાર સંજ્ઞાઓ હોય છે , લેણ્યાદ્વારમાં તેઓને કૃષ્ણ, નીલ કપોત એ પ્રમાણેની ત્રણ વેશ્યાઓ હોય છે ૭, ઈદ્રિયદ્વારમાં તેઓને સ્પર્શન, શ્રૌત્ર-ચક્ષુ ધ્રાણુ રસના આ પાંચ પ્રકાર ની ઈદ્રિયો હોય છે. ૮, સમઘાત દ્વારમાં આ સંમૂર્હિમ ચતુષ્પદોને વેદના, કષાય, અને મારણુનિક એત્રણ સમુદઘાતે હોય છે. ૯, સંજ્ઞા દ્વારમાં તેઓ સંશી હોતા નથી. પરંતુ અસંતી હોય છે. કેમ કે તેઓને મનહેતું નથી. ૧૦' વેદદ્વારમાં તેઓ નિયમથી નપુ
