Book Title: Mahavira Jain Vidyalay Suvarna Mahotsav Granth Part 2
Author(s): Mahavir Jain Vidyalaya Mumbai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/012003/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsavagraMtha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAkRtidravyabhAvaiH punatastrijagajjanam / kSetre kAle ca sarvasmina arhataH samupAsmahe / / bhagavAna RSabhadeva ( jhurIcanA myujhIyamamAMnI caMdrAvatInI prAcIna jinapratimA ) ( Courtesy of the Rietbery. Museum, Zurich) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balabha vijaya zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahotsava graMtha ORNORMA WEarna Wa LER zrI mahAvIra jaina vidyAlaya prakAzana Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha bhAga bIne khaMDa pahele vidyAlayanI vikAsakathA lekhaka- zrI ratilAla dIpacaMdra desAI I khaMDa bIjo leAkApayegI sAhitya soMpAdaka zrI jayabhikhkhu y prakAzaka zrI mahAvIra jaina vidyAlaya govAliyA TeMka gaDa, muMbai-24 y 1968 kiMmata paMdara rUpiyA mudraka : ThAkoralAla geraviMdalAla zAha, zAradA mudraNAlaya, pAnakera nAkA, amadAvAda. prakAzaka : caMdulAla vardhamAna zAha, manubhAI gulAbhacaMda kApaDiyA, jayaMtIlAla ratanacaMda zAha, mAnada maMtrI, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, gAvAliyA TeMka reADa, muMbaI-ra6. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramapUjya AcArya mahArAja zrI vija bhasUrIzvarajI mahArAja Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.janely org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH // saMtoSanI vAta (prakAzakIya nivedana) zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNa mahotsava graMthanA bIjA bhAganuM prakAzana karatAM amane AnaMda thAya che. vidyAlayanI sthApanA mukhya uddeza ucca zikSaNane protsAhana ApavAne hovA chatAM zarUAtathI ja baMdhAraNamAM eka mahattvanA uddeza tarIke jana sAhityanA prakAzanane paNa sthAna ApavAmAM AvyuM che, te vidyAlayanA Adya preraka AcArya bhagavaMta pUjyapAda zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanI tema ja te samayanA vidyAlayanA niSThAvAna saMcAlakonI dIrdhadaSTinuM sUcana kare che. baMdhAraNamAMnI AvI jogavAIne lIdhe ja vidyAlaya sAhitya prakAzananI upayogI pravRtti paNa calAvI zake che. A mATe amAre vidyAlayanA preraka AcAryadehano tema ja amArA pUrvagAmI kAryavAhaka baMdhuone AbhAra mAnavo ghaTe che. - vidyAlayanI pacAsa varSanI gauravabharI kAryavAhI aMge, suvarNa mahotsava graMtha aMge, A graMthanA vidvAna saMpAdaka maMDaLa aMge tema ja vidvAna lekhako aMge amAre je kaMI kahevAnuM che te ame suvarNa mahotsava graMthanA pahelA bhAganA prakAzakIya nivedanamAM savistara kahyuM che, eTale ahIM enI punarukti karavAnI jarUra nathI rahetI. vidyAlayanA suvarNa mahotsavanA eka suMdara saMbhAraNa rUpe suvarNa mahotsava graMtha be bhAgamAM prakAzita karavAnI yojanA karavAmAM AvI hatI. A yojanA mujaba pahelA bhAgamAM jaina saMskRtinA vividha viSayone sparzatA te te viSayanA niSNAta vidvAnone hAthe lakhAyelA saMzodhanAtmaka lekha tema ja jaina citrakaLA tathA zilpakaLAno khyAla ApatI kaLAsAmagrI ApavAnuM TharAvavAmAM AvyuM hatuM. e graMthanuM prakAzana vidyAlayanA suvarNa mahotsavanI ujavaNI vakhate muMbaImAM tA. 27-1-1968 nA roja muMbaI yunivarsiTInA rekaTara pro. gevardhana DI. pArIkhane zubha haste thaI cUkayuM che. graMthanI yojanA mujaba graMthanA bIjA bhAganA be khaMDa karavAnuM TharAvavAmAM AvyuM hatuM. pahelA khaMDamAM vidyAlayanI aradhI sadInI kAryavAhInI savistara rUparekhA ApavAnI hatI ane bIjA khaMDamAM rAsa, sugama nibaMdho, kathA-vArtA jevuM leke payogI sAhitya ApavAnuM hatuM. A rIte be khaMDamAM taiyAra thayela graMthanuM Aje prakAzana thaI rahyuM che, tenI sAthe suvarNa mahotsava graMthanI yojanA amArI dhAraNa mujaba sAMgopAMga pAra paDI che tene amane saMtoSa ane AhvAda che. bIjA bhAganA pahelA khaMDamAM ApavAmAM Avela "vidyAlayanI vikAsakathA"nuM Alekhana bhAI ratilAla dIpacaMda desAIe karyuM che. vidyAlayanA suvarNa mahotsava nimitte A rIte vidyAlayanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsanI keTalIka rUparekhA graMthastha thaIne samAja samakSa rajU thaI zakI che te upayogI kAma thayuM che. A ati mahatvanA kaparA kAryane zrI ratilAla desAI e bahu khaMtathI nyAya ApavA prayatna karyo che, graMthanA bIjA khaMDanuM saMpAdana gujarAtanA lokapriya lekhaka bhAIzrI bhikhu bhAIe karyuM che. uparAMta aneka vidvAna munirAje tema ja lekhakabaMdhuoe lAgaNIpUrvaka potAnI kRtio mokalIne te vibhAgane rocaka ane samRddha karavA amane sahakAra Apyo che. A badhAne ame hArdika AbhAra mAnIe chIe. A graMthanuM mudraNa bahu ja TUMkA vakhatamAM amadAvAdanA zAradA mudraNAlaye karI ApyuM che. temano A lAgaNI bharyo sahakAra na heta te A kAma A rIte samayasara pUruM thaI zakayuM na hota. e ja rIte amadAvAdanI suvikhyAta ema. vADIlAla enDa kaMpanIe A graMthamAMnI chabIonuM bahu ja TUMkA samayamAM suMdara mudraNa karI ApyuM che. rAja prosesa TuDio tema ja prabhAta prosesa TuDIoe Ane bleke amArI jarUriyAta mujaba khUba jhaDapathI banAvI ApyA che. A pustakanA bAInDIganuM kAma sAMbhAre enDa bradharse paNa jhaDapathI karI ApyuM che. A badhAnA ame khUba RNI chIe. vidyAlayanI A "vikAsakathA" tema ja A graMthamAM ApavAmAM Avela lekopayogI sAhitya samAjane mATe rucikara thaI paDaze evI umeda sAthe ame suvarNa mahotsavane A bIjo bhAga zrIsaMdhanA karakamalamAM bheTa dharI kRtakRtya banIe chIe. govAliyA TeMka roDa caMdulAla vardhamAna zAha muMbaI-26 manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA mAha zukalA pUrNimA, saM. 2024 jayaMtIlAla ratanacaMda zAha tA. 14-2-68 mAnada maMtrIo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahumUlo avasara zrI mahAvIra jaina vidyAlayanuM nAma ane kAma to ghaNAM varSothI sAMbhaLyuM hatuM, paNa enI sAthe nikaTanA paricayanI zarUAta sane 1951thI thaI. te vakhate pU. paMDitavarya zrI sukhalAlajInI bhalAmaNathI eka mAsa mATe dhArmika zikSaka tarIke vidyAlayanI zAkhAmAM kAma karavAno avasara maLyo hatA. te pachI vidyAlayanA mAnada maMtrI zrIyuta caMdulAla vardhamAna zAha ane mahAmAtra ane mArA mitra bhAIzrI kAntilAla DAhyAbhAI kerA sAthe dhArmika abhyAsakrama tathA sAhityaprakAzana jevI bAbato aMge carcA-vicAraNAne prasaMga prApta thatAM vidyAlayanI sAtheno paricaya kaMIka gADha banyo. A pachI sane 1957 mAM vidyAlayanI amadAvAda zAkhAmAM dhArmika zikSaka tarIke mArI nimaNUka thaI ane e sthAne meM pAMca varasa kAma karyuM, te daramyAna vidyAlayanI yazasvI kAryavAhIne mane vadhAre nikaTane paricaya thayo. A badho vakhata daramyAna paNa dhArmika zikSaNa, dhArmika abhyAsakrama, pAThyapustako tema ja anya sAhityaprakAzana aMge vidyAlaya sAthe kaMIka ne kaMIka paNa prasaMga paDato ja rahyo. jyAre vidyAlaye badhA mULa Agama graMthane prakAzita karavAnI mahAna yojanA hAtha dharI tyAre te kAryamAM mArI Agama prakAzana vibhAganA sahamaMtrI tarIke vidyAlayanA kAryavAhakoe nimaNUka karI tene huM mArI khuzanasIbI gaNuM chuM. AgamasUtranA saMzodhana-saMpAdanamAM to mArI leza paNa gati nahi hevA chatAM A kAryanA eka vyavasthApaka tarIke vidyAlaya sAthe joDAvAnuM thatAM pUjyapAda AgamaprabhAkara muni mahArAja zrI puNyavijayajI mahArAja, mArA mitra paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA tathA anya vidyAnika vidvAnonI sAthe kAma karavAno avasara maLyo e mAre mana eka apUrva avasara che. Avo avasara ApavA badala huM vidyAlayanA kAryavAhakone ane khAsa karIne zrIyuta caMdubhAIne eTale AbhAra mAnuM eTale ocho che. AmAM mArI yogyatAne badale vidyAlayanA saMcAlakonI mArA pratyenI bhalI lAgaNIe vadhu bhAga bhajavyo che, e mAre kabUla karavuM joIe. amArA vacce A paricaya samaya jatAM vadhu gADha banyo, ane traNeka varSa pahelAM vidyAlayane suvarNa mahotsava UjavavAno nirNaya levAmAM Avyo tyAre vidyAlayanI aradhI sadInI yazasvI kAryavAhIno ItihAsa lakhavAnuM mane soMpavAmAM AvyuM, e mArA mATe AnaMdane avasara hato. vidyAlayanA saMcAlakoe mArAmAM mUkela vizvAsanuM ja A phaLa kahI zakAya. saLaMga moTuM pustaka lakhavAno mane mahAvare nahIM, chatAM meM e kArya hAMza pUrvaka svIkAryuM. A aMgenI pUrvataiyArI karatAM tema ja "vidyAlayanI vikAsakathA " nAme vidyAlayanI pacAsa varSanI kAryavAhIno itihAsa lakhatAM mane ghaNIvAra e vAtanI pratIti thatI rahI che ke TakaDA TakaDA jevI saMkhyAbaMdha pravRttiomAM aTavAyelA rahetA mArA jevAne mATe AvA moTA kAmane joIe te nyAya ApavAnuM ati muzkela che. pacAsa varSanA ripaTa tapAsIne saMgharavA lAyaka sAmagrInI noMdha karavI, tema ja vidyAlayanA moTA daphatarane jhINavaTathI joIne emAMthI ullekhanIya bAbatonI tAravaNI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavI e pUrNa ekAgratA vagara zakaya nathI; ane AvI ekAgratA te mane khUba durlabha che. keTalIya vAra teA mate ema paNa lAgyA karyu che ke rakhene eka sAruM kAma mArA hAthe kadarUpu` banI jAya. Ama chatAM kAma karavA jevuM te| hatu, ja ane mAre vidyAlayanA saMcAlakoe mArAmAM mUkela vizvAsane pAtra paNa sAbita thavu hatu. eTale mArI zakti-azaktine, AvaData-khInaAvaDatanA tema ja nirAMta ane nirAMtanA abhAvane vizeSa vicAra karyA vagara meM e kAma mAthe laI lIdhuM. enu'. je ka'I pariNAma Avyu' te Aje " vidyAlayanI vikAsakathA "te nAme samAja samakSa rajU karatAM huM AnaMda ane saMkAcanI mizrita lAgaNI anubhavu chu. ane A prasaMge eTaluM ja prA chu" ke mArA hAthe kazuM ajItu na thayu. hAya. A vikAsakathA taiyAra thaI zakI teneA kharA yaza vidyAlayanA pacAsa varSanA riporTanA dhaDavaiyAAne tema ja vidyAlayanA daphatarane vigatavAra suvyavasthita rAkhanAra mahAnubhAvAne ja ghaTe che. riporTamAM tema ja daphataramAM saMgrahAyelI A badhI sAmagrI eTalI badhI savistara, AdhArabhUta ane suvyavasthita che ke kuzaLa lekhakane hAthe AnA karatAM vadhu vistRta, vadhu mAhitIpUrNa tema ja vadhu rocaka itihAsakathA taiyAra thaI zake. huM je kaMI lakhI zakayA te A riperTA ane daphatarane AdhAre ja. eTale A mATe sauthI vizeSa AbhAra mAre A riperTo taiyAra karanAra tathA daphatara sAcavanAra mahAnubhAvAne mAnavAnA rahe che. A aMgenI sAmagrInuM avagAhana karatAM parama pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI, sadgata svanAmadhanya zrImAtIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyA, zeTha zrI devakaraNa mULajI vagere samAjahitaciMtako tathA saMsthAnA sta MbhonA je preraNAtmaka ane AhlAdakArI paricaya thayA te mananI eka prakAranI kAyamanI samRddhi banI rahe eve che. e ja rIte vidyAlayanI yazanAmI kAryavAhInu eka suMdara-subhaga-surekha citra mana upar aMkti thayelu che. mArA mATe A ghaNA meATA lAbhanI vAta che. ATalI badhI vipula sAmagrImAMthI vidyAlayanI vikAsakathAnuM citra upasAvavA jatAM hakIkatadoSa rahevA na pAme ema ja mahattvanI ane teAMdhapAtra ghaTanAne ullekha karavAneA na rahI jAya e mATe yathAzakaya takedArI rAkhavAtA prayatna tA karyAM ja che, chatAM upayogI bIna-upayAgI keTalIye pravRttiomAM samaya ane zakti ochAM thaI javAne kAraNe ema ja chellA divaseAmAM karavI paDela utAvaLane kAraNe AvA doSa AmAM nahIM ja rahyo hAya evuM vizvAsapUrvaka kahevAnI hiMmata huM karI zakuM' tevI sthiti nathI. eTale A banne bAbateA aMge A pustakamAM je kaMI kSati rahI javA pAmI hAya e mATe mAre bahu ja namratApUrvaka kSamA ja mAgavAnI rahe che. zrI kAntibhAI kArA teA vidyAlayanI kAOvAhInI mAhitInA kheAlatA khajAnA jevA ja che. emaNe AmAM kevaLa saMsthAnA mukhya sacAlaka tarIkenI pharaja rUpe ja nahI paNa AtmIyabhAve je sahAyatA karI che tene lIdhe ja A vikAsakathAnI racanA huM karI zako chu. Agama prakAzana vibhAgamAM amArI sAthe amadAvAdamAM kAma karatA mArA snehI paDita zrI harizaMkarabhAI aMbArAma paDavAe A kA mAM mAMmAgI ghaNI madada ApI che. pUjya AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA ananya anurAgI bhAI zrI maNIlAla trikamalAla zAhe paNa keTalAka prasaMgonI vigatA mane pUrI pADI che. uparAMta vidyAlayanA sTAphanA bhAIzrI jayantIbhAI vageree paNa mane joI tA sahakAra ApyA che. A pustakamAM pUjya AcAryazrI vijyavallabhasUrijI mahArAjanI caityavaMdana mudrAnI je sudara chabI ApavAmAM AvI che te vi. saMvata 1999mAM khabhAtanI pratiSThA H utsava vakhate Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA. 24-9-1942nA roja levAmAM AvelI che. A chabI AcArya mahArAjanA anurAgI ane mArA snehI bhAI zrI bhurAbhAI phUlacaMda zAha taraphathI maLI che. A badhAyane huM khUba RNI chuM, vidyAlayanA ItihAsa sAthe saMkhyAbaMdha chabIo ApavAmAM AvI che te A graMtha parathI joI zakAze, AmAM Adyapreraka AcAryazrI tathA anya munivarenI, peTrananI, mukhya saMcAlakanI, muMbaI tema ja zAkhAonAM makAno tema ja vyavasthApaka samitionI, khAsa khAsa samAraMbhonI vagere chabIo ApavAmAM AvI che. peTrananI tema ja pahelAMnA kAryakaronI pUrepUrI chabIo meLavavAno prayAsa karavA chatAM keTalIka vyaktionI chabIo prApta thaI zakI nathI, tema ja be-cAra vyaktio evI paNa che ke jemaNe potAnI chabIo ApavAnI anicchA darzAvI che, AnA lIdhe nakakI karela dharaNanA pramANamAM AmAM keTalIka chabIo ochI jovA maLe e svAbhAvika che. paNa A mATe bIjo koI IlAja nahIM hovAthI Ama thavA devuM paDayuM che, eTale khulAso ahIM basa thaze ema mAnuM chuM. * AmAM jovAmAM AvatI kSati tarapha mAruM dhyAna deravAnI vinati sAthe vikAsathA lakhavAnuM AlAdakArI ane javAbadArIbharyuM kAma karavAne mane bahumUle avasara ApavA badala huM pharI vidyAlayanA saMcAlakone aMtaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnuM chuM. bhAdalapura, amadAvAda-6 ratilAla dIpacaMda desAI vi. saM. 2024, mAha sudi pUrNimA tA. 14-2-1968 umere tathA sudhArA A vikAsakathAmAM eka jarUrI bAbatane nirdeza karavo rahI gayuM che tenI noMdha ahIM levI ucita lAge che. vidyAlayanA zarUAtanA cauda varSa sudhInA hisAbanI tapAsaNI karavAnI mAnada oDITara tarIkenI kAryavAhI bhAvanApUrvaka nIcenA cAra mahAnubhAvoe bajAvI hatI :- 1 zrI mohanalAla khoDIdAsa zAha 2 zrI narottamadAsa bhagavAnadAsa zAha 3 zrI caMdulAla sArAbhAI modI 4 zrI cImanalAla motIlAla parIkha pU. A. bha. zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje muMbaImAM pAMca mAsAM kyAM hatAM; paNa A pustakamAM 138me pAne cAra mAsAM karyAnuM lakhyuM che, ane vi. saM. 1991nuM comAsuM karyAne ullekha karavAnuM rahI gayuM che te sudhArIne vAMcavA vinatI che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekha 21 anu kamaNi kA pahele khaMDa pRSTha prakaraNa paheluM: sthApanA ane zarUAta vikAsa mAtranI pahelI jarUriyAta : jJAna-4; aMgrejI zAsanakALa : vidyAvistArane yuga; jyotirdharanuM yugadarzana-9; yugadraSTAnA saMdezavAhaka-11; vidyAlayanI sthApanA-13; kAryanI zarUAta-17; prakaraNa bIjuM : baMdhAraNa uddezanuM sAmAnya digdarzana tathA kAryakSetra-22; sabhyaprakAra-23; vyavasthApaka samiti-23; TrasTIo-24; upasamiti-24; vidyArthIo-25;sTa vidyArthIonI janA-26, dhArmika saMskAra ane abhyAsa-27; jaina sAhitya mATe uttejana-28; kanyA chAtrAlaya-28; janarala kamiTIe nimela pahelI menejiMga kamiTI-29; paheluM TImaMDaLa-30; vidyAlayanuM rajisTrezana-30 prakaraNa trIju makAna prakaraNa cothuM : vyavasthA taMtra mAnada maMtrIe-40; vacagALAnA mAnada maMtrIe-40; khajAnacIe-40; vacagALAnA khajAnacIe-41; TrasTIo-41; vyavasthApaka samitinA kAyamI sabhya-42; vyavasthApaka samitinA sabhyo -42; kAryapaddhati-43 prakaraNa pAMcamuM : arthavyavasthA AvakanA mArgo-pa3; zeTha zrI devakaraNa mULajIno asAdhAraNa sahakAra-pa7; lena riphaMDa-60; muMbaInuM olDa bejha yuniyana-64; kharca mATe saMcAlakonI khabaradArI-6; bhAvanAnAM nIranI satata varSa-7; prakaraNa cha vidyAlayanI zAkhAo amadAvAda-zAkhA-72; pUnA-zAkhA-76; vaDodarA-zAkhA-77; vallabhavidyAnagara (ANaMda) zAkhAnI taiyArI-81; zeTha gokuLabhAI mULacaMda jaina hoTela-83; muMbaImAM zAkhA mATe jamIna-84 prakaraNa sAtamuM : vidyArthIo paradezamAM tathA dezamAM vidyAlaya bahAra abhyAsa-90; ghaDatara mATe cIvaTa-22: pana tathA be sTa-rakalarano hakaka meLavanAra-97; eka sTa-kaeNlarano hakka meLavanAra-97; pedana bananAra kanyAonuM riphaMDa 99 49 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AThamuM rU dhArmika zikSaNa 1 zrI meghajI seAjapALa ucca dhArmika zikSaNa sahAyaka kuMDa--107 prakaraNa navamuM : sAMskRtika pravRtti vyAyAmanAM sAdhanA--111; vAcanAlaya tathA pustakAlaya--112; vidyArthI ma`DaLa--113 prakaraNa dasamu* : sAhitya prakAzana 112 vidyAlayanAM prakAzane 119; zrI meAtIcaMda kApaDiyA 'thamALA--121; Agama prakAzanayAjanA--123 pariziSTa 1 peTrananI nAmAvalI--199 pariziSTa 2 TrasTa skolarAnA sthApakonI nAmAvalI--201 pariziSTa 3 kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApakonI nAmAvalI--205 pariziSTa 4 lAna riphaMDanI varSavAra yAdI--206 pariziSTa 5 pariziSTa prakaNa agiyAramuM : khAsa samAraMbha ane dhaTanAe saMsthAkIya samArMbhA----126; abhinaMdana samAraMbhA--132; noMdhapAtra ghaTanAo--136; vidyAlayanA preraka vidyAlayamAM--137; upasa'hAra--140 zraddhAMjali 142 mahAprabhAvaka pUjya AcAryazrI vijayAnaMdasUrIzvarajI--142; sAhasika pitAne tyAM janma~143; jaina kuTuMbamAM uchera ane karuNAbharI sAhasikatA~~144; sayamane mAge satyanI zodha----145; mata parivartana--145; dharmAMddhAra ane AcA` 56--146; vizvakhyAti ane yugadarzIna--146; sAhitya sarjana--148; jJAna prasAranI jhaMkhanA--149; sarasvatI madizanA preraka pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI--151; janma ane dIkSA--152; abhyAsa ane gurubhakti--154; dAdAgurunA caraNAmAM; emaneA svargavAsa--156; khAra varSoM pa MjAbamAM : dharmaguru tathA lAkaguru161; vAraMvAra paMjAbanI yAtrA--165; gujarAnavAlAne chellI salAma----166; mAruM paMjAba mAruM paMjAba----17;samAja Take teA dharma Takaze 171; muMbaI ane muMbaI mAraphata AkhA samAjane lAbha--173; anyasthAnAne lAbha--178; aMtima vidAya--179; sarasvatI madirA ane sevA madirA--180; preraka vyaktitva; thADAka prasaMgA----181; amRtavANInI theADIka sasvANI--184; aMjali--185; samatAnA sAgara pUjya pravaka zrI kAMtivijayajI mahArAja--186; kartavyaniSTha pUjya AcArya zrI vijayalalitasUrijI mahArAja--188; vidyAlayanA prANa zrI motIca MdabhAI kApaDiyA--190; vidyAlayanA kalpavRkSa zeThazrI devakaraNa mULajI--192; sanAmadhanya zeThazrI meAtIlAla mULajI--194; anya mahAnubhAveza--195; zrI mULacaMda hIr--196; zeThazrI sArAbhAI maganabhAI mAdI tathA zrI caMdulAla sArAbhAI mAdI--196. pariziSTA : 100 vidyAlaya hastakanAM TrasTa skolarA sivAyanAM anya TrasTa phaMDA--207 InAmI yojanAe tathA InAme meLavanArAe--208 111 125 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekha para pariziSTa 7 vidyArthIonuM vargIkaraNa tathA parIkSAnA pariNAmonI TakAvArI-25. . pariziSTa 8 varSavAra judA judA viSayanA grejyueTa-217 pariziSTa 8 kanyA chAtrAlayaH parIkSAnuM pariNAma, grejyueTa vargIkaraNa tathA ziSyavRtti-18 pariziSTa 10 zrI mahAvIra lena pheDa-219 pariziSTa 11 zrI devakaraNa mULajI paradeza abhyAsa phaMDa-220 pariziSTa 12 gRhapatio-220 pariziSTa 13 dhArmika zikSake-222 pariziSTa 14 dhArmika parIkSaka-223 pariziSTa 15 zAkhA samitinA pUrva tathA cAlu sabhyo tema ja zAkhA vidyArthIgRhanI saMparka samiti -224 bIjo khaMDa lekhaka 1 kalyANa lakSI vicAra pUjya munirAja zrI nyAyavijyajI nyAyavizArada nyAyatIrtha 1 2 madana-dhanadeva-rAsa pUjya paMnyAsa zrI ramaNikavijayajI gaNI 3 kSemarAja zrI cunIlAla vardhamAna zAha 4 vazIkaraNa vidyA ane punarjanma pUjya AcArya mahArAja zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya munirAjazrI caMdrazekharavijayajI. 5. saMgharSa vaidyarAja zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI. 6. pAyAnI keLavaNI pUjya sAdhvIjI zrI sadgaNAzrIjI. 7 jJAna ane svAnubhUti pUjya AcArya mahArAja zrI vijayajIpremasUrIzvarajInA - eka vicAraNuM. ziSya pU. paM. zrI bhAnuvijayajI gaNiziSya pUjya munizrI amarendravijyajI 8 vidyArthI ane zikSakanI yogyatA ane agyatAnI bhUmikA pUjya sAdhavIjI zrI mRgAvatI zrIjI. 9 snehataMtunA tANAvANa pU. A. bha. zrI vijayapremasUrIzvara praziSya pU. paM. zrI bhadrakavijayajInA praziSya pUjya munizrI dhuraMdharavijayajI. 10 gujarAtamAM sAMskRtika ghaDataranAM paribaLe. zrI kumArapALa desAI 123 11 traNa raste " zrI sureza gAMdhI 131 11 abhayasamakRta mAnatuMga-mAnavatI-upaI saM. kanubhAI va. zeTha ema. e. 12 marajI mahAkavi. zrI maganalAla DI. zAha bAjIpurAvAlA. 10, 113 158 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 zrImad rAjacaMdranI 'amRta' kRtiH darzanaprabhAvaka' meAkSamALA 14 madanarekhA 15 anAgrahI mahAvIranI satyasa`zeAdhananI udAra diSTa. 16. keTalIka prAcIna kAvyakRtie 17 Arya jaMbUsvAmI. 18 jainadarzanamAM yogasAdhanA-eka aMgulinirdeza. 19 rUpa-ape 20 ApaNuM saMskAradhana 21 zrI vidyAlayanA vidyArthI one 22 paMDita zrI kIrtivijyajI viracita krodha-mAna--mAyAleAbha upa 23 rAjyavAtsalya 24 sva. mahApAdhyAya zrImad yovijayajI gaNi viracita vinayoTAsamaDhAvAthya (eka ajJAta kRtine phUMka paricaya) 26 vidyAlaya aMge gheADIka vicAraNA. 26 jaina vidyAlaya 27 rAjA ane yAgI 13 Do. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA. zrImatI jayAbahena AkAra zrI ratilAla makAbhAI zAha. sa. pUjya panyAsa zrI ramaNIkavijyajI gaNI zrI bApulAla kALidAsa sadhANI-dhIrabAla' sa. pUjya paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNI zrI sumedhacaMdra nAnAlAla zAha zrI navInacaMdra ajarAmara dezI. 197 zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA 202 pUjya munirAja zrI caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnu) 20 pUjya AcArya mahArAja zrI vijayadhasUrijI 219 pUjya munirAja zrI yazovijayajI. zrI DeA. vallabhadAsanesIbhAI mahetA. zrI jaya'tabhAI ema. zAha. zrI ratilAla dIpacaMda desAI 166 171 ca 176 181 190 222 225 233 236 239 241 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanuM kAma mane yAda che ke kyAreka meM vicAreluM ane e matalabanuM kaheluM ke mahAvIra jaina vidyAlayanA pAyA bahu majabUta che, yuganI lAgaNane anurUpa che ane tenI aneka zAkhAo vistaravAnI paristhiti paNa che. Aje ApaNe joIe chIe ke e makkama vicAranA ane dUradarzI sthApaka ane saMcAlakenA prayatnane pariNAme pAMca vizvavidyAlayanAM dhAmomAM mahAvIra jaina vidyAlayanAM thANAM che; ane te dvArA seMkaDo gRhastha vidyArthIo judI judI vyAvahArika vidyAonI zAkhAomAM niSNAta thaI aneka rIte kAma kare che ane temAMnA keTalAka to evA pratibhAzALI thayA ane kyAta che ke tene lIdhe mAtra jaina samAja ja nahIM, AkhuM rASTra gaurava anubhave. pahelethI paraMparAgata rIte eka saMskAra cAlyo Avato ane jenuM astitva Aje paNa cheka bhUMsAyuM nathI; te saMskAra e hato ke sAdhue dunyavI gaNAtI vyAvahArika vidyAenA prasAramAM ane te paNa gRhasthone tAlima ApavAnI bAbatamAM paDavuM e yogya nathI. A saMskAranI viruddha je be vyaktioe (zAstravizArada vidharmasUrijI tathA AcArya vijayavallabhasUrijIe ) siMhagarjanA karI ane je aneka rIte phaLavAhI siddha thaI te jotAM have evo avasara dareka samajadAra ane udAra daSTivALA sAdhuo ane AcAryo mATe AvI gayA che ke temaNe samAjanA utthAna, vikAsa ane daDhIkaraNa mATe potAnI badhI zaktio vidyA, sAhitya AdinA prasAranI dizAmAM sakriya karavI. mahAvIra jaina vidyAlayanAM prastuta pAMca thANuM e paNa have apUratAM che. kyAreka banArasamAM enI eka zAkhA sthApavAno vicAra hato. atyAre e prazna bAjue rAkhIe to paNa gujarAtamAM have be navI yunivarsiTIo astitvamAM AvatAM vidyAlaye e dizAmAM paNa vicAra karavAno raheze. saurASTramAM kadAca be jagAe vidyAlaye javAbadArI upADavI paDe, ane dakSiNa gujarAtamAM suratamAM ja. paNa vidyAlayanuM kAma ATalAthI paNa pUruM thavAnuM nathI. jema jema enA saMcAlako ane vicArazIla sahAyake A dizAmAM vicAraze tema tema emane enuM vizALa kAryakSetra dhyAnamAM AvyA vinA rahevAnuM nathI. A rIte chellAM sATheka varSamAM jaina samAje vidyAonI prAptinI bAbatamAM je saphaLatA meLavI che tenAM preraka baLo aneka hatAM ane che; paNa dhyAna kheMce evo puruSArtha to upara sUcavela be sAdhupuruSane ja hato, jene huM amuka aMze sAkSI paNa chuM. mahAvIra jaina vidyAlaye ucca vidyAonA zikSaNa uparAMta bIjAM be kAma paNa prathamathI vicArI rAkhelAM te hAthamAM lIdhAM ja che. alabatta, A be kAmo jarA pAke pAye to kAzImAM ja zarU thayelAM. temAMnuM eka graMthaprakAzana, ane bIjuM dharma tathA tattvajJAnanuM zikSaNa. mahAvIra jaina vidyAlayanA kAryapradezamAM A be kAmo Ave che, chatAM e eka rIte gauNa che. te paNa vidyAlaya A bAbatamAM magarUra hoI eNe e banne kAmono pravAha cAlu rAkhe ja che. ane hamaNAM hamaNuM to eNe saunuM dhyAna kheMce ane vizeSa upayogI bane evAM AgamagraMthanAM tathA anya prakAzano paNa karyA che. - paMDita zrI sukhalAlajI pa Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjanI najare vidyAlaya (DAka abhiprAye) pUjya AcArya zrI vijayanaMdanasUrijI amadAvAda niDarapaNe rahI sthApana karAvI. emAM sauthI mokhare zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMsthA potAnAM pa0 vidyAdhAma zrI mahAvIra jaina vidyAlayanuM nAma Ave varSa pUrAM kare che. vyAvahArika jJAna mATenI saMsthAo- che, e vizeSa harSanI vAta che. mAM A zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMsthA ajoDa vidyAnuM dhAma zrI mahAvIra jaina vidyAlaya vaTaane mukhya saMsthA che, ane pacAsa varSamAM temAMthI vRkSanI jema deza-videza ane nagarAnagaramAM potAnI aneka rana paNa nIkaLyAM che. A saMsthAnI mukhya zAkhAeAne phelAvatuM cirakAla sudhI jatuM rahe viziSTatA e che ke tenA saMsthApaka paMjAba kesarI ane ajJAnAMdhakArane phagAvavA madhyAhna saryanuM kAma AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAje tathA karatuM karatuM jaina yunivarsiTInuM nAma dharAvI gurudeva tenA kAryakartAoe vyAvahArika jJAna ApavA AcArya bhagavaMta zrImad vijayavalabhasUrIzvarajI sAthe janadharmanA saMskAra ane zraddhA TakAvavA mahArAjazrInI aMtima bhAvanAne saphaLa karatuM jaina AcAraparipAlana sAthe AdhyAtmika jJAna pAyAmAM zAsana dIpAvatuM pitAno vijayavAvaTo vizvabharamAM khAsa rAkhela che, ane tethI ja temAMthI rane ane pharakAvatuM zrI gurudevanA ane pitAnA zubha nAmane tenI je ujajvaLatA dekhAya che te A saMsthAe amara banAve e ja mArI zubha kAmanA zuddhAnta;pAyAmAM rAkhela dhArmika saMskArane AbhArI che. karaNathI che. A saMsthA dinapratidina utkarSa sAthe evA amArA pUmunirAja zrI puNyavijayajI amadAvAda aMtaranA zubhAziSa che. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnA pU. AcArya zrI vijayasamudrasUrijI bAta prAraMbha samayathI zarU karI Aja paryata zeTha devakaraNa paramapUjya gurudeva AcArya bhagavaMta 1008 zrImadda mULajI, bhAIzrI motIcaMda giradhara kApaDiyA selIvijayavallabhasUrIzvarajI mahArAje jaina samAjanI sITara Adi ane tamArA jevA kuzaLa kAryakaroe -zrIsaMghanI nADa tapAsI anAnAMdhakArane dUra karavA aneka sama-viSama prasaMge vaTAvI vidyAlayane uttarasArU ane pitAnA paramagurudeva paMjAba dezaddhAraka tara vardhamAne svarUpe pragatimAna rAkhavA mATe je nyAyAMnidhi 1008 zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI kauzala dAkhavyuM che tevuM ja kauzala sadA mATe (AtmArAmajI) mahArAjazrInA vacanane pUrNa karavA savizeSarUpe tame sau kAryakare rAkhaze. sArU koI paNa jaina bacyuM samyapha zikSaNa ane vidyAlayanA kuzaLa saMcAlakoe zikSaNa uparAMta roTI vinA na rahe ane sAce jaina-kartavyathI vividha prakAranA viziSTa sAhitya prakAzana tema ja jena-ane e zubha uddezathI ajJAnatimirane maTADavA jaina AgamonA viziSTa prakAzana mATe je javAbadArI jJAnajananA samAna gurukula-keleje, hAIskUle, potAne zire rAkhI che, e mahAvIra vidyAlayanA kuzaLa vidyAlaye Adi zikSaNa saMsthAo pratikULa vAta- saMcAlakonI vyApaka vicArazIlatA ane kArakIrdInuM varaNuM hovA chatAM potAnA prabhovazaLI upadezathI' ujajavela pAsuM che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI ujajavala kArakIrdInA sAkSirUpa zaheramAM phelAI rahI che. A mahAna saMsthAe seMkaDo A mahAna utsava prasaMge eka vAta sacavavAnuM mana tejasvI saMskArI sevAbhAvI bhinna bhinna viSayanA thAya che ke vidyAlayanA vijJa ane puruSArthazAlI niSNAta snAtake samAjane caraNe bheTa ApyA che, kArya karo jaina ceranI sthApanA karI tenuM saMcAlana kare seMkaDo kanyAone ucca abhyAsa mATe sahAyatA te e vidyAlayanI ujajavala kArakIrdI mATe mahattvanuM ApI che. ane jaina sAhityanA uttama graMtho prasiddha banI raheze. karyA che, ane tAjetaramAM Agama prakAzana yojanA pU. muni zrI jinabhadravijayajI mahArAja, baDelI paNuM hAtha dharI che. A rIte vidyAlaye jaina samAjane * zrI mahAvIra jaina vidyAlaya paramAtmAnI kRpA gauravavaMta banAgyo che. ane kAryakartAonI dhagaza tema ja zrIsaMghanA zeThazrI bhoLAbhAI je. dalAla , muMbaI sahakArathI suvarNa mahotsava UjavavA bhAgyazAlI zrImad AcArya vijyavallabhasUrinI preraNAthI thayuM che. A vidyAlaya jema vaDanA bImAMthI moTuM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya astitvamAM AvyuM. vaDanuM jhADa phAle tema phAvyuM che. vidyAlayamAM rahelA ane temAM sauSThava, gaurava, ane prANano saMcAra vidyArthIo pAchaLa ghaNo je moTe kharca karavAmAM bhAIzrI motIcaMda giradhara kApaDIA tathA bhAIzrI Ave che te uparAMta vidyAlayanI madadathI beMgalora, caMdulAla vardhamAna zAhe karyo te ghaNo ja prazaMsAbanArasa, kalakattA vagere ThekANe paNa. judA judA pAtra che. keLavaNI-vidyAdAna dvArA jaina koma, jainaabhyAsa karavA sArU vidyArthIone vidyAlayanA kharce dharma, jaina sAhitya tathA saMskRtinI amara imArata mokalavAmAM Ave che. vaLI vidyAlayanI evI IcchA UbhI karI che. temAM vRddhi karanAra dareka vyaktine mArA che ke Arthika muzkelIne lIdhe koI paNa yogya vidyArthI taraphathI dhanyavAda ApuM chuM tathA suvarNa mahotsava abhyAsathI vaMcita na rahe. A bAbatamAM Arthika prasaMge mArA aMtaranA AzIrvAda tathA zubhecchA sthitine pahoMcI vaLavA mATe zrI saMghane vidyAlaya pAThavuM chuM. prabhune prArthanA karuM chuM ke AvI jaina tarapha vAraMvAra jema dhyAna Ape che tema ApavAnI. saMsthA jaina saMskRtinI smRti tarIke kAyama rahe. jarUra che. A pramANe thavAthI bhaviSyamAM hIraka zeThazrI karaturabhAI lAlabhAI amadAvAda bharosava vakhate vidyAlaya potAnuM vadhAre kAryo pacAsa varSa ke I saMsthA jIvaMta rahI AgaLa batAvI zake. vaLI vidyAlayanI madadathI abhyAsa kArya karatI rahe te gauravanI vAta che. vadhAre gauravanI karanAra vidyArthIomAMnA keTalAka rAjanItinuM adhya- vAta to e che A saMsthAnA TekAthI ghaNIe thana karatA thAya ane AgaLa jatAM rAjakAraNamAM vyaktio ucca zikSaNa meLavI zakI ane samAjamAM bhAga laI sarakAranI matsya udyoga jevI pravRttione te vyaktio Aje uMcuM sthAna bhogave che ane . aTakAvavA samartha bane evI zubhecchA che. pitAne maLelA suzikSaNano lAbha samAjane Ape pU. sAdhvIjI zrI mRgAvatI zrIjI mahArAja muMbaI che. A saMsthAnI eka viziSTatA e che ke tenI pU. AcAryazrInA upadezathI sthAne sthAna para AvI zAkhAe Aje amadAvAda, vaDodarA, ANaMda vidyAnAM dhAmo ane jJAnanI paraba paMjAba, rAja- ane pUnAmAM paNa che. AvI vikasita pravRttivALI sthAna, yu. pI., gujarAta Adi dezamAM cAlI rahI bhAgye ja koI saMsthA hoya che. A pravRtti che, temAMthI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya saMsthApita ' yaza A saMsthA mATe tana manathI kArya karatA saMcA, saMsthAomAM mokhare che. Aje dina pratidina tenuM lakone ja ApI zakAya. temanI dhagaza ane utsAha mUlyAMkana vadhI rahyuM che. ane vaTavRkSanI jema tenI vinA A saMsthA phAlI zakata nahIM. Aje A zAkhAe amadAvAda, vaDodarA, pUnA, ANaMda Adi prasaMge ApaNe temanI sevAonI kadara karavI eca. