________________
૭૪
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો ૩
શાસ્ત્રમાં શું ન હોય ? ખરાબને છોડાવી સારું સ્વીકા૨વા માટે બધું જ વર્ણન કરે. પણ વર્ણન એવું હોય કે એ વાંચતાં જ ખરાબ ખરાબરૂપે લાગે અને સારું સારા રૂપે જ લાગે. ખરાબને છોડાવવું હોય માટે ખરાબને આવવાના માર્ગ, એના પ્રકાર, એની લાલચ, એ વગેરેનું વર્ણન કર્યું હોય અને દર્શાવ્યું હોય કે આમાં ફસનારા ડૂબ્યા. તેમ જ સારા માટે પણ સમજવું. સારું પામીને, એની આરાધના કરીને, મુક્તિએ જવાય, માટે એના પ્રકાર વગેરે દર્શાવ્યું હોય. ટૂંકમાં કહીએ તો શાસ્ત્રમાં તો બધુંયે છે : પણ લેનારો લે શું ? એક જ વાતમાંથી અમુક વસ્તુનો સ્વીકાર અને અમુક વસ્તુનો અસ્વીકાર, એ આત્માની રુચિ ઉપર આધાર રાખે છે.
આજે ઘણા કહે છે કે ‘શાસ્ત્ર જેને તેને દેવામાં વાંધો શો ?' પણ શાસ્ત્રકાર કહે છે કે વાંધો છે : કારણ કે ‘યોગ્યતાના અભાવે એ શાસ્ત્ર પણ ઊંધા રૂપે પરિણમતાં એને તથા પરને પણ નુકસાન કરે છે.' શાસ્ત્ર જે દૃષ્ટિએ વેંચાય, તેવી અસર થાય. સાગરમાં રત્નો પણ છે, પથ્થર પણ છે અને ખાર પણ છે. એટલે તેમાંથી લેનાર જેવો હોય તેવું લઈ શકે. જેવી રુચિ તેવી પ્રાપ્તિ.
592
સારી ચીજ પણ ગુણ કોને કરે ? જે વિધિ મુજબ ઉપયોગ કરે તેને ! ભસ્મ વગેરે દવા શક્તિ આપનાર છે. માનો કે એક દવાની શીશી સો ગોળીથી ભરેલી છે. વિધિ મુજબ એક એક ગોળી લે તો શરીર તાંબા જેવું થાય એવી હોય, પણ સોએ ગોળી એકસાથે લે તો શું થાય ? અથવા માનો કે એક એક ગોળી ખાય, પણ પથ્ય ન પાળે – ખટાશ, ખારાશ, તીખાશ, બધુંયે ખાય – તો શું થાય ? આમાં ખામી કોની ? ગોળીની ? કહેવું જ પડશે કે એ ખામી ગોળીની નહિ, પણ ખાનારની. એ જ ગોળી વિધિપૂર્વક ખવાય તો ફાયદો જરૂર થાય.
સ્ત્રી પણ ઘડો અને દોરડું કૂવામાં નાખે અને એ જ ઘડો પાણી ભરીને પાછો આવે, પરંતુ એ બધું ક્યારે, કે જ્યારે ચાર આંગળ દોરડું હાથમાં રાખે તો ! એવી રીતે પાણી લાવીને તૃષા ઠારે, પણ જો દોરડું જ ચાર આંગળ હાથમાં ન રાખે, તો ઘડો પણ જાય અને દોરડુ પણ જાય. પછી પાણીની તો આશા જ શી ! તેમ જ વળી લોક બેવકૂફ કહે એ વધારામાં !
બીમાર આદમીને મિષ્ટાન્ન કડવું લાગે, તેથી મિષ્ટાન્નને કડવું ન કહેવાય. જેમ મંદાગ્નિવાળાને અમુક ચીજ ન પચે, એમાં એ ચીજનો દોષ નથી પણ ખાનારની જઠરાગ્નિનો દોષ છે, તેવી જ રીતે અહીં પણ વિધિ મુજબ સંભળાય,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
