Book Title: Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१५१
प्रमेयद्योतिका टीका प्रति० १ वनष्पतिकायिकानां शरीरादिद्वारनिरूपणम् त्सर्वं शरीरादिच्यवनपर्यन्तद्वारजातं तथैव - सूक्ष्मपृथिवी कायिकप्रकरणवदेव बोध्यम्, केवलं सूक्ष्मपृथिवीकायिकापेक्षया सूक्ष्मवनस्पतिकायिकानां सस्थाने यद्वैलक्षण्यं तत्स्वयमेव दर्शयति सूत्रकार : - 'णवरं अणित्थत्थसंठाणसंठिया' नवर केवलम् एषा शरीराणि अनित्थंस्थसंस्थानस स्थितानि, इत्थं तिष्ठतीति इत्थंस्थं न इत्थंस्थमिति अनित्थंस्थम् अनियताकारमित्यर्थः, तच्चसंस्थानमिति अनित्थस्थसस्थानं तेन युक्तानि - इति अनित्थंस्थसंस्थान संस्थितानि तेषां शरीराणीति । संस्थानातिरिक्तं सर्वं द्वारजातं सूक्ष्मपृथिवीकायिकवदेव ज्ञातव्यमिति । 'दुगइया दुआगइया अपरित्ता अनंता' द्विगतिकाः सूक्ष्मवनस्पतिकायिकत• उदवृत्य तिर्यङ्मनुष्यगतौ एव गमनाद् द्विगतिकाः सूक्ष्म वनस्पतिकायिकाः, प्रयागतिकाः - द्वाभ्यां तिर्यड्मनुष्याभ्यामागति'आगमनं येषां ते द्वयागतिका, तिर्यडू मनुष्याभ्यामेवात्र सूक्ष्म वनस्पतिकायिकेष्वागमनायिक जीवो की अपेक्षा इनके संस्थान में केवल यही विशेषता है कि इनके शरीर का संस्थान अनि - स्थंस्थ होता है । अर्थात् इनके शरीर का नियत संस्थान नहीं होता है अनियत आकार वाले इनके शरीर होते है । क्योंकि जिसमें यह ऐसे ही आकार वाला है इस प्रकार नियत आकार वत्ता की प्रतीति होती है वह इत्थंस्थ संस्थान है । इससे विपरीत अनित्थंस्थ संस्थान
। इस संस्थान वाले सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीवो के शरीर होते हैं । संस्थान के अतिरिक्त बाकी के सब द्वारों का कथन सूक्ष्मपृथिवीकायिक के प्रकरण में जैसा किया है वैसा ही है । " दुगइया दुआगइया अपरित्ता अनंता" सूक्ष्मवनस्पतिकायिक से मरकर जीव तिर्यञ्च और मनुष्य इन दो में ही उत्पन्न होते हैं । अतः ये द्विगतिक है । तथा इन सूक्ष्मवनस्पति कायिकों में तिर्यश्च और मनुष्य गति से ही आये हुए जीवो का उत्पाद होता है अतः ये સબધમા શરીર વિગેરે દ્વારાનુ કથન સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાયક જીવના સંબંધમાં કહ્યા પ્રમાણે જ સમજી લેવુ. સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાય વાળા જીવે કતાં આ સૂક્ષ્મ વન તિકાના સસ્થા દ્વારમાં કેવળ એજ વિશેષતા છે કે-આ સૂક્ષ્મ વનસ્પતિકાયિક જીવેાનુ સ’સ્થાન અનિત્યસ્થ હોય છે. અર્થાત્ આ સૂક્ષ્મ વનસ્પતિ કાયિકાનું સસ્થાન કેાઈ નિયત-નિશ્ચિત હોતુ નથી અનિયત આકાર વાળ તેમના શરીરા હૈાય છે. કેમકે જેમાં તે પ્રવેશે તેવા જ આકારવાળા તેઓ હાય છે આ પ્રકારે નિયત કારની પ્રતીતિ ખાત્રી થાય છે, તે ઇન્થસ્થ' સંસ્થાન કહેવાય છે અને આનાથી ભિન્ન હાય તે અનિત્યસ્થ સસ્થાન હોય છે. સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાચિક જીવેાના શરીરા આ “ઇન્થસ્થ’ સંસ્થાન વાળા હોય છે
સંસ્થાન દ્વારના કથન સિવાય ખાકીના સઘળા દ્વારાનુ કથન સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાયિકના सभधभां ? प्रभाएँ] वामां आवे छे से प्रभा छे, “दुगड्या दुआगइया अपरिता अणंता" सूक्ष्म वनस्पतिप्रयिष्ठ व भरीने तिर्यय भने भने मनुष्य या में गतिमांन उत्पन्न थाय छे तेथी तेथेोने "द्विगतिक" में गतिमां क्वावाजा उद्या हे तथा या सूक्ष्म વનસ્પતિકાયિકામાં તિર્યંચ અને મનુષ્ય ગતિમાંથી આવેલા જીવાનીજ ઉત્પત્તી થાય છે, तेथी तेथे ने 'द्वयागतिक" मे गतिभांथी भाववा वाजा उडेला छे. ', अपरित्ता" या सूक्ष्म
3