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17* che ane ApaNe AzA rAkhIe ke A saMsthA samAja zrI mahAvIra vidyAlayano ciraRNa raheze AvA sevakathI vaMcita raheze nahi. emAM zaka nathI. tenuM anukaraNarUpe anya saMsthAo zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazI muMbaI paNa kArya karatI thaI te paNa tenI saphaLatAnI zrI mahAvIra jaina vidyAlaye muMbaI zaheranA nizAnI che. mArI patnInI bimArIne prasaMge mane zikSaNakSetre mahatvano phALo Apyo che--khAsa karIne je anubhava thayo te to kharekhara AMkha UghADI de jaina vidyArthIo mATe. bhaviSyamAM A saMsthA enI tevA hatA. huM je je nAmAMkita davAkhAne gayo. upayogitA jALavI rAkhe e mArA zubhAziSa che. che. tyAM tyAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM bhaNI gayelA aneka dAktare joyA-jANyA ane mane thayuM ke paM. zrI becaradAsa jIvarAja dozI amadAvAda samagra muMbaIne mATe to A vidyAlaya AzIrvAda . bIjamAMthI jema vRkSa Uge, vadhe ane sone rUpa che. te ja pramANe anyatra paNa dAktaro ke pitAne zItaLa chAMye tathA madhura phaLa Ape tema enjiniyaro je sArvajanika sevAomAM rata che, saMsthAe pitAnI bIja rUpa mULa sthitimAMthI temAMnA ghaNuM mahAvIra vidyAlayanA che--e paNa aMkurarUpe pragaTI samAjanI udAratAnAM khAtara pANI vaDe poSaNa pAmI vartamAnamAM eka ghaTAdAra ane jANI zakAyuM che. Ama mahAvIra vidyAlaye mAtra jaina samAjanI ja sevAmAM phALe nathI A paNa madhura phaLa ApanAra vakSanuM rUpa dhAraNa karela che te samagra bhAratanI sevA karI che, mAnavasamAjanI sAthe samAjane pitAne zItaLa chAMye ApI madhura sevAmAM amUlya phALo Ape che ema kahI zakAya. madhura phaLe paNa cakhADavA mAMDyAM che. saMsthAe zrI mahAvIra jaina vidyAlaye Agama prakAzananuM mahaAja sudhImAM samAjanI ane dezanI sevAmAM aneka tvanuM kArya upADayuM che te je pUrNa thAya to tenI kuzaLa eMjiniyara tathA DokaTaro pUrA pADavA sAthe yazakalagImAM apUrva teja Avaze, emAM zaMkA nathI. catura sAhityazAstrIo paNa pUrA pADyA che ane vidyAlayanI pravRtti vikAsa pAme ane uttarottara pitAnuM nAma "mahAvIra jaina vidyAlaya" sArthaka vadhAre chAtro teno lAbha le tevuM thAya to vidyAkarela che. jamAne vijJAnapradhAna che eTale uttama laya dvArA bhAvI bhAratanA nirmANamAM eka mahatvane rasAyana zAstrIo, arthazAstrIo, samAjazAstrIo, phALo jaina samAja mAraphata thaze ema mAruM mAnavuM che. ane kAyadAzAstrIo vinA samAjanAM aneka kAryo aTakI paDe che. A rIte vicAratAM mahAvIra jaina zeThazrI kezavalAla lalubhAI amadAvAda vidyAlaye je phAla utArela che te samAja ane deza zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA kAryakartAo mATe atyaMta upayogI che. eTale ema kahevuM joIe utsAhapUrvaka teno suvarNa mahotsava Ujave che. tema ke mahAvIra vidyAlaye Aja sudhInI potAnI kAra ja utsAhathI tene AvA sArA vahIvaTadAro dareka kirdImAM samAja ane dezane pitAnAM aneka madhura rIte vadhAre ne vadhAre unnati pamADe ane vidyAlaya phaLo cakhADyAM che e zaka vinAnI vAta che. mahA- hajI paNa vadhAre phAle-phUle evI abhilASA. vIra vidyAlaya jainadharmane pUrepUruM vaphAdAra rahIne zrI ravizaMkara rAvaLa amadAvAda ja potAnI pravRtti karI rahela che ane samAja dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaye jaina kema mAtra udAratApUrvakanuM poSaNa meLavI potAnA nAmane dravyanI ja sAdhanA kare che evI lekavANIne khoTI * sArthaka karI ja rahela che. pADI che. varSovarSa Apa je vidyArthI-samudAyane paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA TerenTe jJAnopArjana mATe sahAya karatA rahyA che tene laIne - jaina samAjanA keLavaNInA kSetre je sUjhabUjhathI saMkhyAbaMdha suzikSita naranArIone samAja AgaLazrI mahAvIra jaina vidyAlaye kAma karyuM che te mATe AvyA che ane te ja sAcI jaina vRttithI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvamAM upakAraka saMsthAo ane kAryo saMbhALI saMskAra ane saMzodhana kSetre jaina samAjanI asArahyA che. ahiMsAvRttithI prANImAtra prati sadbhAva dhAraNa sevA karI che. suvarNa mahotsava graMtha, eka ane samabhAva sthApanAra bhAratapitA gAMdhIjInA rIte joIe to, e kImatI sevAnA saravaiyA jevo nUtana AdarzomAM jaina koma agraNI rahI che. Arogya che. emAM pragaTa thatI lekhasAmagrI tema ja citradAna, anadAna ane vidyAdAnamAM nAmanA karanAra sAmagrI abhyAsIo ane janatAne hameza mATe jaina agraNIone dhanyavAda ho ! upayogI thaze. suvarNa mahotsava, saMsthAnA utkarSanuM che. zrI umAkAMta premacaMda zAha vaDedarA eka sImAcihna che. e utkarSa mAM uttarottara vRddhi vidyAlaya sAthenA Aja sudhInA mArA saMbaMdhanA thAo e zubhecchA. anubhave huM vizvAsapUrvaka kahI zakuM chuM ke saMsthAnA zrI ratilAla maNilAla nANAvaTI muMbaI nAnA-moTA kAryakartAo udAra daSTibiMdu dharAvanAra dezabharamAM AvI jadI judI saMsthAomAM rahevAane sevAbhAvI che. AvA kAryakare maLavA e jaina ne lAbha meLavI keTakeTalAye vidyAthIo zAstronuM samAjanuM tema ja vidyAlayanuM ahobhAgya che. saMsthA jJAna prApta kare che, chatAM paNa A zrI mahAvIra jaina potAnI pravRttio muMbaI bahAra ANaMda, pUnA, vidyAlayanI pratiSThA kaMIka anokhI che. A vidyAlaya amadAvAda, vaDodarA iyAdi sthaLoe vikasAvatI jAya ajoDa, benamUna ane vikhyAta che, kAraNa ke bIjI che, ane jaina samAjanI sevA sAthe sAthe eka rIte saMsthAonA karatAM A saMsthAnI kAryavAhI tenA bhAratIya samAjanI amUlya sevA bajAvatI jAya che, viziSTa prakAranA dhArAdhe raNu baMdhAraNa ane Adarza tene mATe saMsthAne dhanyavAda ghaTe che. e mujaba kAma karI rahI che. saMsthAe Agama prakAzananuM je kArya upADyuM samasta jaina saMghanuM dAna temAM prasareluM hovAthI, che te phakta jaina samAja ke jaina vidvAnone ja upakAraka A saMsthAnI kAryavAhaka samiti tenA upara potAnA che eTaluM ja nahIM paNa A kArya bhAratIya saMskRtinA bALakanI mAphaka mAvajata kare che. ane samitinA sarve dezI tathA paradezI vidvAnone atyaMta upayogI sabhya sadAye jAgRta ane kAryazIla rahe che. Aje thaI paDaze. A saMsthA have jaina kalA ane saMskRti have suvarNa jayantI UjavavAnA ujajavaLa prasaMge, viSayaka pramANabhUta graMthonA prakAzananuM kArya zarU kare te samitie vadhu pragatizIla thaI saMsthAne vadhu vikAsa IcchavA yogya che. jaina kalA ane saMskRtie bhAratIya sAdhavA mATe yojanAo samAja pAse rajU karI che kalA ane saMskRtinA vikAsamAM je amUlya phALo te mATe samitinA tamAma sabhyo ane kAryakartAone Apyo che te vyavasthitapaNe prakAzamAM Avavo joIe. mArA hArdika dhanyavAda ApuM chuM. Do. zrI harivalalabha cU. bhAyANI amadAvAda AvAM vidyAlayamAM Adarza cAritrya ghaDI zakAya zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tenI vidyAvardhananI che, mAnavatAnA tema ja sArA saMskAronuM siMcana yazasvI kArakirdInAM pacAsa varSa pUrAM kare che te karI zakAya che. sAthe sAthe ucca kakSAe zikSaNa badhA vidyApremIo mATe AnaMdano prasaMga che. vidyA maLatAM sAdhamAM bhAI-bahenone jIvana gujAravAnI layanuM zikSaNa ne saMzodhananI vRddhi ane puSTinuM hAma maLe che. mahAvIra prabhujInA Adeza mujaba prazasya kArya vadhu ane vadhu pramANu ane vega dhAraNuM jIvana jIvI zakAya che ane bhAvI jIvanane UjaLuM karatuM rahe evI hArdika zubhecchA tenA suvarNa banAvI zakAya che. badalAtA jatA navA yuganI mahotsava prasaMge huM vyakta karuM chuM. jamAnAmAM puruSArtha kare khUba ja jarUrI che. he zrI bhogIlAla ja. sAMDesarA vaDedarA vADa vinA vele caDhI zakato nathI, tema samasta chellAM pacAsa varSamAM A saMsthAe zikSaNa, jaina samAjanA bALakane saMskArI banAvI temane Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika saMskAra ApavA hoya te mahAvIra jaina dhArmika, zaikSaNika vagere vividha kSetre pravRttio hAtha vidyAlaya jevI saMsthAonI jarUra che. dharI haraNaphALe yazasvI kAryakIrdI sAthe aradhI sadI vidyAlaye AdarelI tamAma pravRttiomAM khAsa karatAM vizeSa samayathI pragati-kUca karatI rahI che te dhyAna kheMce e emano sAhityaprakAzana vibhAga nimitte saMsthA suvarNa-mahesava Ujave che e che. mULa jaina Agama graMthane sasaMpAdita ane samagra jaina samAja mATe AnaMda ane gauravane prasaMga susaMzodhita rUpamAM pragaTa karavAnI temanI yojanA che. zrI saMghanA udAra sahakAra tema ja vyavasthApaka samAjamAM khUba ja lAbhakAraka banI che ane prazaMsAne -TrasTIo ane kAryakartAonI mamatAbharI lAgaNI. pAtra banI che. nirapekSa bhAvanA ane athAga parizramanA pratIkarUpe zrI cImanalAla cakubhAI zAha muMbaI A saMsthA-udyAna pUrNa kaLAe vikasatuM rahyuM che. jaina samAjanI A eka mahAna saMsthA che zrI durlabhajI ke. khetANI - muMbaI ane uttarottara pragati karatI rahI che. muMbaI, vaDodarA, keLavaNInA kSetre, e mahAna AcAryazrInI paNa amadAvAda, ANaMda tathA pUnAmAM vidyAlaya dvArA emAM preraNuM hatI. hajAronI saMkhyAmAM vidyArthIlagabhaga 450 vidyArthIo ucca zikSaNa le che. oe A saMsthAno lAbha laI, jIvanamArga ujajavaLa vizeSa AnaMda e che ke vidyArthIone apAtI lena karIne samAjanI samRddhimAM amUlya hisso Ape sArA pramANamAM dara varSe bharapAI thAya che, jethI che. mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAjanuM saMsthAnA vikAsamAM kAyamI Avaka rahe che, ane gaurava che. saMsthAne vadhu sahakAra maLatAM bIjI bIjA vidyArthIone lAbha maLe che. bhUtapUrva vidyA- zAkhAo kholIne anya sthaLe paNa upakAra karyo thao saMsthA pratye mamatA rAkhI tenI pragati karavAmAM che. tethI samAjanI prazaMsAne pAtra banela che. uttasAro phALo Ape che. rottara cunaMdA kAryakaroe dIrdhadaSTi rAkhI saMsthAne paM. zrI lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI vaDodarA vikasAvI che tethI teo sahu AkhA samAjanA vyAvahArika sAthe Avazyaka dhArmika zikSaNa abhinaMdanane pAtra che. zikSaNa kSetre AvatAM pacAsa ApavAnI saMsthAnI dIrgha dRSTibharI cejanA che. ucca varSa paNa ujajvaLa kArakirdInAM jAya e prabhu pratye kakSAmAM abhyAsa karatI bahenone pretsAhana Apa prArthanA che. vAnI paNa janA che. jaina Agamone saMzodhanAtmaka zrI bhaMvaramalajI sIMdhI kalakattA vyavasthita rUpamAM prakAzita karavAnI bhavya bhAvanAtmaka isa vidyAlayakA jainadharma aura samAjakI unnati yojanA che. saMsthAnI vyavasthApaka samiti, uMcca no zaura nitanA thAvAna rahA hai, yasa hire prakAranA dIrghadazI supratiSThita anubhavI mahAnabhAvonI racAyelI che, jeNe saMsthAnI uttarottara unnati - isakA nAma jaina samAjake itihAsameM sadAke liye pragati karI saMsthAno yazasvI ItihAsa racyo che. aiti rahegA samAna yuvone 32 rikSA zrI khuzAlabhAI kheMgArabhAI muMbaI pracAra-prasAra meM vidyArcathI zoraNe paisuta samayane anurUpa jaina samAjane sarvAgI vikAsa marava q sevA krArya kriyA kayA hai ruta yuvonaike thAya e kevaLa uddezathI sva. AcAryapravara zrI vallabhasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI AMtara preraNA ane adamya bhAvanAnA bIja rUpa sane 1915nI sAlamAM astitvamAM Avela zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dRA zreya vicAratha hI hai. vicArone aneka tenI zAkhA-prazAkhAo sAthe ucca vyAvahArika, 3-garache paMDita purva vidvAnoM sahayogANe jaina Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma adAca maurANi-cAra je sTiM suvA- prAMtamAM je zikSaNa saMsthAo pANI, temAM paNa vA kArya chiyAre vAtava. vijJAthane muMbaInuM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya agrasthAnamAM che. anekavidha taDakA-chAyA vaccethI pasAra thayela dharmajharAra parva samAga vALI 5 ararjAya A saMsthA pitAnA dhyeya tarapha ekaniSTha rahI che, paramparA prArama yiA mIra niraMtara kasava nirvAda vikAsa sAdhatI gaI che ane Aje pacAsa varSa pUrAM kriyA | karI suvarNa mahotsavano zubha prasaMga ujavI keLavaNazrI maMjulAla 2. majamudAra vaDodarA nA kSetre vadhu ne vadhu vikAsa sAdhavAnI uttama taka - zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA preraka AcArya prApta karavA bhAgyazALI thaI che te mAtra vidyAlaya zrImad vijyavallabhasUrie eka evA prakAranI mATe ja nahIM paraMtu samagra jaina samAja mATe atisaMsthAne kalpataru ropAvyo, jene kALe karIne mana- gauravano prasaMga che e nirvivAda hakIkata che. vidyAlaya gamatAM kalyANakArI phaLa ApavAnI zakti saheje zikSaNanA kSetre vidyArthI-vidyArthinIone ucca prApta thaI che. vidyAlayamAM chAtronA yogakSemane prApta abhyAsamAM pUratI sahAya ApI te kSetramAM apUrva karAve tevI vidyAonuM upArjana karavAnI suvidhAnI siddhi meLavI che, paNa teTalAthI saMtoSa na mAnatAM sAthe potAnA dhArmika saMskArone poSaNa maLatuM sAhityanA kSetre paNa ghaNAM suMdara prakAzane samAjanA he tevI svadharma zikSAne prabaMdha paNa Avazyaka caraNe dharyA che. A uparAMta parama pUjya Agama svarUpe tyAM yojavAmAM Avela che te noMdhapAtra che. prabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjanA - vidyAlayamAM anyatra Arthika sAdhanone abhAve mArgadarzana nIce ApaNA mahAmUlA Agamone sarvAgaje buddhizaktithI taravaratA evA kizo ane kumAre se pUrNa rUpamAM pragaTa karavAnI mahAmuzkela kAmagIrI tathA kumArIo hoya che temane hAtha jhAlavAnuM ISTa paNa vidyAlaye upADI che. jene sAhityanA kSetre thaI kArya vidyAlayanA saMcAlako karatA hoya che. muMbaI rahelA A bhagIratha kArya badala A sabhA vidyAmAMthI zarU thayelI vidyAlayanI AvI pravRttinA vaDanI layane hArdika abhinaMdana Ape che. vaDavAIo have amadAvAda, vaDodarA, punA, vidyAnagara zrI amRtalAla bI. yAjJika muMbaI evAM vidyApIThanAM sthaLomAM mULa nAkhI rahI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye chellAM pacAsa varSathI e prakAre saurASTramAM paNa ekAda vaDavAI ropAze paNa vadhu samayagALA daramyAna aneka jaina vidyArthIto Azcarya nahIM thAya. . onA kArakirdI ghaDataramAM tema ja cAritrya ghaDataramAM vidyAlayanA saMcAlako gujarAtanA khyAtanAma mUlyavAna phALo Ape che e hakIkata vidyAlayano jaina saMghanA yazasvI mahAjana, saMdhapatio ane lAbha lenAra aneka vidyArthIo pAsethI meM jANI zreNIo che; jemAM "saMgha"nuM kArya, gaNarAjyanI che. vidyAlaye karI ApelI anukuLatAono ullekha jema, saMpUrNa lokazAhInA vahIvaTathI cAle che; tethI karatAM e vidyArthIonA hRdayamAM rahelI kRtajJatA vyaktigata truTio, rAgadveSa ke udAsInatAne temAM vyakta thatI joIne meM AnaMda anubhavyo che. zrI avakAza raheto nathI. vidyAlayanuM saMcAlana evA mahAvIra jaina vidyAlayanI sevAnuM sAcuM pramANapatra zANa, anubhavI ane vyavahArakuzaLa saMcAlakone meM Ama parokSa rIte vAMcyuM che. ja hastaka che te hakIkta saMsthAne aneka zatako sudhI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya mAtra judI judI kUlatI ane phAlatI rahevAnI khAtarI Ape che. vidyAsaMsthAomAM bhaNatA vidyArthIonuM nivAsa macaMda cAMpazI zAha bhAvanagara sthAne ane abhyAsasthAna ja nahotuM rahyuM; paNa 0 paMjAba, mAravADa, gujarAta, mahArASTra vagere temanA sAMskArika vyaktitvane poSaNa Ape tevuM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskArasthAna paNa banyuM che. A rIte keLavaNInA vidyAthIo bhaNIne uttIrNa thayA che, ane Aje kArya arthe vidyAlaye ghaNI moTI sevA bajAvI che lAbha laI bhaNe che ane bhaviSyamAM lAbha laI bhaNaze te mATe tenA suvarNa mahotsava prasaMge huM mArI te sau jIvana paryata A saMsthAnA RNa raheze. bhAnAMjali arpa" . AjanA kahevAtA Adhunika zikSaNa uparAMta zrI bacubhAI pI. dezI suMdara dhArmika saMskAra ane zistapAlananA Adarza mahAvIra jaina vidyAlaye saMkhyAbaMdha jaina kuTuM- bhAvanApradAna karavAnA ucca uddezane varelI A bene saMskArI ane dhArmika jIvanamaya banAvavAmAM saMsthAnI bhaviSyanI kArakirdI uttarottara vikAsa amUlya phALo Apyo che ane tenI prakriyA Aje sAdhavAmAM saphaLa thAo evI zubhecchAo pAThavatAM paNa avirata cAle che. huM kRtArthatA anubhavuM chuM. phesara pRthvIrAja jaina aMbAlA kI lAlacaMdajI ThaThThA madrAsa SHRI MAHAVIRA JAINA VIDYALAYA zrImahAvIra jaina vidyAlaya bambaIne apane 50 is the only institution througout India who varSa tIrtha nIvana jaina samAnazrI kritIya sevA is helping thousands of students for higher zrI saikro yuvo 3nna phikSA ke svarNima education. zrI cunIlAla bI. mahetA muMbaI avasara pradAna karane ke atirikta jaina sAhitya ke The Vidyalaya was established as prakAzana kA mahattvapUrNa kArya karake vidyAlayane Adarza early as 1915 at a time when their was udAharaNa upasthita kiyA hai| not much attraction for education and much less about the higher education. zrI kanubhAI ela. mahetA amadAvAda However the Vidyalaya has turned out a - saMsthAmAM mArA jevA aneka dyiAthI one jJAna- great blessing to the Jain students. Year dIkSA maLI che. amArA vyaktitva ane cAritranA by year increasing number of students ghaDataramAM saMsthAne amUlya phALe che. saMsthAe have been taking advantage of the facili ties of Vidyalaya. amArAmAM dhArmika ane saMskRtinA saMskAronuM siMcana karI amArA jIvana-paMthane avirata prakAza sAhU zreyAMzaprasAdajI jaina ane zakti ApyAM che. ucca keLavaNI uparAMta The Vidyalaya has been rendering yoemen sevice to the community. It has sadhamI ane baMdhutvanI umadA bhAvanA amArA promoted the cause of unity among diffhRdayamAM pragaTAvI che. jaina samAjanA seMkaDo yuvAnone erent sub-section of Jain, and has contrikAryadakSa ane svAzrayI banAvyA che. buted to the uplift of society in the fields zrI amRtalAla yu. zeTha mobAsA of religion, culture and education. The A saMsthAmAM rahI ucca abhyAsa karavAno mane bi most gratifying part of its activitiy is that it has endeavoured to instill a feeling moke na maLyo hota to Aje mArI kevI sthiti of fellow-ship, love, mutual undertsanding, hota te kalpavuM muzkela che. vidyAlayamAM rahI mAtra and co-operation among different commuAgaLa abhyAsa karavAnI taka maLI eTaluM ja nahIM paNa nities of the land. ghaNA ochA kharce First year artsthI M. B. zrI esa. ke. pATIla muMbaI B.S. thaye. vidyAlayane huM Ajanma RNI chuM This institution was founded under the eTaluM ja nahIM, paNa tyAM Aja sudhI rahI che je inspiration of Acharya Vijayavallabhsuri muMbaI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ who was a great Saint and educatiopist. a true citizen, full of honour and self It has lived up to his great ideal during respect and in future life they have taken all these long years. There is need of this vidayalaya as their own. many institutions of this kind to serve the stitutions of this kind to serve the My BLOY fan couse of education, The institutison has proved its useful#sale varza (ELLEL Dezetet ova) ness by the very noble service it has te rendered to the cause of education in The institute has rendered very useful India, service to the students community at UHLY CLS 248414 RUG DALAL jous large by subsidizing their expenses and It is no mean pleasure to find that providing full facilities for academic attain this Institute which has been almamcter ments in different branches of study. It has of many a bright Jain students and illus. & glorious and brilliant record in the trious persons we now find in different domain of research. Its project of publishing walks of life in the Jain community, is Agmic texts with the cooperation of renow. now celebrating its Golden Jubilee, ned scholars of the age is sure to add laurels to its present achievement. su cha A1. RUG Do. hasamukha DI. sAMkaLiyA at Shri Mahavira Jain Vidyalaya, which I know this Institute and the work done and the work done has fondled me in her lap from the year 1930 to 1937, has given us the basic things by it very well. of our life i. e, the modern scientifc edu. kIma AhavA navI jilI cation with the background of relegious How can one forget the magnificent education and disciplene. With the strength service of Shri Mahavira Jain Vidyalaya of that education, I and hundreds like me and above all one of its pioneer and could go forwords boldly in this vast sea noblest promoters, my revered friend and of life career as a respectable and responesteemed companion at Nasik Jail, late sible citizen of our country. Motichand G. Kapadla. zrI ema. sI. bhaMDArI Do. vI. ema. kulakaNI kelahApura This instituiion has been rendering Shri Mahavira Jain Vidyalaya has most valuable services in the cause of been doing excellent work in the field of education among the students of the Jain educatin for more thun fifty years pastand community graduating in diffent branches in ways more than one. of study from the Uuiversity of Bombay. zrI bijayasiMha nAhAra Selbett 31 41 41, 3-224 ( 4 With the inspiration of the great lam sure that Vidyalaya will continue Acharya Vijayavallabh Suriji Maharaj, this to play its important role in training institution is doing unique service in the India's high talent technical and professupliftment of education. This Vidyaly is 'a ional manpower, an important factor is type of its own. The students come out as building a prosperous economy. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardha zatAbdInA avasare 5 vyaktinA jIvanamAM paNu ardhazatAbdI sUcaka ghaTanA che, kiMtu saMsthAnI ardhazatAbdI tA maheAtsava ja gaNAya. mahAvIra jaina vidyAlayanA suvaNaeN maheAtsava e mAtra saMsthAnA astitvanAM 5-cA-sa va saravALA nathI, paNa eka UdhvagAmI te ejassI pravRttinI jIvanta yazagAthA che. tema ja zikhara par pharakatI gauravazIla vijayapatAkAne parama ane carama yaza che enA pAyAmAM sUtelI jIvanta muniyAdane. abhivaMdana che e dUraMdezI ne vikAsamUlaka jIvanadRSTivALA yugapuruSa AcArya te--jemaNe dharmadizAnI sAthe AvAM karmaMdirezano paNa udghASaNA karI. abhivaMdana che aneA apUrNa te sama upayoga karI jANanAra jhiMdAdila dAtAone--jeenI udAra jha-bUjha thakI Ada` ne unmeSane mUrtimaMta thavAnuM nimitte maLyuM. abhivaMdana che sau nAmI-anAmI duAgIrI ane sadbhAvakAne--jenuM mUka ane mUrtimaMta taNu vidyAlayanuM amUluM najarANuM che. te abhivaMdana che--pratyakSa ke parAkSa rIte, alpa ke ananya kakSAe tana, mana, dhana ke jIvananuM naivedya dharanAra magAmI kavIrezane--jenA hAma ane dUdh thakI zUnyamAMthI suvarNa sRSTi sarjAI rahI. gaI kAlanI e avAvaro keDInuM surekha majalamAM rUpAMtara thaI gayuM H gaI kAlanA eka Adarza vicArane nakkara te niSThAvaMta svarUpa maLyuM H gaI kAlanuM eka nAnakaDu keDiyuM aneka pratibhAnA sattva te svatvanI sAkhe zatarAga AratimAM vikAsa pAmI gayuM. "3 " vidyAlaya " jaina saMsthA hovA chatAM sAMpradAyika rUDhicustatAmAM enI dRSTi sImita nathI : AvatI kAla bhaNI dRSTi rAkhyA chatAMya gaIkAlanA sattvazIla tattvanuM ahIM vilApana nathI thayuM. bAhya rIte zaikSaNika sa MsthA hevA chatAMya enI pravRttinA pAyA jIvananA ghaNA kSetrane sparze che. eka aMtevAsIe vidyAlayane * Home away from Home ' kaheluM e bahu sAka lAge che. vidyA--nA laya thaI rahyo che. e kaTokaTInA kALamAM vidyAlayanAM mahattva te mUlya anekagaNuAM vadhI jAya che. jIvananAM zikharA sara karanAra AjanA aneka vyaktitvanI AdhArazIlA vidyAlaya che. ardha zatAbdInI majala sara karanAra vidyAlayane aneka zatAbdInI yAtrA karavAnI bAkI che, ghaNA dhaNA vidyArthIone prakAza ne pragatinA paMtha eNe cIdhyA che; anekAneka pratibhA ne teja hajI eNe khIlavavAM bAkI che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vidyAlayanI gaI kAla sattvazIla te preraka hatI; Aja vikAseAnmukha te ujvala che; AvatI kAla dIptimAna ne kalyANakArI haze. koI puNyodayanA pavitra pariNAma samI A mAtRsaMsthAnA sarvAMgI ne surekha vikAsa thayA karA! na ene khATa paDe| kAzIla sevakonI te na ene oTa hA zIlavaMta vidyArthI enI. zAtA Ape evA dAtA te mama ujALe evA kavIrAne avirata sathavArA maLyA kare. No donation is too small, No devotion is too big ! sAgarathIye gherI, gaganathIye vizALa, vasundharA samI zamavata te na jevI kriyAzIla vidyAlayanI pravRttione sa-rasa, sa-kala ne satata rIte yAvacaMdradivAkaro vikAsa thayA kare ! akSayapAtra same ene koSa kadI lupta na thAe ; akhaMDa jJAnayajJa samI enI ujajavaLa zikhAe samagra mAnavatAnI sUjha ne sAra letI prajvaLI rahA ! mAmbAsA jayantIlAla ena. mAnakara muMbai ** zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI uttarAttara thatI baiMgati mATe Apa ane tenA saMcAlakoe ane sahAyakAe gaurava levuM joIe. AjanA " saMskRtienA dhaNu ane saMkrAnti"nA kALamAM prabhu mahAvIranI mahAn saskRtinA sa McAra samI AvI saMsthAe calAvavI ane tene pragatimAna banAvavI e kAI nhAnIsUnI siddhi nathI. vidyAlayane lAbha lenAra aneka vidyArthIe je zaherI banyA pachI paNa saMsthA pratye. adhika niSThAvAna nIvaDe che te vidyAlayanI sthApanA, astitva ane pragatinI saphaLatA ane upayeAgitAne sacoTa pUrAve che. zrI hi. je. mahetA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo vidyAlayanI vikAsakathA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ h, e. Any mhion: - 1 --na tela 1mA naM -vA mATe bhA ' na mu nI mA (na+ nI latanim" nA 1 upara nI 1n 1 9 61 01 ( 55 - tA 21 Mo e kha} OM nI + 5. 3 rAka kho nI tA tA 6 12 jA ! jema? che ke mA5 nA ma aa pa aa aa aa ma 1 ( ( [ 2 1a* nA ''3"Y ^ 1khata khA saMe 3 nA rI 1 1La te mATe mAlAba45 46 - 11 / a nA 1} (A - 8ma(ke # mA pA aa pa aa 21ka ka ma na nI jA jA ke te ja ma da na 9tA te marI khA Na banI naLa (jAmA 1 vI A (i = 0 ... mana vA mATe ten A - 1 2 nA ja bhInnama (14 tema ja te Ta ra la La +1 amuke kema mAlA ne je te kI tenA 11 12 -2 tana ma ta ka 01 tema ( 1 nA Maa ke TalA ja onngouronethelesenan {144 tibsnizillame mA kAra tI, 1 vAge - { AM | "chata M M - 64 * 3 * mo ja kharSa 1n - r.chilarnesi 4 W38 n imel 6 - 4 - 2 - (1 +-9 C na ii (17 kI {" C* -4w{ Mk {M/ / \ 5 th A (2t-2 zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI kAryavAhInA paDAnuM paheluM pAnuM vidyAlayanI sthApanAnI noMdha emAM karavAmAM AvI che. ( hastAkSara : zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi ghA la ya nI vi kA sa ka thA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namAmi vIraM girisAradhIram // prakaraNa paheluM sthApanA ane zarUAta namo risa-zrIsaMgha e cetanavaMtuM tIrtha che ane tatvajJAna ane dharma bannene samAveza emAM thAya che; e bannene AdhAra paNa e ja che. vaLI, zrIsaMghane mahimA e ja dharmane mahimA ane dharmano mahimA e ja zrIsaMghano mahimA banI rahe che. ane jyAre dharma ane zrIsaMgha ekarUpa banI jAya che tyAre ja dharmatIrtha prabhAvazALI " bane che, ane mAnavasamAja enA pavitra Are kRtArthatA anubhave che. saMghabaLa e sAcuM kAryasAdhaka baLa gaNAya che; zaktino strota paNa saMghamAMthI ja pragaTe che, ane enI zaktinI tole bIjI koI zakti AvI zakatI nathI. A zrIsaMgha e jAjaramAna jagama tIrtha che; ane tethI tIrthakara bhagavAna paNa ene namaskAra kare che? jo tirasa e dharma, zA jatana karelI saMghatIrthanA mahimAnuM gAna karatI bhagavAna tIrthaMkaranI pavitra vANI che. dhama dhamarSinA-dharmanI cetanA TakI rahe che enA anuyAyIono AdhAre. je dharmanA anuyAyIonuM astitva lupta thaI jAya che, e dharma paNa chevaTe nAmazeSa thaIne mAtra ItihAsane viSaya banI rahe che. eTale te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikArUpa cAre aMgenuM jatana karavuM ane e badhAMya aMge zaktizALI bane enuM pUratuM dhyAna rAkhavuM e zrIsaMghanI pharaja mAnavAmAM AvI che. bIjI rIte kahIe to, sAte kSetranI barAbara sAcavaNuM karavAmAM ja zrIsaMghanuM saMghapada ane kartavya caritArtha thAya che. jeTalA pramANamAM zrIsaMgha pitAnA A kartavyanuM pAlana kare che, teTalA pramANamAM dharma ane saMgha bane tejasvI bane che ane bannene mahimA vistare che. jene saMskRtinI caDatI paDatIne ItihAsa A vAtanI sAkha pUre che. sahu koInA abhyaya mATe samaye samaye tIrthakara dharmatIthanI prarUpaNa kare che. A dharmatIrthanA pavitra Are kevaLa zrIsaMghanuM ja nahIM, mAnavamAtranuM kalyANa thAya che. ane e dharmatIrthane Adeza to mittA me samUhu, vera anna na 4-jagatanA jIvamAtra sAthe maitrIsaMbaMdha bAMdhavAne ane koI paNa jIvanI sAthe vaiza-virodha nahI rAkhavA---jeTale vyApaka che. AkAzanA jevA vyApaka ane zirachatra samA sukhakAraka A dharma-AdezanA pAlana ane prasAra mATe prayatna karavAnuM zrIsaMghane kahevAmAM AvyuM che. zrIsaMgha jeTalA pramANamAM A mATe niSThA ane daSTipUrvaka prayatna kare che, teTalA pramANamAM A sarvakalyANakArI Adezane lAbha pitAne tema ja vizvane maLe che, ane dharmatIrthanI sAcI prabhAvanA paNa thAya che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathI dharma tIrthanI AvI prabhAvanA mATenA prayatnamAM jJAna ane kriyAnuM arthAt tattvadarzana ane dharmAcaraNanuM eTale ke satyagAmI samajaNa ane ahiMsAgAmI AcaraNanuM mukhya sthAna che. AtmasAdhane ke AtmasAkSAtkArano e ja rAjamArga che. jJAnaniyAbhyAM mokSa e zAstravANInuM A ja rahasya che. tethI ja te jJAnanI ArAdhanA mATe vidyAtIrthonI ane cAritranI ArAdhanA mATe dharmatIrthonI sthApanA karavI, enI rakSA karavI ane enI suvyavasthA sAcavavI e zrIsaMghanuM dharmakRtya lekhavAmAM AvyuM che. e dharmakRtyanA pAlanathI zrIsaMgha ane dharma bannene mahimA vadhato rahe che. sAcI samajaNa vagara sAcuM AcaraNa na thaI zake e saheje samajI zakAya evI vAta che. game te dizAmAM kevaLa cAla cAla karavAthI nahIM paNa sAcI dizAmAM pravAsa karavAthI ja ISTa sthAne pahoMcI zakAya che, e sahu keInA anubhavanI vAta che. tethI ja dharmazAstranA racanArAoe padama nA to rayA-paheluM jJAna ne pachI kriyA-ema kahIne dareka prakAranA vikAsane mATe jJAna ke vidyAprAptine agra sthAna ApyuM che-pachI e vikAsa AtmalakSI yAne AdhyAtmika hoya ke vyavahArakeTane eTale ke dunyavI hoya. jena samAjano dunyavI vikAsa sAdhavAnI sAthe sAthe dhArmikatA ane saMskAritAnuM emAM bIjAropaNa karIne ene AMtara-bAhya rIte prANavAna banAvavAne eka samartha puruSArtha, eka yugadraSTA sUrIzvarajInA preraka mArgadarzana nIce, zrIsaMghe karyo, ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jevA jAjaramAna vidyAdhAmanI sthApanA karI, e vAtane pacAsa varSa pUrAM thaI gayAM. e vidyAdhAmanI pacAsa varSanI yazasvI ane gauravazALI kAryavAhInI rUparekhAne kaMIka paricaya meLavI AhulAdita thaIe ane sevAnI preraNA laIe. [1] vikAsamAtranI pahelI jarUriyAta: jJAna badhA dharmo ane dharmazAe jJAnanI mahattA mukta mane varNavI che. jJAnanI upagitA ane upakAritA avarNanIya che. prakAza vagara paMthe na dekhAya ane moTA bhAganI pravRtti paNa thaMbhI jAya; pariNAme pragati rUMdhAvA lAgee ja rIte jJAna vagara AgaLa vadhavAne mArga nathI sUjhato. A vikAsa bAhya ane A vikAsa AMtarika, athavA te A kalyANa dhArmika ke AdhyAtmika ane A kalyANa vyAvahArika ke bhautika-evA bhedamAM keTaleka aMze tathya hovA chatAM vikAsa ke kalyANanI sAdhanAmAM pAyAnI vAta vastusthitinuM ane vikAsanA upAyanuM yathArtha jJAna meLavavuM e ja che. jJAna ke sAcI samajaNu e vikAsanI pahelI zarata ke AvazyakatA che. - AcaraNane saphaLa banAvavAmAM sAcI samajaNanuM keTaluM mahatva raheluM che te zrI bhagavatIsUtramAM, sAtamA zatakanA bIjA uddezAmAM AvatA guru gautama ane bhagavAna mahAvIrasvAmI vacce thayela nIcenA praznottarathI paNa samajI zakAya che : "gautama-he bhagavan! kaI mANasa evuM vrata le ke, "havethI huM sarva prANa, sarva bhUta, sarva che ane sarva karavAnI hiMsAne tyAga karuM chuM'; te tenuM te vrata suvata kahevAya ke durvata ?" Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta bhagavAna mahAvIra-he gautama ! tenuM te vrata kadAca suvata heya ke kadAca durvata paNa heya." "gautama-he bhagavana ! enuM zuM kAraNa?" bhagavAna mahAvIrae pramANe vrata lenArane, "A jIva che, A ajIva che, A trasa (jaMgama) che, A sthAvara jIva che.' evuM jJAna na hoya, te tenuM te vrata suvrata na kahevAya, paNa durbata kahevAya. jene jIva-ajIvanuM jJAna nathI, te jIvahiMsA na karavAnuM vrata le te te satya bhASA nathI besato, paraMtu asatya bhASA bole che. te asatyavAdI puruSa sarva bhUta-prANomAM mana-vANI-kAyAthI ke jAte karavuM ke bIjA pAse karAvavuM ke karanArane anumati ApavI--e traNe prakAre saMyamathI rahita che, viratithI rahita che, ekAMta hiMsA karanAra tathA ekAMta ana che. paraMtu jene jIva vagerenuM jJAna che, te temanI hiMsA na karavAnuM vrata le, to tenuM ja vrata suvata che, tathA te sarva bhUta-prANomAM badhI rIte saMyata, virata, pApakarma vinAne, karmabaMdha vinAne, saMvara yukta, ekAMta ahiMsaka tathA paMDita che." (zrI bhagavatIsAra, pR. 30 31) - jema bhagavAne ahiMsAnA yathArtha AcaraNa mATe jJAnanI anivAryatA batAvI tema, e ja vAta badhAM vrato, niyama, AcAra vagerene paNa lAgu pADIne kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke, pravRttimAtramAM pahelI jarUra jJAnanI sAcI samajaNanI-paDe che; ATaluM ja zA mATe, nivRtti tarapha vaLavuM hoya to paNa jJAnanI ane sArAsAranA vivekanI pahelI jarUra rahe che. matalaba ke sAcI samajaNa vagaranI koI paNa pravRttinuM pariNAma retIne pIlavA jevuM ke pANIne valovavA jevuM nakAmuM Ave che, ane kyAreka to sAcI dizAnA jJAna vagara khoTI dizAmAM cAlanAra jema pitAnA ISTa sthAnanI najIka pahoMcavAne badale enAthI vadhu ne vadhu dUra jato jAya che, ema enuM pariNAma dhAryA karatAM sAva UMdhuM sudhAM Ave che. AvuM na bane ane Adarela prayatna dvArA hAtha dharela kArya dhAraNA mujaba saphaLa rIte pAra paDe e mATe, tema ja jIvanavikAsanA mArge uttarottara pragati thaI zake e mATe paNa, jJAnanI pahelI jarUra paDe che. mALAnA badhA maNakA jema derAthI parovAyelA hoya che, ema pravRttimAtranI saphaLatA jJAnanA sUtrathI parovAyelI che. je e sUtrane AvakArI ane sAcavI jANe che, e potAnA jIvanane saphaLatAthI samRddha banAvI zake che. jJAnane mahimA A sarvavyApI ane apAra hovAne lIdhe ja tadraSTAoe ene judI judI uttamottama upamAothI biradAvyuM che. keIke ene prakAza relAvanAra kahyuM te kaI ke ene sUryanI upamA ApIne ene mahimA varNavyuM. koI e ene sarvazreSTha saMpatti kahyuM, ke Ike amRta kahyuM te vaLI keIe parama pavitratarIke enuM guNakIrtana karyuM. jJAnanI zAkhA-prazAkhAone kaI pAra nathI. emAM pAramArthika jJAna (parA vidyA) ane apAramArthika-vyAvahArika jJAna (aparA vidyA) e baneno samAveza thaI jAya che. eTale jJAnanA pratyeka aMza tarapha ane jJAnanI badhI zAkhA-prazAkhAo tarapha bahumAnane 1. nALa pAtaLA 2. namo namo nArivArajJA 3. vidyAdhanaM sarvadhanapradhAnam / 4. amRtaM tu vidyA / vidyayA'mRtamaznute / 5. na hi zani sadA pavitranida vite. