________________
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો - ૩
જ્ઞાનીએ તો કહ્યું કે વિવેકપૂર્વક શરીરને ગુમાવીને પણ ધર્મને સેવવો. પણ ધર્મને ગુમાવીને શરીરને સેવવાની મનઃકામનાઓ ન કરવી. આજે તો એમ કહેવામાં આવે છે કે છેક ન જાઓ, અને શ્રી જિનેશ્વરદેવની આજ્ઞા છેક સુધીનું ધ્યેય જોવાની છે, એટલે એ આજનાઓ સાથે મેળ મળે શી રીતે ? આ તો કહે છે કે અમારે તો દુનિયાના રંગમાં પણ રહેવું અને અહીંના પણ રંગમાં રહેવું, દહીંમાં પણ અને દૂધમાં પણ ! શાસ્ત્ર કહે છે કે દુનિયા ન જ છૂટે અને રહેવું જ પડે, તો નામના રહો અને અહીં કામના રહો ! આ તો કહે છે કે ધાર્મિક ક્રિયામાં નામના અને દુનિયામાં કામના રહીએ. આ મેળ કાં મળે ? તદ્દન ઊલટું હોય ત્યાં શું થાય ?
૭
શાસ્ત્ર કહે છે કે ગમે તેવી સારી ક્રિયા પણ જો ધ્યેય વિનાની હોય, તો નિશાન વિનાના બાણ જેવી છે. ધારેલું નિશાન તાકી ન શકે એવું બાણ ફેંકનાર ધનુર્ધર શાનો ? ક્રિયા થોડી હોય, પણ ધ્યેયથી ભરેલી હોય તો કામ થાય. બધું કરો પણ મુદ્દાની વાત આવે ત્યાં ખસો તો શું થાય ?
534
જ્ઞાનીએ દ્વાદશાંગી રચી એનો સાર શો ? ચરણ (ચારિત્ર). શાસ્ત્ર કહે છે કે ચરણથી હીન જ્ઞાની, જ્ઞાનનો ભાગીદાર છે, પણ સદ્ગતિનો ભાગીદાર નથી. ચૌદપૂર્વી માટે પણ પ્રમાદ કરે તો નિગોદ તૈયાર છે, સંસારમાં રૂલવાનું તૈયાર છે, જ્ઞાન કંઈ પકડી રાખે ? બચાવે તો ક્રિયા જ. જ્ઞાન તો દિશા બતાવે, પણ ચાલવાનો અમલ તો ક્રિયા કરે. ‘ચોપાટીનો રસ્તો જાણું છું' એમ કોઈ કહે અને બેસી રહે પણ ચાલે નહિ, તો ચોપાટી આવે ? એ એમ કહે કે ‘રસ્તો જાણું છું માટે ઊઠું નહિ' તો ચોપાટી આવે ? ‘તારુ’ એટલે ગમે તેવો તરનાર પણ જો પાણીમાં પડ્યા બાદ, હાથપગ ન હલાવે તો ડૂબી જાય. કિનારે ઊભેલો કહે કે ‘હાથપગ હલાવ, નહિ તો ડૂબીશ.' એ જો એમ કહે કે ‘શા માટે હલાવું ? તરવું કેમ એ જાણું છું.' તો કહેવું પડે કે ‘એ બેવકૂફ છે.’ તેમ શાસ્ત્ર કહે છે કે ‘કેવળ જ્ઞાનથી જ જે મુક્તિ માને છે, તે મિથ્યાવાદી છે, મિથ્યાજ્ઞાની છે.' સભા ઃ ક્રિયા એ કર્મ ખરું કે નહિ ?
ઊંધી ક્રિયા કરે તો કર્મ. સીધી ક્રિયા કરે તો કર્મનો નાશ થાય. કેવળ જ્ઞાનવાદી કે કોરો ક્રિયાવાદી નકામો. જે ઉભયને માને તેનું કામ થાય. ‘જ્ઞાન અને ક્રિયા' બન્ને ભેગાં મળશે, ત્યારે જ કાર્યસિદ્ધિ થશે. ક્રિયા એવી ચીજ છે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
