Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 111

प्र. १ दर्शनद्वारनिरूपणम् ९१ खलु भदन्त ! जीवाः किं चक्षुर्दर्शनिनः अथवा अचक्षुर्दशनिनः अवधिदर्शनिनो वा केवलदर्शनिनो वा ? दर्शनं नाम सामान्यविशेषोभयात्मके जीवादिपदार्थे सामान्याववोधः तदर्शनं चतुःप्रकारकम्-चक्षुर्दशनम् अचक्षुर्दर्शनम् अवधिदर्शनं केवलदर्शन च, तत्र सामान्यविशेषोभयात्मके वस्तुनि चक्षुषा दर्शन रूपसामान्यपरिच्छेदश्चक्षुर्दर्शनम् । अचक्षुषा चक्षुर्वर्जशेषेन्द्रियमनोभिर्जनितं दर्शनमचक्षुर्दर्शनम् , अवधिरेव दर्शनम्-रूपिपदार्थविषयकं सामान्यग्रहणमवधिदर्शनम्, केवलमेव दर्शनम्- सकलजगगाविवस्तुसामान्यपरिच्छेदरूपं केवलदर्शनम्-- तदत्र एतेषु दर्शनेपु मध्ये कतमद्दर्शन सूक्ष्मपृथिवीकायिकानां भवतीति प्रश्नः, भगवानाह
(१४) दर्शनद्वार "ते णं भंते । जीवा किं चक्दसणी अचक्खुदंसणी ओहिदसणी केवलदसणी" हे भदन्त ! ये सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव क्या चक्षुदर्शनवाले होते है ? या अचक्षर्दनिवाले होते है ? या अवधिदर्शनवाले होते है ? या केवल दर्शनवाले होते है ? जीवादि पदार्थसामान्य विशेष दोनों धर्मात्मक है सो इनका जो सामान्यात्मक बोध होता है वह दर्शन है यह दर्शन 'चक्षुर्दर्शन, अचक्षुर्दर्शन, अवधिदर्शन और केवलदर्शन' के भेद से चार प्रकार का होता है सामान्य विशेषरूप उभयधर्मात्मक वस्तु में जो चक्षुद्वारा रूपसामान्य का ग्रहण होता है वह चक्षदर्शन है चक्षु इन्द्रिय के सिवाय शेष इन्द्रियों द्वारा और मनद्वारा जो सामान्य बोध होता है वह अचक्षुर्दर्शन है । रूपी पदार्थ के विषय में जो अवधिज्ञान होने के पहिले सामान्य अवलोकन होता है वह अवधिदर्शन है। सम्पूर्ण जगत् की वस्तुओं का जो सामान्य रूप से ज्ञान होता है वह केवलदर्शन है। इन चार प्रकार के दर्शनों में कौन सा दर्शन सूदमपृथिवीकायिक जीवों के होता है ऐसा यह प्रश्न है इसके
(१४) शनिवा२ ते णं भते ! जीवा किं चक्खुदंसणी, अचक्खुदंसणी, ओहिदसणी केवलदसणी ?" सावन् ! सूक्ष्मथ्वीय यक्षुश नवा डाय छ ? भन्यक्षुદેશનવાળો હોય છે? કે અવધિદંશનવાળો હોય છે ? કે કેવળદેશનવાળો હોય છે ? જીવાદિ પદાર્થમાં સામાન્ય અને વિશેષ, આ બને ધર્મને સદ્ભાવ હોય છે. તેમના વિષે જ સામાન્ય બંધ થાય છે, તેનું નામ દશન છે, તે દશનના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર छे-(1) यक्षु शन, (२) २सयशन, (3) अवधि शन, मन (४) सशन. सामान्य વિશેષ રૂપ બને ધમવાળી વસ્તુના સામાન્ય રૂપનું ચક્ષુ દ્વારા જે ગ્રહણ થાય છે, તેનું નામ ચક્ષુદર્શન છે. ચક્ષુઈન્દ્રિય સિવાયની ઈદ્રિ દ્વારા અને મન દ્વારા જે સામાન્ય બોધ થાય છે, તેનું નામ અવધિદશન છે રૂપી પદાર્થોના વિષયમાં અવધિજ્ઞાન થયા પહેલાં જે સામાન્ય અવકન થાય છે, તેનું નામ અવધિદર્શન છે. આખા જગતની વસ્તુઓનું જે સામાન્ય રૂપે જ્ઞાન થાય છે તેનું નામ કેવળદર્શન છે. અહીં એવો પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો છે કે આ ચારે પ્રકારનાં દર્શનેમાંથી કયાં કયાં દશનેને સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાયિક જીવમાં સાવ आय छ १ मा प्रश्न उत्तर भापती महावीर प्रभु ४ छ -"गोयमा" हे गौतम !