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA bhAva rAkhavo jarUrI che. je samAja, rASTra ke dharmamAM jJAna-vijJAnanI vividha zAkhAprazAkhAonuM vyApaka ane talasparzI kheDANa thatuM rahe che te zaktizALI ane samRddha banIne pitAnA astitvane jAjaramAna banAve che, eTaluM ja nahIM, vakhata Avye e AgevAnI paNa karI zake che. guddhi tA -jenI buddhi enuM baLa--e kathana sAva sAcuM che. hRdaya ane buddhine vikAsa karanAra jJAna-vijJAnanI upAsanAmAM je pAchaLa rahe che te vikAsayAtrAmAM paNa pAchaLa rahI jAya che. [2] aMgrejI zAsanakALa : vidyAvistArane yuga aMgrejone saMparka ane zAsanakALa hiMdustAnane mATe bhAre vilakSaNa ane ajoDa nIvaDyo. e lake vepAra kheDavA AvyA hatA, ane vepAra kheDIne bane teTaluM vadhu dhana vilAyata bheguM karavAnI emanI nema hatI. e cAra lokoe e nema pUrepUrI pAra pADI hatI e vAtano ItihAsa sAkSI pUre che. paNa, ethIya AgaLa vadhIne, cANakyabuddhinA vicakSaNa aMgrejone e samajatAM vAra na lAgI ke aneka dharma, paMtha, varNa, jAti ane nAnAM-moTAM saMkhyAbaMdha rAjyamAM vaheMcAyelA hiMdustAnanA vatanIone, eka yA bIjA bahAne, Apa ApasamAM laDAvIne dezanI rAjasattA hAtha karavI, e AkaDethI madha utArI levA jevuM saheluM kAma che. vaLI, atyAra sudhInA videzI zAsaka karatAM A aMgreja zAsako kaMIka judI ja tAsIranA hatA. bIjA keTalAya videzI zAsake bhale ahIM AvyA hatA paradezathI, paNa moTA bhAganA chevaTe hiMdustAnanA vatanI banIne aDI ja vasI gayA hatA, jyAre aMgreje te hamezane mATe iMgleMDanA vatanI rahIne ja hiMdustAna upara rAjya calAvavA AvyA hatA; ane e kArya emaNe saphaLatApUrvaka karI batAvyuM hatuM ! paNa vepAra ane rAjazAsana banethI caDiyAtuM lekhAya evuM kAma to aMgrejoe bhAratavarSanA sAMskRtika kAyApalaTanuM karyuMene mUMgI, chUpI ane prazAMta kAMti khuzIthI kahI zakIe ? enI eTalI badhI UMDI ane vyApaka asara dhIme dhIme bhAratanI saMskRti upara thaI che. aMgrejo pitAnI sAthe evI adbhuta saMskRti letA AvyA ane ene prasAra emaNe evI to siphatathI dezabharamAM karyo ke, pataMgiyAM sAme doDIne dIvAmAM jhaMpalAve e rIte, ApaNe dhIme dhIme e saMskRtine vaza thatA gayA, ane ApaNI saMskRtine vIsaratA gayA, te eTalI hade ke ApaNAmAMnA keTalAka te ene halakI ke namAlI paNa mAnatA thayA! Aje to e pazcimanI DhabanI raheNIkaraNIne ane tyAMnI saMskRtine raMga keTale ghera banyuM che, e vAta have samajAvavA jevI rahI nathI. gharanA nAnA sarakhA raseDAthI laIne te lekasabhAnA suvizALa sabhAkhaMDa sudhI jyAM juo tyAM enI ja asara vyApelI dekhAya che. aMgrejonI saMskRtinuM bhAratamAM gaurava vadhAravAmAM ane bhAratIya janasamUha upara enI gherI asara pADavAmAM tema ja aMgrejI rAjazAsanane majabUta banAvavAmAM jema Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta khristI dharmanI dharmAMtaranI pravRttie ghaNA mahattvanA bhAga bhajanmyA che, tema a'grejI bhASAe tathA aMgrejI DhabanI zikSaNapaddhatie paNa eTale ja agatyanA hissA ApyA che. aMgreja zAsakeAnI eka khUbI e hatI ke rAjyazAsananA pAyArUpa ke cAvIrUpa sattAsthAnA peAtAne kabaje rAkhIne bAkInAM sthAnAmAM hiMdustAnIe dvArA kAma calAvavuM. A mATe peAtAnI zAsanapaddhatimAM upayogI thaI zake evA mANasA hajAronI sa`khyAmAM taiyAra karavAnuM jarUrI hatuM. A jarUriyAtane pUrI karavA mATe a MgrejI zikSaNapaddhati ane aMgrejI bhASAnu` zikSaNa dezamAM zarU karavAnu... emane anivAryuM. lAgyu. lorDa maeNkalee A vAtanI pramaLa rIte rajUAta karatAM sane 1834mAM kahyu` hatuM ke " ApaNe hiMdustAnamAM eka evA vaM pedA karavAnA prayatna karavA joI e ke jemanA upara ApaNe rAjya calAvIe chIe evA asaMkhya hiMdI leAkeA tathA ApaNI vacce e varSAM samajAvaTanuM kAryAM kare, A lekA evA hovA joI e ke te kevaLa lohI ane raMganI dRSTie ja mAtra hiMdI DhAya, paraMtu ruci, bhASA, vicAre ane bhAvanAnI dRSTie teA aMgreja khanI gayA hoya.''1 loDa maeNkolenA A sUcanane amalI banAvavA mATe lADa benTike eka ja va pachI, sane 1835mAM, hukama karyAM ke-- jeTalI rakama keLavaNI mATe majUra karavAmAM Ave te badhI aMgrejI keLavaNI upara ja vaparAya, e ene sArAmAM sArA upayAga che."ra .. A hukamanA amalanuM pariNAma mAtra paMdara-sattara varSImAM ja lorDa mekolenI dhAra NAne sAcI TharAvatu kevu' AvyuM te prephesara ema. eca. vilsananA pArlAmenTanI silekaTa kamITI samakSanA nIcenA udgArA uparathI kharAbara jANI zakAya che. teoe kahyuM ke-- kharuM jotAM, ApaNe aMgrejI lakhI-vAMcI jANanArAenI eka jJAti banAvI dIdhI che. A va evA UbhA thayA che ke jene peAtAnA dezavAsIo pratye bilakula sahAnubhUti nathI; athavA che te bahu ja ochI che.'3 A rIte dhIme dhIme bhAratanI pAtAnI zikSaNapaddhati asta thatI gaI; ane agrejI bhASA ane aMgrejI Dhamanu' zikSaNa dezamAM phelAtAM gayAM. paradezI zAsana sAmenA 1857 nA maLavAnA aitihAsika varSamAM ja aMgrejoe bhAratIya zikSaNapaddhati ane saMskRti upara vadhAre prabaLa AkramaNa karavAnuM pagaluM bharyuM : e ja varSoMmAM kalakattA, muMbaI ane madrAsamAM sarakArI yunivarsiTI sthApavAnA kAyado pasAra karavAmAM AvyA. kharI rIte teA ogaNIsamI sadInI pahelI pacIzImAM ja aMgrejInA pravezanA zrIgaNeza ma`DAI gayA hatAH sane 1814mAM khristI pAdarIone muMbaImAM aMgrejI zALA khAlavAnI majUrI maLI cUkI hatI. rAjA rAmameAhanarAyanA prayAsathI kalakattAmAM sane 1817mAM aMgrejI zALA zarU thaI hatI. gujarAtamAM sane 1820thI aMgrejI zikSaNa zarU thayu' hatuM. sUratanI aMgrejI zALA sane 1842 mAM zarU thaI hatI. vaDAdarA, amadAvAda, bhAvanagara ane jUnAgaDhanI kaoNlejo sane 1857 pachI sthapAI hatI. 1. bhAratamAM aMgrejI rAjya, bhAga khIjo, pR. 76. 2. ena. 3. ena. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA dezamAM, A rIte, aMgrejI zikSaNa ane aMgrejI DhabanI raheNIkaraNI peAtAnA vistAra karI rahyAM hatAM, tenI sAtheAsAtha samudrayAtrA karIne vizeSa abhyAsa mATe paradeza javAnA prasaMgeA paNa vadhatA jatA hatA. AnuM eka pariNAma to aMgrejonI dhAraNA mujama ja Avyu: kevaLa rAjyasaMcA lanamAM pUrepUrA vaphAdAra ja nahIM paNa aMgrejonI raheNIkaraNInA jayajayakAra elAvanArAAnA eka AkhA varga UbhA thayA. paNa enuM khIjuM pariNAma, gulAbanI sAtheAsAtha kAMTA paNa UgI nIkaLe ema, emanI dhAraNAthI UlaTuM paNa Avyu : 1857nA aitihAsika maLaveA dhAraNA mujaba saLa na thavA chatAM te vakhate dezamAM svAtaMtryapremI ane videzI zAsananA virodhIonI saMkhyA ka'I jevI tevI na hatI; emAM jee paradezamAM abhyAsa karavA gayA hatA ane svataMtratAnu' mahattva ane parata MtratAnuM kalaMka vadhAre spaSTapaNe samajatA thayA hatA, emanu' maLa umerAyu' pariNAme aMgrejI rAjazAsana sAmenA virAdha vizeSa pramaLa banavA lAgyA. aMgrejI bhASA ane aMgrejI DhabanI zikSaNapaddhatinuM trIjuM pariNAma vaLI A be pariNAmeA karatAMya vadhAre vyApaka, vadhAre cirasthAyI ane vadhAre asarakAraka AvyuM; te e ke kolejo ane vizvavidyAlayeAmAM judA judA viSayAnuM kheDANa thavA lAgyuM; temAM vaLI bhAratIya dharmo, dezana, saMskRti, itihAsa ane kaLA jevA bhAratanA peAtAnA ja viSayAmAM videzanA vidvAnA nipuNatA meLavIne ApaNane e evI anokhI AkarSaka Dhabe zIkhavavA lAgyA ke ethI, ApaNA vidyAthIe tA ThIka, ApaNA nAmAMkita vidvAnA paNa mugdha banI gayA. ane tee e videzI vidvAnAe darzAvelI sa`zeAdhana-sa`pAdananI paddhatinuM umaLakApUrNAMka svAgata ane anukaraNa karavA lAgyA. bhAratIya saMskRtinA vyApaka ane talasparzI, tulanAtmaka ane aitihAsika adhyayana-adhyApana tema ja sazeAdhanasaMpAdananI A prakriyAnA pariNAmarUpe vedAnu saupaheluM mudraNa-prakAzana paradezamAM thayu..1 vaLI bauddhadharmAMnA piTakAra ane jainadhamanA AgamagraMthA tarapha paNa videzanA vidvAne A arasAmAM ja AkarSAyA. ane e kSetramAM emaNe evuM mahattvanu' ane maulika ke pAyAnu kahI zakAya evuM kAma karyuM ke je Aje paNa namUnArUpa ane mAdaka banI zake evu' lekhAya che. AnI sAtheAsAtha videzI sAhitya ane sa MskRtinA adhyayana tarapha paNa ApaNA dezanA vidvAneA sArA pramANamAM AkarSAyA. 1. RgvedanA prathama aSTakanA leTina anuvAda zrI e. rAjana nAme vidvAne cheka sane 1837mAM karyA hatA. saMpUrNa RgvedanA jarmana anuvAda zrI e. luviga nAme vidvAne sane 1876mAM karyAM hatA. yajuvenu' sa pAdana prA. e. vekhara dvArA sane 1849-paramAM thayuM hatuM. pre. mekasamUlaranu A kSetranuM kAma te pachI Ave. 2. vinayapiTakanu` saMpAdana eca. elDanabarga nAmanA vidvAne sane 1879mAM karIne ene rAmanalipimAM chapAvyuM hatuM. tr 3. pasUtra ane navatattvaneA anuvAda zrI je. sTIvansana nAme vidvAne sane 1848mAM karyAM hatA. AcArAMga ane kapasUtrane anuvAda DaoN. huna jekALIe karyAM hatA; ane te sane 1884mAM sekreDa muka eph dhI IsTa'' nAme graMthamALAnA 22mA graMtharUpe pragaTa thayA hatA. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyAMnidhi, yugadraSTA pUjya AcArya zrI vijayAnaMdasUrijI (AtmArAmajI) mahArAja Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja sva. munirAja zrI caturavijyajI mahArAja sva. pUjya AcArya zrI vijayalalitasUrijI mahArAja Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja | pUjya AcArya zrI vijayapUrNAnaMdasUrijI mahArAja pUjya AcArya zrI vijayavikAsacadrasUrijI mahArAja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama prakAzana janAnA praNetA ane mukhya saMpAdaka pUjya Agama prabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta samaya vItato gayo tema tema eka bAju jema vinayana, vijJAna, vANijya, IjanerI, dAktarI, bhUstaravidyA, kRSividyA jevA navA navA viSayonA adhyayananI jogavAIo vadhatI gaI, tema bIjI bAju evA viSayanuM adhyayana karanArAonI saMkhyAmAM paNa vadhAre thato gayo. A vidyArthIo amuka jJAti, amuka varNa ke amuka dharmanA ja hatA evuM nahIM, paNa emAM badhI jJAtio, badhA varSo ane badhAya dharmonA chAtrone samAna rIte AvakAra maLato hato. uparAMta, emAM kanyAone paNa dhIme dhIme sthAna maLatuM jatuM hatuM. pariNAme thoDAka dAyakAmAM ja vidyAadhyayananA kSetramAM jJAti, varNa ke dharmagata viziSTatAne kaI sthAna rahevAnuM na hatuM. jene je viSayanuM adhyayana karavuM hoya te mukta mane te viSayanuM adhyayana leza paNa rokaToka vagara karI zake-e vidyAmuktine no yuga zeDAMka varSomAM ja UgavAne hate. zAstrIya tema ja bIjI badhI vidyAonA adhyayananI AvI-hindustAnanA zikSaNanA itihAsamAM kaMIka apUrva kahI zakAya evI-mokaLAzanuM svAbhAvika pariNAma najIkanA bhaviSyamAM ja evuM AvavAnuM hatuM ke, jema vidyA-upArjana jJAti, varNa, dharma ke puruSastrI-paNAnA purANA vADAothI mukta banIne sarvajanasulabha banavAnuM hatuM, tema hunnaraudyoga ke vepAra-vaNaja dvArA thatuM arthopArjana paNa vadhu vakhata sudhI have jJAti, varNa ke dharmaniSTha rahI zakavAnuM na hatuM. mothA vasudhAnI jema have yaMtrapradhAna yuga e AvavAne hatuM ke je keI niSThApUrvaka prayatna kare enA upara sarasvatI ane lakSmIdevInI kRpA varasavAnI hatI ! AvA samayamAM e samAja ja pragatizIla banI zakavAna hato ke jene yugadraSTA jyotidhara mahApuruSanuM samayAnurUpa mArgadarzana maLe, ane je e tirdharanI ArSa vANuM jhIlIne pitAnI UcharatI peDhIne vidyA ane hunnara-udyoganAM vividha kSetramAM nipuNa banAvavA niSThApUrvaka prayatnazIla bane. jaina samAja pitAnA ujajavaLa bhAvI mATe AvA ja kaIka tirdharanA mArgadarzananI rAha joto hate: e e yuga hato. [3] jyotirdharanuM yugadarzana parama pUjya AcArya mahArAja zrI vijayAnaMdasUrIzvarajIaparanAma zrI AtmArAmajI mahArAja paMjAbanI dharatInA, samasta bhAratanA gaurava samA, sapUta hatA. te kALe jena saMdhane te teo mukhya adhinAyaka ja hatA. eka samartha yugadraSTA tarIke, AvatA samayanAM eMdhANa kaLI jaIne, jena dharma ane saMghanA gakSema mATe emaNe je puruSArtha karyo ane je mArgadarzana ApyuM e ItihAsanI eka amara kahAnI banI rahe evAM che. emanA e prayatnanAM madhura phaLa Aje paNa jaina saMgha AsvAdI rahyo che-emanA prayatna ane mArgadarzanamAM eTalI haradezI, kalyANabhAvanA ane dharmanI dhagaza bharelI hatI. emane A upakAra jena saMgha kyAreya vIsarI zake nahIM. e tidharanuM nAma ane kAma sikAo sudhI preraNA ApatuM rahe evuM che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vidyAlayanI vikAsakathA zrI AtmArAmajI mahArAjanI vidvattA vidvAneAmAM mAga mukAve evI hatI. tenA rAmarAmamAM jaina saMghanA abhyudayanI bhAvanA dhabakatI hatI, ane tee AgAmI yuganuM spaSTa darzana karI zakatA hatA. te dhamA~ dhAmivinA |-dhama peAtAnuM astitva enA anu. cAyIomAM ja TakAvI zake che--e vAtanuM hA teezrI kharAkhara samajatA hatA. aMgrejonA zAsanakALa daramyAna krAMti kahI zakAya eTaluM vyApaka parivartana samAjavyavasthAmAM pravezI gayuM hatuM; ane peAtAnA vasvane TakAvI rAkhavA mATe dareka va, jJAti ane samAje vyApaka vidyAdhyayanane Azraya lIdhA vagara cAlavAnuM na hatuM. agamacetI vAparIne A dizAmAM vahelAM prayatnazIla thanAra samAja vahelA zaktizALI ane samRddha banI zakavAne hatAH AtmArAmajI mahArAjanI cakAra buddhie A vAta barAbara samajI lIdhI hatI. ane tethI ja jaina samAja vidyAsAdhanAmAM pachAta na rahetAM pragatizIla ane evI emanI tIvra jha'khanA hatI, ane peAtAnI uttarAvasthAmAM e mATe prayatna karavAnI emano tamannA paNa hatI. samAja tathA vyaktinA vikAsane mATe jema eka bAju devadinI jarUra hatI, tema bIjI khAjI sarasvatImaMdinI paNa eTalI ja jarUra hatI, e rahasya tee kharAkhara jANatA hatA. A samAjahitaiSI AcAryazrInI vidyAprasAranI tIvra jhaMkhanAne kaMIka khyAla 'navayuganirmAtA' graMthamAMnA (pR. 409) nimna prasaMga uparathI paNa maLI rahe che. e yAdagAra prasaMga kahe che ke-- k " jyAre AcAryazrI (vi. sa'. 1952mAM) ludhiyAnAmAM birAjatA hatA tyAre emanA zraddhALu eka kSatriye emane kahyuM : 'Apa dirA banAvarAvI rahyA che e te sAruM che, paraMtu enI zraddApUrvaka pUjA karanArA pedA karavA mATe Ape sarasvatI-madirAnI sthApanA taraph paNa dhyAna ApavuM joi e.' AnA javAbamAM AyA'zrIe pharamAvyuM ke priya bhAI, tamAruM kaGevu' sAcuM che; huM paNu A vAta samaju' chuM. paraMtu saupahelAM AmanI-zrAvakAnI zraddAne sthira karavA mATe A madirAnI jarUra hatI; tethI e kAma teA have prAyaH pUruM thaI gayuM che; ane emAM je kaI khAmI che te paNa dhIme dhIme pUrI thaI jaze. have hu` sarasvatI-maMdiranI sthApanA tarapha ja vizeSa dhyAna ApavAnA prayatna karIza. te mATe AkhA paMjAbamAM gujarAtavAlA ja vadhAre upayogI thaI zake ema che. have huM e bAju ja vihAra karI rahyo chuM. jo AyuSye sAtha ApyA te vaizAkha mahinAmAM sanakhatarAnI pratiSThA karIte sIdhe gujarAnavAlA paheAMcIza ane pahelAM A kAmane ja hAtha dharavAnA prayatna karIza.' ludhiyAnAmAM uparanA prasaMga anyA tenA Agale vadhe, akhAlAthI vi. sa'. 1951nA bhAdaravA sudi 13 ne sAmavAranA rAja, zrI AtmArAmajI mahArAje, muMbaImAM zeTha zrI phakIracaMa premacaMda rAyacaMda Adi sakaLa saMgha upara khAmaNAne patra lakhatAM, muMbaImAM jaina kaleja sthapAvAnI vAta aMge peAtAnI khuzAlI darzAvatAM lakhyuM hatuM ke~~ - zahera aMbAlA--pUjyapAda zrI zrI zrI 108 zrImad vijayAnaMdasUrIzvavarajI ( ( AtmArAmajI) mahArAjjInA taraphathI dhalAsa vAMco-- " muMbaI. baMdara--zrAvaka puNyaprabhAvaka devagurubhaktikAraka zeTha karayada premaya rAyayadajI vigere sakaLa zrIsaMdha cegya--........................ Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sthApanA ane zarUAta 11 prathama hamene amaracaMda pi. paramAranA kAgaLathI samAcAra maLyA hatA ke "atre zrIsaMghanI eka jaina koleja kholavAnI marajI thaI che ane tenA phaMDane mATe goThavaNa paNa thavA lAgI che, tevuM mAlama paDayuM che." A vAta vAMcI hamArA dilamAM eTale utsAha pedA thayuM hatuM ke te jJAnI mahArAjajI jAne che; paraMtu have te vicAra paripUrNa karI hamArA utsAhane vRddhi kare tathA jaina dharmane jhADe pharakAvaze. ApanA jevA nararatna zrIsaMdhamAM vidyamAna che, je dhAre te karI zake ema che, mATe A kAma pUruM karI jJAnavRddhi karI jaina dharmanA asala to prakAza karaze, e ja vAraMvAra hamAruM kahevuM tathA lakhavuM che." ("AcArya zrI vijayavallabhasUri smAraka graMtha, pR. 37) jaina saMghamAM jJAnopAsanAnI abhivRddhi thAya e mATe AcAryazrInI jhaMkhanA keTalI tIvra hatI te A uparathI paNa samajI zakAya che. paraMtu, kamanasIbe, AcArya mahArAjazrI pitAnA A manorathone mUrta karavAne sakriya prayatna kare te pahelAM ja, vi. saM. 153 (gujarAtI 1952)nA jeTha suda 7nI pAchalI rAtre, gujarAnavAlAmAM, teone svargavAsa thaye; ane jJAnavistAranA emanA manara adhUrA rahI gayA ! paraMtu kALadharma pAmavAnI thoDIka kSaNo pahelAM ja, munizrI vallabhavijayajI, jeo AcAryazrInA ziSyanA praziSya thatA hatA, ane jemanA upara AtmArAmajI mahArAjane apAra heta ane zAsananA ujajavaLa bhAvI mATe akhUTa AzA-zraddhA hatI, emanI sAthenA aMtima vArtAlApamAM paNa AcArya mahArAje sarasvatI-maMdiro UbhAM karavAnI pitAnI bhAvanAnuM punarucAraNa karyuM hatuM. A prasaMganuM varNana karatAM "navayuganirmAtA" pustaka (pR. 411)mAM kahevAmAM AvyuM che ke tamane saune mAruM chelluM nivedana e ja che ke mArAM adhurAM rahelA kAma tame pUrAM karavAne pUrepUre prayatna kare ane ApasamAM sumeLa rAkhaje ..........keTalIka kSaNe pachI emaNe akhei ughADI ane sAme beThelA sAdhuo tathA zrAvaka tarapha tajara nAkhI; ane A sevakane bolAvIne kahyuM: "valalabha ! ludhiyAnAmAM thayelI vAta yAda che?' meM rUMdhAyelA re javAba Ape : "hA gurudeva, barAbara yAda che ?" gurudeve kahyuM : "enuM pUrepUruM dhyAna rAkhaje, jJAna vinA lake dharmane nahIM samajI zake." "bahu sAruM gurudeva!' paraMtu huM ATaluM kahI zako eTalAmAM te " bhAI, have ame ravAnA thaIe chIe ane saune khamAvIe chIe; 3OM arhana'-eTaluM kahIne teo sadAne mATe aMtardhAna thaI gayA!" yugadrA tirdharanuM jIvana sAThe varSe saMkelAI gayuM ! paNa emanI A jhaMkhanAmAM vidyAlaya jevAM sarasvatI maMdiranI sthApanAnAM cetanavaMtAM bIje chupAyAM hatAM. e bajemAM kartavyaniSThAnAM khAtara-pANI nAkhIne zrI AtmArAmajInA mahArAjanA vidyAvistAranA mane rathane saphaLa banAvanAra samartha saMdezavAhakanI preraNAnI jaina saMgha AturatApUrvaka pratIkSA karI rahyo. | [4] yugadraSTAnA saMdezavAhaka vIrabhUmi paMjAbanI vibhUtie sevelA sarasvatI maMdiranI sthApanAnA manorathane pUrA karavAne kaLaza garavI gUrjara bhUminI vibhUtine mAthe heLAvAne hate. sUripravara Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. vidyAlayanI vikAsakathA AtmArAmajI mahArAjanA sAnnidhyamAM ane emanA hAthe ja muni vallabhavijayajI A mATe sajaja thaI rahyA hatA. Ama joIe to muni vallabhavijayajI AtmArAmajI mahArAjanA ziSya muni lakSamIvijayajInA ziSya muni harSavijayajInA ziSya hatA. paNa aMtarane snehataMtu kyAreka najIkanA ke dUranA sagapaNanI khevanA karato nathI; aMtara ApameLe ja pitAnA snehabhAjanane zodhI le che. vaDadAdAguru zrI AtmArAmajI mahArAjanI avirata sevA karIne muni vallabhavijayajI emanA apAra vAtsalyanA adhikArI banI gayA hatA. AvA mahAna yugadraSTA tirdharanI sevA karavAno ane emanA sAnidhyamAM rahevAne lAbha muni vallabhavijayane mAtra 8-9 varSa ja maLyo hato; paNa jANe e be AtmAo jugajugajUnI dhasagAInI pavitra gAMThe baMdhAyelA hoya evI ekarUpatA emanI vacce pravartatI hatI. AtmArAmajI mahArAjane mani valalabhavijayajInI kAryazakti, kAryaniSThA zAsanabhakti, sUjha ane zANapaNamAM pUrNa zraddhA hatI; tethI ja te emaNe paMjAbanI dharmabhaktinuM jatana karavAnuM ane Thera Thera sarasvatI maMdiranI sthApanA karavAnuM yugakartavya emane bhaLAvyuM hatuM-jANe emane pitAnA saMdezavAhaka ke dharma pratinidhi ja nImyA hatA. | muni vallabhavijayajIe paNa pitAnA zirachatre pitAnA zire nAkhelI A javAba dArIne savAIrIte pUrI karI batAvIne potAnA jIvanane kRtArtha banAvyuM hatuM ane zAsananI tema ja samAjanI zobhA ane zaktimAM ghaNuM vadhAre karI batAvyuM hoM. AcArya zrI vijayavalalabhasUrIzvarajInI jIvanagAthA vAMcanAra sau koIe kabUla karaze ke, guru vallabhe paMjAbanI dharmabhAvanAnuM pUrepUruM jatana karyuM hatuM eTaluM ja nahIM, paMjAbavAsIonI dharmabhAvanAnI phUlavelane khUba vikasAvI hatI. paMjAba jaina saMghanI pratyeka vyaktinA aMtaramAM Aje paNa guru vallabha pratye apAra bhaktinI gaMgA vahI rahI che. vaLI, AcArya vijayavallabhasUrIzvarajIe Thera Thera sarasvatI-maMdiro UbhAM karIne jena saMghamAM vidyAnI gaMgA vahAvavAne je bhagIratha prayatna karyo che, te vIsa vIsarAya e nathI. ane jaina dharma ane saMghanA AdhArarUpa zrAvaka-zrAvikAonA utkarSa mATe satata ciMtA sevIne ane preraNA ApIne emaNe je kArya karI batAvyuM tethI te teo jaina saMghanA sukhaduHkhanA zAthI evA sAcA ane Adarza dharmaguru banI zakyA hatA ? emanA romaromamAM jANe "mAre zrAvaka-zrAvikAne saMgha sukhI hAya"--e mamatAne akhUTa jhare vahyA karato hato, ane emanA bhalA mATe, UMgha ane ArAmane vegaLAM mUkIne, kArya karavAnI emane preraNA ApyA karato hato. teo paNa jaina saMghanA eka samartha yugapuruSa ja hatA. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA e yugadraSTA zrI AtmArAmajI mahArAjanA A samartha ane yugavIra saMdezavAhakanI preraNAnuM ja phaLa che ja AcArya zrI vijyavallabhasurIzvarajIne paricaya A graMthamAM anyatra Apela hoI ahIM emanA jIvananI vigato ApavAmAM AvI nathI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta 1 ra vidyAlayanI sthApanA aMgrejI rAjyavyavasthAne kAraNe dezamAM vividha viSayonA ucca zikSaNanI zAkhAo ane saMsthAo sthapAvA lAgI hatI tema ja navI navI yunivarsiTIo paNa astitvamAM AvI hatI. A sthitimAM je samAje zikSaNakSetre samayanI A pragati sAthe pragatizIla rahevuM hoya ene mATe pitAnI UcharatI peDhI AvuM zikSaNa levA prerAya evI Arthika tema ja bIjI jogavAI karI ApavI anivArya banI gaI hatI-samaya pite ja jANe zikSaNanAM badhAM kSetrone apanAvavAnI hAkala karato hato. samayanI A hAkala muMbaImAM vasatA, pragatizIla ane samAjahitaciMtaka jaina AgevAnenA aMtarane sparzI gaI. muMbaI zahera to ApaNuM dezanI nADa samuM pacaraMgI ane pragatizIla zahera che. enA vasanArane duniyAbharanI pragati ane pravRttine chevaTe AchopAtaLo paNa khyAla maLato ja rahe che. eTale te samayanI paristhiti uparathI muMbaInA jaina AgevAnone lAgyuM ke jaina samAjane je anya samAjethI pAchaLa rahI jAte reko hoya te samAjanA vidyAthIo navI paddhatinuM ucca zikSaNa nizcita rIte laI zake evI vyavasthA karavI ja joIe. ane A mATe teo kaMIka ne kaMIka paNa vyavasthA UbhI karavAne gaMbhIrapaNe vicAra karatA thayA hatA. zikSaNa ApavAnA hetu aMge A manubhAvanI dRSTi keTalI spaSTa hatI, te vidyAlayanA cothA varSanA riporTanA 27me pAne chapAyela A eka vAkyathI ja samajI zakAya ema che. emAM kahevAmAM AvyuM che ke "keLavaNInA savAlane Apattidharma tarIke svIkAravAne nathI, paNa samayadharma tarIke svIkAravAne che." maka vi. saM. 1968-69 (sane 1912-13) nA arasAnI A vAta che. * vidyAlayanA sthApakanAM aMtaramAM keraLaNunuM mahatva keTaluM spaSTapaNe aMkita: thayeluM hatuM tene khyAla vidyAlayanA riporTamAMnAM nikha lakhANe uparathI paNa AvI zake ema che. e lakhANa kahe che vAraMvAra vicAra karatAM ema jaNAya che ke keLavaNI vagara ApaNe vistAra nathI, saMskAra vagara pragati nathI, pragati vinA jAherajalAlI nathI ane jAherajalAlI vagara aneka javAbadArIone pahoMcI vaLavAnAM sAdhano utpanna thAya tema nathI............. game ke na game paNa keLavaNI vagara cAle tema te nathI ja, ene suMdara rIte suvAsita karaze te sArAM phaLo maLaze, ene avagaNanAnA sthAne rAkhazo te eka pracaMDa varga tamArI sAme Ubhe thaze, ene daridra sthitimAM rAkhaze to enAM phaLa paNa nirmAlya, tuccha, saDelAM maLaze. ene pALI piSI taMdurasta rAkhazo to enI saMtati sudaDha, taMdurasta ane AgAmI ciMtanazIla utpanna thaze. keLavaNI tarapha prahAra kare, keLavAyelA varganI mAtra keLavaNuM khAtara ja avadhIraNa karavI e mahA nukazAna karanAra che." (ce ripiTa, pa. 25-26) samAjanI sarva zuMcavaNane nikAla amane keLavaNInA praznanA nikAlamAM lAge che. potAnI javAba dArI samajanAra meTa varga utpanna thaze tyAre pitAnuM hita kyAM che ane kema sAdhI zakAya te teo Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA jogAnujoga vi. saM. 1969 (sane 113)nI sAlanuM comAsuM pU. muni zrI vallabhavijayajI muMbaImAM rahyA hatA; ane jaina saMghamAM sarasvatI maMdiranI sthApanA karavAnA manera emanA aMtaramAM ramatA ja hatA. eTale emaNe paNa muMbaInA jaina AgevAnane pitAnA vizALa anubhavane lAbha ApIne yaMgya mArgadarzana karAvyuM ane ucca zikSaNa mATenI saMsthA sthApavAnI prabaLa preraNA ApI. A saMsthAne AkAraprakAra ke he joIe e saMbaMdhI je nikhAlasa carcA karavAmAM AvI hatI, eno kaMIka khyAla zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAne bahumAna mATe racavAmAM AvelA sanmAna samiti taraphathI sane 1949mAM karavAmAM Avela sanmAna prasaMge zrI motIcaMdabhAIe uccArela nIcenA udgAre uparathI AvI zake ema che. teoe kahyuM ke jyAre muMbaImAM paMjAba anusAra gurukuLa karavuM ke nahi enI carcA thaI hatI (AjathI 34 varSa upara) tyAre meM mArA vicAro puratI chUTathI jaNAvyA hatA. mAre mana jaina kAmane keLavaNuM jarUrI che ane temAM ja samAjanuM gaurava che ema lAgavAthI huM gurukuLanI yejanA viruddha paDavo. pUjyapAda AcArya zrI vijayavallabhasUrijI paNa mArI yojanA saMpUrNa sahAnubhUtithI nIrakhI rahyA." ( sanmAna samitinI kAryavAhI, pR. 16) samAjanA AgevAmAM kArya karavAnI zakti ane tamannA ane hatA emAM samayajJa munizrInI prabaLa preraNAnuM baLa umerAyuM; teo AvI zikSaNa saMsthAnI sthApanA karavA mATe kRtanizcaya banyA. aneka bhAvanAzIla AgevAnuM eka ekarAgI jUtha racAyuM ane ucca zikSaNanI saMsthAnI sthApanA mATe vAtAvaraNa pUrepUruM anukULa banI gayuM. pariNAme eka samaya pArakhuM ane saMkalyANanA vAMchu munivaranI preraNA ane aneka sevAparAyaNa AgevAnI bhAvanAnA saMgamatIrthane Are vi. saM. 1970nA phAgaNa sudi paMcamI ne somavAra, tA. 2-3-1914nA yAdagAra divase, muMbaImAM jaina saMghanA vidyAtIrtha zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI maMgala sthApanA thaI. zodhI zakaze. zAstranA UMDA abhyAsa, vicAranI udAratA, nimala bAbatanI upekSA ane saMpradAyanA jJAna sAthe jyAre samAjazAstrane abhyAsa barAbara thaze tyAre ja unnatinA mArga tarapha ApaNe vaLazuM. tene raste vyavasthA pUrvaka keLavaNIne mArge pragati karavAmAM ja che. bhaNela varga upara AdhAra rAkhavAmAM kadAca saMkoca thato haze, paNa tenA upara ja bhaviSyanuM maMDANa che. keLavaNu kevI, kyAM ane kyAre ApavI e vicAravAnI jarUra che paNa enA vagara nabhe tema nathI. zAstra, saMpradAyanuM jJAna ane vartamAna keLavaNInA UMDA abhyAsa vagara samAjanA bhaviSyanAM kaMko nakakI karAya tema nathI." (agiyArame riTe, 5 29) "ApaNe jeTalA bhAIone bhaNavAnuM uttejana ApIe teTalAne ApaNe bhAge laI cAlIe chIe ane nirAzritanA praznane alpAMze nikAla karIe chIe. eka bhaNele mANasa keTalAne ThekANe pADe che tene khyAla karavA jevo che. Arthika buMcavaNane vyavahAra nikAla lAvavAmAM ApaNe pArasI mane dAkhalo anukaraNa karavA yogya che. AvI saMsthAmAM Apela dAna aneka vAra pharyA kare che, vasula Avela lonanI rakama anyane bhaNavAmAM ja vaparAya che, bhaNele bhikSA mAgaze topaNuM rItasara bhAgaze ane jaina kAmane dIpAvanAra paNa e vargamAMthI ja nIkaLaze." (seLa riporTa, pR. 24 A) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta 15 vidyAlayanA pahelA varSanA ahevAlamAM A aMge je kahevAmAM AvyuM che te jANavA jevuM che. e ahevAla vidyAlayanI sthApanAnI pUrvabhUmikAnA khyAla ApatAM kahe che ke~~ " anya nAnI nAnI meAbhe! dharAvatI kAmanI sAthe sarakhAvatAM ApaNe sAMsArika ane rAjakIya AkhatamAM dhaNA pachavADe paDI gayA chIe ema vicArazIla sunna netAene lAgatAM ApaNA jAtIya astivane jALavI rAkhavA tathA ApaNI aneka prakAranI khAsa javAbadArIone paheAMcI vaLavAnA mArgo para vicAra karatAM ApaNe dhArmika ane sAMsArika aneka savAle para vicAra karyAM. AApaNe joyu te eka bAjuthI navIna saMskAranA pavana khaDru jorathI phUMkAtA hatA; bIjI bAjue ApaNAM aneka tattvanAM pustakAnuM, madirAnu, tIrthAtuM ane pUrvAMnI jAheAjalAlI yAda karAvanArI aneka vastuonuM rakSaNu karavAnuM mahAna kartavya ApaNane jaNAyu'; ane evA mahAna prazno ApaNI samakSa eTalA badhA rajU thaI gayA ke tenA nirNaya karavA mATe ApaNe aneka prabudra mANasAnI sasthAo [sabhAe ? ] meLavI. aneka agatyanAM kAryo ane rajone paheAMcI vaLavA mATe je dIdha` prayAsanI jarUriyAta hatI tenA niSkarSa kADhatAM ApaNA vicArake chevaTe eka nizcaya para AvI gayA ke ApaNuM prathama kartavya keLavaNInA savAlAnA nirNaya karavAmAM samAyeluM che. ApaNA navayuvAna bALakone jo yogya aMkuza nIce sArA prakAranuM zikSaNu vartamAna zailI pramANe dhArmika jJAna sAthe ApavAmAM Ave ane sAthe temanAM magaja ane hRdaya eka sAthe keLavAya evA prabaMdha karavAmAM Ave te madirA, pustakA, tIrthAM, nirAzrita, jIvayA vagere aneka viSayAne aMge upasthita thatA praznone yogya AkAramAM Ache vakhate ane sateSa kAraka rIte svataH niveDA thaI jAya tevI sthiti lAvI zakAya. sakhta harIphAInA jamAnAmAM anya pUra jhaDapathI AgaLa vadhatI kAme| sAthe TakI rahevAnu ane dha' tathA dharmasthAnA ane saMsthAeAne aMge upasthita thatI ApaNI khAsa krUrajone pahoMcI vaLavAnu sAdhana keLavaNI dvArA prApya che evA niya aneka carcAAne piAme thayA." (6 munirAja zrI vallabhavijayajInA upadeza " evA ni ya thayA pachI avalAkana karatAM ema jaNuAvyu` ke mAtra navIna zikSaNuthI ekalA magajanI khIlavaNI thAya che; taddana prAcIna paddhati para abhyAsa karAvavAthI vartamAna yugane aMge ApaNe pUratuM kAryaM karavAnA saMyogAmAM ApaNI jAtane mUkI zakatA nathI; bannenuM mizraNu karavAmAM ghaNI agavaDA UbhI thAya che. AvI carcA cAlatI hatI te daramyAna saMvata 1969nA vaizAkha mAsamAM pUjyapAda muni mahArAja zrI vallabhavijayajInuM cAturmAsa muMbaI zaheramAM thayuM. teoe deza paradeza karI dhA anubhavA meLavelA hovAthI tema ja navIna saMskAravALA yuvAnI abhiruci kaI dizAe dAravAya che tema ja tene megya rIte vALavAthI kevI lAbhakAraka rIte tenA upayoga thaI zake che tene teozrIe khArika abhyAsa karelA hovAthI temaNe potAnA vicArA jaina kAmanI samakSa muddAsara rajU karyAM ane sAthe jAvyuM ke have vAtA karI besI rahevAnA samaya nathI, paraMtu kAmane je kSati lAgu paDelI jovAmAM Ave che teneA savar upAya karavA mATe kArya karavAnI jarUra che. mahArAja zrI vallabhavijayajIe tyAra pachI keLavaNInA kAryaM para kevI rIte kAma levu' joIe tenI yAjanA batAvI. teozrInA khyAla gurukuLane maLatI saMsthAnI jarUrIAta batAvavAnA hatA. aneka prakAranI carcAe tathA ceAjanA thayA pachI chevaTe eka niNaeNya para hakIkata teozrI lAvI zakayA ane te e hatI ke navIna paddhatinI UMcA prakAranI keLavaNI laIne dharmanA dRDha saMskAra sAthe kAmanuM hita hRdayamAM rAkhIne kAryo karanArA yuvAnane eka moTA samUha utpanna karavAnI khAsa jarUra che, ane tene mATe eka yeAjanA tAtkAlika hAtha dharavAnI bahu jarUra che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA prauDha bhASAmAM gya zabdomAM asarakAraka rIte A upadeza teozrIe AkhA cAturmAsamAM cAlu rAkhe ane chevaTe teozrInA upadezathI A vidyAlayanI sthApanA karIne nirNaya saMvata 1970 nA phAgaNa suda pa ne roja thaye." (pR. 5 6). nAma "kaI paNa vyaktinuM nAma saMsthA sAthe joDavAthI ekadezIya saMsthA thaI jAya che. tethI kAM te te khAnagI khAtA jevI thaI jAya che athavA amuka ga7 ke saMpradAyanI eka zAkhA thaI jAya che. tema na thAya teTalA mATe saMpUrNa vicAra karI A saMsthA sAthe ApaNuM paramopakArI carama tIrthaMkara jemane ApaNA upara sIdhe AbhAra che te zrI mahAvIra paramAtmAnuM nAma joDI A saMsthAnuM nAma zrI mahAvIra jaina vidyAlaya rAkhavAmAM AvyuM." (pR. 7) saMsthAnA preraka pUjya munizrI vallabhavijayajIe ke munizrInI preraNA jhIlanAra AgevAnoe saMsthAnI sAthe pitAne mAnya evI koI viziSTa vyaktinuM nAma joDavAne vicAra na karatAM samasta jana saMghane mAnya ane pUjya paramAtmA mahAvIdevanuM nAma jeDayuM emAM emanAM zANapaNa ane dUraMdezI dekhAI Ave che. vidyAlayanI lokapriyatAmAM ane enA utkarSamAM AvA sarvamAnya nAmano paNa noMdhapAtra hisso che ema kahevuM joIe. saMsthAnuM kAryakSetra jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAja pUratuM maryAdita rAkhavA aMge vidyAlayanA pahelA varSanA riporTamAM khulAso karavAmAM Avyo che ke jaina kemanI jarUriAta jotAM AvI saMsthA mATe ghaNuM meTA phaMDanI jarUriAta dekhAI paraMtu muMbaInA jhaverAta vigere jaina kemanA mukhya vyApAro te vakhate ghaNI kaphoDI sthitimAM hovAthI ekadama meTA phaMDanI goThavaNa thaI jAya evA saMyego na dekhAvAthI A saMsthA zvetAMbara vibhAganA mUrtipUjaka jene mATe rAkhavI evo nirNaya thaye. e pramANe karavAmAM anya kema ke vibhAga mATe koI paNa prakArane tikAra athavA teo tarapha anabhiruci che evuM kAMI che ja nahIM, paraMtu ApaNI zakti hoya teTaluM jora karIe to kAma nabhAvI zakAya, nahIM te jaladI thAkI javAya; vaLI judA judA vibhAgo pitAnuM kArya vadhAre saraLatAthI, saMtoSathI ane vagara kacavATe calAvI zake te Akhare keLavaNIne pariNAme je sasaMpanI sthitinI apekSA rAkhavAmAM Ave che te saheje prApta thAya -e daDha nizcaya thavAthI ane evA nirNaya upara phaMDanI sthitine AdhAra khAsa raheto hovAthI A saMsthAnA kAryane vistAra mUrtipUjaka zvetAMbara jaino mATe rAkhavo e nirNaya janarala kamiTie karyo " (pR. 7-8) saMsthAnI sthApanA zubha nirNaya karyA pachI saMsthA kAryazIla bane e mATenI Arthika tema ja bIjI pUrva taiyArI karavA mATe nIce mujaba nava sabhyanI eka kAmacalAu menejiMga kamiTInI racanA karavAmAM AvI? (1) zrI ratanacaMda talakacaMda mAstara (2) zrI gulAbacaMdajI ThaThThA, ema. e. (3) zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA (4) zrI hemacaMda amaracaMda (5) zrI makanajI jUThAbhAI mahetA, berisTara-eTa-le (6) zrI jamanAdAsa merArajI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 : sthApanA ane zarUAta (7) zrI cunIlAla vIracaMda (8) zrI meAhanalAla dalIca'nlR desAI (9) zrI mUlacaMdaeN hIrajIbhAI zrI mUlacaMda hIrajIbhAIne A kamiTInA maMtrI nImavAmAM AvyA hatA. uparAMta, zeTha devakaraNa mUlajI tathA zeTha nagInabhAI madhubhAInI khajAnacI tarIke varaNI karavAmAM AvI hatI. navapada jevA zukanavaMtA nava sabhyo ane e khajAnacIe maLIne agiyAra gaNudharanA aMkanI yAda ApatA agiyAra AgevAnAe samAjanA sahakAra meLavIne peAtAnA kAnA Arala karyAM. 