________________
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો ૩
દેશના માલિક મહારાજા પણ ચોમાસામાં સર્વથા પાંચ વિગઈનો ત્યાગ કરતા, વનસ્પતિ માત્રનો ત્યાગ કરતા, નિયમિત એકાસણું કરતા. અઢાર દેશના માલિક માટે આ બધું સહેલું છે, એમ ? નહિ જ. ધર્મ પરિણત થયા વિના એ બધું સહેલું નથી જ લાગતું. આટલો આટલો ત્યાગ છતાં કાંઈ પરાક્રમ ઘટી ગયું હતું ? નહિ જ. આટલી મોટી ઉંમર બાદ તો એ મહાપુણ્યશાળી આત્માએ અભ્યાસ કર્યો, સારા કવિ બન્યા, કર્મના ગ્રંથોના વિષયમાં પણ પ્રવીણ થયા. ત્રિકાળપૂજન, ઉભય ટંક આવશ્યક, નિયમિત વ્યાખ્યાનશ્રવણ, રાજકારભાર ચલાવવો અને એમાં અભ્યાસ કર્યો. બાધા પહોંચી ? હરકત આવી ? નહિ જ. અને જીવન એવું જીવ્યા કે સામંત આદિ બધા જ ખુશ રહેતા. ખરેખર, ધર્મપરિણત આત્માઓની દશા જ જુદી હોય છે.
.
શ્રી વસ્તુપાળ વગેરે પ્રભાવક શાથી બન્યા ?
સમ્યગ્દષ્ટિપણું આવ્યા બાદ, ધ્યેયની શુદ્ધિ તો થવી જ જોઈએ. એકેએક ધર્મક્રિયા કરતી વખતે, દુનિયાના પદાર્થો પરથી પ્રેમ છૂટવો જોઈએ અને અહીં સદ્ભાવ થવો જોઈએ. તેનું જ નામ સમ્યક્ત્વ.
536
શ્રી કુમારપાળ મહારાજા એક વખત સામાયિકમાં હતા, ત્યારે પગે મંકોડો ચોંટ્યો : ઊખડે નહિ. ચપ્પુથી ચામડી કાપી એને આઘો મૂકચો, પણ ઉખાડ્યો નહિ, મંકોડાને પીડા ન થાય એ જ હેતુ. ‘યુદ્ધમાં પંચેન્દ્રિય જીવોનો ઘાત કરનારા આપણે, એને વળી આ મંકોડાબંકોડાની શી દયા ? એવું એમને ન થયું. રાજકારભારને અંગે યુદ્ધ કરવાં પડે, પણ એને એ ક૨ણીય માનતા ? નહિ જ. વિચારો કે મંકોડા જેવા નાના જંતુ પ્રત્યે પણ દયા કેટલી ? ચામડી કાપવી સહેલી છે, એમ ? એ હૃદય કયું ? ખૂબ વિચારો ! આજના લેભાગુઓ વાતો બધાની કરે કે ‘કુમારપાળ આમ કરતા હતા, વસ્તુપાળ, તેજપાળ, વિમળ મંત્રી વગેરે આમ કરતા હતા’ પણ ‘ક્યારે, કેમ અને કેવી રીતે ?’ એ ન સમજે. આથી જ કહેવું પડે છે કે દૃષ્ટાંતોને ઊંધી રીતે ન લ્યો.
એક રાજાને સંધિ માટે કહેવરાવતાં, એ રાજાએ એમ કહેવરાવ્યું કે ‘એ ભાજીખાઉ વાણિયા શું કરવાના હતા ?' વસ્તુપાળ - તેજપાળ મંત્રીઓએ લખી મોકલ્યું કે, ભાજીખાઉ કેવા છે, એ જોવું હોય તો ૨ણસંગ્રામમાં આવજો. સંગ્રામ થયો. મંત્રીઓને આ નિયમ છે કે સામા હથિયાર ચલાવ્યા પહેલાં હથિયાર ચલાવવું નહિ. અત્યારે જીવન જોખમમાં છે, સંગ્રામભૂમિ છે, દુશ્મન સામે છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
