________________
૩૪
-
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - ૩ ——–
S:
પણ ઉત્તર એ જ કે “એ જાણતા હતા તે વયે નીકળ્યા’ અને ‘અમુક વય સુધી કેમ ન નીકળ્યા ?” - આનો પણ ઉત્તર એ જ કે “એ પણ જાણતા હતા કે ત્યાં સુધી નીકળવાનું નથી, માટે ન નીકળ્યા.” અર્થાત્ જ્ઞાની જાણે તેમ કરે, તેમાં અજ્ઞાનીઓ માટે પ્રશ્નને સ્થાન જ નથી. સાચું જ્ઞાન કે સાચા જ્ઞાનના સ્વરૂપનું જ્ઞાન નથી, એથી જ એવા એવા પ્રશ્નો થયા કરે છે. કયો જ્ઞાની કર્મ ખપાવે ?
શ્રી જૈનશાસનમાં ક્રિયારહિત જ્ઞાનની કિંમત નથી, કારણ કે શ્રી જૈનશાસને જ્ઞાનને નિર્જરા માટે સ્વીકાર્યું છે. જે જ્ઞાન બંધનું કારણ થાય એ જ્ઞાન વસ્તુતઃ જ્ઞાન નથી. આ એક જ્ઞાનની કસોટી છે. જે જ્ઞાનથી આત્મા વિષયકષાયમાં વધુ લેપાય, વિષયકષાય તરફ વધુ ઢળે, તે જ્ઞાન અજ્ઞાનરૂપે પરિણમ્યું કહેવાય. અને એ જ કારણે “અભિમાન' એ જ્ઞાનનું અજીર્ણ કહેવાય છે. એ “અભિમાન' રૂપ અજીર્ણ બધાને થાય એ કાયદો નથી, પણ જેને જેને જ્ઞાન તે રૂપે ન પરિણમે, તેને થવા સંભવ છે. માટે જ્ઞાનીએ સાવચેત રહેવું, એ તો જરૂરી જ છે. બધાને જ થતું હોત, તો તેને અજીર્ણ ન કહેવાત પરંતુ કંઈક એને પચાવી શક્યા છે અને એના યોગે કલ્યાણ સાધી ચૂક્ય છે. એટલે જે ભણતરથી આત્મા વિષય-કષાયમાં લીન બને અને અભિમાજેથી આવે તે અજીર્ણ ! બાકી જેમ જેમ જ્ઞાન વધુ ને વધુ આવતું જાય, તે તેમ વિષય-કષાયની ભાવના મંદ પડતી જ જાય છે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિના પરિણામ જો “અભિમાન' આવે, તો સમજવું કે “જેવું જોઈએ તેવું જ્ઞાન પરિણા પામ્યું નથી.” જ્ઞાન, એ માત્રા છે. માત્રા લીધા પછી પથ્ય ન પળાય, તો ફૂ એમાં નવાઈ પણ શી ? લેતાં ભાવના સારી હોય, લીધું હોય પણ વિનયથી પરંતુ લીધા પછી- “હું પણ કાંક છું' - એમ થાય, તો પણ પરિણામ ભયંક આવે ! મળ્યા પછી જે જાતની જોખમદારી છે, તે જાતની જોખમદારી મળ્યા પૂર્વે નહોતી. પહેલાં તો મેળવવાની લાલસા હતી. અર્થી બને ત્યારે તો લઘુતા આવે, પણ મળ્યા પછી તે લઘુતા ટકાવવી એમાં ખરી ખૂબી છે.
નિંદા સાંભળવી અને એથી અલુબ્ધ રહેવું સહેલું, પણ પ્રશંસા સાંભળ અને એ જીરવવી એ કઠણ છે નિંદા સાંભળી શાંતિ રાખનારા થોડા નીકળે પણ નીકળે તો ખરા જ : જ્યારે પ્રશંસા સાંભળી સમપણું જાળવનાર બ જ થોડા. આંગળીના ટેરવે આવે એટલા જ !
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