17 A rIte vidyAlayanI sthApanAnuM magala kArya pUru' thayuM; ane saMsthAne kAryAnvita pharavAnuM mahAna javAkhadArIvALu kArya zarU thayuM. [ 6 ] kAryanI zarUAta kavyanA sAda AgaLa ArAma kevA ? sAme ja kabyanI mUrti samA sadA jAgrata gurumahArAja birAjatA hatA: na svayaM pramAda karavA, na khIjAene pramAdamAM paDavA devA e emanA svabhAva hatA. vidyAlayanA kArya karo tarata ja kAme lAgI gayA. pahelA niNaeNya te sthAnanA karavAnA hatA. zarUAtamAM te saune lAgyuM ke pUnA e muMbaI prAMtanuM kAzI jevu' vidyAdhAma che, tyAMnu jIvana paNa pramANamAM sastuM che, tyAMnI raheNIkaraNImAM namUnedAra sAdAI bharelI che ane tyAMnAM havA-pANI vidyAthI ene mAphaka AvI jAya evA che, eTale tyAM ja vidyAlaya zarU karavuM. A mATe pUnA jaI ne keTalIka tapAsa paNa karavAmAM AvI; ane pUnAnA zeTha gagalabhAI hAthIbhAI jevA AgevAnAe A vicArane vadhAvI laI ne pUro sahakAra ApavAnuM paNa kahyuM. paNa A aMge UMDANathI vicAra karatAM mu`baInA dIdI AgevAneAne lAgyu ke bIjI badhI sagavaDA game teTalI sArI hAya, paNa sa`sthAnI niyamita dekharekha rahI zake ema na heAya te| sasthAmAM avyavasthA UbhI thAya ane sasthAnA vikAsa aTakI gayA vagara na rahe. chevaTe muMbaImAM ja sasthA zarU karavAnA nirNaya karavAmAM AvyeA. kAma ghaNuM meTu' hatuM, javAbadArI paNa ghaNI meATI hatI ane e mATe paise paNu ghaNA joIe ema hatA; khIjI mAjI pahelA vizvayuddhanA e samayamAM jhaverAta tema ja khIjA mukhya vepArAnI sthiti bahu kafADI hatI. chatAM kAryakarA pAse gurupreraNA ane samAjasevAnI bhAvanAnu' akhUTa khaLa hatuM. potAnI ke samAjanI zakti-azaktinI jhAjhI vimAsaNamAM aTavAyA vagara te mana daIne kAme lAgI gayA. niSThApUrvaka kAma karanArane kudarata paNa sahAya karyAM vagara rahetI nathI. 3 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA e vakhate moTA phaMDaphALA karI zakAya evI sthiti bhale na hatI, paNa sAthe sAthe, TIpe TIpe sarovara bharavAnI dhIraja dAkhavanArane mATe, kAma pUratAM nANAM bhegAM karavAmAM khAsa kaMI muzkelI paNa na hatI. saMsthAnA kAryakaroe daza varSa sudhI, dara varSe, rUA.51)51) nI madada seMdhAvanAranAM nAme lakhavAne ane evI madada dhAvanArane saMsthAnA sabhya gaNavAne nirNaya karyo. AgaLa jatAM, vIsa varSa sudhI, dara varSe rUA. 25)-25) nI madada noMdhAvanArane saMsthAnA sahAyaka sabhya gaNavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. saMsthAnA khaMtIlA kAryakare eka bAju A nirNaya mujaba sabhyo noMdhavAnA kAryamAM lAgI gayA; bIjI bAju zeTha zrI devakaraNa mULajI ane zeTha zrI hemacaMda amaracaMde, daza varSa mATe, vArSika eka eka hajAra rUpiyAnI sahAyatA ApavAnI udAratA dAkhavI; ane trIjI bAju A vidyAvRddhinA vizALa kAryamAM nAnI-moTI je kaMI rakama maLe te, sAmAnya janasamUhanI vidyA ane vidyAlaya pratyenI mamatAnA pratIkarUpe, svIkAravAnuM ane e rakama cAlu madada khAte laI javAnuM TharAvavAmAM AvyuM. vadhArAmAM, vidyAlayanuM kArya daDha thAya ane saMghanuM dhyAna vidyAlaya pratye savizeSa dorAya e hetuthI muni zrI vallabhavijayajIe vi. saM. 1970 nuM cAturmAsa paNa muMbaImAM rahevAnuM nakkI karyuM, AthI kAryakarone utsAha aneka gaNo vadhI gayA. - vaTavRkSanuM bIja vavAI cUkyuM hatuM. ene uttama khAtara pUranAra ane avirata jaLasiMcana karanArAonuM suMdara jUtha paNa racAI gayuM hatuM. dhIme dhIme saMghane paNa A saMsthA pratye mamatA keLavAtI jatI hatI. muni zrI vallabha vijayajInI preraNA to paLe paLe varasatI ja rahetI hatI, ane lakSmI paNa jANe sarasvatInI upAsanAmAM kRtArtha thavA jhaMkhatI hatI. A badhA zubha saMyogane pariNAme eka ati muzkela lAgatuM kArya paNa AsAna banI gayuM, ane saMsthAnA kAryaniSTha kAryakaro saMsthAnA kAryano maMgala AraMbha karavAnI zubha ghaDInI ja rAha joI rahyA. saMsthAnA kAryanI zubha zarUAta karavA mATe sauthI pahelI jarUra makAnanI hatI. zeTha devakaraNa mULajInA aMtaramAM te saMsthA mATe mamatAne akhUTa jharo vaheto ja hato. emaNe tarata ja malADamAM pitAnA baMgalAnI bAjumAM vidyAlayane mATe jagyA khAlI karI ApavAnI tatparatA batAvI. paNa e sthAna vadhAre dUra lAgavAthI ane tyAM meleriyAnA upadravano saMbhava hovAthI bhAyakhalA lavalenamAM tArAbAga nAme baMgale pasaMda karavAmAM AvyuM ane, sane 1915 nA jUnanI 18mI tArIkhe, 15 vidyAthIothI, paMcakalyANakanI pUjA bhaNAvIne, saMsthAnA kAryane prAraMbha karavAmAM Avyo. 18mI jUnanA divase prAcIna dharmavidhi pramANe saMsthAne prAraMbha karyA bAda eka mahinA pachI, tA. 18-7-191pa nA reja, sara vasanajI trikamajInA pramukhapade eka jAhera samAraMbha yojIne saMsthAne khullI mukAyelI jAhera karavAmAM AvI. - vidyAlayane mULa uddeza samAjamAM ucca zikSaNane protsAhana ApavAno hato. ane ucca abhyAsamAM Arthika saMkaDAmaNa avarodharUpa na bane eTalA mATe vidyArthIone phrI rAkhavAnuM vicAravAmAM AvyuM hatuM. paraMtu sArI Arthika sthiti dharAvatA vidyAthIo, pitAnAM sthAnamAM kaoNleja na hovAne ke bIjA keI kAraNe, muMbaImAM abhyAsa karavA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1H sthApanA ane zarUAta 19 icchatA hoya to teone paNa vidyAlayane lAbha maLe e mATe eka TarmanA rUA. 100) laIne peiMga vidyArthI tarIke rAkhavAnuM, ane enuM pramANa kula vidyAthIothI trIjA bhAganuM rAkhavAnuM nakakI karavAmAM AvyuM hatuM. A nirNaya mujaba zarUAtamAM dAkhala karela paMdara vidyArthIomAM 3 piiMga vidyArthIo hatA; ane bIjA satramAM bIjA 3 peiMga vidyAthIo saMsthAmAM dAkhala thayAH ema 12 phrI ane 6 peiMga maLIne 18 vidyArthIo pahelA varSamAM saMsthAne lAbha levA lAgyA. | ucca zikSaNanI sAthe vidyArthIomAM dhArmika saMskAro ane saMskAritAnAM bIje repAya e paNa vidyAlayane mukhya hetu hato, eTale dhArmika zikSaNanI jogavAI paNa saMsthAnI zarUAtathI ja karavAmAM AvI hatI. samAjanI navI peDhInuM vyAvahArika ane dhArmika banne prakAranI keLavaNIthI ghaDatara thAya e mATe vidyAlaye zarUAtathI ja pUrI sagavaDa ane takedArI rAkhI hatI. vartamAna zikSaNanI sAthe saMskAra ApavAmAM Ave to ja e lAbhakAraka thaI paDe, e aMge cethA varSanA riporTamAM( pR. ra6) yogya ja kahevAmAM AvyuM che ke " anya kAmo eTalI badhI AgaLa vadhI gaI che, anya deze vijJAnamAM eTalA kuzaLa thaI gayA che, tenI sAthe tyAM svachaMdatA paNa eTalI AgaLa vadhI gaI che ke AkhA keLavaNInA savAla para bahu dIrdha vicAra karavAnI jarUra che. mAtra bhaNAvavAthI dhArela pariNAma nahi Ave, abhaNa rAkhavAthI te agati spaSTa che, bhaNelA upara saMskAra pADavAnI yogya pejanA na karavAmAM Ave te bhaNatarane lAbha komane ke dezane pUrNa na paNa maLe e banavA joga che............... " keLavAyalA varga vagara sarva agatyanI bAbato samajIne upADI lenAra bIje kaI nIkaLaze nahi. vaLI e khANamAMthI kaI mahA AtmatyAgI nIkaLI Avaze te te bahu moTo lAbha karI Apaze. A sa bAbate lakSamAM rAkhavAnI che. keLavaNInI jarUrIAta svIkAravAmAM ja kemane lAbha che, dharmane zobhA che, samAjane AgaLa prayANa che ane dezane udaya che." vidyAlayanA kartavyaparAyaNa saMcAlakone haiye, vidyAlayanA AraMbhathI ja, vidyArthIonuM hita ane emanI anukULatA vaselAM hatAM. bhAyakhalA lavalenavALuM makAna bIjI badhI rIte sAruM hatuM, paNa tyAM javA-AvavAmAM vidyArthIone vadhu vakhata bagaDato lAgyo, ane comAsAmAM bIjI paNa keTalIka agavaDo jovAmAM AvI, eTale kamiTIe tarata ja zaheranA madhya bhAgamAM, lemiMTana roDa upara, navuM makAna vADekara biDiMga bhADe rAkhI lIdhuM; ane saMsthAne tyAM laI javAmAM AvI. tyAM gharaderAsara paNa sthApavAmAM AvyuM. A rIte saMsthAnI sthApanA bAda Azare savA varSe saMsthA kAma karatI thaI gaI eTale saMsthAnA kAryakALane eka agatyano athavA pAyAno tabakko pUro thaye; paNa sAthe sAthe saMsthAne saMgIna pAyA upara mUkavAnI ane vadhu ne vadhu vidyArthIone saMsthAne lAbha maLe evI jogavAI karavAnI saMsthAnA saMcAlakonI savizeSa javAbadArIne AraMbha thaye. paNa saunAM aMtaramAM game te bhege kAmane AgaLa vadhAravAnI tamannA hatI eTale vidyAlayane uttarottara vikAsa ja thavAno hato. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA vidyAlayanA pahelA varSanA ahevAlane aMte vidyAlayane madada karavAnI samAjane vinati karatAM vidyAlayanA mAnada maMtrI zrI metIcaMda giradharalAla kApaDiyAe yogya ja kahyuM hatuM ke - "je Apane anubhavathI jaNAyuM hoya ke ApaNI vartamAna sthiti asahya che ane temAMthI bahAra nIkaLavA mATe kaTibaddha prayatna karavAnI jarUra che, te A khAtAne, AvI saMsthAne paisAthI, salAhathI, kAryathI, preraNAthI, sUcanAthI bane te prakAre sahAya Ape. tanathI, manathI, dhanathI AvI keLavaNInI sarvagrAhI prathama saMsthAne madada kare." ane, vidyAlayane itihAsa kahe che ke, samAje vidyAlayane mamatApUrvaka apanAvIne enI vinatine savAI rIte pUrI karI ApI hatI. g 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 ] [ 0 ] zikSaNanA pracAranI jhaMkhanA alpa unnatithI mane saMtoSa nathI. huM to mAguM chuM haju A vidyAlaya mAraphata jaina samAja mATe zikSaNanAM aneka kAryo thAya. samajanAra mATe IzAre basa che. vidyAlayane tamArI IcchA pramANe dAna ApI zikSaNanAM kAryone vega Apo. jaina zAsanane jhaMDe jagatamAM pharakAvavo hoya to tamAruM dhana zikSaNapracAranA kAryamAM lagADe. e mArI bhAvanA che, mArA aMtaranI bhAvanA che. haju tame mArI e bhAvanA pArakhI zakyA nathI enuM mane duHkha che." (muMbaImAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM tA. 9-11-1lparanA roja yojAyela saMmelanamAM pU. AcArya zrI vijayavallabhasurIzvarajInA ubhAra) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa bIjuM : baMdhAraNa baMdhAraNa ane dhArAdhoraNa e jAhera saMsthAne AtmA che; ane ene niSThApUrvaka amala saMsthAne ciraMjIva, lekapriya ane zaktizALI banAve che. vidyAlayanA sthApaka A vAta barAbara samajatA hatA. vidyAlayanI sthApanAno aitihAsika nirNaya lIdhA bAda tarata ja emaNe saMsthAnuM baMdhAraNa taiyAra karavA tarapha pitAnuM dhyAna kendrita karyuM. A baMdhAraNa bane teTaluM paripUrNa, suspaSTa ane dUraMdezIbharyuM bane e emane prayatna hato. saMsthAnI sthApanA tA. 2-3-1914 (vi. saM. 1970nA phAgaNa sudi pa ne somavAra) nA roja karavAmAM AvI; te pachI eka varSamAM ja saMsthAnAM dhArAdhoraNa vigatavAra taiyAra karIne tA. 28-4-115nI janarala kamiTImAM maMjUra karAvavAmAM AvyAM. baMdhAraNanA amalanA savA varSanA anubhava bAda emAM keTalAka sudhArA-vadhArA karavAnuM jarUrI lAgavAthI tA. 16-7-1916nI janarala kamiTImAM e maMjUra karAvavAmAM AvyA, ane saMsthAnA pahelA varSanA riporTamAM 102 kalama jeTaluM vistRta e AkhuM baMdhAraNa chApI devAmAM AvyuM. A pachI paNa samaye samaye baMdhAraNamAM jarUrI pheraphAra thatA rahyA. ane chatAM mULabhUta baMdhAraNa evuM vyApaka ane sarvasvazI hatuM, ane enA amala pramANe saMsthAne kArobArI evI saraLatApUrvaka cAlato hato, ke jene lIdhe emAM dharamULano kahI zakAya e pheraphAra karavAnI jarUra bhAgye ja UbhI thaI hatI. chelle chelle sane 1964mAM baMdhAraNanI amuka kalamamAM sAmAnya pheraphAra karavAmAM Avyo hato. atyAre sane 1964mAM sudhArelA baMdhAraNa mujaba saMsthAno vahIvaTa cAlI rahyo che. vidyArthIone ucca abhyAsamAM bane eTalI vadhu sagavaDa maLe, bane teTalA vadhu vidyArthIone saMsthAno lAbha maLe, vidyAthIonA jIvanamAM vidyAbhyAsanI sAthe sAthe saMskAritA ane dhArmikatAne sumeLa sadhAya, jenadharma ane sAhityanA viziSTa abhyAsIne protsAhana maLatuM rahe, jaina sAhityanA viziSTa graMthanuM prakAzana karI zakAya, saMsthAno uttarottara vikAsa thato rahe ane saMsthAne vahIvaTa kAryakaromAM koI paNa prakAranA matabheda tema ja manabheda vagara ekadhAro cAlato rahe evI vyApaka daSTi A baMdhAraNa nI pAchaLa rahelI che. koI paNa jAtanA matabheda, vAdAvAda ke vikhavAda vinA vidyAlayanuM kArya adhI sadI karatAM paNa vadhu samaya sudhI ekasarakhuM cAlatuM rahyuM, aneka zAkhAonI sthApanA dvArA tema ja sAhitya-prakAzana jevI pravRttio dvArA vidyAlayanA kAryakSetrane, vaTavRkSanI jema, uttarottara vikAsa thato rahyo ane jaina saMghanI eka sarvamAnya ane sarvapriya zikSaNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vidyAlayanI vikAsakathA saMsthA tarIke vidyAlayane pratiSThA ane gaurava maLyAM te AvA uttama ane sarvAgINa baMdhAraNa ane enA niSThApUrvakanA amalane kAraNe ja. saMsthAnA baMdhAraNane eka pavitra karAra lekhIne enuM e rIte bahumAnapUrvaka pAlana karavAmAM saMsthAnA Adya preraka pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAje ane saMsthAnA bhAvanAzIla saMcAlakoe zarUAtathI ja je sAvadhAnI ane samayajJapaNuM dAkhavela che, ane potAnA aMgata mata ke lAbhane vicAra emAM jarA paNa ADe na AvI jAya e mATe je jAgRti rAkhI che, te virala ane dAkhalArUpa banI rahe evAM che. AvI kartavyabuddhi ane kheladilIne lIdhe ja saMsthA avyavasthA ke AMtarika vikhavAdathI bacI jaIne uttarottara pragati sAdhI zakI che. vi. saM. 198pa nI sAlanuM comAsuM pU. A. bha. zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja muMbaImAM rahyA hatA. paNa e comAsA daramyAna emaNe saMsthAnA baMdhAraNa mujaba racAlatA kArobAramAM kyAreya dakhalagIrI karI na hatI. A aMge vidyAlayanA paMdaramA varSanA riporTamAM (pR. 25) je kahevAmAM AvyuM che te teozrIe vidyAlaya sAthe jIvanabhara TakAvI rAkhela nikhAlasa ane alita saMbaMdhanI prazasti banI rahe evuM che. majakUra riporTamAM kahevAmAM AvyuM che ke - teo saMsthA sAthe nirlepa saMbaMdha rAkhe che ane yogya sUcanA vAraMvAra Ape che te pramANe cAturmAsa daramyAna tema ja vakhatovakhata temaNe karyuM hatuM. teo saMsthAnI AMtara vyavasthAmAM kadI hastakSepa karatA nathI ane e rIti temaNe A cAturmAsamAM kAyama rAkhI hatI." - vidyAlayanA saddabhAgye pUjya A. bha. zrI vijayavallabhasUrijI ane emanI sAthenA anya munirAjee saMsthAnA baMdhAraNane agra sthAna ApyuM che. bIjI bAju saMsthAnA saMcAlakone AvA upakArI AcArya mahArAja pratye pUrepUrAM bhakti ane bahumAna hovA chatAM emanI sUcanAo upara saMsthAnA hita ane baMdhAraNanI dRSTie pUrNa vicAra karyA pachI ke jarUrI khulAsA meLavyA pachI ja ene amala karavAnI taMdurasta praNAlI teoe pADI che. A rIte AcArya mahArAja tema ja saMsthAnA kAryakaro bannenA manamAM saMsthAnA utkarSane vicAra ja sarvoparI sthAne rahele hovAthI saMsthAnA baMdhAraNano niSThApUrvaka amala thaI zakyo ane vidyAlayanA utkarSa sAdhI zakAya. saMsthAnA baMdhAraNanI khAsiyata khyAlamAM Ave te mATe enI keTalIka kalamo ahI ApavAmAM Ave che - uddezanuM sAmAnya digdarzana tathA kAryakSetra 3, A saMsthAnI keLavaNInI pragatino uddeza pAra pADavA mATe chAtravRtti, UMcA abhyAsa karanArane khAsa madada, snAtaka (grejyueTa) thayA pachI abhyAsa AgaLa vadhAranArane uttejana, dUra dezamAM jaI abhyAsa vadhAravAmAM madada, InAmanA meLAvaDAo vagere karI judI judI aneka dizAomAM kArya karavuM; saMskRta tathA prAkRtanA pracAra mATe tathA UMcA abhyAsa mATe zALA ke vargo zarU karavA, koleja sthApavI ane tevI anya rItie keLavaNIne pracAra karavo; saMskRta, prAkRta, gujarAtI, hindI vagerenuM sAhitya abhyAsa tathA pracAra mATe taiyAra karAvavuM, pragaTa karavuM ane teno saMgraha kare; jaina sAhitya, tatvajJAna ane itihAsane Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 : baMdhAraNa aMge dhakheLa khAtuM yAne purAtattva maMdira bAlavuM ane keLavaNInAM sarva kSetrane vizALa arthamAM piSavA pravRtti karavI, tathA saMsthAnA phaMDa anusAra ucca abhyAsa mATe vidyArthIone paradeza mokalavA prabaMdha karavo, bhAratamAM ucca abhyAsa mATe anya sthaLe mokalavA saMskRta, prAkRtanA jJAna tathA vikAsa mATe prabaMdha karavo, chAtravRtti ApavI tathA muMbaImAM tema ja anya sthaLoe ucca abhyAsa mATe vidyArthIgruha sthApavAM, anya vidyArthIgRhone vahIvaTa svIkAre ane sarva jaina vidyArthIgRhane kendrita karavA vyavasthA karavI, je abhyAsa muMbainI tema ja saMsthAnI anya zAkhAo hoya tyAMnI kolejamAM thaI zakato na hoya tene mATe bahAranI kelejamAM abhyAsa karavAnI sagavaDa karI ApavI; saMsthAnA udeza anusAra koI sTa sepe athavA janA (Scheme) karIne Ape to tene vahIvaTa kare. sabhya prakAra 10. A saMsthAnI sAmAnya samitinA sabhya traNa prakAranA raheze : (1) sabhya. (2) AjIvana sabhya, (3) AzrayadAtA (peTUna). upara pramANe koI paNa prakAranA sabhya thavA IcchanAranI arajI vyavasthApaka samitimAM pasAra thaye tene sabhya gaNavAmAM Avaze. 11 sabhya : daza varSa sudhI dara varSe A saMsthAnA bhaMDALamAM ochAmAM ochI rUA. 100) eka rUpiyAnI rakama ApavAnuM vacana ApanAra vyakti te pramANe Ape jaze tyAM sudhI te sabhya gaNAze. 12, AjIvana sabhya H (1) upara pramANe daza varSa sudhI sahAya karanAra vyakti AjIvana sabhya gaNAze. (2) A saMsthAnA bhaMDoLamAM rUA. 1000) eka hajAra athavA tethI vadhAre rakama ApanAra vyakti AjIvana sabhya gaNAze. (3) kanyA chAtrAlayane ekIsAthe rUA. 1,001) athavA vadhAre ApanAra vyakita AjIvana sabhya gaNAze. 13. AzrayadAtA (pena) : (1) je koI vyakti athavA peDhI A saMsthAnA bhaMDoLamAM dara varSe ochAmAM ochI rUA. 1,000) eka hajAra rUpiyAnI rakama ApavAnuM vacana Apaze ane e mujaba Ape jaze, tyAM sudhI te A saMsthAnA AzrayadAtA (pena) gaNAze. (2) je kaI vyakti athavA peDhI A saMsthAnA bhaMDoLamAM vagara zarate ekIsAthe athavA chUTaka chUTaka bhaLIne kula rUA. 10,000) daza hajAra rUpiyA athavA to tethI vadhAre rakama Apaze te A saMsthAnA AzrayadAtA (peTrana) gaNAze. (3) A saMsthAmAM cakakasa zarate ochAmAM ochI rUA. 25,000) pacIsa hajAra rUpiyAnI rakama ApavAnuM vacana ApanAra vyakti agara peDhI tenI zarata pramANe Ape jaze tyAM sudhI te A saMsthAnA AzrayadAtA (pena) gaNAze. 4. vyavasthApaka samiti rara, () vyavasthApaka simitinA sabhyo : A saMsthAnI vyavasthApaka samiti nIce mujabanA sabhyonI banaze: (1) vyavasthApaka samiti mATe dara varSe traNa maMtrIo, eka koSAdhyakSa ane bAra sabhyonI cUMTaNI karavAmAM Avaze. (2) saMsthAnA AzrayadAtAo ane kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApaka ' ja zarUAtamAM eka sekreTarI ane eka AsisTanTa sekreTarI ja rahetA. AgaLa jatAM be maMtrIonI cUMTaNI karavAmAM AvatI. atyAre traNa maMtrIo cUMTAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vidyAlayanI vikAsakathA adhikAranI rUe vyavasthApaka samitinA sabhyo gaNAze. (3) sAmAnya samitinA je sabhyo ekIsAthe ke chUTaka chUTaka kula paMdara varSa sudhI vyavasthApaka samitinA sabhya rahyA hoya teo adhikAranI e vyavasthApaka samitinA sabhyo gaNAze. (4) saMvata 1987nA A vada amAsa pahelAM daza varSa sudhI dara varSe rUA. 251) athavA tethI vadhAre rakama ApanArA vyavasthApaka samitinA sabhya gaNAze. (Na) A vyavasthApaka samiti sAmAnya samitinA sabhyomAMthI jarUra mujaba sabhyone cUMTIne vyavasthApaka samitimAM umerI zakaze. (1) A mujaba banelI vyavasthApaka samiti A saMsthAnI sarva vyavasthA dhArAdhoraNa anusAra karaze ane jyAM sudhI navI vyavasthApaka samiti A saMsthAno vahIvaTa hAtha dhare nahi tyAM sudhI kAma karaze. 29. pramukha : vyavasthApaka samitinI sabhA vakhate hAjara rahelA sabhyomAMthI eka sabhyanI te divasanI sabhAnA pramukha tarIke nimaNUka karavAmAM Avaze. vidyAlayanA baMdhAraNamAM traNa maMtrIo ane eka kaSAdhyakSa ema cAra heddedAro nImavAnI jogavAI karavAmAM AvI che; ane pramukhanI nimaNuka mATe kaI kalama rAkhavAmAM AvI nathI. eTale vyavasthApaka samitinI sabhA tema ja sAmAnya samitinI sabhA vakhate hAjara rahela sabhyomAMthI sabhAnA pramukhanI varaNI karavAmAM Ave che. baMdhAraNanI A bInA nedhapAtra che. TrasTIo 99. (1) saMsthAnI sthAvara milakta tathA jAmInagIrIo TrasTIonAM nAma para raheze. gIrIo nAme caDhAvatI vakhate evI goThavaNa rAkhavAmAM Avaze ke te koI paNa be TrasTInI sahIthI vecI zakAya ane tenAM nANAM tathA vyAja kaI paNa be drasTInI sahIthI vasUla karI zakAya. jAmInagIrImAM rokANa tathA pheraphAra vyavasthApaka samitinA TharAvathI thaI zakaze. sthAvara milakata para rokANa, te paranI dhIradhAra tema ja temAM pheraphAra vyavasthApaka samitinA TharAva pramANe thaI zakaze. (2) TrasTIonI mudata pAMca varSanI raheze, dara pAMca varSanI Akhare sAmAnya samiti matapatrathI cUiMTaNI karI TrasTIonI nimaNUka karaze. evI cUMTaNImAM nivRtta (riTAyara) thatA TrasTIo pharI vAra cUMTAvAne yogya gaNAze. sAmAnya samitino kaI paNa matadAra sabhya TrasTI tarIke umedavArI karI zakaze. saMsthAne vahIvaTa ghaNo ja bahoLo che; ane ene pahoMcI vaLavA mATe enA aneka vibhAge karavAmAM Avela che. te te vibhAganuM kAma samayasara ane dhoraNasara thatuM rahe evI goThavaNa karavAmAM na Ave te kAmamAM vilaMba thayA vagara na rahe, ATalA mATe saMsthAe aneka peTA samitio nImIne enI mAraphata kAma pUruM karavuM paDe che. AvI mukhya peTA samitionAM nAma baMdhAraNanI nIcenI kalama uparathI jANI zakAya che : upasamiti 36. vyavasthApaka samiti potAnA varSanI zarUAtamAM saMsthAne lagatAM judAM judAM kAryo mATe nIce jaNAvela upasamitio nImI zakaze : (1) lena riphaMDa samiti (2) dhArmika zikSaNa samiti (3) pustakAlaya samiti (4) zrI sArAbhAI ma. modI lona larazipa phaMDa samiti (5) zrI sArAbhAI bha0 modI ucca abhyAsa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 : baMdhAraNa ziSyavRtti TrasTa phaMDa samiti (6) zrI kheDA jaina vidyArthI ucca zikSaNa lona skolarazipa phaMDa samiti (7) bilDiMga samiti (8) nANAkIya vyavasthA samiti (9) kanyA chAtrAlaya samiti (10) vidyArthIgRha samiti (noMdha : dareka vidyArthIgRha mATe judI samiti nimAze.) A uparAMta jarUra paDayethI bIjI upasamiti vyavasthApaka samiti nImI zakaze. vidyAlayanI sthApanAno mULabhUta hetu vidyArthIone ucca zikSaNamAM sahAyabhUta thavAne che; eTale kaI paNa kAbela ane hoMziyAra vidyAthIne Arthika sagavaDane abhAve abhyAsamAM AgaLa vadhatAM aTakI javuM na paDe enI bane teTalI vadhu takedArI saMsthAnA baMdhAraNamAM rAkhavAmAM AvI che, te nIcenI kalama uparathI joI zakAze - vidyAthIo - 61. dAkhala karavA yogya vidyAthIoH keI paNa jaina zvetAMbara mUrti pUjaka vidyArthI ke jeNe bhAratIya yunivarsiTInI maeNTrikyulezana athavA sekaMDarI skUla sarTiphikeTa athavA samAna kakSAnI parIkSA pasAra karI haze ane je potAno abhyAsa Asa, vyApArI, huraudyoga zikSaNa, vijJAna, DAkaTarI, vaidyakIya, ijanerI, ArkiTekacara, khetIvADI, prANavaidaka tathA soziyolejanI lAInamAM karavA Icchato haze tene A saMsthAmAM yogyatA joI vyavasthApaka samiti dAkhala karaze. uparAMta, bIjI koI paNa yojanA anusAra dAkhala karavAnA vidyArthIone te yojanA anusAra yogyatAM joI vyavasthApaka samiti dAkhala karaze. 63. vidyAthIonA prakAra tathA vagIkaraNanuM dhoraNa vidyArthIo pAMca prakAranA raheze : lena, hAphapeIMga, peiMga, TrasTa ane anya vidyArthIo. jenI Arthika sthiti sArI haze tene peIga ane madhyama haze tene hAphapeIga tarIke levAmAM Avaze. jenI Arthika sthiti nabaLI haze te lena tarIke levAmAM Avaze. je 65. lena vidyAthIo : lona vidyArthIone sAmAnya sagavaDe uparAMta vizeSa sagavaDa eTale koleja phI ane parIkSAnI phI ApavAmAM Avaze. lena vidyArthIoe dara varSa (1) sAmAnya sagavaDa mATe kalama 64 anusAra vArSika rakama, tathA (2) koleja phI, parIkSA phI, tathA (3) kalama 71 ane 88 anusAra je kharca thAya te rakama pAchI vALavAnuM karAranAmuM karI ApavuM paDaze. bahAragAma abhyAsa karanAra vidyArthIne jeTalI rakama ApavAmAM Avaze teTalI rakama pAchI vALavAnuM karAranAmuM teNe karI ApavuM paDaze.' 66. hApha peiMga vidyAthIo H hAIga vidyArthIone lena vidyArthIonI mAphaka vizeSa sagavaDa ApavAmAM Avaze ane temaNe kalama 65 (1) (2) (3) anusAra kharca thAya tenI aradhI rakama dareka satranI zarUAtamAM rekaDI ApavI paDaze. ane te rakama pAchI vALavAnuM karAranAmuM karI ApavuM paDaze. 1. vidyAlaya zarU karavAmAM AvyuM tyAre vidyArthIonA phI ane paga evA be ja varga pADavAmAM AvyA hatA. 2. hApha peIga vidyArthI pAsethI atyAre vArSika rU. 350) (eka satranA rUA. 175) laIne emane lona vidyArthIo jeTalI badhI sagavaDa ApavAmAM Ave che, ane emaNe bharelI raksa uparAMtanA kharcanI rakama lona tarIke gaNIne e mATenuM emanI pAse baDa lakhAvI levAmAM Ave che. 4 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA che, paga vighAthIo. peIga vidyArthIoe sAmAnya sagavaDa mATeno kharca kalama 64mAM jaNAvyA pramANe dara satranI zarUAtamAM Apa paDaze." 68. TrasTa vidyAthIo TrasTa vidyArthIone lona vidyArthIonI mAphaka sagavaDe ApavAmAM Avaze, paNa temanI pAsethI karAranAmuM levuM ke nahi, ane levuM to keTalI rakamanuM levuM tene nirNaya je TrasTane te vidyAthI heya tenA dhAraNa anusAra karavAmAM Avaze. te uparAMta kalama 71 ane 8 anusAra je kharca thAya te teNe Apa paDaze. TrasTa vidyArthIo mATe vyavasthApaka samiti vakhatovakhata niyamo karaze ane te anusAra TrasTa vidyArthIoe vartavuM paDaze. 68. anya vidyAthIone lona : bhArata athavA pradezamAM ucca abhyAsa mATe anya vidyArthIone lona ApavAnI rakama vyavasthApaka samiti vakhatovakhata TharAve te pramANe ApavAmAM Avaze. 87. paga ane lona vidyAthIonuM pramANa vyavasthApaka samiti Iiga vidyArthIonI saMkhyA evI rIte mukarara karaze ke te dara be lona vidyArthIe eka paga vidyArthIthI vadhAre nahi heya. evI gaNatarI karatAM hApha peIga vidyArthInI saMkhyAne ardho bhAga peIMga tarIke ane ardhA bhAga lona tarIke gaNavAmAM Avaze. A pramANa mATe TrasTa vidyArthIonI gaNatarI karavAmAM Avaze nahi. A nibha mATe vidyArthIonI saMkhyA gaNatarImAM levAmAM Avaze nahi. raTa-vidyAthIonI jinA saMsthAnA baMdhAraNamAM karavAmAM Avela jogavAI anusAra vidyAlayanI vyavasthApaka samitie TrasTa-vidyArthIo rAkhavAnI yejanA dAkhala karI hatI, ane e mATenA niyama ghaDyA hatA A yojanAne mukhya niyama e hato ke je vyakti ekIsAthe pahelAM rUA. dasa hajAra ke tethI vadhu rakama ane have (tA. 1-1-1964 pachI) rUA. sADAbAra hajAra ke tethI vadhu rakama saMsthAne Ape tenA nAmathI, e dAtA jenI bhalAmaNa kare te eka vidyArthIne vidyAlayamAM rAkhavAmAM Ave che, ane te TrasTa vidyArthI (TrasTa-skaoNlara) gaNAya che. TrasTa-skaoNlaranI pejanA be rIte lAbhakAraka banI che. eka to, ethI dAtAone, pitAnuM nAma kAyama karavA sAthe, pitAne pasaMda hoya te vidyArthIne vidyAlayamAM dAkhala karAvavAne adhikAra maLe che. ane Ane bIjo vizeSa mahattvano lAbha e che ke ethI ochI guNavattA dharAvatA vidyAthIone paNa saMsthAmAM rahIne abhyAsa karavAnI ane potAnI kArakidIne ujajavaLa banAvavAnI taka maLe che. TrasTa-vidyAthIonA varga sivAyanA bAkInA lena, hApha peIga ane peIMga vidyArthIone kevaLa guNavattAne dhoraNe ja vidyAlayamAM praveza maLe che. e daSTie TrasTa-skalaranI yojanA sAmAnya kakSAnA vidyArthIone mATe, emane potAno utkarSa sAdhavAnI taka maLatI hovAne kAraNe, AzIrvAdarUpa nIvaDI che. TrasTa-vidyAthInI vaijanA mujaba dareka TrasTane mukhya niyama ekasarakhe hovA chatAM bIjA niyamomAM, dAtAnI IcchA mujaba, keTalAka pheraphAra hoya che. e uparathI badhA TrasTenuM sAmAnya vagIkaraNa nIce mujaba traNa vibhAgamAM karI zakAya? 1. peIba vidyArthI pAsethI atyAre vArSika rU. 700) (eka satranA rU. 350) levAmAM Ave che, ane koleja phI, parIkSA phI vagerenuM badhuM kharca emaNe pote ja karavAnuM hoya che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 : baMdhAraNuM che. (1) keTalAMka TrasTamAM evI zarata mUkavAmAM AvI che ke TrasTanI rakamanuM vyAja game teTaluM (ochuM) Ave, paNa e TrasTanA vidyArthI aMge karavAmAM AvatuM badhuM kharca vidyAlaye ja bhegavavuM. (2) keTalAMka TrasTomAM vidyArthI aMge je kaMI kharca thAya temAMthI TrasTanI vyAjanI rakama bAda karatAM bAkInI rakama vidyAthIne lona tarIke ApelI gaNIne e aMgenuM kAyadesaranuM benDa te vidyArthI pAsethI lakhAvI levAmAM Ave che. (3) keTalAMka TrasTo evAM paNa che ke jenA TrasTIo pitAnI pasaMdagInA vidyArthIne vidyAlayamAM praveza karAvavA pUrato ja hakka bhagave che; ane vidyAlaya taraphathI e vidyArthI aMge je kaMI kharca karavAmAM Ave tenuM, lona vidyArthInI jema, tenI pAsethI kAyadesaranuM bonDa lakhAvI levAmAM Ave che. TrasTa-oNlara-peTrananI yojanA-je dAtA saMsthAne pahelAM vIsa hajAra rUpiyA ane have (tA. 1-1-1964thI) pacIsa hajAra rUpiyA Ape emane be TrasTa-oNlaro vidyAlayamAM rAkhavAno adhikAra ApavA uparAMta emane saMsthAnA peTrana (AzrayadAtA) gaNavAmAM Ave che, ane teo pina tarIkenA badhA hakako bhegavI zake che. TrasTa-oNlaranI yejanAne saMgha taraphathI ghaNo sAro AvakAra maLe che. 50mA varSane aMte (tA. 31-5-1965 sudhImAM) AvAM kula 94 TrasTe dhAyAM che; ane tene lAbha 132 vidyArthIone maLe che. A rIte noMdhAyelAM TrasTanI kula rakama rU. 13,00,974 jeTalI thAya che.? dhArmika saMskAra ane abhyAsa 91. dhArmika jIvanaH A saMsthAmAM dAkhala thanAra vidyArthInuM jIvana dhArmika tema ja saMskArI thAya te Azaya lakSamAM rAkhIne dareka vidyArthIo abhyAsa karavAno che ane te ja AzayapUrvaka vyavasthApaka samitie vyavasthA karavAnI che. hara, vidyArthIgRhanA mULa niyamo: vidyArthIgRhamAM rahetA dareka vidyArthIe dararoja jinapUjA karavI joIze, ane rAtribhojananiSedha ane kaMdamULa-abhakSyanA tyAgano niyama pALavo joIze; tema ja nirNata dhArmika zikSaNa barAbara niyamita levuM joIze. vidyArthIgRhanI bahAra abhyAsa karanAra vidyAthIoe te niyamo pALavA joIze ane dhArmika zikSaNanA saMbaMdhamAM vyavasthApaka samiti dara varSa mATe je pAThyapustake niNata kare teno abhyAsa karavo paDaze. A mULa niyamomAM vAjabI kAraNa sivAya kAMI paNa khUlanA karanArane yogya zikSA thaze ane aneka vakhata skUlanA karanAra 78 mI kalama pramANe saMsthAnA vidyArthI tarIke baMdha thaze. 93. dhArmika parIkSA : dhArmika viSayanI parIkSA dara varSe jAnyuArI mAsamAM yogya parIkSaka mAraphata levAnI goThavaNa maMtrI karaze ane dareka vidyAthIoe te parIkSA ApavI paDaze ane tenI parIkSAmAM je vidyArthInI taiyArI bilakula hatI nahi evuM mAluma paDaze te athavA je lAgalagATa tevI dhArmika parIkSAmAM be vakhata nApAsa thaze te saMsthAmAMthI kamI thavAne pAtra thaze. AvI parIkSA uparAMta cha mAsika Adi sAmayika parIkSA vyavasthApaka samiti TharAve te vidyAthIe ApavI paDaze. 1. vidyAlayanA bAvanamA varSanA riporTa (pR. 8)mAM jaNAvyA mujaba AvA TrasTonI saMkhyA 124nI ane TrasTa-vidyArthIonI saMkhyA 164nI che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA ( 86, lona mATe apavAda: dharma, deza, samAja ke vidyAlaya mATe mahAna tyAga karanAranA saMbaMdhamAM athavA koI khAsa saMjogomAM kalama 85 nI bAbatamAM apavAda karavAnI sattA vyavasthApaka samitine che. jaina sAhitya mATe uttejana 81, (2) posTa grejyueTa kersamAM jaina sAhitya (liTarecara) lenAra koI paNa vidyArthIne vyavasthApaka samiti vidyArthIgRhamAM dAkhala karI zakaze ane te parIkSAmAM pAsa thaze to teNe karI Apela karAranAmAnI rUe pAchI vALavAnI rakama ApavAnuM tenI IcchA para raheze. te ja pramANe lena ke hApha peIMga tarIke dAkhala thayela vidyAthI jaina sAhityane laIne pAsa thaze to teNe karI Apela karAranAmAnI rUe bI. e. nAM be varSanI pAchI vALavAnI rakama ApavAnuM tenI IcchA para raheze. kanyA chAtrAlaya kanyAonI ucca keLavaNI mATe kanyA chAtrAlayanI jarUra aMge vidyAlayanA saMcAlakanuM dhyAna cheka sane 1934nI sAlamAM gayuM hatuM. A saMbaMdhamAM vIsamAM varSanA riporTa (pR. 23-24)mAM maMtrIonA nivedanamAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke "ahIM eka vAta prAsaMgika hoI jaNAvavI Ucita dhArI che. kolejanA abhyAsa mATe strIonI arajIo AvavA lAgI che. ApaNe to chokarAone pahoMcI vaLI zakatA nathI ane varSa Akhare vaTAva khAte udhAra karIe chIe tyAM strIonI arajIno vicAra kyAMthI karIe ? paNa e vAta upekSavA jevI nathI. pAMca-daza varSamAM moTI saMkhyAmAM koleja keLavaNI letI jaina kanyAo thaI jaze. temane mATe vidyArthIothI alaga ane strIniyAmakanA hAtha nIce cAlatI ApaNA jevI saMsthAnI jarUra paDaze. koI udAracitta baMdhu athavA bahena be lAkhanI sahAya kare to Apa evI saMsthAnI vyavasthA karavA jarUra vicAra karaze evI bhalAmaNa karavI asthAne nahi gaNAya." vaLI, vidyAlayanA baMdhAraNamAM paNa (kalama 9, 106, 107, 108mAM) ucca abhyAsa karatI kanyAo mATe kanyA chAtrAlaya UbhuM karavAnI jogavAI rAkhavAmAM AvI che ane e mATe, pacAsamAM varSanA riporTamAM jaNAvyA mujaba rUA. 1,33,017) jeTaluM phaMDa paNa ekatra thayela che. - vidyAlayanA 27mA varSamAM (sane 1941-4ramAM) kanyA chAtrAlayanI sthApanAne vicAra vadhu prabaLa banatAM e dizAmAM sakriya kArya karavAnAM cakro gatimAna thayAM. tA. 7-2-1943nI sAmAnya samitinI sabhAe kanyA chAtrAlayanI yojanAne maMjUrI ApI hatI ane ene amalI rUpa ApavA vyavasthApaka samitinA nIce mujaba sabhyonI eka bhaMDoLa samiti nImI hatI: - (1) zrI caMdulAla vardhamAna zAha (3) zrI babalacaMda kezavalAla modI (2) zrI pravINacaMdra hemacaMda amaracaMda (4) zrI Do. mohanalAla hemacaMda zAha (5-6) saMsthAnA maMtrIo - zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA zrI caMdulAla sArAbhAI modI paNa pachIthI kanyA chAtrAlayanI sthApanAnI dejanAno amala na thaI zakyo eTale chevaTe bahAra rahIne ucca abhyAsa karatI vidyArthinIone, guNavattAne dhoraNe, chAtravRtti ApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. ane e nirNaya anusAra dAktarI vidyAnA abhyAsa mATe Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 : baMdhAraNa 29 vArSika rUA. 300)nI ane anya viyenA abhyAsa mATe vArSika rUA. 200)nI chAtravRtti ApIne kanyAone ucca keLavaNI mATe preAtsAhana ApavAmAM Ave che. vidyAlayanA kA pradeza ane kA sacAlananA khyAla ApatI keTalIka mahattvanI kalameA upara ApavAmAM AvI che. A uparAMta maMtrIe, mahAmAtra ( Registrar) tathA gRhapati nI pharajo ane sattAe, nANAkIya khAkhatA, vidyAthI e mATenA niyame vagere aMgenI kalame evI suspaSTa banAvavAmAM AvI che ke jethI jhINI-meATI badhI khAkhatAmAM saMsthAnA kAreAkhAra ApameLe ja ekasarakhA cAlatA rahe; ane mUMjhavaNa, gUMcavaNa ke gerasamajane bhAgye ja avakAza rahe. vidyAlaya sAsAyaTIjha rajisTrezana eNkTa tathA pablika TrasTa rajisTrezana eNkaTa mujaba rajisTara thayela sauMsthA che, eTale e rIte paNa enA badhA kArobAra suvyavasthita cAle che. janarala kamiTIe nImela pahelI maeNnejiMga krimI sasthAnI sthApanA vakhate, tA. 2-3--1914nA rAja, nava sabhyAnI kAmacalAu maiMnejiMga kamiTInI ane e khajAnacIenI nimaNuka karavAmAM AvI hatI. te pachI eka va mAda tA. 9-3-1915 nA rAja maLela janarala kamiTIe nIce mujaba maeNnejI'ga kamiTInI nimaNuka karI hatI :-- (1) zrI meAtIcaMdya giradharalAla kApaDiyA, seAlisITara (2) zeTha devakaraNa mULajI (3) zeDa mULacaMda hIrajI zeTha huMmaDha amaracaMdra (5) zeTha meAtIlAla mULajI (6) zeTha makanajI DAbhAI mahetA, baeNrisTara-eTa-lA (7) zeTha mehanalAla dalIcaMda desAI bI.e., ela elakhI. (8) DaoNkaTara nAnacaMda kastUracaH meAdI, ela.ema. eNnDa esa. (9) zeTha cunIlAla vIracaMda (10) zeTha maNilAla sUrajamala (11) jhaverI kIracaMdya nagInacaMda (12) jhaverI lallubhAI gulAmacaMda (13) zeTha amaracaMda ghelAbhAI (14) zeTha narAntamadAsa bhANajI (15) zeTha sArAbhAI maganabhAI meAdI, bI.e. ( emanA svargavAsa thatAM emanA putra zrI narottamadAsa hemaca'ne membara tarIke dAkhala karyo. ) A. sekreTarI khajAnacI AsisTaMTa sekreTarI membara 27 22 77 ,, 77 ,, 77 ,, dz "" saMsthAnA baMdhAraNa mujaba cUTAyelI pahelI maeNnejiMga kamiTI vidyAlayanA badhAraNane tA. 26-5-1915nA roja janarala kamiTIe mahAlI ApI; ane tA. 16-7-1916nA roja maLelI janarala kamiTIe baMdhAraNamAM jarUrI sudhArA-vadhArA maMjUra karyA. ane janarala kamiTInI e ja sabhAmAM, khaMdhAraNa mujaba, ,, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA matapatra dvArA pahelI menejiMga kamiTInA nIce mujaba sabhyanI cUMTaNI karavAmAM AvI - (1) zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA solisITara o. sekreTarI (2) zeTha devakaraNa mULajI khajAnacI (3) zeTha motIlAla mULajI membara (4) zeTha makanajI jUThAbhAI mahetA, berisTara-eTa-le (5) DokaTara nAnacaMda kasturacaMda medI, ela. ema. enDa esa. , (6) zeTha narottamadAsa bhANajI (7) zeTha mULacaMda hIrajI AsisTanTa sekreTarI (8) zeTha sArAbhAI maganabhAI modI, bI.e. membara (9) zeTha amaracaMda ghelAbhAI (10) zeTha narottamadAsa hemacaMda amaracaMda (11) zeTha mohanalAla dalIcaMda desAI bI.e., ela.ela.bI. (12) zeTha maNilAla sUrajamala jhaverI (13) zeTha cunIlAla varacaMda (14) jhaverI lallubhAI gulAbarAMda (15) jhaverI phakIracaMda nagInacaMda A rIte saMsthAnI sthApanA bAda Azare savA be varSanA gALAmAM saMsthA kAma karatI thaI gaI; sudhArAvadhArA sAthe enuM baMdhAraNa sthira ane vyavasthita thaI cUkyuM; ane e baMdhAraNa mujaba menejiMga kamiTInI cUMTaNI paNa karI levAmAM AvIjANe vidyAlayanI pragatinI gADI saraLatApUrvaka ane jhaDapathI AgaLa vadhI zake e mATe pATA naMkhAI gayA saMsthAnA saMcAlakonI samAjasevAnI dhagaza, bhAvanA ane niSThAnI e siddhi hatI.