________________
૧ઃ સદાયારનું મહત્ત્વ સમજો !
જ્ઞાન ભણ્યો પણ સરવૈયે શું?
ટીકાકાર મહર્ષિ શ્રી શીલાંકસૂરિજી ફરમાવી ગયા કે જ્યાં સુધી શ્રી અરિહંતદેવના વચનનો ઉપદેશ ન મળે, ત્યાં સુધી સાચો વિવેક જાગતો નથી. સાચો વિવેક જાગે નહિ, ત્યાં સુધી હેય અને ઉપાદેય પદાર્થનું વાસ્તવિક જ્ઞાન થાય નહિ. એ હેય અને ઉપાદેય પદાર્થનું વાસ્તવિક જ્ઞાન થાય નહિ, ત્યાં સુધી રાગ, દ્વેષ અને મોહ ઘટે નહિ. એ ત્રિપુટી ઘટે નહિ ત્યાં સુધી દુઃખ દૂર થાય નહિ અને સુખની ભાવના ફળે નહિ. માટે દુઃખને દૂર કરવા તથા ઇચ્છિત સુખને મેળવવા માટે, શ્રી અરિહંતદેવના વચનનો અનુયોગ કરવો જોઈએ.
અનુયોગ કરનારે શ્રી અરિહંતદેવના જ વચનનો અનુયોગ કરવો જોઈએ અને સાંભળનારે તે જ સાંભળવો જોઈએ, કારણ કે આત્માનો ઉદય એના વિના નથી, ઉદ્ધાર એનાથી જ છે. એ જ અનુયોગ એવો છે, કે જેનાથી આત્મા સાચો વિવેક પેદા કરી શકે અને તે વિવેક વડે હેય અને શેય તથા ઉપાદેયનું સ્વરૂપ સમજી શકે. હેય, બ્રેય અને ઉપાદેયનું સ્વરૂપ સમજાયું કે તરત જ રાગ, દ્વેષ અને મોહ પાતળા પડે. એ પાતળા પડ્યા કે દુ:ખ આપોઆપ જાય અને સુખ ચાલ્યું આવે. સીધેસીધું ચાલ્યું આવે, લેવા ન જવું પડે. એ અનુયોગ ન થાય, ત્યાં સુધી દુઃખ તો છે જ. એમાં બીજું દુઃખ ઉમેરાતું જાય અને સુખ છેટે છેટે જતું જાય.
શ્રી અરિહંતદેવનાં વચનને ચાર વિભાગમાં વહેંચ્યાં છે. એ ચારે વિભાગમાં ચોથો “ચરણકરણાનુયોગ મુખ્ય છે. એના વિના એટલે કે એની પ્રાપ્તિ કે રુચિ વિના, પ્રથમના ત્રણે અનુયોગો નિષ્ફળ છે. એની પ્રાપ્તિ કે રુચિ વિનાનું જ્ઞાન, ફળ વિનાનું થઈ જાય છે. વાત પણ ખરી છે કે જેના માટે છે, તેનાથી તેની પ્રાપ્તિ ન થાય તો કહેવું જ પડે કે તે નિષ્ફળ ગયું ! આથી સ્પષ્ટ છે કે શ્રી જિનપ્રણીત “ધર્મકથાનુયોગ, ગણિતાનુયોગ તથા દ્રવ્યાનુયોગનું પ્રવચન કરનારાઓથી પણ ચરણકરણાનુયોગને આવો ન જ કરાય. એ તો સાથે ને સાથે જ રહેવો જોઈએ.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
