________________
699
-
- ૧૧ ઃ દર્શનના ઉધોતથી જ્ઞાનનો ઉધોત - 48
– ૧૭૧
જિનેશ્વરદેવની આજ્ઞા પ્રત્યે રુચિ. અનંતાનુબંધી કષાય અને ત્રણ મોહનીયનાં પડળ આવ્યાં છે તે ખસે, ત્યારે જે સ્વાભાવિક રુચિ આત્માને થાય તે દર્શન ! જેમ બાળકને જન્મતાં જ સ્તનપાનની રુચિ થાય છે. એને એનું જ્ઞાન છે ? નહિ જ, પણ અનાદિની એ રુચિ છે. આવરણ ખસવાથી થતી રુચિ તેનું નામ દર્શન. જેમ શ્રી નયસારને થયું. અકામ નિર્જરાથી પણ આવરણ તો ખસે. અકામ નિર્જરાના યોગે આવરણ ખસે અને યોગ્ય સંસર્ગ થાય તો પલટો પણ થઈ જાય. સામગ્રી પૂર્વથી લઈને આવે છે અને રુચિ આપોઆપ જન્મે છે. અશુભના ઉદયને લઈને, બળવાન આત્મા પણ સારી જગ્યાએ હોવા છતાં, ત્યાંથી એવો સરે કે ક્યાં જશે તેમ કહેવાય નહિ ! સરવાની, ન માલૂમ પડે તેવી ક્રિયા ચાલુ જ હોય. એથી તો કલ્યાણકાંક્ષી આત્માઓને સદેવ ચેતતા રહેવાની જ્ઞાની પુરુષોએ ફરમાઈશ કરી છે.
વસ્ત્ર પેટીમાં પડી રહ્યું અને બે વર્ષ પછી જીર્ણ થયું, કારણ કે જીર્ણ થવાની ક્રિયા રોજ ચાલુ હતી, માત્ર દેખાતી નહોતી. યોગ્ય આત્માનું પણ અશુભના ઉદયે એ રીતે સરવાનું થાય કે એને કાળજી ન રહે, ધીમે ધીમે સરતો જાય અને જ્યારે પડે ત્યારે એને પોતાને પણ ભાન આવે કે પોતે ગબડ્યો. પાલખ પર ચિત્રને જોતો ચિત્રકાર ધીમે ધીમે પાછો ખસે. એને ભાન ન હોય. એ તો પોતે દોરેલા ચિત્રને જોતો જોતો અને એની મનોરમતામાં આસક્ત થતો થતો પાછલે પગે હઠતો જાય, પણ કિનારે આવે કે એ પડે. ત્યારે એ એક જ પગલે પડ્યો એમ ન કહેવાય. પડવાની ક્રિયા તો પગલે પગલે ચાલુ હતી, પણ એની એને ખબર નહોતી. કર્મની કાર્યવાહી એવી છે કે સ્થિતિ પૂરી થાય ત્યારે ખસવાનાં ખરાં. કર્મની ખસવાની ક્રિયા એટલે આપણા માટે વિપાકની ક્રિયા ! કર્મ લાગે ત્યારે તો ખબર પડે નહિ, કારણ કે ભાઈબંધ મોજમાં હોય એટલે માલુમ ન પડે, પણ ખસવા માંડે ત્યારે જ ખરી ખબર પડે ! એ તો ચોંટેલી પટ્ટી ! સામાન્ય ચોંટી હોય તો થોડી પીડાથી ઊખડે અને વાળ સાથે બરાબર ચોંટી હોય તો નવી ઉપાધિ ઊભી કરીને ઊખડે. જેવો કર્મનો રસ તેવો અને તેટલો વિપાક ! વિપાક વખતે સાવધ થાય, સમજે કે આ અશુભ કર્મનું ફળ છે તો તો બચે, પણ “ઓ બાપ' કરે તો નીચે જાય : તકલીફ જાય નહિ, એ તો ભોગવાય જ, પણ વધારામાં નવા દુશ્મનને ઘરમાં ઘાલે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