* paheluM TrasTI maMDaLa tA. 22-12-1918nA roja vidyAlayanA baMdhAraNanI 92mI kalamamAM sudhArovadhAro karIne saMsthAnI sthAvara milakata tathA jAmInagIrIo pAMca TrasTIonAM nAme rAkhavAnuM TharAvavAmAM AvyuM ane paheluM TrasTI maMDaLa nIce mujaba pAMca sabhyonuM racavAmAM AvyuM - (1) zrI metIcaMda giradharalAla kApaDiyA (3) zeTha motIlAla mULajI (2) zeTha devakaraNa mULajI (4) zeTha phakIracaMda nagInacaMda jhaverI (5) zeTha goviMdajI khuzAla TrasTI maMDaLanI dara pAMca varSe janarala kamiTImAM navesarathI cUMTaNI karavAmAM Ave che. vidyAlayanuM rajisTrezana vidyAlayanI sthApanA bAda 19 varSe, tA. 4-5-1934nA roja, 1860nA sosAyaTI rajisTrezana eNkTa pramANe, vidyAlayanuM rajisTrezana karAvavAmAM AvyuM che. tema ja bombe pablika TrasTa ekaTa mujaba tA. ra7-5-1953 nA roja noMdhaNI karAvavAmAM AvI. tA. 2-3-1964 thI tA. 9-3-1915 sudhInA eka varSanA gALAmAM menejiMga kamiTInI cha sabhAo maLI hatI; ane tA. 9-3-1915 thI tA. 16-7-1816 sudhInA saLa mAsanA gALAmAM baeNnejiMga kamiTInI trIsa sabhAo maLI hatI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa trIjuM makAna vyaktinI jema saMsthAne mATe paNa makAna e pAyAnI jarUra lekhAya che. temAMya bhADAnA makAnane badale pitAnuM makAna hoya to koInIya rokaToka vagara, managamatI rIte, saMsthAnA kArya ane vikAsane mATe ene upayoga nizcitapaNe karI zakAya che. pitAnI mAlikInuM makAna na hoya to saMsthAne eka prakAranA adhUrApaNAne anubhava thayA kare che. vidyAlayane mATe potAnI mAlikInA makAnanI A pAyAnI vAta saMsthAnA kAryadakSA saMcAlake ane vidyAlayanA hitanI sAthe potAnuM jIvana otaprota karI jANanAra vidyAlayanA sadA jAgaruka maMtrI zrIyuta motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAnA aMtaramAM pahelethI ja vasI gaI hatI. potAnA aMtaramAM satata ramyA karatI A bhAvanAne vAcA ApatAM zrI motIcaMdabhAIe pahelA varSanA riporTane aMte (pR. 26) khUba lAgaNI bharI bhASAmAM nivedana karyuM hatuM ke chevaTe eka ja vAta para lakSma kheMcI riporTa pUrNa karIza. A saMsthAne mukAmanI ekadama jarUra che. zaheranI jarA dura suMdara jagyA para krIkeTa TenIsanA athavA hindI kasaratAnAM sAdhane sAthe pharavAnI sagavaDavALI AkarSaNIya jagAmAM derAsaranI gAThavaNa hoya, premALa suprInTenDenTanI mAthe dekharekha heya, Atma-jAgRni ane dharmabhAvanA jAgRti kare tevAM vyAkhyAno thayAM karatAM hoya, evA anukULa sthAnamAMthI taiyAra thayela vidyArthI zAsanane dIpAvaze, bhayamAMthI bacAvaze ane kIrtidhvaja vistAraze. bhADAnA mukAmamAM rahevuM amane koIne pasaMda AvatuM nathI. sagavaDavALuM vizALa mukAma A saMsthAne arpaNa thaze tyAre eka prathama agatyanI jarUrIAta pUrI paDaze. makAna aMgenI pitAnI lAgaNI vyakta karatAM zrI motIcaMdabhAI jANe manorathadazI banI jaIne vidyAlaya ane enA vidyArthIonA bhavya bhAvanA ane samAjanA utthAnanA subhaga darzanamAM lIna banI jAya che. vidyAlayanA ujajavaLa bhAvInA AvA te kaMI kaMI manoratha emanA aMtaramAM ramatA hatA. ane chatAM makAnane mATe thaIne saMsthAnA sarvapriya nAmamAM pheraphAra karavAnuM emane ke anya kAryakarane haragija maMjUra na hatuM. e ja nivedanamAM teo AgaLa cAlatAM daDhatApUrvaka kahe che ke - game te goThavaNe paNa A saMsthA mATe eka gharanuM sthAna karAvI ApavA eka AgevAna hiMmata karI zake emAM navAI nathI. A5 A bAbatane khAsa mahattvanI gaNazo. mukAmanI susthitimAM saMsthAnI sthiratA che. eka gRhastha eka lAkha lagabhaga kharacavAno nirNaya na kare te tenI sAthe ekathI vadhAre udAra gRhastho paNa joDAI zake. saMsthAnA nAmanirdezamAM to pheraphAra game teTalI rakama Ape te paNa karavAne nathI ema sarvano nirNaya che. paNa mukAma upara takhtI vagerethI nAmanirdeza thaI zake." saMsthAnA saMcAlake ke maMtrIzrInA manamAMthI saMsthAnA makAnanI vAta jANe kyAreya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA khasatI na hatI. emane to satata ema ja thayA karatu ke kaI zubha ghaDIe saMsthA pitAnA makAnamAM nivAsa karatI thaI jAya? ane emane potAnI A bhAvanAmAM pUrNa vizvAsa hatA ke e saphaLa thavAnI ja che, tethI ja te bIjA varSanA riporTa (pR. 12-13)mAM makAnanI jarUriyAtanuM punaruccAraNa karatAM e pUrI thavA aMge pUrNa zraddhApUrvaka jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke - sarvathI vadhAre upayogI vAta e che ke saMsthAnI sthiratA mukAmanI sthiratAmAM che, gharanA mukAmamAM tenA pAyA bahu UMDA jAya che ane svatvanI khUbI kAMIka ora ja che. amArI bhAvanA evuM suMdara, komanI kIrtine joba Ape evuM mukAma meLavavAnI che ane amane pUrNa AzA che ke A varSe je suyoga sAthe thayo che tenA pariNAme e bhAvanA phaLavatI jarUra nIvaDaze." saMsthAnA saMcAlakonA A AtmavizvAsanI pAchaLa saMsthAnA Adya preraka munivarya zrI vallabhavijayajI mahArAjanI adamya bhAvanA ane prabaLa preraNAnuM pIThabaLa raheluM hatuM. e mahAprabhAvaka munizrI samAja ghaDataranA mahAna zilpI hatA; ane saMghanA sahakAra ane pitAnA puruSArthanA baLe jaina samAjanuM eka samRddha, suzikSita, saMskArI, sevAparAyaNa ane zaktizALI samAja tarIke ghaDatara karavAnA manorathe emanA aMtaramAM UbharAtA hatA. - vidyAlayanI sthApanA thaI ane enA kAryanI zarUAta thaI e kaMI ochA harSa ane gauravanI vAta na hatI; paNa munizrInA bhAvanAlakSI AtmAne eTalAthI saMtoSa thAya ema na hato. teone to satata eka ja jhaMkhanA rahyA karatI ke saMsthA kevI rIte Arthika tema ja bIjI badhI rIte pagabhara thAya ane ene uttarottara vikAsa thato rahe. saMsthAne pitAnuM makAna hovuM joIe e vAta paNa teo barAbara samajatA hatA. ane tethI teo saMsthAne mATe hamezAM ciMtA sevyA karatA hatA, ane saMdhane preraNA ApatA rahetA hatA. - saMghakalyANavAMchu AvA samartha guruvaryA ane sevAkAryamAM otaprota banelA AvA bhAvanAzIlA saMcAlako vacce jyAM manameLa sadhAya tyAM game tevuM muzkela kArya paNa AsAna banyA vagara na ja rahe. vidyAlayanA makAnanI kathA paNa A vAtanI sAkha pUre che. | muni zrI vallabha vijayajIe vi. saM 1969 tathA 1970nAM be comAsAM muMbaImAM karyA te daramyAna vidyAlaya kArya karatuM thaI gayuM. vi. saM. 1971 ane 1972nAM comAsAM teoe bahAragAma (sUrata ane jUnAgaDhamAM) karyA, paNa vidyAlayanI sahAyatAnuM kAma sArI rIte AgaLa vadhI zake eTalA mATe emaNe potAnA ziSya muni zrI lalitavijayajI ne caturmAsa mATe muMbaI mokalyA. muni zrI lalitavijayajI paNa samAjakalyANanI dhagazavALA ane zikSaNapremI zaktizALI muni hatA. teoe muMbaI jana saMghane vidyAlayane mATe satata preraNA ApatAM rahIne pitAnA guruvaryanI gerahAjarInI pUti karI. dhIme dhIme saMghanuM dhyAna vidyAlaya pratye vadhu ne vadhu mamatALuM banatuM gayuM. vi. saM. 1973nA comAsA mATe samatA ane sAdhutAnI mUrti pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA muni zrI valabhavijayajI mahArAja ane pitAnA moTA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 3 : makAna ziSya samudAya sAthe, mubaI padhAryAM. muni zrI vallabhavijayajInA ziSya panyAsa sAhanavijayajI paNa sAthe hatA. e saunA rAmarAmamAM vidyAlayane sthira ane zaktizALI banAvavAnA ja vicAro bharyAM hatA. maeNnejiMga kamiTIe samaya joI ne makAnakDanI yeAjanA zrIsaMgha samakSa rajU karI. munivare e vicAranuM satata siMcana karatA rahyA. pahelA vizvayuddhanA pAchalA samayamAM vepArIone kamANI paNa sArI thaI hatI. eka Mdare makAnaphaMDane mATe vAtAvaraNa anukULa hatuM. makAnam DanI utsAhapreraka pahela karI keATanA zrIsa`ghe : panyAsa zrI sAhanavijayajInA upadezathI paryuSaNanA pahele ja divase tyAM bArahAra rUpiyA noMdhAyA -- jANe sa`sthAne mATe zrIsaMdhanA aMtaranI udAratAnAM khare dvAra khUlI gayAM !A zarUAta khUba zukanavaMtI nIvaDI : paryuSaNa parva daramyAna ja keATa ane ahArakeATamAM thaIne beMtAlIza hajAra jevI rakama makAnapha'DamAM noMdhAI gaI. sacAlakeAnI AzA ane AsthA aMkurita thavA lAgI. zrIsa`ghanI AvI mamatAbharI uDhAratAthI sau AhlAda anubhavI rahyA. munivaronI preraNAnI varSAM satata cAlu ja hatI. khIjI bAju kAryakaro paNa samayanI tANa ke zaktine thAka vIsarIne kAme lAgI gayA hatA. zeTha devakaraNa mULajI ane zeTha meAtIlAla mULajI jevA zrImAnAe paNa jaNe kamara kasIne peAtAnI samagrazakti vidyAlayanI sevAmAM lagAvI dIdhI hatI. anya kAryakaro paNa khaDA sainikanI jema AvI maLyA hatA. jotajotAmAM zaradapUrNimA sudhImAM aThThANu hajAra jevu` mAtabara makAnakDa bhegu thaI gayu'. munivarA, sa`cAlakeA ane zrIsaMgha dhanyatA anubhave evI e ghaDI hatI. paNa eTalAthI saMtASa mAnIne sukhacenathI besI zakAya evI sthiti na hatI; kAma virATa hatuM ane nANAM paNa aDhaLaka bhegAM karavAnAM hatAM. eTale phaMDanuM kAma cAlu hatuM. ekAda varSInA prayatnane aMte rUA. 1,30,000) eka lAkha trIsa hajAra jeTalI rakama bhegI thaI. paNa saMsthAnA saMcAlakA bhAre cakAra hatA. nANAnI tagIne teo AzIrvAdarUpa lekhatA hatA. AvI taMgI hAya te, UMgha ane ArAmane Azraya lIdhA vagara, satata kAma karavAnI preraNA maLatI rahe e tee kharAbara samajatA hatA. vaLI, AchI mUDImAM vadhu vepAra kema karavA, e kaLA emane sahajasiddha hatI. emaNe teA upara sUcavelI rakama ekatra thaI te pahelAM ja gAvALiyA TeMka roDa upara, pArasI sagRhastha khamanajInAM cAra makAnA rUA. 1,48,000 ( eka lAkha aDatALIsa hajAra )mAM kharIdavAnu` tArIkha 27-5-1918nA rAja nakkI karI lIdhuM hatuM. enuM kSetraphaLa 1622 samacArasa vAra hatuM. vidyAlayanA vikAsa ane vistAranA bhaviSyadarzananI dRSTie enA Adya preraka munizrIne ane saMcAlakone ATalI jagAthI sa`OASa na thAya e svAbhAvika hatu', eTale peAtAnI pAse bhaDALa keTalu' bheguM thayuM che enI ciMtA senyA vagara emaNe A cAra makAnAnI lage lagatu' 357 samacArasa vAranuM pAMcamuM makAna rUA. 42,000 mAM ane 369 samarcArasa vAranuM chaThThuM makAna rUA. 31,000mAM kharIdI lIdhu'. Ama rUA. 2,21,000 nA kharce kula 2348 samacArasa vAranAM cha makAno kharIdrI laI ne eka vikasatI sasthAne 5 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 vidyAlayanI vikAsakathA anurUpa vizALa ane jarUrI badhI sagavaDAvALu makAna taiyAra thaI zake evI jogavAI karI levAmAM AvI. muMbaImAM atyAre je jagAe ( gAvALiyA TeMka roDa upara) vidyAlaya cAlI rahyuM che te ja A jagA. A jagA aMge saMsthAnA ripoTa mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-- menejIMga kamITIe mukAma kharIdavA mATe eka peTAkamITI nImI hatI. temaNe ghaNAM mukAme joyAM, lagabhaga pANeAseA upara jagAe tapAsI, paNa koI sthAnane aMge, keAI TAITalane aMge ane koI kimatane kAraNe pasaMda na AvI. Akhare A jagA para pasaMdagI paDI che, kAraNa ke tenA sAme pUrelA govALIA taLAvanA ghaNA vizALa plATa khAlI che je ApaNA vidyArthI ene ramata gamata haravA pharavAnA upayegamAM sArI rIte Ave tema che ane tyAMthI kolejomAM javAnI sagavaDa paDe tema che." ( trIjA varSanA riporTa, pR. 8-9 ) " saMsthAnAM mukAmeAnu sthAna ane jagA evI sArI rIte AvelAM che ke Apa e sthAna jozI tyAre Apane jarUra Anada thaze. tyAM keTaleA bhAga vasavATa mATe karavA, keTalA lAyabrerI mATe, kayA bhAga sTAra mATe, kayA rasADA mATe, kayA kasaratanA rUma mATe ane kayA vibhAga suprInTenDenTa mATe vAparavA te sa nirNaya menejIMga kamITI karaze. atyArathI ja meTA naphA sAthe e mukAmanI mAgaNIo thaI gaI che je batAve che ke e kharIdI yogya rIte ane ceAgya vakhate thaI che. ( ceAthA varSanA riporTa, pR. 14) << A rIte saMsthA pAse makAna phaMDamAM jeTalI rakamanI (rUA. 1,29,483nI) jogavAI hatI, tenA karatAM Azare ekAda lAkha rUpiyA vadhu kharacIne vidyAlayanA saMcAlakoe, jarAya khamacAyA vagara, A jagAe kharIdI lIdhI hatI; kema ke emane sa MsthAe hAtha dharela kAryanI upayeAgitAmAM, jaina saMghanI udAratAmAM ane peAtAnI kAniSThAmAM pUrNa zraddhA hatI; ane dareka kArya tee AtmavizvAsapUrvaka hAtha dharIne samayasara pUruM karatA hatA--jANe samAjanA ujajavaLa bhAvInA koI saMketa ja adRzya rIte kAma karI rahyo hatA. paNa A kAma te ghaNuM jaMgI kAma hatuM. jagA kharIDhavAmAM je kharcI (rUA 2,31,000) thayuM tenA karatAM vadhAre kharace--Azare aDhI lAkha rUpiyAnA kharace--vidyAlayane anurUpa nakhazikha navuM makAna Ubhu` karavAnA plAna ijanera zrIyuta meAtIlAla gAMdhIe taiyAra karI ApyA hatA, ane e mujaba makAnanu' kAma pUruM karavAnuM' ja hatuM. navAM kharIdela cha makAnamAMthI pAMcamA tathA chaThThA makAnamAM jarUrI pheraphAra ane samArakAma karIne vidyAlaya tyAM laI javAmAM AvyuM; ane 1-2-3 na'baravALAM makAnone jamInadosta karIne e sthAne jarUrI badhI sagavaDAvALu. AlizAna makAna UbhuM karavAnI taiyArIo thavA lAgI. A mATenA paisAnI Tahela nAkhatAM saMsthAnA maMtrI zrIyuta meAtIcaMdabhAI e, pAMcamA varSanA riporTa(pR. 13)mAM kahyuM hatu` ke-- " jyAM sudhI mukAmanA savAlane chevaTane nica na thAya ane mukAme badhAIne tamArI jAheojalAlInuM javalaMta ane jIvaMta dazya raju na kare tyAM sudhI ame koI paNa prakAranA saMpUrNa satASa pAmI zakIe ema nathI. Apa amArI sevAne badaleA ApavA mAgatA ja huM te A amArI yojanAne vyavahAru karI dejo ane amArI pUrNa khAtarI che ke amAruM A maMtavya sthAne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 : makAna 35 che, vyavahAru che ane Apane sugamya che. amArA mAgavA rivAja thaI paDyo che ane Apa ApA che te amArI khAtarI che," navA makAnanuM khAMdhakAma hAtha dharI zakAya te mATe zeTha zrI devakaraNa mULajIe pacIsa hajAra rUpiyA, ane zeTha zrI meAtIlAla mULajIe tathA zeTha zrI hIrAlAla kAradAse sADAbAra hajAra-sADAbAra hajAra rUpiyA uchInA ApavAnuM vacana ApyuM hatuM. sAthe sAthe makAnaphaMDamAM phALe noMdhAvavAnuM kAma paNa cAlu ja hatuM, chatAM makAna mATe joItI rakama ekatra karavAnI maMjila tA hajI dUra ja hatI. Ama chatAM kAma te pUruM' karavu'ja hatuM, eTale plAna, tenI maMjUrI, jUnAM makAnone jamInadaeNAsta karavAnuM kAma vagere pUrva taiyArI pUrI thatAM, vidyAlayanA AThamA varSa mAM, tA. 13-12-1922nA maMgala divase vidyAlayanA prANa ane dharmAnurAgI zreSThIvarya zrI devakaraNa mULajInA zubha haste, navA makAnanuM khAtamuhUta karavAmAM AvyuM. e utsava ane e divasa vidyAlayanA itihAsanA eka sAnerI sImAstaMbharUpa banI gayA. A zubha prasaMge jANe sarasvatI maMDhiranA pAyAmAM samarpita thaIne lakSmIdevI kRtAtha thayAM : zeDa zrI gevizvajI mAdhavajI karamacaMDha taraphathI khAsa vidyAlayanA makAnanA pAyAmAM pUravA mATe 26 tAlA senAnI DhAla (lagaDI) bheTa maLI hatI; tenI raja (tejamatUrI) banAvIne zrI devakaraNa zeThanA hAthe pAyAmAM padharAvavAmAM AvI hatI. uparAMta, e prasa'ge hAjara rahela janatAe paNa sArA pramANamAM rUpAnANuM ullAsapUrvaka pAyAmAM nAkhIne peAtAnI bhakti vyakta karI hatI. vidyAlayanA atyAra sudhIne itihAsa sAkSI pUre che ke vidyAprasAranA kArya mAM vidyAlaya upara hamezAM lakSmIdevInI kRpA varasatI rahI che: ANu kalyANI jainasa Mghe saMsthAnI mAgaNIne sadAya savAI rIte pUrI karI che; ane nANAnI sagavaDanA abhAve enA vikAsa rUMdhAya evA vakhata kayAreya AvavA dIdhA nathI. suvarNa raja ane rUpAnANAthI pAce teA pUryA, paNa e vakhate paisA meLavavAnuM kAma kaMIka muzkela khanI gayuM' hatuM. pahelA vizvayuddhanI zAMti pachInA samayamAM bajAro kaIka nabaLAI veThI rahyA hatA ane vepArIe ke zrImAneAnI udAratAne jagADavAnA prayatna karavA paDe evI paristhiti hatI. saMsthAnA saMcAlake A mATe sajAga hatA; eTalA ja--are, ethIya vadhAre--sarciMta hatA. saMsthAnA preraka munivara zrI vallabhavijayajI mahArAja, paMjAba jeTalA dUranA pradezamAM beThA beThA paNa tee kayAreya vidyAlayanA kAryone ane enI Arthika jarUriyAtane vIsarI zakatA na hatA. paristhitine pArakhI jaIne teoe pajAbathI paMnyAsa zrI lalitavijayajI Adi e sAdhuone ane gujarAtathI panyAsa uma'gavijayajI vagere pAMca sAdhuene vidyAlayanI sahAyatA mATe muMbaI pahoMcI javAnI AjJA karI; ane e munivarA peAtAnA gurujInI AjJAne zire caDAvI, lAMbA lAMkhA vihAranI ke bIjA' kaSTAnI paravA karyAM vagara, vi. sa. 1980nA jeTha mAsamAM muMbaI paheAMcI gayA. A sAta munivara muMbaI pahAMcyA te agAu vi. saM. 1980nA vaizAkha mAsamAM, amRtasarathI, 'huM chuM samasta jainasaMghaneA dAsa muni vallabhavijaya' evI sahIthI zrI zvetAMbara jaina saMgha prati vijJapti nAme je apIla pragaTa karavAmAM AvI hatI (ane je Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA navamA varSanA riporTanA pUMThA upara chApavAmAM AvI che.) temAM samAjasevAnI emanI utkaTa tamannA ane vidyAlaya pratyenI apAra mamatA dekhAI Ave che. teo e vijJaptimAM huM nIce sahI karanAra sakaLa zvetAMbara jaina (khAsa karIne muMbaI nivAsI) zrI saMghanI sevAmAM vijJapti karavA rajA lauM chuM ke keTalAka samayathI zrIsaMgha muMbaInI, jemAM paNa khAsa karIne zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA membaranI, muMbaI AvavA mATe IcachA pradarzita karavAmAM Avela. paNa huM dUra deza paMjAbamAM hovAthI ekadama muMbaI pahoMcI zakuM ema banavuM muzkela jANI tema ja paMjAbamAM keTaleka sthaLe navIna zrI jinamaMdira taiyAra thayela che tenI pratiSThA karavAnA kAraNane laI Apa zrIsaMghanI IcchAne mAna ApI zakyo nathI. te bAbata huM AzA rAkhuM chuM ke zrIsaMgha daragujara karaze; tema chatAM phula nahi phulanI pAMkhaDI sahI, e hisAbe yathAzakti samAjasevA thavI cogya ja che ema jANI meM mArI potAnI hArdika IcchA paMnyAsa lalitavijyajIne jaNAvI ke zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI yogya sevA ghaNA samayathI banI AvI nathI...... mATe samAjane preraNA karI te tarapha samAjanI lAgaNI doranAranI khAsa jarUra che....... mArI bhAvanAne sAdara mAna ApI paM. lalitavijayajIe arja karI ke agara ApanI evI ja IchA che, ane mane tyAM javAne mATe Apa yogya jANatA ho to khuzInI sAthe Apa mane AjJA pharamAvo, huM game te kahe Atmabhoge paNa tyAM pahoMcI yathAzakti samAjasevA karI ApanI IcchAne AdhIna thavA taiyAra chuM !......... meM paM. lalitavijayajIne AjJA pharamAvI ke AvuM samAjasevAnuM kAma avazya karavuM ghaTe che, tamo karI zake che evuM hAruM mAnavuM che mATe muMbaInA zrI saMghanI IcchAne mAna ApI tamAre banatI kozIsa karI A mAsuM-tyAM ja jaI karavuM yogya che......umaMgavijyajIne (amadAvAda) patra lakhI sAthe muMbaI javA mATe preraNA tema ja AjJA karI.......AzA rAkhavAmAM Ave che ke paMnyAsa zrI lalitavijayajI, paMnyAsa umaMgavijayajI Adi sAte sAdhuo paraspara premanI sAthe vartAva rAkhI badhA eka ja dhyeyane mATe yathAzakita samAjasevAmAM kacAza rAkhaze nahIM, tema ja muMbaInA zrI jaina saMgha AvelA munione apanAvI yathAzakita zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA jaina samAjanI unnati ne kesa karavAmAM pAchI pAnI karaze nahIM...." paMnyAsa zrI lalitavijayajI tathA paMnyAsa zrI umaMgavijayajI vidyAlayane mATe bhAvanAnuM bhAtuM ane gurunI preraNAnuM baLa laIne muMbaI padhAryA hatA ane, vidyAlaya dvArA samAjanI sevA karavAmAM jarA paNa pAchI pAnI karavAnA na hatA. sAce ja, emanA AgamanathI makAnakuMDanI pravRttimAM na prANasaMcAra thayo. jotajotAmAM phALAmAM hajAronI zkama ekatra thaI. mAravADanA bhAIoe paNa khUba umaMga dAkhavyo. khUTatI rakama mATe makAnanA kAmane rokI rAkhavAne koI savAla ja na hatuM. samAje ApelA javAbathI kAryakaro pUrA utsAhamAM AvI gayA hatA. pariNAme eka ja varSamAM AlizAna navuM sarasvatI- maMdira khaDuM thaI gayuM, ane saMsthAnA kAryanI (tA. 18-6-1915nA reja) zarUAta karyA bAda dasa varSa pachI, vi. saM. 1981nA zrAvaNa sudi 6 ne somavAra (tArIkha 27-7-1925)nA roja saMsthAne navA makAnanuM vAstu prAcIna paddhati pramANe karavAmAM AvyuM. A prasaMge paMnyAsa zrI lalitavijayajI tathA paMnyAsa zrI lAbha vijayajI Adie maja A lakhANane ahIMthI pachIne keTaleka bhAga pAMcamA prakaraNamAM levAmAM Avyo che Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 : makAna padhArI prasaMgane vizeSa pavitra banAvyuM hatuM. muMbaInA jaina saMghane mATe e eka AnaMda ane utsAhane avasara hato. vidyAlayanA ItihAsanI e atyaMta oMdhapAtra ghaTanA hatI. kAryakaronA maratha pUrNa thayA vidyAlayane pitAnuM makAna sAMpaDayuM. makAnanA pAyA sAthe vidyAlayanA pAyA paNa vadhu majabUta thayA. saMsthAnA makAnanA udghATanane bhavya jAhera samAraMbha tA. 3-10-1925nA roja bhAvanagara rAjyanA dIvAna sara prabhAzaMkara dalapatarAma paTTaNInA pramukhapade UjavavAmAM A hato. A prasaMge pramukhazrIe bhAvanagara rAjya taraphathI saMsthAne, dasa varSa sudhI, vArSika 250) rUpiyA ApavAnI jAherAta karIne samAraMbhanI utsAhapreraka kAryavAhI upara jANe suvarNakaLaza caDAvyA. sAcA sonAnA ane bhAvanAnA sonAnA pAyA upara UbhI thayelI saMsthA jena samAjane mATe senAnI khANa samI banI gaI aneka vyaktio ane aneka zaktionA saMgamane Are A sarasvatI maMdira UbhuM thaI zakaryuM hatuM, eTale emAM kone kono AbhAra mAna, e mIThI mUMjhavaNa hatI. zrI motIcaMdabhAIe potAnI A mUMjhavaNane vyakta karatAM (navame riporTa, pR. 21mAM) sAcuM ja kahyuM hatuM ke- - "amAre AbhAra keTalAno mAnavo ? jyAM AkhI koma aneka prakAre saMsthAne sahAya karavA haLImaLI rahelI hoya, macI rahelI hoya, ughukta thaI beThI hoya, tyAM keTalA nAma nirdeza karIe ? bArase teraso mAIlane ugra vihAra karanAra muni mahAza mATe ame kayA zabdomAM varNana karIe ? saMsthAne mATe rAtadivasa prayAsa karanAra ApaNuM bhAvika mAravADI baMdhuonuM je jutha rAtre pharavA nIkaLe che temanA utsAhanuM zuM varNana karIe ? haju aneka navIna kAryavAhaka preraNA karI rahyA che, temane mATe agAuthI zuM lakhIe? divALI pachI Apane saMpUrNa riporTa maLaze. atre vaktavya eTaluM ja che ke A saMsthA mATe pUrNa prema, utsAha ane dhIrajathI kAryakaranAra sarvabaMdhuo ane munione amArA aMtaHkaraNathI ame AbhAra darzAvIe chIe." - samayanA vahevA sAthe samAjamAM jema jema ucca zikSaNane phelAvo vadhato gaye tema tema vidyAlayanI lokapriyatA paNa vadhatI gaI. pariNAme vidyAlayanI zakti pramANe vadhumAM vadhu vidyArthIone rAkhavAnI vyavasthA paNa ochI paDavA lAgI, ane saMkhyAbaMdha arajIone nakAravAnI paristhiti AvI paDI. vidyAlaya te hamezAM vidyAthIonI sagavaDano ja vicAra karatuM rahe che, eTale sane 1954mAM govALiyA Teka roDa uparanA makAna upara cotho mALa levarAvIne tyAM 25 vadhu vidyArthIone rAkhI zakAya evI sagavaDa karavAmAM AvI. have A makAnamAM vadhAre sagavaDa karI zakAya evI koI zakyatA ja nathI rahI, ane praveza mATenI vidyArthIonI arajIo to satata vadhatI ja jAya che. eTale chevaTe muMbaI mAM ja vidyAlayanI zAkhArUpe navuM makAna UbhuM karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM ane e mATe ghATakoparamAM eka leTa kharIdI levAmAM AvyuM che. saMsthAnA suvarNa mahotsavanA kAyamanA saMbhAraNArUpe A sthAne navuM makAna bane teTaluM vaheluM UbhuM karavAnI saMsthAnA saMcAlakonI umeda che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa cothuM : vyavasthAtaMtra - udeza ane baMdhAraNa sunizcita hoya, kuzaLa ane dhyeyaniSTha kAryakaro hoya ane kAryakaromAM samUhabhAvanA ane kheladilI hoya, pachI kaI paNa saMsthAne kArobAra sara. LatApUrvaka ane saphaLatApUrvaka calAvavAmAM bhAgye ja muzkelI naDe. vidyAlayanI 50 varSanI saphaLa kAryavAhI A vidhAnanuM samarthana kare evI che. samAjanuM bhAgya kaho ke saMsthAne udayaga kahe, vidyAlayane enI sthApanA samayathI ja vikAsane anurUpa saMyoge maLatA rahyA che. ene jema bhAvanAzIla ane nikhAlasa kAryakaronuM jUtha maLyuM, tema saMghamAMthI mAgI madada ApanArA sakhIdila mahAnubhAva paNa maLatA rahyA. pariNAme sArA kAryakaro ane udAra sahAyako jevA be pATA upara saMsthAnA vyavasthAtaMtranI gADI nirAkulapaNe AgaLa vadhatI rahI ane vikAsanA sImAcihna samI eka eka maMjilane pasAra karIne samAjanI vadhu ne vadhu sevA karatI rahI. bAkI to, baMdhAraNa game teTaluM sAruM hoya, paNa ene amala karanArAonI dAnata ke AvaDatamAM khAmI hoya to saMsthAnuM vyavasthAtaMtra ke saMcAlana khAmIvALuM banyA vagara na ja rahe. ane je kAryakaronI buddhi nirmaLa ane dRSTi spaSTa hoya to kadAca baMdhAraNamAM koI khAmI rahI javA pAmI hoya to paNa e khAmI saMsthAnA vikAsane rUMdhI nathI zakatI. saMsthAnA vyavasthAtaMtramAM kharo mahimA sAcA kAryakaro maLavA e ja che. A bAbatamAM zarUAtathI ja vidyAlaya bhAgyazALI che. vidyAlayanA vyavasthAtaMtramAM sauthI vadhu agatyanuM ane javAbadArIbharyuM sthAna che mAnada maMtrInuM. enI doravaNa saMsthAnA nAvane sAcI dizAmAM AgaLa vadhAravAmAM sukAnInI garaja sAre che. vidyAlayanI sthApanAthI ja zrIyuta motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAnI vidyAlayanA mAnada maMtrI tarIke varaNI karavAmAM AvI hatI : A rIte AvI moTI ane satata vikAsazIla rahelI saMsthAnA prathama mAnada maMtrI nimAvAnuM mAna zrI motIcaMdabhAIne phALe jAya che; ane e javAbadArI emaNe savAI rIte pUrI karIne eka uttama dAkhala rajU karyo hato ema kahevuM joIe. paNa zrI motIcaMdabhAInI saMsthA aMgenI bahoLI kAmagIrI jotAM teo vidyAlayanA mAnada maMtrIpada uparAMta bIjuM paNa ghaNuM ghaNuM mahatvanuM sthAna dharAvatA hatA : saMsthAnI sthApanAmAM tema ja enA saMcAlanamAM teo enA prANa rUpa hatA-ema vinA atizayoktie kahI zakAya. saMsthAnI sthApanA vakhate jema emaNe saMsthAnA uddeze ane enA AkAra-prakAra nakkI karavAmAM agragAmI bhAga bhajavyo hato, ema saMsthAnA vyavasthAtaMtrane viziSTa ghATa ApavAmAM tema ja keTalIya taMdurasta praNAlikAe kAyama karavAmAM paNa emaNe purogAmI tarIke kAma karyuM hatuM ke teo saMsthA sAthe eTalA badhA otaprota thaI gayA hatA. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 : vyavasthAtaMtra 39 zarUAtamAM vidyAlayanA kha'dhAraNamAM eka mAnada ma`trI ane eka AsisTanTa mAnada maMtrInI nimaNUka karavAnI jogavAI hatI. paMdara varSa sudhI A pramANe cAlatu' rahya': zrI meAtIcaMdabhAI mAnada maMtrInA ane zrI mULacaMda hIrajIbhAI AsisTanTa mAnada ma`trIne ho saMbhALatA rahyA. zrI mULacaMdabhAI paNa khUba sevAbhAvI kAryakara hatA, ane zrI mAtIcaMdabhAI saMsthAnuM sukAna saphaLa rIte sa'bhALI zakayA emAM emanA paNa noMdhapAtra phALA hatA. sALamA va mAM saMsthAnA baMdhAraNamAM pheraphAra karIne AsisTanTa mAnada maMtrInA ho a'dha karIne e mAnada maMtrIe nImavAnuM TharAvavAmAM Avyu ane zrI meAtIcaMdabhAI sAthe bIjA mAnada maMtrI tarIke jANItA rASTrIya kAryakara zrI vIracaMda pAnArADha zAhanI varaNI karavAmAM AvI. sa'sthAnA kha'dhAraNamAM bIjo her3o khajAnacIneA che. zarUAtathI ja A sthAna saMsthAnA AdhAra samA zeTha zrI devakaraNa mULajIe zeAlAvyuM hatu. A banne hAddAe saMsthAnA sa`cAlana ane vikAsa mATe ghaNA javAbadAra hA hatA, tethI e heAAne dhAraNa karanAra vyaktienI gerahAjarIne kAraNe sasthAnA kAmamAM vikSepa AvavA na pAme te mATe keTalI takedArI rAkhavAmAM AvatI hatI te nIcenA thoDAka prasaMgeA uparathI paNa jANI zakAze : (1) agiyAramA varSamAM zrI meAtIcaMdabhAIne aMgata kAmasara vilAyata javAnuM thatAM emanI jagyAe akiTaMga AnararI sekreTarI tarIke zrI kakalabhAI bhUdarabhAI vakIlanI nimaNuka karavAmAM AvI hatI. (2) caudamA varSa mAM, zrI aMtarIkSajI tI'nA kesa a'ge, zrI meAtIcaMdabhAIne vilAyata javAnuM thayuM te vakhate paNa eNkiMTaga oNnararI sekreTarI tarIke zrI kakalabhAI vakIlane nImavAmAM AvyA hatA. (3) sattaramA varSImAM (1932 mAM) ahiMsaka svAtaMtrya yuddhamAM zrI meAtIcaMdabhAI tathA zrI vIrarAMDha pAnAcaMda zAhane jelanivAsa maLatAM emanA sthAne DaoN. nAnacaM kastUracaMda meAdI tathA zrI makanajI jUDAbhAI mahetAnI nimaNuka karavAmAM AvI. (4) paMdaramA varSamAM khajAnacI tarIke amadAvAdanA vatanI ane muMbaImAM rahetA zrI amRtalAla kALidAsa zeThanI varaNI karavAmAM AvI; paNa peAtAnI gerahAjarIne kAraNe emaNe e javAbadArInA asvIkAra karyAM eTale emanA sthAne zeDa geviMdajI khuzAlabhAI ne khajAnacI manAvavAmAM AvyA. (5) sane 1950 mAM tathA 1951 mAM zrI pravINaca'dra hemacaMda kApaDiyAne videza javAnuM thatAM emanI gerahAjarInA samayamAM zrI caMdulAla vaOmAna zAhe ane emanI pachI zrI cimanalAla meAtIlAla parIkhe khajAnacI tarIkenI kAmagIrI bajAvI hatI. zrI meAtIcaMdabhAI e sa'sthAnI sthApanAthI laIne te ( tee videza gayA ke jelamAM gayA eTale samaya bAda karatAM) ekadhArAM 34 vaSa~ sudhI mAnada maMtrI tarIkenI pharaja pUrNa jAgRtipUrvaka bajAvI hatI; ane peAtAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe, sasthAnA kAmamAM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA vikSepa na Ave e daSTie, rAjInAmuM ApyuM hatuM. rAjInAmAnA patramAM paNa vidyAlaya pratyenI lAgaNI darzAvatAM emaNe lakhyuM hatuM ke "huM maeNnejiMga kamiTInI carcAmAM bhAga laIza. mAtra rAjInAmuM atyAranI mArI tabiyatane aMge ane sAmAnya sagavaDa mATe che. vidyAlaya tarapha mArI lAgaNI pUratI che." zrI devakaraNa zeThe paNa ekadhAze tera varSa sudhI vidyAlayanuM khajAnacIpada sAcA arthamAM saMbhALIne : kyAreya enA khajAne khoTa AvavA dIdhI na hatI. emaNe paNa, pitAnI nAdurasta tabiyatane kAraNe, vidyAlayanA kArebAramAM khAmI na Ave e daSTie ja, pitAnA hoddAnuM rAjInAmuM ApyuM hatuM. aDatAlIsamA varSathI bene badale traNa mAnada maMtrIonI varaNI karavAne sudhAre saMsthAnA baMdhAraNamAM karavAmAM Avyo. zAkhAonA vadhArAne lIdhe vadhI rahela saMsthAnI kAmagIrIne pahoMcI vaLavA mATe Ama karavuM jarUrI hatuM. 