________________
૭ઃ શિક્ષણનો હેતુ શો ?
શિક્ષણના હેતુનેન વીસરો:
ટીકાકાર મહર્ષિ ફરમાવી ગયા કે કલ્યાણના અર્થી આત્માએ કલ્યાણના અર્થી આત્મા પાસે શ્રી અરિહંતદેવના વચનનો જ અનુયોગ કરવો જોઈએ. કેમ કે એના વિના સાચો વિવેક જાગતો નથી : સાચો વિવેક જાગ્યા વિના હેય તથા ઉપાદેય પદાર્થોનું જ્ઞાન થતું નથી. હેય તથા ઉપાદેય પદાર્થોનું વાસ્તવિક જ્ઞાન થયા વિના રાગ, દ્વેષ તથા મોહ ઘટતા નથી અને સંસારની જડરૂ૫ રાગ, દ્વેષ તથા મોહ ઘટે નહિ, ત્યાં સુધી દુઃખ દૂર થતું નથી તથા ઇષ્ટસુખની પ્રાપ્તિ થતી નથી.
શ્રી અરિહંતદેવના વચનના અનુયોગને ચાર વિભાગમાં વહેંચવામાં આવ્યો છે. એમાં ચરણકરણાનુયોગની પ્રધાનતા છે. ચરણની પ્રાપ્તિ થાય તો પહેલાંના ત્રણે અનુયોગોની સફળતા છે અને જો ચરણની પ્રાપ્તિ ન થાય, તો એ ત્રણે અનુયોગોની તેવી સફળતા નથી. વધુમાં જે આત્માને ચરણની રુચિ જ ન થાય, તેને તો એ ત્રણે અનુયોગો લાભને બદલે હાનિ પણ કરે છે. ઉપયોગ કરનાર જેવો હોય તેવો જ જ્ઞાનનો અમલ થવો, એ સ્વાભાવિક છે. ત્યાગની રુચિ વિના જ્ઞાનરૂપ વસ્તુનો અમલ જુદો થાય છે. અમલ ભિન્ન થયો એટલે એ અનુયોગો શ્રી જિનેશ્વરદેવે કહેલા અનુયોગરૂપે સાધી શકાતા નથી, માટે ચરણની રુચિ ખાસ જોઈએ. સારા કામમાં પણ જ્ઞાન તો જોઈએ છે, ને ખોટા કામમાં પણ જ્ઞાન તો જોઈએ છે. આ સ્થળે એક વાત ખાસ સમજી લેવા જેવી છે અને તે એ જ કે ખોટી રુચિવાળો સારી ચીજનો ખોટો ઉપયોગ કરે. તેથી એ સારી ચીજ ખોટી કહેવાય નહિ તેમજ સારી રુચિવાળો ખોટી ચીજનો સારો ઉપયોગ કરે, તેથી એ ખોટી ચીજ સારી કહેવાય નહિ.' કારણ કે જે વસ્તુ સારી તે તો સારી જ અને ખોટી તે તો ખોટી જ !
દ્વાદશાંગી પામીને અયોગ્ય આદમી ડૂબે, એથી કાંઈ દ્વાદશાંગી ખોટી ન કહેવાય અને મિથ્યાશ્રુત કોઈ યોગ્ય આત્માના હાથમાં આવે ને તે આત્મા તેને લાભદાયી બનાવી લે, તેથી તે કાંઈ સમ્યકુશ્રુત ન કહેવાય. શ્રી દ્વાદશાંગીનો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