50 varSa daramyAna saMsthAnA mAnada maMtrI, khajAnacI tema ja TrasTI tarIkeno hodo saMbhALanAra kAryakaronI nIce ApelI nAmAvalI jotAM A pada kevI kevI vyaktio zobhAvI gaI che tema ja atyAre bhAvI rahI che ane tema ja AvI padadhArI vyaktionI vAre vAre pherabadalI karavAne badale emane svastha ane sthirapaNe lAMbA samaya sudhI pitAnI pharaja bajAvavAnI kevI taka ApavAmAM Ave che eno paNa khyAla AvI zakaze. vaLI, keTalAka prasaMgamAM to saMsthAnA jUnA vidyAthIo A pade niyukta thayA che e paNa jANI zakAzeH mAnada maMtrIo (1) zrI metIcaMda giradharalAla kApaDiyA (tA. 15-7-1947thI tA. 10-7-1949) (2) zrI vIrAM pAnAcaMda zAha (tA. 15-11-31 thI tA. 18-5-34) (3) zrI mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverI (tA. 19--34 thI tA. 17-11-34) (4) zrI caMdulAla sArAbhAI medI (tA. 18-11-34 thI tA. 7-8-62) (5) zrI hIrAlAla maMchAcaMda zAha (tA. 10-7-49 thI tA. 20-9-52 ) (6) zrI ratilAla cimanalAla koThArI (tA. 21-9-para thI tA. 19-9-pa3) * (7) zrI caMdulAla vardhamAna zAha (tA. 20-9-53 thI cAlu) (8) zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA (tA. 14-10-62 thI cAlu) (9) zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha (tA. 6-10-63 thI cAlu) vacagALAnA mAnada maMtrIo (1) zrI kamalabhAI bhUdaradAsa vakIla (tA. 8-6-26 thI tA. 14-10-26) ) zrI makanajI jeThAbhAI mahetA (tA. 23-1-32 thI tA. 2-11-33) ) zrI nAnacaMda kasturacaMda medI (tA. 23-1-32 thI tA. 2-11-33) (4) zrI cimanalAla motIlAla parIkha (tA. 23-2-34 thI tA. 18-5-34) khajAnacI (1) zrI devakaraNa mULajI (tA. 15-7-17 thI tA. 12-3-29) (2) zrI goviMdajI khuzAla (tA. 13-3-29 thI tA. 19-7-31) * * Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanA mAnadamaMtrI, TrasTI, peTrana tathA prANa zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CALE 5J45VALA & D Suo 1922 S JASAWALA & CO muMbai, gAvALiyA raeNka roDa uparanuM pAMca majalAnu... AlizAna makAna zeTha zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeThazrI devakaraNa mULajInI sakhAvatanu amara smAraka prinsesa sTrITa upara, traNa khAjI rAjamA dharAvatuM devakaraNa menzana Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadamaMtrI zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha vidyAlayanI vyavasthApaka samiti mAnadama`trI zrI manubhAI gulAca'da kApaDiyA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadamaMtrI tathA TrasTI zrI caMdulAla vardhamAna zAha Trejharara tathA TrasTI zrI pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA TrasTI Jain EducatiothI kapuracaMda nemacaMda mahetA TrasTI For Private & Personal use only whe to | zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanA TrasTI zeTha zrI bhogIlAla laheracaMda jhaverI suvarNa mahotsava nidhi mATe yojela prathama snehamilananA tathA suvarNa mahotsava samAraMbhanA pramukha zeTha zrI mANekalAla cunIlAla Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaInA olDa boyajha yuniyananI vyavasthApaka samiti yuniyananA maMtrI zrI maganalAla bhagavAnajI zAha yuniyananA pramukha zrI bAlacaMda gAMDAlAla dozI yuniyananA maMtrI zrI madanalAla ThAkaralAla zAha Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaInA gRhapati 1) zrI kizAra cunIlAla zeTha amadAvAda zAkhAnA gRhapati zrI dAmubhAI na. gAMdhI vidyAlayanA mahAmAtra zrI kAMtilAla DAghAbhAI kArA mahAmAtra tayA gRhapatie vallabhavidyAnagara zAkhAnA gRhapati zrI hasamukhabhAI sI. zAha pUnA zAkhAnA gRhapati zrI azAka maNilAla kAhArI vaDeAdarA zAkhAnA gRhapati zrI meAhanalAla nagInadAsa zAha Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 4: vyavasthAtaMtra (zrI amRtalAla kALidAsa zeThanI varaNI thaI hatI, paraMtu temaNe gerahAjarIne kAraNe nA pADavAthI zrI goviMdajI khuzAlanI nimaNuka karavAmAM AvI.) (3) zrI raNachoDabhAI rAyacaMda motIcaMda (tA. 19-7-31 thI tA. 17-11-34) (4) zrI kamalabhAI bhUdaradAsa vakIla (tA. 18-11-34 thI tA. 8-5-49) (5) zrI pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA (tA. 8-5-49 thI cAlu) vacagALAnA khajAnacIo * (1) zrI caMdulAla vardhamAna zAha (sane 1950mAM) * (2) zrI cimanalAla motIlAla parIkha (sane 1951mAM) TrasTIo vidyAlayanA baMdhAraNanI 92mI kalama mujaba tA. 22-12-1918thI dara pAMca varSane mATe pAMca TrasTIonI varaNI karavAnI hoya che. te mujaba pahelavahelAM sane 1918 nI AkharamAM ane te pachI anukrame sane 1924, 1929, 1934, 1939, 1944, 1949, 1954, 159 ane chelle 1964mAM ema dasavAra TrasTI maMDaLInI varaNI karavAmAM AvI; tema ja vacagALAmAM rAjInAmA ke avasAnane kAraNe kaI TrasTI kAma karatA baMdha thayA te bAkInA samaya mATe temane sthAne bIjA sabhyanI TrasTI tarIke varaNI karavAmAM AvI. atyAra sudhImAM TrasTIpada saMbhALanAra sabhyonAM nAme tathA emanA TrasTIpadanI samayamaryAdA nIce ApavAmAM Ave che - (1) zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA (tA. 22-12-18 thI tA. ra7-3-51) (2) zrI devakaraNa mULajI (tA. 22-12-18 thI tA. 19-5-29) (3) zrI motIlAla mULajI (tA. 22-12-18 thI 1924ne Disembara) (4) zrI phakIracaMda nagInacaMda jhaverI (tA. 22-12-18 thI 1929no navembara) (5) zrI goviMdajI khuzAla (tA. 22-12-18 thI tA. 18-7-31) (6) zrI maNilAla motIlAla mULajI (tA. 15-3-25 thI tA. 21-3-36) (7) zrI amRtalAla kALidAsa zeTha (tA. 10-11-29 thI tA. 28-7-15). (8) zrI raNachoDabhAI rAyacaMda metIcaMda (tA. 10-11-29 thI tA. 4-10-35) (9) zrI sArAbhAI maganabhAI medI (tA. 4-9-31 thI tA. 22-4-32) (10) zrI DAhyAbhAI nagInadAsa zAha (tA. 25-4-32 thI tA. 18-11-34) * (11) zrI caMdulAla sArAbhAI modI (tA. 18-11-34 thI tA. 26-9-54) (12) zrI kakalabhAI bhUdaradAsa vakIla (tA. 4-10-35 thI tA. 14-3-57) (13) zrI sAkaracaMda motIlAla mULajI (tA. 6-8-39 thI tA. 22-9-51). che(14) zrI caMdulAla vardhamAna zAha (tA. 22-9-51 thI cAlu) . (15) zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhI (tA. 22-9-51 thI cAlu) (16) zrI kapUracaMda nemacaMda mahetA (tA. 26-9-54 thI cAlu) * je je nAmonI AgaLa AvuM kUdaDInuM nizAna mUkavAmAM Avela che teo vidyAlayanA bhUtapUrva vidyAthIo che ema samajavuM. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA. (17) zrI bhogIlAla laheracaMda jhaverI (tA. 28-7-55 thI cAlu) (18) zrI pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA (tA. 14-3-57 thI cAlu) vyavasthApaka samitinA kAyamI sabhya vidyAlayanA baMdhAraNanI 22 (4) kalama mujaba badhA peTrana (AzrayadAtAo) tathA kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApake vidyAlayanI vyavasthApaka samitinA kAyamI sabhya gaNAya che. uparAMta, je sabhya ekIsAthe ke chUTaka chUTaka paMdara varSa sudhI vyavasthApaka samitinA sabhya rahyA hoya teo paNa adhikAranI rUe vyavasthApaka samitinA kAyamI sabhya gaNAya che. A rIte paMdara varSa sudhI vyavasthApaka samitinA sabhya rahevAne lIdhe jemane Avo hakka maLe che teonI nAmAvalI nIce mujaba che - (1) zrI paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA (8) zrI ratilAla cimanalAla koThArI (2) zrI cimanalAla motIlAla parIkha (9) zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla (3) sva. zrI prasannamukha suracaMda badAmI (10) zrI nAnacaMda jUThAbhAI mahetA ) zrI hIrAlAla maMchAcaMda zAha (teo have peTrana thayA che.) (5) sva. zrI lallubhAI karamacaMda dalAla (11) zrI pUjAlAla nAthAlAla zAha (6) zrI mAdhavalAla hIrAlAla zAha (12) zrI kAntilAla umedacaMda baDiyA (7) zrI maganalAla bhagavAnajI zAha (13) zrI cimanalAla ujamazI zAha vyavasthApaka samitinA sabhyo+ vidyAlayanI sthApanAthI te atyAra sudhImAM je sabhya vyavasthApaka samitinA sabhya tarIke cUMTAyA che temanI nAmAvalI nIce ApavAmAM AvI che. A sabhyomAM keTalAka vidyAlayanA bhUtapUrva vidyArthIo che, keTalAka pAchaLathI peTana banyA che, te keTalAka sabhyo bhUtapUrva vidyArthIo havA sAthe peTrana paNa banelA che - 1. zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA, peTrana 13. zrI amaracaMda ghelAbhAI gAMdhI 2. ,, devakaraNa mULajI, peTUna 14. , narottamadAsa bhANajI kApaDiyA 3. , mULacaMda hIrajI 15. ,, sArAbhAI maganabhAI modI, peTrana 4. , narottamadAsa hemacaMda amaracaMda, peTUna 16. , hIrAlAla amRtalAla, peTrana 5. , motIlAla mULajI, peTranA 17. / maNilAla motIlAla mULajI 6. ,, makanajI jeThAbhAI mahetA 18. , kakalabhAI bhUdaradAsa vakIla, pena 7. , mehanalAla dalIcaMda desAI 19. , lallubhAI karamacaMda dalAla 8. De. nAnacaMda kasturacaMda modI 20. * De. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha 9. zrI cUnIlAla vIracaMda 21. zrI maganalAla mULacaMda zAha 10. / maNilAla sUrajamala jhaverI 22. ,, mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverI 11. , phakIracaMda nagInacaMda jhaverI , amRtalAla kALidAsa zeTha 12. , lalubhAI gulAbacaMda jhaverI 24. , maNilAla zIkhavacaMda jhaverI, peTUna 1 + je sabhyonA nAma AgaLa AvuM ja kUdaDInuM nizAna mUkeluM che te vidyAlayanA bhUtapUrva vidyArthIo che. je sabhyo pAchaLathI pena banyA che temanA nAma sAthe peTrana chApela che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4: vyavasthAtaMtra 2 25. zrI bhogIlAla laheracaMda jhaverI, peTrana 56. zrI ratilAla bhIkhAbhAI zAha 26. ,, goviMdajI khuzAlabhAI 57. ,, hIrAlAla hAlacaMda dalAla 27. ,, raNachoDabhAI rAyacaMda jhaverI, peTrana 58. ,, vinAyaka kuMvarajI zAha, peTUna 28. , vIracaMda pAnAcaMda zAha, pina 59. , nAnacaMda jUThAbhAI mahetA, peTranA umedacaMda dolatacaMda baroDiyA 60. ,, maNilAla cUnIlAla bhaNazALI 30. , cimanalAla motIlAla parIkha, peTrana 61. , pUjAlAla ena. zAha 31. *, caMdulAla sArAbhAI modI, peTrana 62. ,, cimanalAla ujamazI zAha 32. , paramAnaMda kuMvarajI kApaDiyA 63. De. caturadAsa trikamajI daDiyA 33. ,, maNilAla mahekamacaMda zAha 64. zrI khImajI mAMDaNa bhujapuriyA 34. ,, ravajIbhAI sejapALa, peTrana 65. *OM ThAkarazI khuzAlacaMda vArA 35. DaeN. TI. e. zAha 66. zrI. cimanalAla jecaMda zAha 36. zrI. babalacaMda kezavalAla modI, peTrana 67. ,, mohanasiMha naMdalAla mahetA 37. Do. mohanalAla hemacaMda zAha, peTUna 68. , dIpacaMda maganalAla zAha 38. zrI. jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI 69 ,, jayaMtIlAla ratanacaMda zAha, pena *, prasannamukha suracaMda badAmI 70. zrImatI pannAbahena jayaMta pArekha 40. *, hIrAlAla maMchAcaMda zAha 71. zrI bAlacaMda gAMDAlAla dozI, peTUna 41. , durlabhajI umedacaMda parIkha 72. * madanalAla ThAkaradAsa zAha, pena 42. e jyavadana anopacaMda zAha 73. ,, sohanalAla ema. kekArI, peTranA 43. , kALidAsa sAMkaLacaMda dezI 74. , jamanAdAsa sArAbhAI modI, peTUna 44. ,, mANekalAla amulakha bhaTevarA 75. *, sevaMtIlAla cimanalAla zAha 5. ,, mAdhavalAla hIrAlAla zAha 76. , ramaNalAla nagInadAsa parIkha, peTrana 46. ,, manasukhalAla hIrAlAla lAlana 77. ,, bAbubhAI maganalAla gAMdhI 47. , bAbubhAI kasturacaMda zAha 78. , zrImatI tArAbahena prasannamukha badAmI 48. Do. cimanalAla nemacaMda zropha 7. zrI jayaMtakumAra mAdhavalAla zAha 80. , kezavalAla bulAkhIdAsa 49. zrI caMdulAla vardhamAna zAha, peTranA 81. , kezavalAla cUnIlAla zAha 50, , valabhadAsa phUlacaMda mahetA 51. , maganalAla bhagavAnajI zAha 50mA varSa pachInA sabhya 52. , kAMtilAla DAhyAbhAI korA 42. ,, mohanalAla choTAlAla zAha 53. ,, kAMtilAla umedacaMda baDiyA khAMtilAla gokaLadAsa zAha 54. , ratilAla cimanalAla koThArI , sumatilAla bhogIlAla davAvALA 55. ,, manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA, pina 85. ,, cimanalAla cUnIlAla zeTha kAryapaddhati vidyAlayanA kArobAranA saMcAlana mATe saMsthAnA baMdhAraNane vaphAdAra cheevI bahumatInA nirNayane mAnya rAkhavAnI, lokazAhI kAryapaddhati apanAvavAmAM AvI che. Ama chatAM meTe bhAge sahune sAthe rAkhIne, sahune mAnya thAya e rIte sarvAnumate nirNaya Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA levAnI taMdurasta praNAlI pahelethI ja pADavAmAM AvI che. Ane lIdhe be lAbha thayA che. kyAreka koIka bAbatamAM sabhya bhinna bhinna mata dharAvatA hoya, ane matagaNatarI karavAnI pharaja paDI hoya topaNa chevaTe bahumatIthI karavAmAM Avela nirNayane sau kheladilI dAkhavIne sarvAnumate karelA nirNayanI jema vadhAvI le che ane e aMgenA vAdAvAdathI dUra rahIne enA amalamAM pUrNa sahakAra Ape che. AthI bIje lAbha e thaye che ke samAjamAM ke jemAM aMdaroaMdara vidyAlaya aMge binajarUrI ane hAnikAraka vAda-vivAda UbhuM thatuM aTakI jAya che ane saMsthAnuM kAma suvyavasthita rIte cAlatuM rahe che. vidyAlayanA saMcAlake saMsthAnA saMcAlanamAM navA navA kAryakarone AvakAravA keTalA khuzI ane utsuka hatA te riporTamAMnI nIcenI noMdha uparathI paNa jANI zakAya che - eka hakIkta upara ApanuM dhyAna kheMcavAnuM mana thaI Ave che. Ape navA navA baMdhuone kAma karavAnI jarUra taka ApavI ghaTe. vyavasthApaka samiti ane epedAromAMthI thoDA thoDA badalAyA kare to anekane kAma karavAmAM rasa rahe ane saMsthAnI daDhatA kAyama thatI jAya. navIna buddhi saMskArano saMsthAne lAbha maLe ane saMsthA vadhAre nicaLa thAya. vaLI amuka mANasa to amuka sthAna para hevI ja joIe e khoTo khyAla che ane prAgatika yugane tathA sAdI samajane apamAna karanAra che. atyAre to jema bane tema navIna bhAvanAne poSavAnI jarUra che ane "vahetAM pANI nirmaLAM "ne siddhAMta svIkAravA cogya che. saMsthAnI vyavasthAmAM amuka mANasa hoya to ja saMsthA cAle e hakIkata ghaNI geravyAjabI che, ane evo khyAla hoya to te saMsthAnA hita nAkhavA yogya che. ApaNo to ANaMda kalyANI saMdha che ane "bahuratnA vasuMdharA'ne ApaNane mAnya che. muddAma kAraNasara A ullekha ApanI samakSa karyo che, tenuM rahasya lakSyamAM laI tadyogya nirAkaraNa karazo eTalI AzA ane prArthanA che." (vIsamo riporTa, pR. 24-25) jene paDI hoya te bhogave evo khyAla thAya e bahu kaSTakara che. atyAre ApaNe keTalIka saMsthAo paDI bhAMgI che athavA mRtaprAya sthitimAM dekhAya che te AvA durlakSyanuM pariNAma che. jenA dekharekha rAkhanArA jAgRta hoya, tenA kArya karanArAoe bahu sAvaceta rahevuM paDe che ane e jAgRtine pariNAme ja vagara prayatna sIdhA mArga para gADuM cAle che, paNa mAthe pUchanArano abhAva hoya athavA sevakavRttine badale zeThavRtti thaI jatI hoya tyAM pariNAme geTa vaLe che." (AThamo riporTa, pR. 16) vaLI, vidyAlayane vahIvaTa cekhe rahe e mATe saMsthAnA saMcAlaka jhINI jhINI bAbatamAM tema ja potAnI khAmIo aMge kevA sabhAna hatA te mATe nIcenI ne juo - keTalIka vAra amuka saMsthA para rAga heya tethI tenI truTio kAryavAhakonA lakSyamAM na Ave e paNa banavA joga che. tethI sarva vidyApragatinA icchanArA baMdhuo A saMsthAnI bheTa laI AMtara vyavasthAno abhyAsa karI sUcanAo karaze evI khAsa vijJapti che." (chaThTho riporTa, pR. 13) saMsthAmAM aneka prakAranI truTio haze, havAne saMbhava che, saMpUrNatAne dAvo karavo e paNa dhRSTatA che, paNa premabhAve sUcanA karavAthI kAryasiddhi thAya che ane AvI saMsthAone to lekamata upara ja jIvavAnuM hovAthI geravAjabI rIte tenA pAyA hacamacatA nathI. koI koI vAra AvI avyavasthita rIkA lakSya para Ave che tethI A prasaMge te bAbatasara jarA ullekha kare gya dhAryo che." (AThamo riporTa, pR. 8) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4: vyavasthAtaMtra A saMsthA vyAvahArika zikSaNane aMge hAI ane teno lAbha ApaNuM ja bhAIo le che tethI koI paNa jJAnakhAtAnI rakama ame letA nathI. prathama prospekaTasamAM jaNAvyuM che ke A khAtAne potAnA sAdhAraNa athavA kharca khAtAmAMthI ja sahAya ApavI ane te dharaNe ja sahAya bhaLe te ame svIkArIe chIe. e sivAya jJAnakhAtAnI rakama haju maLI nathI, paNa maLe to tenuM khAtuM TrasTa tarIke juduM rAkhavAno prabaMdha karyo che eTale ApaNuM vyAvahArika zikSaNano lAbha lenArane koI prakArano ADakatarI rIte paNa doSApattino saMbhava na rahe evI khAsa vicAraNuM A saMsthAnI zarUAtathI ja rAkhI che." (dasamo riporTa, pR. 14) "bAkI pAMca vAsaNa ekaThAM thAya te jarUra khakhaDe evI vAta che, paNa tame bArIkIthI joze to vidyAlayanI yojanA ekaMdare saphaLa thatI jovAya che. avAranavAra koI chUTAchavAyA anicchanIya banAva bane tethI ghuMcavAI na jatAM evI sthiti to ApaNA khAnagI vyavasAyamAM paNa dUra na karI zakAya tevI che ema samajI AkhI yojanAnuM bArIka nirIkSaNa karazo. jaina komanA vartamAna ItihAsamAM A saMsthAe nAno paNa cokkasa phALo Apyo che, eTaluM svIkArI Apa ene vizeSa kAryakara nivaDe evI kakSAmAM jarUra mUkaze, to enI AkhI yojanAnA aMtaramAM samasta samAjavikAsanAM UMDAM to che ema Apa joI zakazo. sAdhane jarUra pUrAM pADazo ane varSa Akhare tenAM saravaiyAM kADhI karAvI Apa jozo to temAM Apa ThIka ThIka jame pAse joI zakazo. ane Apa tema juo evI sarvanI AMtara bhAvanA che. zrI vIra paramAtmAnI kRpAthI e ApanI ane ApaNI bhAvanA saphaLa thAo eTaluM icchI atre viramIe." (vIsamo riporTa, pR. 25) saMsthAnuM vahIvaTI taMtra vyavasthApaka samitinI deravaNI nIce cAle che ane vyavasthA paka samiti zarUAtathI ja baMdhubhAvanI lAgaNIthI kAma karavA TevAyelI che, eTale emAM kaI bAbata aMge kheMcatANane bhAgye ja avakAza rahe che. traNa mAnada maMtrIo ane eka khajAnacI uparAMta bAra sabhyonI dara varSe varaNI karavAmAM Ave che, ane AgaLa jaNAvavAmAM AvyuM che tema, vidyAlayanA peTrane, kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApake tema ja lAgalagATa agara chUTaka chUTaka maLIne paMdara varSa sudhI vyavasthApaka samitinA sabhyapade cUMTAI AvanAra sabhya vyavasthAyaka samitinA kAyamI sabhya gaNAya che. saMsthAnI sthApanA bAda nImavAmAM Avela kAmacalAu maeNnejiMga kamiTI (vyavasthApaka samiti)nA eka maMtrI ane be khajAnacI sahita 11 sabhyonA nAma A pustakanA pahelA prakaraNa (pR. 16)mAM ApyAM che; A kAmacalAu maeNnejiMga kamiTInA badale janarala kamiTIe nImela menejiMga kamiTInA 15 sabhyanAM nAma bIjA prakaraNa (pR. 29)mAM, ane baMdhAraNa mujaba cUMTAyelI pahelI maeNnejiMga kamiTInA 15 sabhyonAM nAma bIja prakaraNa (pR. 30)mAM ApyAM che. 50mA varSamAM cUMTAyela vyavasthApaka samitinA 16 sabhyonA nAma nIce mujaba che - mAM 1. zrI caMdulAla vardhamAna zAha mAnada maMtrI . 2. zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA 3. zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha 4. zrI pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA koSAdhyakSa 1 5. zrI bAlacaMda gAMDAlAla dezI sabhya 6. zrI jamanAdAsa sArAbhAI meMdI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 g, * 8. zrI zrI sevaMtIlAla cimanalAla zAhe madanalAla ThAkeAradAsa zAha 9. zrI dIpacaMda maganalAla zAha zrI khAbubhAI maganalAla gAMdhI zrImatI pannAbahena jayaMta pArekha zrI vinAyaka kuMvarajI zAha zrImatI tArAbahena prasannamukha khadAmI * * 10. 11. * 12. 13. * 14. zrI jayaMtakumAra mAdhavalAla zAha 15. zrI kezavalAla bulAkhIdAsa zAha 16. zrI kezavalAla;cUnIlAla zAha+ * 1. zrI bhagIlAla leheracaMdya jhaverI 2. zrI pravINacaMdra hemaca'da kApaDiyA 3. zrI caMdulAla vamAna zAhu 4. zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhI 5. zrI kapUracaMdga nemacaMda mahetA vidyAlayanI vikAsakathA sabhya "" ,, ,, "" ', 22 saMsthAnA pahelA TrasTIma DaLanA pAMca sabhyonAM nAma bIjA prakaraNa (pR. 30)mAM ApyAM che. atyAranuM (50mA varSanuM) TrasTImaMDaLa nIce mujaba che :~ "" "" 77 sa'cAlakeAnI ekarAgI saMghabhAvanA ane samAjanI upayAgI sevA bajAvIne vidyAlaye prApta karelI leAkacAhanAne lIdhe kayAreka Arthika saMkaDAmaNu ke bIjI koI muzkelI UbhI thatI te tenuM te samayasara nirAkaraNa thaI ja jatuM, uparAMta eka vAra (11mA vamAM; sane 1925-26 daramyAna) vidyAlayamAM rahIne dAktarI lAInanA abhyAsa karatA vidyArthIene kAraNe saMsthA upara jhaMjhAvAta jevI Aphata AvI paDI hatI, emAMthI paNa e hemakhema pAra UtarI zakI hatI. A prakaraNa aMge "pacIza varSanI kAvAhI" (pR. 56)mAM noMdha karavAmAM AvI che ke :---- " saMsthAmAM dAktarI lAInaneA abhyAsa karanAra vidyArthI ene paNa levAmAM Ave che. tenA sabaMdhamAM saMsthAnA agiyAramA varSamAM (1925-26mAM ) carcA utpanna thaI. keTalIka tapAsa karavA mATe (1) OM|. DI. e. zAha, epha. Ara. sI. esa., (2) OMrDA. cimanalAla zrApha, DI. e. ema. esa; (3) DaeNA. nAnacaMdabhAI meAdI, ela. ema. eNnDa esa., ane (4) zeTha maNilAla meAtIlAla mULanI tapAsa karI riperTa karavA samiti nImI. tA. 20-10-1925nA rAja vyavasthApaka samitie * jemanI sAme "tuM cihna karela che te sabhyA vidyAlayanA jUnA vidyArthIo che. + 53mA varSoMnI vyavasthApaka samiti paNa eka sabhyanA pheraphAra sivAya upara mujaba ja che. zrI madanalAla ThAkeAradAsa zAha peTrana thavAthI vyavasthApaka samitinA kAyamI sabhya banyA che. ane temanA sAthe zrI cimanalAla cUnIlAla zeDa vyasvathApaka samitinA navA sabhya banyA che. * A peDhA samitinI nimaNUka tA. 18-8-25nA roja karavAmAM AvI hatI ( ripe, 11, pR. 21) Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja: bavasthAta 7 sarvAnumate te riporTa para harAva karyo ke " riporTa upara vicAra karatAM zrI mahAvIra jeta vidyAlamanA keTalAka vivAthI e dAkArI lAInane abhyAsa kare te bAbatamAM kamITIne kAMI paNa pheraphAra karavAnI jarUra lAgatI nathI.' A carcA cAlatI hatI te vakhate saMsthAnAM makAna bAMdhavAnuM kAma cAlatuM hatuM. carcA ugra varUpa ke khoTo AkAra na le te jovAnuM kArya vyavasthApaka samitinuM hatuM. kAMIka ciMtA upajAve te A prasaMga vyavasthApaka samitie pAra pADyo tenI noMdha A ItihAsamAM lIdhA vagara rahIe to ItihAsa adhUrI rahI jAya, bAkI te vakhate saMsthAne aMge keTalIka aTapaTI TIkAo thaI hatI. ane saMsthAnuM vahANa DAmADoLa sthitimAM AvI gayuM hatuM. aMte sarva ThIka thaI gayuM ane cAlu nirNaya karelI paristhitine tAbe thavAmAM samAjanuM hita ane zreya che te vAta kAyama rahI, ane saMsthA tarapha ulaTI karuci vadhI e vAta noMdha karavA lAyaka che. A carcAne aMge saMsthAnA riporTamAM ghaNI ja TUMkI noMdha levAmAM AvelI che ane daphatare paNa bahu alpa hakIkata che, e vAta ghaNuM arthasUcaka che." A musIbata saMsthAne jokhamamAM mUkI de ane kAcApocA saMcAlakamAM matabheda tema ja manabheda UbhuM karI de evI vilakSaNa hatI. AvI kaTokaTInA vakhate vyavasthApaka samitinA sabhya ane sAmane AvA sarvasaMmata nirNayathI karI zakyA e teomAM rahela samAjasevAnI dhagaza, saMghabhAvanA, dIrgha daSTi, zANapaNa, TharelapaNuM, daDhatA ane sattvazALI hIranuM sUcana kare che. A zaktionA baLe ja saMsthA A agniparIkSAmAMthI sopAMga pAra UtarI zakI ane, upara sUcavyuM che tema, vadhAre lokapriya banI zakI. samAjanuM ane khAsa karIne UcharatI peDhInuM e sadbhAgya hatuM. saMsthAne kArobAra jema bilakula dheraNasara calAvavAno Agraha rahe tema temAM karakasara karavA tarapha paNa pUratuM dhyAna ApavAmAM AvatuM. AnI theDIka vigate have pachInA prakaraNamAM (pAMcamA prakaraNamAM kharca mATe saMcAlakonI khabaradArI" e mathALa nIcenA lakhANamAM) ApavAmAM AvI che. AnA anusaMdhAnamAM ahI e jaNAvavuM ucita lAge che ke karakasaranI daSTie 15 varSa sudhI saMsthAne hisAba tapAsavA mATe mAnada eDiTaronI nimaNUka karavAmAM AvatI hatI. zrI narottamadAsa bhagavAnadAsa zAha tathA zrI mohanalAla kheDIdAsa zAhe zarUAtamAM dasa varSa sudhI saharSa AvI niHsvArtha sevA bajAvI hatI. te pachI zrI cimanalAla motIlAla parIkha ane zrI caMdulAla sArAbhAI modIe AvI sevA ApI hatI. 16mA varSathI nareriyama ApIne adhikRta oDiTare pAse hisAbanI tapAsaNI karAvavAnuM zarU karavAmAM AvyuM. kuzaLa saMcAlake ane udAra sahAya meLavavAmAM jema vidyAlaya bhAgyazALI rahyuM che, tema saMsthAnA baMdhAraNane ane vyavasthApaka samitinA nirNayane amalI banAvIne saMsthAnA kArobArane khUba dIpAvI zake evA bhAvanAzIla ane kAryakuzaLa suparinTenDenTa ane gRhapatio meLavavAnI bAbatamAM paNa ekaMdare e bhAgyazALI rahyuM che. suparinTenDenTa ke gRhapati tarIkenI sAcA dilathI pharaja bajAvanAra mahAnubhAvamAM 4 11mA riporTa (pR. 22)mAM jaNAvyA mujaba A TharAvamAM A pramANenuM vAkya paNa mUkavAmAM AvyuM hatuM: "kamiTIe uparanI bAbatanI carcAmAM UtaravuM nahIM." Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA keTalAke kahyuM. paNa vaLatara lIdhA vagara ja kAma karyuM che; AmAMnA keTalAka saMsthAnA bhUtapUrva vidyAthIo hatA. A badhAnI nAmAvalI judA pariziSTamAM ApavAmAM AvI che. - AmAM sane 1937thI (raramA varSathI vidyAlayanA suparinTenDenTa tarIke ane sane 1946thI (31 mA varSathI vidyAlayanI pahelI zAkhAnI amadAvAdamAM sthApanA thaI tyArathI) vidyAlayanA mahAmAtra tarIkenI javAbadArI mUkapaNe saMbhALI rahela zrI kAMtilAla DAhyAbhAI korAnI sevAo ne vIsarI zakAya evI che. saMsthAnA vyavasthAtaMtrane susthita, svaccha ane sughaDa rAkhavAmAM teo sadA sajAga ane prayatnazIla rahe che. vidyAthIonA bhalA mATenI emanI eka vaDIlane chAje evI lAgaNI ane jAgRti ane vidyArthIvarganI emanA pratyenI AdarabharI prIti ane bhakti emanI niSThAbharI dIrghakAlIna sevAo mATe aMjalirUpa ane bIjAone mATe dAkhalArUpa banI rahe evI che. nAmanAnI kAmanA ane svArtha sAdhavAnI lAlasAthI dUra rahIne, zAMta, ekAgrabhAve, traNa traNa dAyakA sudhI eka ja sthAne A rIte dharma buddhithI kAmagIrI bajAvavI; e kaMI sahelI vAta nathI. aMtamAM kartavyaniSThAnI lAgaNI satata jAgatI hoya te ja thaI zake evuM A kArya che. zrI kerA sAheba sAva sahajabhAve e kArya bajAvI zake che ane emAM AnaMda ane AtmasaMtoSane anubhava karI zake che, e emanI vizeSatA che. jANe saMsthAnA preraka mahApuruSanA chUpA AzIrvAda kAma karatA hoya ema vidyAlayanA saMcAlana ane vikAsa mATe jarUrI evI badhI anukULatAo vidyAlayane maLatI rahe che; ane ene lIdhe saMsthAnuM kArobArI vyavasthAtaMtra khUba saMtoSakAraka rIte pitAnI kAmagIrI bajAvatuM rahe che. saMsthAnI yazasvI ane gauravazALI kArakidI AvA samartha ane susthira vyavasthAtaMtrane ja AbhArI che. T T T U D D D D D D D D D D D D D D D D D D D n m n m d. dharma-zikSaNanI sAcI vyavasthA keLavaNIne kAMI maryAdA nathI. jagata AkhuM ja mahAvidyAlaya che. mANasane jiMdagInI Akhara sudhI navuM navuM zIkhavAnuM maLe che, eTale keLavaNIno kaI aMta nathI. samayane anukULa jJAna meLavavuM e dharma che. A saMsthAmAM jaina dharmanA zikSaNanI vyavasthA che e sArI vAta che. AjanI keLavaNImAM dharmane sthAna nathI ema kahIe to cAle. ethI ghaNI musIbato pedA thAya che. mAtra bharaNa-poSaNane khAtara ja keLavaNuM levI e sAmAnya vastu che. mAnavInA jIvananI kiMmata zuM che? deha ane AtmAne zuM saMbaMdha che? te badhI vastuonuM jJAna na hoya to grejyueTa thavA chatAM badhuM nakAmuM che. - ajJAna mANasane khaDakI ke daravAjo dekhAto nathI. jJAna e dIpaka che. eTale jJAna to meLavavuM joIe. nahIM te peTa te jAnavare paNa bhare che. paraMtu manuSyamAM je vizeSatA che e manuSya na oLakhe to ene maLeluM jJAna nakAmuM che. A vidyAlayamAM jaina dharmanAM mULa to jANavAnI vyavasthA che e vizeSa agatyanI vastu che. evI sAcI vidyA maLe te sakhAvata karanArane paNa saMtoSa thAya. ( tA. 29-12-1946nA rAja, amadAvAda zAkhAnAM uddhATana tathA zeTha zrI bhoLAbhAInA khasTanA anAvaraNa prasaMge, saradAra zrI vallabhabhAI paTele karela pravacanamAMthI ). D D D D D ] 0 ] ] 1 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pAMcamuM : arthavyavasthA paisA vagara pagaluMya AgaLa na bharAya : dharavyavahAra calAvavA hoya ke jAhera saMsthA calAvavI hAya, paisAnI pahelI jarUra paDe. temAMya Arthika sagavaDa vagaranA samAjanA yuvAnAne ucca keLavaNInAM judAM judAM kSetrAmAM AgaLa vadhAravA hoya te emAM teA puSkaLa paisA joIe; ane te paNa saMdhamAM saMsthA pratye AtmIyatAnI bhAvanA ane udAratA jagAvIne enI pAsethI mAgIne meLavavAnA : bhAre muzkela ane mana sa kAcAI jAya evuM kAma ! paNa e kAma karye ja chUTakA hatA. vidyAlayanA saMcAlake saMsthAnI nANAkIya jarUriyAta pUrepUrI samajatA hatA. tethI ja to enA pahelA ja varSanA riporTa (pR. 26)mAM vidyAlayanA onararI sekreTarI zrI meAtIcaMdabhAI e kahyu` hatu` ke-- jeTalI jarUra mukAmanI che teTalI ja sthAyI krUDanI che. paracuraNa TuMka vakhatanI madada upara teA samayane laIne ja AdhAra rAkhavA paDayo che. meTA yuddhanA samayamAM sArI rakama eTalI meATI thAya ke jenA vyAjamAM A saMsthA cAlI zake te jarA muzkela jaNAyAthI vArSika madadanAM vacana paranA mAnanIya vizvAsa para saMsthA zarU karI che. anukULatAe eka sthAyI kuMDa lagabhaga cAra lAkhanuM A saMsthAnA hAtha nIce thavAnI jarUra che." "" saMsthA pAse joItuM sthAyI phaMDa ekatra thAya ane e rIte sasthA Arthika rIte sadhdhara ane pagabhara thAya teA saMcAlake saMsthAnA vikAsa taraphe vadhAre dhyAna ApI zake, e vAta bilakula sAcI hatI; paNa sthAyI phreMDa karatAMya sauthI pahelI jarUra makAnanI hatI, tethI sa MsthAnA saMcAlakAnu` badhuM dhyAna pahelAM e tarapha kendrita thAya e svAbhAvika hatuM. eTale tatkALa sthAyI phaDa karavAnA vicAra meApha rAkhIne dasa varSa sudhInI vArSika madanAM je vacanA maLyAM hatAM, ane dara varSe chUTaka je kaMI madada maLatI rahetI hatI, ene AdhAre saMcAlakAe saMsthAnuM kAma AgaLa vadhAravAnuM munAsiba mAnyuM. A saMcAlaka evA te dhyeyaniSTha ane ekara'gI hatA ke, teo paisA mATe satata ci'tA ane prayatna karatA rahetA chatAM, paisA vagara kAma kema cAlaze ke have zu' karIzuM', evI mUMjhavaNu emane kayAreya anubhavavI paDI na hatI. keTalAkanI teA Arthika zakti paNa ghaNI sArI hatI, ane sevAbhAvanI ane kAryaniSThAnI saunI saMpatti te apAra hatI. sAthe sAthe saMsthAnA Adyapreraka munivara ane emanA sAthI munirAjonI emane khUba hUMpha hatI. tee saMsthAne mATe zrIsaMdhane satata jAgRta rAkhatA ane saMsthAne sahAya maLe evA eka paNa avasara cUkatA nahI'. pUjaya muni zrI vallabhavijayajI pajAkha jeTale dUra rahyA rahyA paNa saMsthAnI Arthika sthiti mATe keTalI ciMtA sevatA hatA te emanA vi. sa. 1980nA vaizAkha mAsamAM 7 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA amRtasarathI lakhAyelA patramAMnA nIcenA lAgaNIbhInA uddagArothI paNa jANI zakAya che. teo kahe che - zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA aMge jaina samAjamAM keTalI jAgRti AvI che tema tenA daravarSanA riporTa uparathI mAluma paDI Ave che. je divasathI A saMsthAe janma lIdho che, hamezAM enI joItI sAra saMbhALa levAmAM AvI hota to Aje A saMsthAnuM keI apUrva ja rU5 nIkaLI AvyuM hatuM paNa kamanasIbe tema banI zakayuM nahIM. mATe samAjane preraNA karI te tarapha samAjanI lAgaNI doravavAnI khAsa jarUra che. vaLI saMsthAne madada ApanArA meMbarenI daza varSa sudhInI belI che te samaya paNa najIkamAM Avato jAya che, to te pahelAM preraka tarIke upadeza dvArA samAjanI sevA banI Ave to jaina samAjane unnatinA pAyA upara pahoMcADanAra zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI saMsthA majabUta thaI jAya." (navame riporTa, TAITala) A rIte zramaNa samudAya ane zrAvaka-samudAya bane, saMsthAnI Arthika tathA bIjI jarUriyAtane pUrI karavA mATe tathA enI uttarottara pragati thatI rahe e mATe paNa, satata jAgRta ane prayatnazIla hatA, eTale saMsthAne kyAreya Arthika muzkelImAM mukAvAne ke Arthika sagavaDanA abhAve vidyAlayanA kAryane rokI rAkhavAne avasara AvyuM nathI; kAryane anurUpa paisA zrIsaMgha taraphathI saMsthAne hamezAM maLatA ja rahyA che. Ama chatAM vadhAre paDatA AtmavizvAsa ke samAja uparanA vizvAsane lIdhe khoTuM sAhasa kheDAI na jAya ane saMsthA mATI Arthika javAbadArImAM na aTavAI jAya e mATe paNa saMsthAnA saMcAlake pUrepUrA jAgrata hatA, ane vyavahAru dIrdhadaSTi dharAvatA hatA. sane 1932-33nA varSamAM--aDhAramA varSamAM-saMsthA rolAvavAmAM vadhAre paDatI Arthika muzkelI lAgI to ene pAra UtaravAne upAya hAtha dharatAM emane mAna ke pratiSThAno vicAra rokI na zakyo; ane emaNe eka varSa mATe lona vidyAthIo levAnuM baMdha rAkhyuM. A mATe 18mA varSanA riporTa (pR. 7)mAM kahevAmAM AvyuM che ke - (tA. 23-4-33nA roja keramanA abhAve mulatavI rahelI sAmAnya samitinI asAdhAraNa) beThaka tA. 30-4-33nA roja zrI geDIjI mahArAjanI cAlamAM bolAvavAmAM AvI hatI, ane mAMgaroLa jaina sabhAnA holamAM maLI hatI te vakhate zrIyuta makanajI je. mahetA berIsTaranA pramukhapaNuM nIce, nIce pramANenA TharAva sarvAnumate pAsa thayA hatA : (1) A saMsthAnA dhArAdhoraNanI kalama 88mAM lena ane piIga vidyArthIonI saMkhyAnuM je pramANa mukarara karavAmAM AvyuM che te pramANeno amala karavAnuM AvatA varSe eTale ke sane 1933-34nA varSa daramyAna baMdha rAkhavuM. (2) saMsthAmAM rahetA lona vidyArthIo pAsethI kaeNleja phI tathA pustakonA saMbaMdhamAM jeTalI rAhata teo ApI zake teTalI meLavavAno prayatna karavAnuM maMtrIone sUcavavAmAM Ave che. ane te bAbatamAM vidyArthIo sAthe thayela egrImenTamAM pheraphAra karavAnI teone sattA ApavAmAM Ave che. uparanA TharAvo lakSamAM rAkhIne sane 1933nI sAlanA junathI eka varSane mATe lena | # A patramAM AgaLapAchaLa keTaloka bhAga "makAna' nAme trIjA prakaraNamAM Ave che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5: arthavyavasthA vidyArthIo nahi letAM navA phakta peIMga vidyArthIo ja dAkhala karavAmAM AvyA hatA, jethI karIne saMsthAne te varSamAM nANuM saMbaMdhI muzkelIo kAMIka aMze ochI thavA saMbhava che." A to saMsthAnA saMcAlakonI sajAgatAno eka dAkhalo che. bAkI to zarUAtathI ja saMsthAnA saMcAlakonI icchA saMsthAne mATe evuM mAtabara sthAyI phaMDa karavAnI hatI, ke jethI bhaviSyamAM saMsthAne keI jAtanI paisAnI muzkelI na paDe. paNa makAna phaMDane kAraNe e IcchA pUrI na thaI zakI. chatAM saMsthAnA bIjA ja varSe (sane 1916-17mAM) rU. 2,000nI rakamathI A kuMDanI zarUAta thaI zakI hatI. zarUAtamAM to A phaMDanI gati kIDInA vega jevI dhImI rahI; pacIsa varSamAM phakta rUA. 14,881 emAM bhegA thayA; paNa pachInAM varSomAM emAM kaMIka vega Avyo. pariNAme saMsthAe enI yazasvI adhI sadI pUrI karI tyAre enI pAse sthAyI phaMDamAM rUA. 1,46,282 jevI sArI rakama ekatra thayelI che. paNa je saMsthAnuM vArSika kharca aMdAje sADAtraNa lAkha rUpiyA jeTaluM hoya, ane saMsthAnA kAryakSetranA vistArane (tema ja atyAra mujabanA kAryakSetra pramANe paNa vadhatI jatI meMghavArIne) kAraNe emAM krame krame vadhAro ja thato rahevAnuM hoya, to enI sarakhA maNImAM A sthAyI phaMDa ghaNuM ja ochuM gaNAya. paNa saMsthAnI uMmara ane pravRtti vadhavAnI sAthe sAthe zrIsaMgha taraphathI ene navI navI yojanAo dvArA udAratApUrvaka sArA pramANamAM je Arthika madada maLatI rahI tene lIdhe saMsthAno kArobAra pragatizIla lekhI zakAya evI rIte cAlato rahyo ane vadhu ne vadhu vidyAthIone saMsthAne lAbha maLato rahyo. sAthe sAthe samAja paNa judI judI vidyAzAkhAonA kAbela, kAryaniSTha ane saMskArI snAtaka ( grejyueTa)thI samRddha ane zaktizALI bana gaye. Aje te vidyAlaya sAmAnya ke garIba sthitinA yuvakemAMthI bhinna bhinna viSayanA niSNAta snAtaka ghaDI kADhanArI eka zilpazALA ja banI gayela che. saMsthA zarU thaI te arasAmAM vidyAlayanA prANasamAM saMcAlako paisA mATe ke dila daIne prayatna karatA hatA te vAta rAdhanapura nivAsI ane muMbaImAM vasatA pU. A. zrI. vijayavallabhasUrijI mahArAjanA anurAgI bhAI zrI maNilAla trikamalAle kahelA be-traNa prasaMge uparathI paNa jANI zakAya ema che. zrI maNibhAI kahe che ke vidyAlayanI sthApanA thaI tyAra pachI roja rAtre chA-8 vAge eTale zeTha zrI devakaraNa mULajI, zeTha zrI motIlAla mULajI, zeTha zrI goviMdajI khuzAla ane zrIyuta motIcaMda gira dharalAla kApaDiyA jhaverI bajAramAM, jyAM atyAre goDIjI pArzvanAthanuM nAnuM derAsara che tyAM, acUka bhegA thAya, ane nakakI kare ke Aje kenI pAse phaMDa mATe jaIzuM ? thAka ke ArAmanI ciMtA karyA vagara amuka sthaLoe pharIne vidyAlayane mATe DI-ghaNuM paNa madadanAM vacano meLave tyAre ja emane saMtoSa thAya. eka vAra munivarya zrI vallabhavijayajI mahArAja pAse hIrAkuMvarabahena, sUratavALA zeTha nagInadAsa kapUracaMdanAM vidhavA patnI zrImatI rukSmaNabahena ane zrI devakaraNa zeThanAM patnI pUtaLI zeThANa vaMdanA karavA AvyAM. mahArAjazrInA manamAM te te vakhate vidyAlayanI vAta ja ramatI hatI. emaNe pUtaLI zeThANIne kahyuM: "devakaraNa zeThe te vidyAlayamAM madada Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vidyAlayanI vikAsakathA ApIne lAbha lIdhe che; tame kaMI lAbha lIdhe ke nahIM ?" zeThANIe saMkecapUrvaka nA kahI; paNa bIje ja divase AvIne kahI gayAM ke mahArAja sAheba vidyAlayamAM mArA eka hajAra rUpiyA lakhI leje. tarata ja mahArAjazrIe rAjI thaIne kahyuM: "bahu sAruM, e rakama sIdhI vidyAlayamAM mokalI Apaje." jyAre paNa muni zrI vallabhavijayajI mahArAjanuM vyAkhyAna heAya tyAre pirasI vakhate juvAniyAo gRhasthanA khesanI meTI jhoLI banAvIne vizALa samudAyamAM pharI vaLe ane ghaNAM bhAIo-bahene emAM rAjI thaIne kaMIka ne kaMIka Ape. TIpe TIpe sarovara bharavA je A prAga hata; paNa ethI janasamUhamAM vidyAlaya pratyenI bhAvanAnuM sIMcana thatuM hatuM e bahu moTo lAbha hato. - zrImatI hIrAkuMvarabahenane to pUjya vallabhavijayajI mahArAje "zAsanadevI"nuM biruda ApyuM hatuM: zAsana-sevA ke samAjasevAnuM koI paNa kAma hoya tyAM teo hAjara ja heya. sAdhu-sAdhvIonI sevAbhaktimAM ane saMghanAM kAryomAM A jAjaramAna bahena hamezAM utsAhapUrvaka bhAga letAM. vidyAlayane mATe zarU zarUmAM dara varSe teo cAra-ATha AnA ke rUpiyA-be rUpiyA jevI nAnI nAnI rakama ugharAvIne paryuSaNa jevA prasaMge amuka phALo ekatra karI ApatAM. vidyAlayanA zarUAtanA riporTo jotAM A vAta jaNAI Ave che. vidyAlaya pratye e samaye zrIsaMghamAM keTale utsAha ane keTalI mamatA pravartatA hatAM eno A uparathI paNa kaMIka khyAla maLI zake che. prayatna karIe te AvA te keTalAya preraka prasaMge muMbaImAMthI maLI zake. . chellAM varSo daramyAna sAdhu-munirAjenI preraNAthI saMsthAne khAsa noMdhapAtra Arthika sahAyatA maLI zakI nahIM, chatAM saMsthAnA vikAsamAM ethI kazI khAmI AvavA pAmI na hatI. enuM eka kAraNa to e che ke saMghamAMthI saMsthAne mATe vadhu nANAM meLavavA aMge tema ja saMsthAnA kAryakSetrane vistAra karatA rahevA aMge vidyAlayanA saMcAlake ane khAsa karIne mAnada maMtrIo Aje paNa eTalA ja sajAga ane prayatnazIla che. ane bIjuM mahattvanuM kAraNa e che ke saMsthAe ucca zikSaNanA prasAra dvArA samAjanI sevA karIne zrIsaMghanI evI cAhanA meLavI che ke e AkhA saMghanI saMsthA banI gaI che. ane, eka yA bIje prakAre, zrIsaMgha enI Arthika jarUriyAtane pUrI karato ja rahe che. zrIsaMghe vidyAlayane kevI kevI rIte Arthika madada ApIne ene pragatizIla banAvyuM che enI keTalIka vigate jANavA jevI ane preraNArUpa banI rahe evI che. sthAyI phaMDa sArA pramANamAM thaI zake evI sthiti na hatI, ane saMsthAnuM kAma te tarata zarU karavuM ja hatuM, eTale dasa varSa mATe vArSika madadanAM je vacane maLyAM ane dara varSe saMgha taraphathI je kaMI chUTaka madada maLatI rahI, tenA AdhAre saMsthAnuM kAma cAlu karavAmAM kazI ja muzkelI na paDI, eTaluM ja nahIM, zarUAtanAM dasa varSamAM te, phakta navamA varSane bAda karatAM, dareka varSe kharca karatAM Avakane kaMIka ne kaMIka paNa Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paH arthavyavasthA dhyAnapAtra vadhAro thato rahyo che, te eTale sudhI ke dasamA varSane aMte badhuM kharca bAda karatAM coryAzI hajArathI paNa vadhu rakamano vadhAro rahyo hato. ane A badhAM varSa daramyAna vidyAthIonI saMkhyAmAM ekaMdare uttarottara vadhAro ja thato rahyo hato : 15 vidyAthIothI zarU thayela saMsthAmAM dasame varSe 48 vidyArthIo abhyAsa karatA hatA. saMsthAnI 50 varSanI kAryavAhI daramyAna zrIsaMghe Arthika sahakAra ApIne vidyAlayane keTaluM sadhara banAvyuM tene khyAla enI dasa varSanI kAryavAhI uparathI paNa sArI rIte AvI zake ema che. upara sUcavyuM tema, dasa varSanA cAlu kharcane pahoMcI vaLavA uparAMta coryAzI hajArathI paNa vadhu rakamane vadhAre rahyo; rUpiyA 13,881 jeTaluM sthAyI phaMDa ekatra thayuM; govALiyA Teka zeDa upara 6 makAno kharIdIne emAMnAM traNa makAne kAyamI bhADAnI Avaka mATe sthAvara milakata tarIke rAkhIne bAkInA traNa makAnanI jamIna upara saMsthA mATe pAyAmAMthI AlIzAna navuM makAna caNAvyuM. (A makAno kharIdavAmAM ane navuM makAna caNavavAmAM kula rUA. 3,56,528-13-6 jeTaluM kharca thayuM, ane makAna phaMDamAM rU. 2,30,841-2-9 phALAnA AvyA; eTale saMsthAne A aMge rUA. 1,25,687-10-9 jeTaluM vadhAre kharca karavuM paDayuM. ) mAdhyamika zikSaNa mATe madada ApavA mATe "zrI sArAbhAI maganabhAI modI lona skolarazipa phaMDa"nA rUA. 31,000 zrI sArAbhAI taraphathI saMsthAne soMpavAmAM AvyA; zeTha dAmodara bhImajI TrasTa taraphathI rUA. 10,000nuM TrasTa maLyuM; dhArmika parIkSA pasAra karanAra vidyArthIone protsAhana ApavA mATe zeTha semacaMda uttamarAMda taraphathI inAma anAmata phaMDamAM rU. 2,500 maLyA; paradeza jaI abhyAsa karavA mATe rUA. 11,000 jeTalI rakama zrI mahAvIra lena phaMDa tarIke ekatra thaI. - dasa varSamAM maLela Arthika madadanI A hakIkata uparathI zrIsaMgha taraphathI vidyAlayane vividha rUpe kevuM ekadhAruM Arthika protsAhana maLatuM rahyuM che tenuM, ane vidyAlaye pitAnI kAryavAhI ane kAryakSamatA dvArA zrI saMghane keTalo cAha ane vizvAsa saMpAdana karyo hato tenuM, eka surekha ane AkarSaka citra ApaNI samakSa dorAI rahe che. AvakanA mArge dasamA varSamAM vidyAlayamAM 48 vidyAthIo abhyAsa karatA hatA. pacAsamA varSamAM muMbaI, tema ja vidyAlayanI amadAvAda, pUnA ane vaDodarA zAkhAmAM tathA bahAra rahIne abhyAsa karatA vidyAthIonI saMkhyA 360 jeTalI thAya che. uparAMta kanyA chAtrAlayamAM 1. muMbaImAM 125; amadAvAdamAM 70; vaDodarAmAM 109; pUnAmAM 32; ane bahAra rahIne abhyAsa karatA 24. vidyAlayanA chellA bAvanamAM varSanA riporTamAM jaNAvyA mujaba, bAvanamAM varSamAM muMbaImAM 125, amadAvAdamAM 70, vaDodarAmAM 121, pUnAmAM 30 ane bahAra rahIne abhyAsa karatA 25-e badhA maLIne kula 371 vidyArthIo vidyAlayamAM hatA; ane 70 jeTalI kanyAone 17,400 rUpiyA jeTalI chAtravRtti ApavAmAM AvI hatI. A uparAMta pa3mA varSathI vidyAlayanI vallabhavidyAnagara zAkhAnuM kAma paNa 31 vidyArthIothI zarU thaI gayuM che ane e zAkhAmAM 80 vidyArthIo rahI zake eTalI sagavaDa karavAmAM AvI che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 vidyAlayanI vikAsakathA 67 jeTalI vidyArthinIone paMdara hajAra rUpiyA jeTalI oNlarazipa ApavAmAM AvI che. A badhA kharcane pahoMcI vaLavAne mATe Azare vArSika sADAtraNa lAkha rUpiyA jeTaluM meTu kharca karavuM paDatuM hoya te saMsthA pAse AvakanA sAdhane paNa evA ja sadhdhara hoya te ja ene pahoMcI zakAya e saheje samajI zakAya evI bAbata che. nIcenI vigatothI AvakanA keTalAka mukhya mArgone khyAla AvI zakaze - sabhya vagerenuM lavAjama saMsthAnA prAraMbhamAM ja dasa varSa sudhI vArSika rUA. 51nI sahAyatA ApanArA sabhya noMdhavAne je niyama karavAmAM Avyo hato, te hajI paNa cAlu che. phakta emAM pheraphAra eTale karavAmAM Avyo che ke tA. 1-1-1964 pachI vArSika rUA. 51ne badale rUA. 100 levAmAM Ave che. A rIte dasa varSa sudhI sahAyatA ApanAra chevaTe AjIvana sabhya gaNAya che. saMsthAnA baMdhAraNa pramANe AjIvana sabhyo ane AzrayadAtAo (peTra) banAvavAmAM Ave che. pacAsa varSa daramyAna 84 Trine; ane 602 AjIvana sabhya neMdhAyA che. TrasTa skolara-sTa-skalaranI cejanAnI zarUAta agiyAramA varSathI thaI. sauthI paheluM AvuM TrasTa zeTha uttamacaMda trivanadAsa eNnDa vallabhadAsa TrasTa phaMDane nAme, zeTha uttamacaMda raNachoDadAsanA ekijhakyuTonI IcchAthI, vidyAlayane rUA. 22,000 jevI meTI rakama maLI tethI racAyuM. A TrasTanI zarata pramANe mAMgaroLanA traNa vidyArthIone phI vidyArthI tarIke vidyAlayamAM rAkhavAnA hatA. TrasTa maLavAnI A gati yojanAnI zarUAtamAM kaMIka dhImI rahI. upara jaNAvela paheluM TrasTa racAyA pachI paMdara varSanA gALAmAM (eTale ke saMsthAe pacIsa varSa pUrAM karyA te daramyAna) 13 TrasTa-skelane lAbha maLI zake evA rUA. 1,12,630nI sakhAvatanAM phakta pAMca ja TrasTa vidyAlayane maLyAM hatAM. paNa pachInI bIjI pacIsI daramyAna A pejanAne samAja taraphathI ghaNo moTo AvakAra maLe. 50mA varSanI Akhare AvAM kula 89 TrasTo kheMdhAyAM che. ene lAbha 126 TrasTa-skolarone maLe che. ane e nimitte vidyAlayane kula rUA. 13,29,175 jeTalI sArI sakhAvata maLI che. e sakhAvate vidyAlayanA kAryane AgaLa vadhAravAmAM ane enA pAyA daDha mULa karavAmAM mahattvano hisso Ape che. je A pejanA vidyAlaya, vidyArthI ane dAtA traNene mATe lAbhakAraka sAbita thaI che. tethI ja ene atyAre paNa eTalA ja umaLakAthI satkAra thaI rahyo che. ane have te TrasTa-oNlaranI vadhI gayelI saMkhyA jotAM, enA upara paNa kaMIka niyaMtraNa mUkavAne vicAra kare paDe evI sthiti UbhI thaI che. zeTha zrI vADIlAla sArAbhAInI moTI sakhAvata-TrasTa-oNlaranI ejanA zarU thaI te pahelAM amadAvAdanA zeThazrI vADIlAla sArAbhAIe vidyAlayane, te samayamAM, eka lAkha 1. tA. 31-5-1967 sudhImAM (bAvanamA varSane aMte) 101 peTrana tathA 683 AjIvana sabhyo neMdhAyelA che. tA. 31-12-1967 sudhImAM peTrananI saMkhyA 107 thayela che. 2. tA. 31-12-1967 sudhImAM AvAM kula 133 TrasTa noMdhAyAM che; ane ene lAbha 17ra vidyArthIone maLI zake che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 : arthavyavasthA 55 .' rUpiyA jevI bAdazAhI sakhAvata ApI hatI. A sakhAvatane kAraNe vidyAlayanA muMbaInA makAnane "zeTha vADIlAla sArAbhAI vidyArthigRha"nuM nAma ApavAmAM AvyuM emane saMsthAnA AzrayadAtA (peTrana) tarIkenuM bahumAna ApavAmAM AvyuM; ane emane kAyamane mATe be TrasTa-oNlara nImavAno adhikAra ApavAmAM AvyA. vidyAlayanA makAnanA uddaghATana samAraMbha bAda cha eka mahine ja A sakhAvata maLI hatI. eka lAkha rUpiyAnI sakhAvata Ameya nAdara sakhAvata lekhI zakAya; temAMya saMsthA jyAre eka prakAranI Arthika saMkaDAmaNamAM hatI e vakhate AvI moTI sakhAvata maLavI e kudaratanI moTI mahera jevuM ke saMsthA ane samAjanI jAgatI puNyAI jevuM ja lekhI zakAya. vidyAlayane A sakhAvata meLavI ApavAmAM zeTha zrI manasukhalAla chaganalAle ghaNo mahattvano bhAga bhajavyo hato. A samAraMbha tA. 9-4-1926nA roja sara prabhAzaMkara paTTaNInA pramukhapade UjavAyo hato. amadAvAdanivAsI zeTha zrI sArAbhAI maganabhAI modI sAmAnya sthitimAMthI ApabaLe zrImaMta thaI zakyA hatA. amadAvAdane zeTha jamanAbhAI bhagubhAInI madadathI teo bI.e. sudhI abhyAsa karI zakyA hatA ane potAnA bhAgyane khIlavavAmAM A abhyAse ghaNo mahatvano bhAga bhajavyo hato te vAta teo kyAreya visarI zakyA na hatA. tethI emanuM dila vidyAthIo tathA vidyArthinIone emanA mAdhyamika tema ja ucca abhyAsa mAM sahAya karavA haMmezAM talasyA karatuM. emanA taraphathI maLela be moTI sakhAvatanI vigato emanI A bhAvanAnI sAkSI pUre che. zrI sArAbhAI maganabhAI modI na skolarazipa phaMDa-vidyArthIo tathA vidyAthinIone mAdhyamika zikSaNamAM lenarUpe sahAyabhUta thavAnA hetuthI dara varSe sAta hajAra rUpiyA kharacI zakAya e mATe (sAte varSe pAMtrIsa hajAra thaI rahe e hisAbe) emaNe vidyAlayane rU. 31,000 sane 123nA oNkaTobara mAsamAM soMpyA. sAthe sAthe emaNe evI tatparatA paNa dAkhavI ke kaI sajajana rUA. 65,000 ApIne A phaMDane eka lAkha rUpiyAnuM banAve to A phaMDa sAthe emanuM nAma joDIne potAnuM nAma kamI karI zakAya. pAMtrIsa (rokaDA ekatrIsa) hajAra jevI rakamathI zarU thayela A phaMDamAMthI chellAM 41 varSa daramyAna 858 vidyAthI-vidyArthinIone, lonanA vaLatarane kAraNe, rUA. 95,889 jeTalI rakama ApI zakAI che; ane atyAre e phaMDa pAse rU. 2,304-76 nI purAMta che. A phaMDane vahIvaTa ATha sabhyanI eka piTAsamiti dvArA thAya che, jemAMnA pAMca sabhya vyavasthApaka samiti dvArA ane traNa sabhya zrI sArAbhAI modInA uttarAdhikArI dvArA nimAya che. atyAranI samiti nIce mujaba che - 1. zrI madanalAla ThAkoradAsa zAha 5. zrI jamanAdAsa sArAbhAI modI (maMtrI) 2. zrI dIpacaMda maganalAla zAha 6. zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA 3. zrImatI pannAbahena jayaMtabhAI pArekha 7. zrImatI tArAbahena prasannamukha badAmI 4. zrI maganalAla bhagavAnajI zAha 8. zrI kAntilAla DAhyAbhAI kerA 1. vidyAlayanA bAvanamA varSanA riporTamAM jaNAvyA mujaba tA. 31-5-1967 sudhImAM 883 vidyAthIo-vidyArthinIone rUA. 98,299-87nI sahAya ApI zakAI che; rUA. 49,778-18 jeTaluM lena-riphaMDa maLela che; ane phaMDamAM rU. 1,643-12 jeTalI purAMta rahe che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsasthA zrI sArAbhAI maganabhAI modI ucca abhyAsa ziSyavRtti drasTa-ucca zikSaNane pretsAhana ApavAnA hetuthI zeTha zrI sArAbhAI e dara varSe sAta hajAra rUpiyAnI lona sAta varSa sudhI ApI zakAya ane enA vahIvaTanuM kharca paNa pitAnA taraphathI ApavAmAM Ave e rIte rUA. 51,000 vidyAlayane ApavAnuM vicAryuM hatuM. A mATe emaNe rUA. 7,000 rokaDA ane rUA. 30,000 maisura milanI davA TakAnA vyAjanI DipojhiTamAM rakyA hatA. A yojanAno vidyAlaye tA. 6-3-1932nA roja svIkAra karyo, tyAra pachI phakta deDha ja mahine, tA. 22-4-1932 nA reja, emane svargavAsa thaye; paNa phela enI khuza mUkatuM jAya ema zrI sArAbhAI modInI e sakhAvatamAMthI, lena riphaMDane kAraNe, chellAM 33 varSa daramyAna kula 673 vidyArthI-vidyArthinIone rUA. 1,33,743 jeTalI meTI rakamanI lena ApI zakAI che; ane atyAre A TrasTamAM rUA. 16,para9-43 jamA che. A TrasTane vahIvaTa dasa sabhyanI eka peTA samiti dvArA thAya che, jemAMnA pAMca sabhya vyavasthApaka samiti dvArA ane pAMca sabhya zrI sArAbhAI modInA uttarAdhikArI dvArA nimAya che. atyAranI samiti nIce mujaba che - (1) zrI madanalAla ThAkaralAla zAha () zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA (2) zrI dIpacaMda maganalAla zAha (7) zrI ratilAla cImanalAla zAha (3) zrImatI pannAbahena yaMtabhAI pArekha (8) zrImatI tArAbahena prasannamukha badAmI (4) zrI maganalAla bhagavAnajI zAha (9) Do. ratilAla mohanalAla vAlavALA (5) zrI jamanAdAsa sArAbhAI modI (maMtrI) (10) zrI kAntilAla DAhyAbhAI kerA zeTha sArAbhAI kevaLa chAtravRttirUpe sIdhesIdhI madada ApI devAne badale lenarUpe madada ApavAnA khAsa AgrahI ane himAyatI hatA. enA pariNAme ja emanAM uparyukta be phaDene ATalA badhA vidyArthIone lAbha maLI zakyo che ane hajI paNa maLI rahyo che. zeTha meghajI sejapALa ucca dhArmika zikSaNa sahAyaka vidyAlayanA soLamAM varSamAM muMbaInA zikSaNapremI ane dharmAnurAgI AgevAna zeTha zrI meghajI sojapALe, cAlu dhArmika zikSaNathI AgaLa vadhIne vidyAthIo ucca dhArmika zikSaNa levA protsAhita thAya eTalA mATe, trIsa hajAra rUpiyA jevI sArI rakama ApavAnI udAra bhAvanAthI, eka viziSTa pejanA taiyAra karIne vidyAlayane soMpI. vidyAlaye tA. 13-4-1931nA roja ene svIkAra karIne enA amalanI dizAmAM pagalAM mAMDyAM. A yojanAnI vigate dhArmika zikSaNa ane saMskAritA" nAmanA prakaraNamAM joI zakAze. zeTha zrI bhoLAbhAI jesiMgabhAInI moTI sakhAvata-zeTha zrI bhoLAbhAI jesiMgabhAI dalAle eka lAkha rUpiyA jevI moTI rakamanI sahAya ApI tene lIdhe vidyAlayanI pahelI ja zAkhA vi. saM. 2002 mAM sthApavAnuM gaurava amadAvAda zaherane maLyuM. zeTha zrI bheLAbhAIne vidyAlayanA peTrana banAvavAmAM AvyA, tathA emane amadAvAda zAkhAmAM 1. vidyAlayanA bAvanamA riporTamAM jaNAvyA mujaba tA. 31-5-1967 sudhImAM 717 vidyArthIo-vidyArthinIone rU. 1,44,181-44nI lona ApI; rUA. 81,764-07 jeTalI lena pAchI maLI; ane phaMDamAM rUA, 12,881-80 jamA che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrana, bhUtapUrva prejharara tathA pAyAnA mukhya sahAyaka zeThazrI devakaraNa mULajI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrana tathA pAyAnA sahAyaka zeThazrI motIlAla mULajI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrana tathA pAyAnA sahAyaka zeThazrI hemacaMda amaracaMda Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrana tathA ucca dhArmika abhyAsanI ejanAnA prAjaka zeThazrI meghajI sejapALa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddana tathA zrI sA. ma. . lena skelarazIpa phaMDa tathA zrI sA. ma. mo. ucca abhyAsa ziSyavRtti TrasTa phaMDanA sthApaka zeThazrI sArAbhAI maganabhAI modI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaInA "zeThazrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRhanA sthApaka zeThazrI vADIlAla sArAbhAI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrana tathA amadAvAda zAkhAnA "zeThazrI bheLAbhAI jesIMgabhAI dalAla vidyAthIgRha"nA sthApaka zeThazrI bheLAbhAI jesIMgabhAI dalAla Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pina tathA vidyAlayanA aneka samAraMbhanA pramukha zeThazrI kasturabhAI lAlabhAI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 : artha vyavasthA 57 eka skolara nImavAnA hakka ApavAmAM ALyeA. AnI vizeSa vigatA 68 vidyAlayanI zAkhAe " nAmanA prakaraNamAM ApavAmAM AvI che. pUnA tathA vAdarA zAkhAe--sane 1947 mAM pUnAnA zrI bhArata jaina vidyAlayanA TrasTIoe e sasthA vidyAlayane soMpI. saMsthA pAse makAna taiyAra hatAM ane vizALa jamIna paNa hatI. ethI pUnAmAM vidyAlayanI zAkhAnI zarUAta thaI zakI. e ja rIte sane 1954mAM vaDAdarAnA zrI jaina vidyAthI AzramanA saMcAlakeAe e saMsthA vidyAlayane soMpI. A saMsthA pAse paNa makAna taiyAra hatuM ane khAlI jamIna paNa sArA pramANamAM hatI; tethI vidyAlayanA Adya preraka pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanI janmabhUmimAM vidyAlayanI zAkhA zarU karavAnuM zakaya khanyuM. A ane zAkhAe saMbaMdhI vizeSa mAhitI " vidyAlayanI zAkhAe " nAmanA prakaraNamAMthI jANavA maLI zakaze. zrI kheDA jaina vidyAthI ucca zikSaNa leAna-skaoNlarazipa phaeN Da--ucca abhyAsamAM AgaLa vadhavA icchatA paraMtu vidyAlayamAM praveza nahI' meLavI zakanAra kheDAnA zvetAMbara mUrti pUjaka jaina vidyAthI one sahAyarUpa thavAnA uddezathI kheDAnA bhAvanAzIla bhAI ee A kuMDanI sane 1946mAM sthApanA karI hatI. doDha-be varSa sudhI A krU'DanA vahIvaTa peAte sabhALyA pachI, A kArya suvyavasthitapaNe cAle e mATe emaNe enA vahIvaTa vidyAlayane sAMpavAnI icchA pradarzita karatAM vidyAlaye tA. 4-1-1948 nA roja enA, rUA. 33,501 sAthe svIkAra karyAM. vidyAlaye nImelI eka peTAkamiTI A kAryanuM saMcAlana saMbhALe che. navI Avaka tema ja lena riphaMDane kAraNe A phaMDamAMthI atyAra sudhImAM 100 vidyAthI. Ane vidyAlayanA 50mA varSa sudhImAM kula rUA. 62,410nI leAna ApavAmAM AvI che, ane atyAre A phaMDamAM rUA. 35,310 jeTalI rakama jamA che.1 A k'Dano vahIvaTa sAta sabhyAnI peTAsamiti mAraphata thAya che, jemAMnA cAra sabhya vyavasthApaka samiti dvArA ane traNa sabhya zrI kheDA krUDa samiti taraphathI nimAya che. atyAranI samiti nIce mujaba cheH - 1. OMoN. ratilAla meAhanalAla vADhelavALA 2. zrI kAntilAla nAnacaMda meAdI 3. zrI sAmacaMdra dhULAbhAI bhAvasAra 4. zrI ratilAla cImanalAla zAha 5. zrI cImanalAla meAtIlAla parIkha 6. zrImatI tArAbahena prasannamukha badAmI 7. zrI kAntilAla DAhyAbhAI keArA (maMtrI) zeTha zrI devakaraNa mULajIneA asAdhAraNa sahakAra jema vidyAlayanI sthApanAmAM eka cAlaka khaLa tarIke zeTha zrI devakaraNa mULajInA asAdhAraNa phALA hatA, e ja rIte Arthika dRSTie teA tee sasthAne mATe kalpavRkSa jevA ja hatA. vidyAlayane mATe phaMDa ekatra karavAmAM emaNe je kAmagIrI khajAvI hatI 1. vidyAlayanA AvanamA ripeTa mAM jaNAvyA mujaba tA. 31-5-1967 sudhImAM 128 vidyArthIe-vidyArthi nIone rUA. 75,285-00nI leAna ApI; rUA. 21,385-00 jeTalI rakama pAchI AvI; ane kuMDamAM rUA. 74,202-90 jamA che. . Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA e pite ja eka yAdagAra banI rahe evI bAbata hatI. uparAMta, emanA pitAnA taraphathI ane emanA svargavAsa bAda emanA nAmathI vidyAlayane moTI moTI rakamanI sakhAvate maLatI rahI che eTaluM ja nahIM, emanI cejanApUrvakanI sakhAvatane lIdhe atyAre paNa saMsthAne varSamAM eka lAkha rUpiyA jeTalI niyamita Avaka thatI rahe che. emanI e sakhAvatanI vigato nIce mujaba che - vArSika eka hajAranI madada- saMsthAne prAraMbha thaye tyAre zrI devakaraNa zeThe (tathA zeTha zrI hemacaMda amaracaMde) dasa varSa mATe vArSika rUpiyA 1,001 ApavAnuM svIkArIne saMsthAne gatizIla karavAmAM noMdhapAtra preraNA ane phALo ApyAM hatAM. zarUAtamAM ja AvI sArI madada ApavAne kAraNe zeTha zrI hemacaMda amaracaMda tathA zeTha zrI devakaraNa mULajI e bannenAM nAme saMsthAnA peTrana mahAnubhAvonI yAdInA mekhare zobhe che. vArSika rU. 1,001 ApavAnI 10 varSanI samayamaryAdA pUrI thayA bAda bIjA daza varSa mATe vArSika rUA. 251 ApavAnuM A banne zreSThIoe svIkAryuM hatuM. uparAMta, zrI devakaraNa zeThe vIseka hajAra rUpiyA jeTalI chUTI chUTI madada paNa ApI hatI. vizeSa noMdhapAtra bInA to e che ke zrI devakaraNa zeThe pitAnI hayAtImAM vidyAlayane je Arthika sahAya ApI hatI, tenA karatAM ghaNI vadhAre madada emanA avasAna bAda saMsthAne maLI hatI. emaNe pitAnA vasiyatanAmAmAM AvI radezIbharI vyavasthA karI hatI. zrI devakaraNa zeThanuM A pagaluM emanI vidyAlaya tema ja keLavaNI pratyenI apAra prItinI prazastirUpa banI rahe evuM che. pAMca TrasTa skaoNlara-zrI devakaraNa zeThanA vasiyatanAmA mujaba, vidyAlayane emanA nAmathI vidyAlayamAM pAMca oNlare rAkhavA mATe emanA vasiyatanAmAnA ekjhikyuTara taraphathI pacAsa hajAra rUpiyA jevI meTI rakama maLI hatI. A aMge emanA vasiyatanAmAmAM lakhavAmAM AvyuM che ke (19) rUpIA pacAsa hajAranI rakama zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIone zarata karIne ApavA ane tenuM TrasTa karavuM je junAgaDhanI mArI borDigano koI vidyArthI dAkhala thavA arajI kare to tene dAkhala karavo. soraThane koIpaNa vizAzrImALI jaina dAkhala thavA arajI kare athavA pAlItANuM bALAzramane koI vidyArthI dAkhala thavA arajI kare ane dhArAdhoraNa anusAra tene dAkhala karI zakAya te tene dAkhala karo, ane e rIte athavA ema na bane to koI anya pAMca vidyArthIne mArA nAmathI "devakaraNa mULajI skolara" tarIke rAkhavA." (varSa 24, pR. 140) zeTha devakaraNa mULajI paradeza abhyAsa TrasTa phaMDa-zeTha devakaraNa mULajInA vasiyatanAmAnA ekijhakayuToe, emanA vasiyatanAmAnI rUe, paradezamAM abhyAsa karavA IcchatA vidyAthIne madada ApavA mATe, tA. 16-5-1938nA reja, vidyAlayane rUpiyA dasa hajAra ApyA hatA. enI zarata A pramANe hatI: - "(20) upara jaNAvela rUpIA pacAsa hajAra uparAMta rUpIA dasa hajAra zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA TrasTIone ApavA, ne zarata karavI ke jyAre paNa junAgaDhavALA DaoNkaTara lIlAdhara vAlajI mahetA vadhu abhyAsa mATe yuropa jatA hoya to, vidyAlayanA niyama pramANe rUpIA dasa hajAra sudhI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa: arthavyavasthA pa9 majakura DokaTarane lena tarIke ApavA. majakura DokaTara pAsethI rakama pAchI maLethI vidyAlayanA TrasTIoe potAnI marajI mujaba mArA nAmathI evA ja kAmamAM kAThIAvADanA visA zrImALI vidyArthIne ApavAmAM e rakamano upayoga karo." (varSa 24, . 142 B) De. lIlAdharabhAIe A rakamano upayoga na karyo, ane teonI hayAtI daramyAna e rakamane bIjI rIte upayoga thaI zake ema na hatuM, eTale 1963-64nI sAla sudhI e rakamano upayoga na thaI zakyo. ane vyAja ane kula maLIne vidyAlayanA 4hmA varSamAM A TrasTamAM rUA. 18,476-14 bhegA thayA. e ja arasAmAM DaoN. lIlAdhara bhAInuM avasAna nIpajatAM kAThiyAvADanA bIjA vidyArthIone paradezamAM abhyAsa karavA mATe lona ApavAmAM eno upayoga karavAnuM tA. 14-7- 64nA roja vyavasthApaka kamiTIe TharAvyuM. vidyAlayanA 50 varSanA saravaiyAmAM A TrasTa khAte rUA. 17,044-60 jamA che. AmAM zihora dharmazALA mATenI anAmata rakama bheLavI devAmAM AvI che. tenI vigata nIce mujaba che - zihoranI dharmazALAnI rakama-zeTha zrI devakaraNa mULajInA vasiyatanAmA pramANe zihoranI dharmazALA mATe amuka rakama judI rAkhavAmAM AvI hatI ane te mahArASTra rAjyanA ophiziyala TrasTI pAse hatI. e rakamane e dharmazALAnA kAmamAM upaga na thavAthI e aMgenI kAyadesaranI jarUrI kAryavAhIne aMte, zrI gokuLadAsa mULajInA sahakArathI rUA. 8,300-00nI pheIsa velyunI 3 TakAnA daranI 1946-86nI kanvarajhana lena sikyuriTIe vidyAlayane maLela che. A rakamano upayoga keLavaNInA kAmamAM karavAne che, ane saurASTranA vIsA zrImALI jaina vidyAthIone ene pahele lAbha ApavAno che. A rakama 4hmA varSamAM vidyAlayane maLela che. A sikyuriTIone vaTAvavAmAM AvatAM rU. 5,309-97 Upajela che ane e rakama upara sUcavela paradeza abhyAsa kuMDamAM bheLavI devAmAM Avela che. zeTha devakaraNa mULajI residhu TrasTa--sane 194ramAM zeTha devakaNa mULajInI zeSa (resiDathu) milakatanA rUA. 50,000 emanA vasiyatanAmAnA ekijhakayuTaro taraphathI vidyAlayane maLyA. A TrasTanI zarata mujaba vidyAlaye pAMca vidyAthIone "zeTha devakaraNa mULajI resiDathu skaoNlara" tarIke rAkhavAnA thAya che, ane emAM kAThiyAvADanA vIsA zrImALI jaina vidyAthIne agrahaka ApavAmAM Ave che. (varSa 27, pR. 17) devakaraNa menzana-prinsesa sTrITa jevA muMbaInA kendravatI sthAnamAM Avela A ImArata eka jaMgI ImArata che. traNa mALanI A ImAratanI cAre tarapha sariyAma rastA Avela che. zrI devakaraNa zeThanA vasiyatanAmAmAMnI amuka jogavAIo anusAra tevIsamA varSathI (tA. 14-11-37thI) te ra7mAM varSa sudhI Azare cAra varSa majakUra vasiyatanAmAnA ekijhakyuTara sAthe vATAghATe, jarUrI TharAve, korTa tathA ceriTI kamiznaranI maMjUrI vagere vidhimAM vitAvyA bAda chevaTe tA. 29-8-1941nA roja rUA. 5,72,996 jevI rakama ApIne, ane vasiyatanAmAmAM ullekhelI javAbadArI adA karatAM enA ekijhakyuTara pAse je rakama vadhe-zeSa rahe-te teo vidyAlayane sepe, e zarate, devakaraNa menzanane kAyadesara kabajo meLavI lIdho. tyAra bAda sane 1955-58 daramyAna A ImArata upara, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA Avaka vadhAravAnI daSTie, rU. 3,37,205-00 kharacIne trIjo mALa levAmAM AvyuM. (A ImAratanI jamIna bhADApaTAnI hAI enuM vArSika jamInabhADuM Azare ekAvana hajAra rUpiyA cUkavavAnuM thAya che.) A ImAratane kabajo meLavavA mATe vidyAlayane je devuM karavuM paDyuM hatuM te, tathA trIjo mALa letAM je kharaca karavuM paDyuM te, samAja taraphathI maLatI rahelI sakhAvatone kAraNe, samaya jatAM, pUruM thaI gayuM. pariNAme saMsthAnA kharcanA aMdAjapatrane pUruM karavAmAM varSe divase eka lAkha rUpiyA jeTalI ce-khI Avaka devakaraNa menzana karI ApI che. saMsthAnA saMcAlakonI dIrdhadaSTi ane hiMmatane kAraNe ja AvuM moTuM kArya saphaLatApUrvaka pUruM thaI zakyuM. Ane lIdhe eka bAju saMsthA pitAnA kharca mATe ThIka ThIka pramANamAM nizcita banI zakI; ane bIjI bAju zrI devakaraNa zeThanuM nAma paNa savizeSapaNe yAdagAra banI zakayuM. A badhI vigate uparathI joI zakAze ke zeTha zrI devakaraNa mULajInI sakhAvate emanI hayAtI daramyAna tema ja emanA svargavAsa bAda paNa, jude jude rUpe vidyAlayane maLatI ja rahI che. zrI devakaraNa zeThanI vidyAlaya upara niraMtara sakhAvatanI varSA karatI mamatA aMge vidyAlayanA 37mAM varSanA riporTa (pR. 9)mAM egya ja kahevAmAM AvyuM che ke "zeTha zrI devakaraNa mULajInA nAma ane sakhAvatothI Aje jaina ane jainetara samAjamAM koNa paricita nathI ? prAmANika vyavahAra, civaTa, khaMta ane puruSArtha jyAre puSya sAthe saMkaLAela hoya che tyAre manuSya zuM zuM karI zake che tenuM Adarza daSTAMta zeTha zrI devakaraNa bhAInuM jIvana puruM pADe che. A saMsthAnA AraMbhathI potAnA aMtakALa sudhI TrasTI ane kezAdhyakSa tarIke temaNe sevA apI hatI. keLavaNI pratyeno temano saddabhAva abhuta hato. Arthika sahAya ApavA uparAMta anekane preraNArUpa banI tana, mana ane dhanathI sahAya karavA Adeza Apela che. emanI Arthika sahAya karatAM emanuM saMsthA pratyenuM udAra bhAnasa, jIvananA aMta sudhI saMsthAne Apela madada, aneka baMdhuone phaMDa bharAvavA mATe karela preraNAo, saMsthA ane keLavaNI pratyeno abhAva, pUjyapAda AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI pratyeno bhaktibhAva, jaina samAjanI unnati mATenI temanI anukaraNIya bhAvanA Aje paNa aneka kAryakartAonI smRtimAMthI bhUMsAya tema nathI. zeThazrInuM vasiyatanAmuM ane te dvArA tema ja jIvana paryata karela sakhAvata keLavaNI dvArA samAja unnatinI bhAvanAnuM pratibiMba pADe che. prinsesa sTrITamAM Avela bhavya ImArata "devakaraNa menzana" soMpatAM A saMsthA pratyenI mamatAne kAyamI svarUpa maLela che." lena riphaMDa vidyAlayane lAbha laIne samAjanA seMkaDo vidyArthI o judA judA viSayanA kAbela snAtake banI zakyA ane e rIte pitAnAM kuTuMbane sukhI ane samAjane samRddha tema ja gauravazALI banAvI zakyA te mukhyatve vidyAlayanI lona ApavAnI yejanAne kAraNe ja. pacAsa varSa daramyAna kayA viSayanA keTalA snAtako thayA tenI vigata "vidyAthIo" nAmanA sAtamA prakaraNamAM ApavAmAM Avela che. Ama joIe to lenanuM khAtuM e kharca khAtA jevuM khAtuM kahI zakAya. paNa lonane pAyAne uddeza vidyArthIone sahAyarUpa thavAnI sAthe, vidyAthIo jAhera saMsthAnI madada meLavyAnA bhArathI mukata rahI zake e rIte, Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 : artha vyavasthA emanI pAsethI emane leAna ApavAmAM AvelI rakama pAchI levAnI hAvAthI eka rIte leAna dvArA dhananuM vAvetara ja thayuM hatuM. ane samaya jatAM, jema hUDI pAke ema, leAnanI rakamanuM vaLatara thavA lAgyuM ane krame krame leAna riphaMDanI rakamamAM paNa vadhAro thatA gayeA. lena riphaMDanI zarUAta bIjA ja varSoMthI rUA. 15-9-0nI rakamathI thaI hAvAnuM, vidyAlayanA bIjA varSanA riporTa jotAM, jANI zakAya che. lAna ceAjanAnI upacAgitA aMge vidyAlayanA 15mA vaSa~nA ripeATa (pR. 6)mAM kahevAmAM AvyuM che ke " A ceAjanAthI be prakAranA lAbha dekhAyA che: eka, vidyArthInA mana para pAte sakhAvata ( ceriTI ) upara AdhAra rAkhanAra che evI chApa na paDe ane te bhaviSyamAM utpanna karI devu phITADanAra che te khyAlathI tene jAtIya vizvAsa Ave. ane bIjuM, saMsthAmAM evI rakama prati va AvyA kare tethI tenA kharcamAM Teko maLe. A banne prakAranA lAbha khAsa vicAravA lAyaka che ane ATalAM varSa sudhI e ceAjanAnA amala karyA pachI Apane sahu nivedana karatAM amane Anada thAya che ke e yeAjanA kuMtehamada thaI che. saMsthAne paisAnI sahAya karanArane paNa ethI ghaNA AnaMda thAya che; enI eka vAra karelI sahAya vAravAra karyA kare eTale eka vakhata vAvela anna uttarottara vadhAre ne vadhAre phaLa Ape e vicArathI ene paNa khUba rasa paDe che." leAna riphaMDa mATenuM kAyadesaranuM phorma dareka leAna vidyAthI pAse bharAvI levAmAM AvatuM hAvA chatAM vidyArthI e sAme ene upayAga na chUTake ane vidyAlayanA hakka DUbI jatA hAya ene bacAvavA mATe ja karavAmAM Ave che. ane sarakhI kamANI nahIM karI zakanAra vidyArthI ne kanaDagatarUpa thaI paDe e rIte te kAyadAnAM pagalAM emanI sAme kayAreya bharavAmAM nathI AvatAM. chavvIsamA varSa daramyAna nava vidyAthIe sAme AvAM pagalAM bharavAnI vidyAlayane pharaja paDI hatI. A uparathI tema ja leAna bharapAI karavAnI keTalAka vidyArthIonI sahaja upekSAvRtti uparathI joI zakAya che ke jema keTalAka vidyArthIo khUba utsukatA ane AbhAranI UMDI lAgaNI sAthe peAtAnI leAna bharapAI karI Ape che, keTalAka mAtra leAna bharapAI karIne ja sateASa na mAnatAM vidyAlayane peAtAthI banatI sakhAvata karavA prerAya che, teA keTalAka evA paNa vidyArthIe hAya ke je chatI zakti ane sagavaDe paNa A khAkhata taraph bahu ja echuM dhyAna Ape che. AnI sAme vidyAlayanA 36mA varSanA riporTa (pR. 10)mAM TakAra karavAmAM AvI che; tema ja 43mA varSonA ripoTa ( pR. 35)mAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke-- " jema keTalAka vidyArthIe riphaMDa meAkalavAmAM niyamita ane utkaTa bhAvanAvALA che tema keTalAka vidyArthIe te aMge zithila rahe che. Arthika sthiti sAva nabaLI heAya ane riphaMDana mokalI zakAya e samajI zakAya tema che; paraMtu je vidyArthIe abhyAsa pUrA karyAM bAda sArI nokarIe lAgI gayA haiAya athavA dhadhAmAM sthira thayA hoya te paNa phiDa mekalavAmAM zithila rahe, prA. neTa para sahI na kare, patranA javAba na lakhe ane peAtAnA saranAmAmAM pheraphAra thAya te sasthAne jaNAvavAnI paNa tasdI na le te evuM vana koI paNa rIte yAgya gaNI zakAya nahi. keTalAka vidyArthI one leAna lIdhe ghaNAM varSo vItavA chatAM riphaMDa meAkalavAnI kALajI rAkhatA nathI, A paristhitithI svAbhAvika ja du:kha thAya." Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA paNuM jyAM Apa-lenI rakamane AMkaDe lAkhanI rakama upara pahoMcyuM hoya ane lenane lAbha lenArAo paNa seMkaDonI saMkhyAmAM hoya tyAM AvuM banavAnuM ja. Ama chatAM lena riphaMDanuM kAma ekaMdara saMtoSa kAraka kahI zakAya e rIte cAlI rahyuM che, eTaluM paNa svIkAravuM joIe. vidyAlaye pacAsa varSa daramyAna kula rUA. 29,88,486-48 lena tarIke ApyA che, ane bIjA ja varSathI zarU thaIne te pacAsamA varSa sudhImAM kula rUA. 16,14,186-32 pAchA maLyA che. ane rUA. 13,74,300-16nI lena bAkI che. pacAsamA varSanuM lena riphaDa rUA. 1,18,428-87 jeTaluM thayuM che. A aMgenI vizeSa vigata A pramANe che: 737 grejyueTa vidyArthIone atyAra sudhImAM rUA. 16,85,145-02nI sahAya ApavAmAM AvI, jemAMthI 451 vidyAthIoe lona cUkate karatAM 286 vidyAthIo pAse rUA. 5,77,884-73 bAkI rahe che. grejyueTa vidyArthIonuM kula riphaMDa rU. 11,07,260-29 che. evI ja rIte adhUrA abhyAse chUTA thayela 827 vidyAthIone kula lena rUA. 9,47,49-17 ApavAmAM AvI, rUA. 4,11,127-37 riphaMDa maLatAM 473 vidyArthIo pAse rUA. 5,36,371-80 bAkI rahe che. uparAMta, cAlu vidyArthIo pAse rUA. 2,60,043-63nI lena bAkI rahe che. Ama grejyueTa thanAra vidyArthIo pAse rUA. 5,77,884-73, adhUrA abhyAse chUTA thanAra vidyAthIo pAse rUA. 5,36,371-80 tathA cAlu vighAthIo pAse rUA. 2,60,043-63 maLIne kula rUA. 13,74,300-16 jeTalI rakama 50mA varSane aMte vidyAthIo pAse leNI rahe che. A uparathI joI zakAze ke vidyAlayanA kharcanA bajeTane pahoMcI vaLavA mATe jema devakaraNa menzananI eka lAkha jeTalI rakamano mahattvane hisso che, e ja rIte lona riphaMDanI rakamane paNa ghaNuM mahattvano hisso che. vaLI, jema vidyAlayanI judI judI zAkhAo sthapAvAthI tema ja kharcane AMka UMco javAne kAraNe lenanI rakamamAM vadhAro thato javAne che, tema enA phiDanI rakamamAM paNa samaya jatAM vadhAre thata rahevAne che, e bIne lena riphaMDanA varSavAra AMkaDAo uparathI dekhAI Ave che. 1. bAvanamAM varSanA riporTa uparathI jANI zakAya che ke tA. 31-5-1967 sudhImAM rU. 33,43,808-86 jeTalI lona ApavAmAM Avela che, temAMthI rUA. 18,49,080-16 jeTaluM riphaMDa Avela che; rUA. 14,94,728-70nI lena bAkI rahe che; ane bAvanamAM varSa daramyAna rUA. 1,13,50-13 rIphaMDa Avela che. AnI vizeSa vigato A pramANe che: 814 snAtaka vidyArthIone atyAra sudhImAM rU. 18,97,886-16nI sahAya ApavAmAM AvI, jemAMthI 500 vidyArthIoe lona cUkate karatAM 305 vidyArthIo pAse rUA. 6,63,786-92 bAkI rahe che. snAtaka vidyArthIonuM kula riphaMDa rUA. 12,34,098-64 che. e ja rIte adhUrA abhyAse chUTA thayela 901 vidyArthIone atyAra sudhImAM rUA. 10,48,355-62nI sahAya ApavAmAM AvI. temAMthI 414 vidyAthIoe lona cUkate karatAM 487 vidyArthIo pAse rU. 5,67,722-11 bAkI rahe che. uparAMta, cAluM vidyArthIo pAse rU. 2,63,219-67nI lona bAkI rahe che. Ama grejyueTa thanAra vidyArthIo pAse rUA. 6,63,786-92, adhUrA abhyAse chUTA thanAra vidyArthIo pAse rU. 5,67,722-11 tathA cAlu vidyArthIo pAse rU. 2,43,219-67 maLIne kula rUA. 14,94,728-70 jeTalI rakama bAvanamA varSane aMte vidyAthI e pAse leNI rahe che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 artha vyavasthA 63 leAnanI yAjanAne kAraNe (tema ja bIjI rIte paNa) vidyArthIe vidhAlaya pratye vizeSa mamatva dharAvatA thAya che ema vidyAlayanI kAryavAhI jotAM lAgyA vagara nathI rahetuM. je vidyArthIAmAM guNajJatA ane kRtajJatAnI lAgaNI jAgatI haiAya che te vahelAMmAM vahelI take peAtAnI rakama pAchI ApI devAnI bhAvanA sevavA uparAMta vadhu rakama ApI zakAya teA sAruM evI paNa utsukatA dharAvatA haiAya che. vidyAlayanA 50mA varSoMnA riporTa (pR. 61 )mAM amerikA gayela eka vidyAthInA nIcenA ugAre AvI bhAvavAnuM pratIka anI rahe evA che. e bhAI lakhe che ke-- "I hate to see my name on the list of people who haven't paid the loan. I hesitate to pay for any charity drive here, while my loan is still unpaid. It's an awful feeling. I just hope that it won't be too long ' [arthAt je vidyArthI oe peAtAnI leAna cUkate nathI karI emanI yAdImAM mAru nAma joI ne mane ( mArI jAta upara) tiraskAra chUTe che. mArI leAna hajI sudhI bharapAI nathI thaI tethI huM koI paNa sakhAvatI kAmamAM mArA kALA ApatA khamacAuM chuM. A bahu ja bhayaMkara lAgaNI che. huM umeda rAkhu chuM ke have emAM vadhAre paDatA vilaMba nahIM thAya.] AthI AgaLa vadhIne eka vidyAthI bhAI (ripeTa 48 : pR. 55-56) khUkha lAgaNI pUrvaka lakhe che keH-- "It has been my cherished desire to repay the Institution's debt first by a single payment and before other interest bearing dues are repaid. I am happy to tell that what was desired has been carried out. To-day, I am much filled with legitimate pride as the repayment has been made, earned and obtained as a direct consequence of the education I received, through the assistance of the institution. '' ......My obligation to the institution in this sence if really inextinguishable, though the books of account may not show any debit to my account. ( arthAt huM evI icchA sevatA rahyo chuM ke saMsthAnI leAna ekIsAthe ane bIjI vyAje lIdhelI rakamA pAke te pahelAM cUkate karI dauM. e jaNAvatAM AnaMda thAya che ke mArI e icchA pAr paDI che. Aje huM mAruM devuM cUkate karI zakayo chuM eneA huM vAjI ga anubhavI rahyo chuM. huM je kaMI meLavI zakayo chuM te saMsthAnI sahAyathI meLavela zikSaNanu ja pariNAma che. A rIte vicAratAM saMsthAnu` mArA uparanu' RNa kayAreya pheDI zakAya evuM nathI--bhale ne pachI cApaDAmAM mArA nAme kazuM leNuM nIkaLatu na heAya. ) AthI paNa eka kama AgaLa vadhatA hAya ema amerikAthI eka vidyArthImitre vidyAlaya upara je lAgaNIthI UbharAtA patra lakhyA che e a Mge (ripATa 43 : pR. 35mAM) lakhavAmAM Avyu` che ke-- " saMsthAmAMthI chUTA thayA pachI mAtra cAra ja varSamAM ekIsAthe pAMcahajAra rUpiyAnI rakama meAkalatAM haiM|. meAhanarAja eca. jaina yu. esa. e. thI lakhela patramAM jaNAve che ke : "To the institution, I owe a great deal, much more than the few thousand rupees. I wish that in the near future, I may be able to do a little more than my commitments, '' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsako (arthAt saMsthAnu` mArA upara dhaNuM RNa che--amuka hajAra rUpiyA karatAM ghaNuM vadhI jAya evuM e RNa che. . huM icchu chu ke najIkanA bhaviSyamAM ja huM mAruM devuM cUkate karavA uparAMta kaIka vadhu rakama ApavA zaktizALI banuM. ) " DaeN. jainanI saMskAritA mAtra Arthika RNa adA karavA pUratI nathI; paNa te adA karavA pAchaLanI bhAvanA paNa noMdhapAtra che. mAtra cAra ja varSoMmAM leAna bharapAI karavA chatAM tee lakhe cheH-- " My only regret is that I could not make it earlier." ( mane e vAtanA rja thAya che ke huM A devuM vaheluM cUkavI na zakayo!) vaLI emaNe mAtra paisA mAkalIne ja sateSa mAnI lIdheA nathI; paraMtu saMsthA dina pratidina vizeSa pragati sAdhe ane e vikAsamAM te paNa peAtAnAthI banatA phALeza noMdhAve evI zubha bhAvanA vyakta karatAM tee lakhe cheH-- "India is striding a head and it is quite proper for me to think that our institution too has its plans to further its achievements in the service of the community......please feel free to write if I could beof any service to the institution." ( arthAt-bhArata Agekadama karI rahyuM che; ane mane evI bhAvanA thAya e sarvathA ucita che ke ApaNI saMsthAe paNa samAjanI sevA mATe enI siddhiene AgaLa vadhAravAnI yeAjanA karI hAya. jo huM sa MsthAnI koI paNa rIte sevA karI zakuM ema Apane lAge te Apa kRpA karI mane vinA sakAye lakhaze|. ) sAmAnya rIte avasAna pAmela vidyAthI pAse bAkI rahetI leAna vasUla karavA mATe dabANa karavAmAM AvatuM nathI. Ama chatAM keTalAka prasa`geAmAM evA vidyAthI enAM bhAvanAzIla sagAMo, ApameLe, peAtAnI naitika pharaja samajIne, leAna riphaMDa karavA prerAya che. vidyAlayanA 34mA ane 35mA varSa (34meA ripeTa : pR. 14)mAM anukrame zrI jesI galAla dalasukhabhAI zeTha tathA DaoN. umedacaMda vAlajI desAInuM avasAna thatAM, emanI pAse leNI paDatI leAnanI rakama emanAM sagAMoe cUkavI ApI hatI. A uparathI joI zakAze ke leAnanI yAjanA keTalI saphaLa nIvaDI che ! eNe vidyAthIemAM sasthA pratye AtmIyatAnI lAgaNI janmAvavAmAM keTale AgaLa paDatA bhAga bhajaLye che! ane ethIya AgaLa vadhIne, vidyAlayanA kharcane paheAMcI vaLavA mATe lAkha uparAMtanI rakamanI kAyamI Avaka karI ApavA sAthe seMkaDo vidyAthI one emanAM kuTuMbane sukhI ane sapanna manAvavAmAM kevI mahattvanI sevA majAvI che! muMbaInuM AlDa boyjha yuniyana vaDalAnI vaDavAI paNa kacAreka samaya jatAM, dharatImAM peAtAnAM mULiyAM nAkhIne, thaDanuM rUpa dhAraNa karI le che. vidyAlayanA lAbha laI janAra bhUtapUrva vidyArthIe ApasaApasamAM bhAIcArA keLavavAnI sAthe peAtAnI mAtRsasthA pratyenu' traNa adA karavAmAM upayAgI sevA bajAvI zake e mATe, cheka sane 1928mAM, mukhaImAM elDa baeNAyjha yuniyananI sthApanA karavAmAM AvI hatI. A sa'sthAe avAranavAra vidyAlayane sahAya meLavI ApatAM rahIne pAtAnI upayeAgitA puravAra karI ApI che; ane sAthe sAthe eka zaktizALI sasthA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrane zrI goviMdajI khuzAla (zrI kalyANajI khuzAla) zrI hIrAlAla amRtalAla zAha zrI hIrAlAla boradAsa zrI otamacaMda raNachoDadAsa zrI pAnAcaMdu mAvajI zrI rAyacaMda motIcaMda zrI kakkalabhAI bhudaradAsa vakIla zrI nagInadAra kamarada rIse Only zrI dAmodaradAsa bhImAga jainelibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padrane zrI sejapALa kAyA zrI kAMtilAla IzvaralAla zrI hemacaMda mehanalAla jhaverI zrI maNilAla rikhavacaMda jhaverI zrI mANekalAla cunIlAla zrI prAgajIbhAI jhaveracaMda zrI cunIlAla mULacaMda kApaDiyA zrI puruSottamabhAI amarazI zrI jIvaNalAla kezarIcaMda parIkha Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pine zrI maholAla maganalAla zrI mehanalAla hemacaMda jhaverI zrI kezavalAla premacaMda modI zrI laheracaMda uttamacaMda jhaverI (me. bheNIlAla laheracaMda jhaverI) zrI ratilAla vardhamAna zAha zrI ramaNIkalAla nAnacaMda zAha (me. ramaNIkalAla mehanalAla enDa kuM.) zrI caMdulAla sArAbhAI modI zrI popaTalAla maMnasukharAma Use Only un 10 sen ainelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padrane zrI puruSottamadAsa suracaMda bI phUlacaMda lIlAdhara vorA zrI mULacaMda hIrAcaMda (me. mULacaMda hIrAcaMda enDa sansa) zrI cImanalAla DAhyAbhAI parIkha zrI jamanAdAsa manajI jhaverI zrI tArAbahena jIvaNalAla parIkha zrI bhAyacaMda amulakha (me. bhAyacaMda amulakha) zrI hIrAlAla bhegIlAla zAha zrI cImanalAla jesiMgabhAI dalAla (me. cImanalAla je. dalAla enDa kAM.), Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jAdavajI narasIdAsa (me. jAdavajI narasIdAsanI kAM.) zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhI (me. vADIlAla catrabhuja gAMdhI) zrI ganalAla amaracaMda Jain (mepa chaganalAla kasturacaMda) peDhA zrI giradharalAla dIpacaMda mahetA DaoN. mehanalAla haMmada zAha zrI mAka meAtIlAla mULajI zrI bhogIlAla maganalAla zAhu zrI kezavalAla varjada kApaDiyA (me. kezavalAla vaheMca'da kApaDiyA) DaoN. amRtalAla ujamazI www.antelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padrane zrI kapuracaMda nemacaMda mahetA zrI naMdagaurI kapuracaMda mahetA zrI jhaveracaMda nemacaMda mahetA eka ja kuTuMbamAMthI ATha vyaktio vidyAlayanA peTrana banavAno lAbha zrI kevaLacaMda nemacaMda mahetA zrI zAMtAbahena jhaveracaMda mahetA | JainkI kamaLAbahenA kevaLacaMda mahetA zrI vrajalAla kapUracaMda mahetA Only zrI caMdanabahena vrajalAla mahetA brary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padrane zrI himacaMda kapuracaMda zAha zrI dinezacaMdra himacaMda zAha zrI kezavalAla kapuracaMda zAha eka kuTuMbanI traNa ane bIjA eka kuTuMbanI pAMca vyaktio vidyAlayanA peTrana banavAno lAbha le che. zrI hasamukhabhAI dIpacaMda gADa zrI razmikAnta dIpacaMda gArDI zrI vidyAbahena dIpacaMda gArDa zrI dIpacaMda savarAja gADI zrI rUkSmaNIbahena dIpacaMda gADI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Trino zrI amRtalAla jeThAlAla zAha zrI sehanalAla ma. koThArI zrI cInubhAI nAthAlAla zAha zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha zrI jasavaMtalAla cunIlAla zAha zrI ratilAla cImanalAla zAha zrI harajIvanadAsa rAmajIbhAI zAha (me. eca. TI. zAha enDa kAM.) 9 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI IMdulAla bhogIlAla mahetA zrI lakhamIcaMda jeDAbhAI (me. jhaverI sArAlAla lakhamIcaMda enDa kaM.) zrI prANalAla kAnajIbhAI dezI peTro zrI ramaNalAla nagInadAsa parIkha zrI cImanalAla amRtalAla zAhe zrI vinAyaka varacharAg only zrI caMdulAla vardhamAna zAhe (me. jayasukhalAla caMdulAla enDa ka..) zrI nAnakada rIkhavada zAhe zrI nAnacaMda juDAbhAI mahetarary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrane zrI cImanalAla motIlAla parIkha zrI bAlacaMda gAMDAlAla dozI zrI jamanAdAsa sArAbhAI modI zrI narezacaMdra manasukharAma (zrI narezacaMdra manasukharAma cerITI TrasTa). zrI mAvajIbhAI dAmajIbhAI zAha zrI khemacaMda choTAlAla (me. sevaMtIlAla kAMtilAla enDa .) Jain zrI bhANajIbhAI dharamazIbhAI DaoN. hiMmatalAla jevatalAla mahetA zrI kezavalAla emazAhabrary.org | Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peTrane zrI madanalAla ThAkaralAla zAha zrI pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA (zrI hemacaMda amaracaMda ceriTI TrasTa) zrI choTAlAla kALIdAsa zAha (me. zAha TreDiMga ejansIjha) zrI raNachoDabhAI rAyacaMda zAha zrI lAlabhAI lalubhAI parIkha Do. vIracaMda maganalAla zAha zrI kesarIcaMdajI hIrAcaMdajI saMghavI zrI ratilAla mohanalAla vADhelavALA zrI choTubhAI ratanacaMda cokasI | (hA, anilabhAI choTubhAI cekasI) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. kIrtilAla ema. bhaNasALI zrI cImanalAla cunIlAla ceAkasI zrI raMbhAbahena harajIvanadAsa peTranA zrI cImanalAla lallubhAI kanyA chAtrAlaya anyatra chapAyela chabIe zrI tArAbahena jIvaNalAla zrI kezavalAla premacaMda meADhI kanyA chAtrAlayanA Adya sasthApakA zrI lIlAvatIbahena pe|paTalAla zAha zrI vADIlAla Ara. zAha zrI dAmeAdaradAsa karasanadAsa zrI zaNagArakhahena jamanAdAsa jhaverI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApaka zrI puMjAbhAI dIpacaMda zrI vIracaMda pAnAcaMda zrI vardhamAna jeThAbhAI zrI narottamadAsa hemacaMda amaracaMda zrI ratilAla maNilAla nANAvaTI (me. nANAvaTI phemilI cerITI phaMDa) zrI bhIkhAbhAI bhudaradAsa koThArI zrI aMbAbahena maganalAla zAha Jain Education international zrI saralAbahena ratilAla nANAvaTI zrI narottamadAsa jagajIvanadAsaary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavasthApaka samitimAM 15 varSa cUMTAvAthI banela kAyamI sabhya sva. lallubhAI karamacaMda dalAla zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyA sva. zrI prasannamukha suracaMda badAmI zrI mAdhavalAla hIrAlAla zAha zrI maganalAla bhagavAnajI zAha zrI ratilAla cImanalAla koThArI zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla zrI kAMtilAla umedacaMda baroDiyA zrI cImanalAla ujamazI zAha (zrI hIrAlAla maMchAcaMda zAhanI chabI bhUtapUrva maMtrIomAM mUkelI che.) Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUtapUrva mAnada maMtrIo | zrI hIrAlAla maMchAcaMda zAha zrI nAnacaMda kasturacaMda medI zrI caMdulAla sArAbhAI modI anyatra chapAyela chabIo pUrva maMtrIe zrI vIracaMda pAnAcaMda zrI ratilAla cImanalAla koThArI zrI kakalabhAI bhudaradAsa vakIla zrI cImanalAla motIlAla parIkha zrI makanajI jUThAbhAI mahetA pUrva TrasTI zrI amRtalAla kALIdAsa zeTha kanyA chAtrAlayanA AdyasthApaka kanyA chAtrAlayanA AdyasthApaka zrI khImajIbhAI bhujapurIA (zrI khImajIbhAI bhujapurIA TrasTa phaMDa) Agama prakAzana yojanAnA mukhya saMpAdaka paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA zrI jagajIvana rAjArAmaibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Vanguard vidyAlayanA rajata maheAtsavanI ujavaNI vakhatanI (1941-42)nI vyavasthApaka samiti, w.jainelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 arthavyavasthA tarIke paNa nAmanA meLavI che. A saMsthA vidyAlayanI Arthika javAbadArI pUrI karavAmAM samaye samaye noMdhapAtra kAmagIrI bajAvatI rahe che eTale ene nirdeza A sthAne ja karI levo prasaMga prApta che. A saMsthA vidyAlayane Arthika sahAya meLavI ApavA mATe potAthI banato prayatna avAranavAra karatI ja rahe che. AmAM be prasaMge khAsa beMdhapAtra che: (1) sane 1952mAM vidyAlayanA prANa samA sadUgata zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyA pratyenI pitAnI bhakti, AbhAra ane bahumAnanI lAgaNI vyakta karavA mATe yuniyananA sabhyoe (bhUtapUrva vidyArthIoe) phALo ekatra karIne "olDa bojha yuniyana motIcaMda kApaDiyA TrasTa" racIne vidyAlayane kAyamane mATe emanA smaraNarUpe eka TrasTa skaoNlara Apela che. (2) 1960mAM, A saMsthAe ceriTI zuM rAkhIne peTrane, sabhyo ane sahAyaka sabhya noMdhIne tema ja TikiTanA vecANa tema ja jAherAto vagere dvArA vidyAlayane rUA. 1,38,354 jevI sArI rakama meLavI ApI hatI. A saMsthAe sane 1964mAM pitAne rajata mahotsava Ujavyo hato ane vidyAlayanA suvarNa mahotsavanI ujavaNImAM paNa e potAne nakakara phALo be rIte ApI rahela cheH (1) suvarNa mahotsava-nidhi ekatra karavA mATe enA sabhyo dila daIne prayatna karI rahyA che. ane (2) vidyAlayanA badhA jUnA vidyAthIonI mAhitI pUrNa DirekaTarI taiyAra karavAnuM moTuM kAma eNe hAtha dharyuM che. AnuM prakAzana vidyAlayanA suvarNa mahotsava prasaMge thavAnuM che. mAtAne mATe putronI jema, pitAne AMgaNe taiyAra thayela vidyArthIo paNa, samAja ane zrIsaMghanI jema, vidyAlayanuM moTuM ane kAyamanuM baLa che, ema kahevuM joIe. AvuM yuniyana racAyuM ane e vyavasthita rIte kAma karI rahyuM che, e bInA paNa vidyAlaya ane vidyArthIo vacce je mamatAnA majabUta tANAvANu racAI jAya che tenI sUcaka banI rahe evI che. A yuniyana aMge vidyAlayanA 43mAM riporTa (pR. 16)mAM ThIka ja kahevAmAM AvyuM che ke dina pratidina zrI mahAvIra jaina vidyAlayanuM kSetra vistRta banatuM jAya che ane atyAra sudhImAM keTalAya vidyArthIo tene lAbha pAmyA che. lAbha laI chUTA thayela vidyArthIone saMsthA sAthe satata saMparka rahe e saMsthA temaja samAjanI vizeSa pragati mATe Avazyaka che. evI ja kaMI bhAvanAmAMthI olDa boyajha yuniyana no sane 1928mAM janma thayo ane e rIte vicAratAM A yuniyana saMsthAnI pragatinuM prazaMsanIya pratIka che." A yuniyane potAnuM cokkasa baMdhAraNa ghaDI, vikAsazIla sabhyapaddhati che, vahIvaTa mATe vyavasthApaka samitinI vAraMvAra cUMTaNI karI, "zrI motIcaMda kApaDiyA TrasTa skolara'nI javAbadArI svIkArI ane evI bIjI pravRttio dvArA sArI evI pragati sAdhI che ane te potAnI mAtRsaMsthA, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tema ja samAjane upayogI thavAnI abhilASAo sevI rahela che. maMDaLanA Arthika vikAsanI pravRttio sAthe bIjI bauddhika ane sAMskRtika pravRttio karI A yuniyane saMsthAnA pUrva vidyArthIomAM sArI kapriyatA meLavI che. anukULatA mujaba paryaTana Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA beThavI, sneha saMmelana yojI, philma zo batAvI, carcAsabhA tema ja milana-samAraMbho karI A maMDaLanA sabhyoe ekabIjAnI nikaTa AvavAne prazaMsanIya prayAsa karyo che." atyAre zrI bAlacaMda gAMDAlAla dezI yuniyananA pramukha che, ane zrI maganalAla bhagavAnajI zAha tathA zrI madanalAla ThAkoradAsa zAha enA maMtrIo che. yuniyananA baMdhAraNa mujaba yuniyananA je sabhya zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI vyavasthApaka samitinA sabhya hoya teo adhikAranI rUe yuniyananI vyavasthApaka samitinA sabhya gaNAya che. kharca mATe saMcAlakonI khabaradArI saMsthAnA vahIvaTamAM binajarUrI kharca na thAya ane enI Avaka-kharcanI samatulA barAbara sacavAI rahe e mATe saMsthAnA saMcAlake zarUAtathI ja kevA khabaradAra rahetA hatA enuM sUcana nIcenAM traNeka lakhANe uparathI paNa maLI rahe che - A varSe A riporTa jema bane tema nAno karavAno tamArI menejiMga kamITIno uddeza che. atyAre chApavAnAM sarva sAdhana eTalAM moMghAM che ke anivArya kAraNa vagara eka paMkita paNa phokaTa chapAvavI pAlave tema nathI. ane TUMka bhaMDoLa para cAlatI saMsthAe to khAsa karIne nakAmo vyaya na ja karavo joIe." (pAMcamo riporTa, pR. 6) "A varSe asahya ane abhUtapUrve moMghavArI che, te Apa sarvanA anubhavano viSaya che. gya karakasarathI vahIvaTa karavA chatAM bajeTathI bahu vadhAre kharca thayo che." (pAMcamo riporTa, pR. 11) cAlu moMghavArIne pariNAme kharca dara varSe vadhato jAya che. yogya prakAranI cIvaTa rAkhI kharca karavAmAM Ave che, chatAM vastuonI kiMmata ghaNI vadhAre hovAthI kharca vadhatuM ja jAya che. dara vidyAthI pramANe kharca rUA. 566) AkhA varSane sarerAza Avela che. meghavArI uparAMta meDIkala lAInanA vidyArthIone mATe kharca Ave che te paNa sarerAza kharca vadhAre AvavAnuM kAraNa che." (cho riporTa, pR. 14) vidyAlayanI sthApanA pachIne samaya e pahelA vizvayuddha pachIne Arthika bhIMsano samaya hato, eTale e vakhate kharcanI bAbatamAM saMsthA mATe khUba sajAga rahevAnI jarUra hatI. ane vaLI samaya seMghAratane hoya ke meMghAratane, jAhera saMsthAnA kArobAramAM kasarane sthAna maLavuM ja joIe. karakasara karavAmAM na Ave ane binajarUrI kharcAo vadhArI mUkavAmAM Ave to moTAmAM moTI Avaka paNa, kANI kAThI kyAreya bharAvA na pAme ema, saravALe ochI paDe ane pariNAme saMsthAnA vahIvaTa upara enI mAThI asara thayA vinA na rahe. vidyAlayamAM AvuM na bane e mATe enA saMcAlako pahelethI ja cetIne cAlatA hatA. vaLI, saMsthAnA saMcAlana ane saMsthAne calAvavA mATe jarUrI nANuM bhegAM karavAne-ema banne prakArane bhAra saMsthAnA saMcAlake upara ja AvI na paDe e mATe teo avAranavAra samAjane A mATe sajAga karatA rahetA hatA. A mATe AThamA varSanA riporTa (pR. 15)mAM maMtrInA nivedanamAM kahevAmAM AvyuM che ke - "ghaNAkharAnI vicAraNuM vyavasthApaka upara AdhAra rAkhavAnI rahe che. ema mAnI levAmAM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 5 : arthavyavasthA Ave che ke kAma karanArA karI leze. kAma karanArAoe ja kAma karavAnuM che e vAta satya che, paNa emAM dArUgoLo pUruM pADavAnuM kAma pratyeka vyaktinuM che. kAma karanArA vyavasthA paNa kare ane mAthe dravyopArjananI ciMtA paNa rAkhe e aNuIcchavA joga che. bhaviSyamAM kAma karanAra nIkaLavAmAM agavaDa utpanna kare tevuM che." uparAMta, piotAnI sthAvara-jaMgama milakatane kAraNe samAjamAM saMsthA paisAdAra na gaNAI jAya, ane samAja enI sthiti saddhara mAnI laIne enI jarUriyAta tarapha bedhyAna na banI jAya e mATe paNa saMsthAnA cakara saMcAlake samAja samakSa avAranavAra vastusthitinI rajUAta karatA rahIne vadhu sahAyanI mAgaNI karatA ja rahetA hatA. juo pAMtrIsa varSanuM aMtara dharAvatA be dAkhalA : "eka gerasamajutI na rahe te mATe prathamathI ullekha karI nAkhavo yogya lAge che. saMsthAne makAna karAvI ApyuM eTale have saMsthA sarva sAdhanasaMpanna thaI gaI che ema ghaNA mAnI le che. sAdhavatI thaI che e sAcI vAta che paNa enA aMtaramAM bIjI vAta vicAravAnI rahe che te Apa khUba vicArazo. saMsthAne bhavya makAna Ape ApyuM temAM itikartavyatA thaI jatI nathI. have makAna saMbaMdhI pIDA dUra thaI che, paNa e makAnane ApaNAthI kaMI bhairageja mUkAya nahi. enA upara je kharca thayo che tenA karatAM enI kimata atyAranA maMdA bajAramAM paNa vadhAre thAya che, eTale ApanAM nANAM salAmata che ema Ape mAnavAnuM che; paNa e mAnyatA upara saMsthA cAle nahi. sarva prakAranuM devuM detAM hAla je rokaDa rakama rahe che temAMthI saMsthA eka varSa cAle eTalI ja mUDI ApaNI pAse che te Apane have pachI batAvazuM. atra je gerasamajutI dUra karavAnI vAta karI te A muddA para che. saMsthA sAdhanavALI thaI che, paNa dhanavALI nathI thaI." (mAnada maMtrI zrI metIcaMda giradharalAla kApaDiyA; bAramA varSanA riporTanA nivedanamAMthI, pR. 6) " vidyAlaya mATe samAjamAM evI mAhitI phelAyelI che ke vidyAlaya saMpattizALI saMsthA che. AvI nAmanA hovI e sArI vAta che. paNa mAre Apane jaNAvavuM joIe ke A saMsthA e koI saMpattizALI saMsthA nathI. enI pAse koI moTI rakamanI mUDI nathI. dara varase be lAkha uparAMtanuM enuM kharca devakaraNa menazana vagere makAnonA bhADAnI AvakamAMthI tema ja jUnA vidyArthIo taraphathI maLatAM lona riphaMDanA AdhAre cAle che. Ama hovA chatAM saMsthAnA vikAsa mATe ame paisAnI ciMtA vadhAre karatA nathI, e mATe prayatna jarUra karIe chIe. amArI sAcI mUDI samAjanI vidyAlaya taraphanI mamatA che; ane samAjanA bharose ja ame amAruM kArya AgaLa vadhArIe chIe. atyAra sudhIno eno vikAsa A rIte ja thato rahyo che." (mAnada maMtrI zrI caMdulAla vardhamAna zAha, vaDodarA zAkhAnA navA makAnanA uddaghATana prasaMganA nivedanamAMthI; 47mA varSane riporTa, pR. 21) AvI satata jAgRti ane samAja pAsethI madada meLavatAM rahevAnI dhagazane kAraNe vidyAlayane, potAnI mULa kAmagIrI upara asara karI jAya evI Arthika bhIMsa veThavAne vakhata ekAda apavAda sivAya, kyAreya nathI AvyA. bhAvanAnAM nIranI satata varSa lekalAgaNI e jAhera saMsthAne mATe amUlya bheTarUpe gaNAya che, ene prANa ja banI rahe che. vidyAlaye potAnI samAja-unnatinI yazasvI kAryavAhI dvArA janasamudAyanA Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghUMTa vidyAlayanI vikAsakathA aMtaramAM evI mamatAnI lAgaNI janmAvI che ke jana samudAya heAMze hoMze ene nAnI- meATI rakamanI bheTa arpaNa karavA prerAtA ja rahe che. vidyAlayanI AvI kAmagIrIne kAraNe sasthA, saMcAlake ane samAja vacce kevI ekasUtratA ane snehanI gAMTha aMdhAI hatI tenA khyAla pAMcamA varSanA ripeATa' (pR. 13)mAM chapAyela mAnada maMtrI zrI meAtIcaMdrabhAInA nivedanamAMnA lAgaNIthI nItaratA nIcenA mAtra eka ja vAkacathI AvI zake ema che. zrI meAtIcaMdrabhAI kahe che ke~~ " amArA mAgavAneA rivAja thaI paDayo che ane Apa ApeA che te amArI khAtarI che.' AvI mamatA ane lAgaNIne lIdhe sAre prasaMge ke kaI paNa sakhAvata karavI heAya eve vakhate athavA te koI rakama vagara vaparAyelI paDI rahI haiAya te tenA sadupayeAga karavAnI dRSTie vidyAlayane yAda karavAmAM Ave che. AvI AvakAradAyaka sthitinA nirdeza karatAM navamA vaSa~nA riporTa (pR. 15)mAM maMtrInA nivedanamAM kahevAmAM AvyuM che ke-- " cAlu khAtAmAM lagnAdi prasaMge sArI bheTa maLe che, paryuSaNamAM nAnI nAnI rakame bheTa maLe che, anya prasa MgeAe leAke! have A saMsthAne yAda karavA lAgyA che." leAkalAgaNInA AvA gheADAka prasaMge joI e-- vidyAlayanA pahelA ja varSoMnI vAta che. kaoNnpharansanuM dasamuM adhivezana muMbaImAM zrI khAlAbhAI maganalAla nANAvaTInA pramukhapade maLyuM hatuM. pramukhazrInuM ahumAna karavAnA eka meLAvaDo tA. 23-4-1916nA roja vidyAlaya ane muMbaI mAMgaroLa jaina sabhA taraphathI yeAjavAmAM AvyeA hateA. samAra'bhamAM keLavaNInI khUba vAtA thaI. ethI prabhAvita thaI ne zeTha meAtIlAla mULajIe e prasaMge vidyAlayane pAMcase rUpiyA ApavAnI jAherAta karI. khIjA varSamAM eka sagRhasthe, peAtAnuM nAma jAhera karavAnA inkAra karIne, dhAmika abhyAsa mATe pAMcaso rUpiyA ApyA. chaThThA varSanI vAta che. eka sagRhastha vidyAlayanA kArobArathI khUba ja rAjI thayA. teoe rUA. 2,500 jevI rakama, peAtAnu nAma nahIM ApavAnI zarate, dhArmika InAmI k'Da mATe vidyAlayane ApI. enA vyAjamAMthI inAmeA ApavAnI emanI bhAvanAnA vidyAlaye saharSa svIkAra karyAM. eka AphrikAmAM vasatA jaina bhAI dara vaSe vidyAlayane kaIka ne kaIka bheTa meAkalatA rahetA hatA. chaThThA varSamAM emaNe pustakAlayane mATe 670 rUpiyA meAkalyA. dasamA varSamAM eka jainetara gRhastha sasthA jovA AvyA. saMsthAnA kArAbAra joI khUba rAjI thayA. pAMca varSa mATe emaNe vArSika rUA. 1,500 ApavAnI jAherAta karI. agiyAramA varSamAM tA. 3-10-1925nA roja vidyAlayanA navA bhavya AlizAna makAnanuM bhAvanagara rAjyanA dIvAna sara prabhAzaMkara paTTaNInA hAthe udghATana thayuM. vidyAlaya tA sarasvatI maMdira. tyAM kaMI paNa bheTa dharyAM vagara pAchA kema javAya ? emaNe bhAvanagara rAjya taraphathI dasa varSa mATe vidyAlayane vArSika rUA. 250 ApavAnI jAherAta karI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 : artha vyavasthA 69 vi. sa. 1985mAM pUjya AcArya pravara zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja muMbaI padhAryAM. janatAnA utsAha anerA hatA; ane vidyAlayane madada karavAnI utsukatA paNa khUba hatI. A mATe zrI mukhaI jaina yuvaka sa`ghe vidyAlayane madada karavAnA viziSTa prakAranA kAryakrama racyA hatA. AcArya mahArAjazrInuM svAgata karavA saMghe eka eka rUpiyAnI TikiTa kADhI hatI. svAgata vakhate sa Mghe vidyAlayane rUpiyA pacIsase karatAM vadhu rakama samarpaNa karI. A prasaMga yuvakonA vidyAlaya mATenA ajaba utsAhanA sAkSI anI gayA. kATanA tathA geADIjInA upAzrayeAnI bahenoe paNa A prasaMga nimitte peANAsA rUpiyA jevI nAnI puSpa pAMkhaDIe vidyAlayane bheTa dharI. sva. zrI caMdulAla sArAbhAI medIe khUba niSThApUrvaka vidyAlayanI sevA bajAvI hatI. emanA rAma rAmamAM jANe vidyAlayanuM hita vaseluM hatuM. teee emanA sadgata pitAzrInI keLavaNIne prAtsAhana ApavAnI bhAvanAnu khUma niSThApUrvaka anusaraNu kayuM hatuM, ane vidyAlayanA mAnada maMtrI tarIke ekadhArI aThThAvIsa varSa sudhI anupama sevA bajAvI hatI. emanI AvI Adaza ane niSThAbharIdI kAlIna sevAnA kAyamI smaraNarUpe emanA mitrA, prazasako tathA kuTubIjanA taraphathI agiyAra hajAra rUpiyA jevI sArI rakama ekatra karI enu' " zrI caMdulAla sArAbhAI medI TrasTa " racIne, emanA nAmathI kAyamane mATe vidyAlayamAM eka TrasTa-skolara rAkhavA mATe sane 1963mAM e TrasTa vidyAlayane sAMpavAmAM AvyuM. muMbaInA jhaverI mahAjana meAtInA dharamanA kAMTA taraphathI dara varSe kaMIka ne kaMIka rakama vidyAlayane bheTa maLatI ja rahe che. emAM keAIka vamAM pAMca hajAra rUpiyA jevI rakama paNa maLelI che. (ane have bAvanamA varSa mAM te| A saMsthA taraphathI eka TrasTa-skaoNlara paNa maLela che.) prinsesa sTrITa luhAra cAla jaina saMgha paNa chellAM keTalAMka varSoMthI vidyAlayane dara vaSe yAda karatA ja rahe che. zrI umecanlR dolatacaMda khADiyAe peAtAnI be hajAranI vImAnI pAlisI sane 1963nI sAlamAM vidyAlayanA lAbhamAM pheravI ApIne vidyAlaya ane vidyA pratyenI peAtAnI bhakti darzAvI hatI. vidyAlayanI vallavidyAnagaranI zAkhAnA zilAre paNa prasaMge jemanA hAthe zilArApaNu vidhi karAvavAmAM AvyeA hateA te zrI cImanalAla prANajIvana zAhe pustakAlayane mATe agiyAra hajAra rUpiyA ApavAnI jAherAta karI hatI. zrI kezavalAla premacaMda meAdInA smaraNa nimitte vidyAlayanA 19mA varSamAM kaoNlejanAM pustakA mATe be hajAra rUpiyAnI bheTa maLI hatI. tema ja bhAvanagaranA zeTha zrI kuMvarajI 1. tA. 11-2-1966nA rAja zrI umedacaMda bareADiyAnuM avasAna thatAM vidyAlayanA 51mA varSImAM A vImA-polisInI rakama vidyAlayane maLI gaI che. ane svargasthanA banne putro zrI kAMtibhAI tathA zrI zAMtibhAInI icchA mujaba e rakamane upayeAga zrI vIracaMda rAdhavajI gAMdhInA pragaDha-apragaDha sAhityamAMthI vidyAlaya pasaMda kare te sAhityanA prakAzanamAM karavAnuM TharAvavAmAM AvyuM che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathI ANaMdajIne tema ja muMbaImAMthI zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAne (eka ja kuTuMbanA be dharmAnurAgI ane vidyAsevI mahAnubhAveno) graMthasaMgraha vidyAlayane bheTa maLe che. ane vidyAlaya pratyenI samAjanI mamatA ane lekalAgaNInA A maMdira upara suvarNa kaLaza caDAvye jodhapuranAM eka dharmAnurAgI bahene ! A aMge vidyAlayanA pacAsamAM ripiTa (pR. 19)mAM yogya ja kahevAmAM AvyuM che ke - "jodhapuranAM eka bhAvanAzIla bahenanuM aMtara ApaNuM jarUriyAtavALA vidyArthIo mATe jAgI UThayuM. ane emaNe potAnI jiMdagI daramiyAna thoDuM thoDuM karIne bacAvelI rU. 6,000nI rakama vidyAlayane, koI paNa jAtanI nAmanAnI kAmanA ke zarata vinA, bhAvapUrvaka bheTa ApI. A rakamano upayoga, e bhAvanAzIla bahenanI bhAvanA mujaba, saMsthAnI sahAyathI abhyAsa karatA ane vizeSa sahAyanI jarUriyAtavALA vidyArthIone lona skolarazipa rUpe sahAya ApavAmAM thaze. potAnA sarvasva samI A rakamanI AvI hRdayasparzI sakhAvata karanAra e bahene A yojanA sAthe potAnuM nAma joDavAnI ke potAnuM nAma jAhera karavAnI paNa nA pADI che. A bInA e bahenanI sAcI dharmabhAvanA, vidyArthIo pratyenI mamatA ane dAnamArganI sAcI samajaNanuM sUcana karavA sAthe emanA pratye AMtarika bahumAna janmAve evI che. anAmI sakhAvatanuM A satkArya bIjAone mATe bhAre anumodanIya ane anukaraNIya banI rahe tevuM che." - vidyAlaya pratyenI samAjanI cAhanA ane bhaktinA pratIkarUpa A te thoDAka prasaMge upara neMdhyA che. zodhavA nIkaLIe to AvA saMkhyAbaMdha prasaMge maLI Ave ema che. samAjanI A mamatA ja vidyAlayanI sAcI zakti ane sanAtana saMpatti che. ene pratApe ja vidyAlaya pAse lAkhonI sthAvara milakata ekatra thaI zakI che, jarUriyAta pramANenI jaMgama milakata ene samAja taraphathI hamezAM samayasara maLatI rahI che, vidyAlaya vyavasthita ane nizciMta rIte pragati sAdhI zakayuM che, ane vidyAlayanI arthavyavasthA susthira thaI zakI che. D D D D D D D D D D D D D D D D m tana-mana-dhanathI sahakAra Apo " jyAre A saMsthAnI sthApanA thaI te vakhata karatAM atyAre adhyayananI bhUkha vadhI gaI che. Aje to A saMsthAnA jevI so saMsthAo hoya to ekaso ekamI saMsthAnI jarUra samAjane lAgavAnI ja. je vyaktio zaktizALI che, emanI e pharaja che ke saMsthA phaLa-phUle ane vikAsa sAdhe eTalA mATe ene tana-manadhanathI potAno sahakAra Ape." -pUjya muni zrI puNyavijayajI (pacAsa varSanI pUrNAhuti prasaMge zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI amadAvAda-zAkhAmAM tA. 6-6-15nA roja Apela pravacanamAMthI) I m D D D D D D D D D D D D D D D D D D D D Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa chaThTha: vidyAlayanI zAkhAo zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA e jaina samAjane mATe vaTavRkSanI ropaNI jevI mahatvanI ghaTanA hatI. ane, samAjanA sahakAra dvArA ena zAkhA-prazAkhArUpe vistAra karIne, ucca abhyAsanA Icchukone enI nIce hetabharyo Azraya ApavAnuM hatuM. A nAnI sarakhI jJAnanI parabethI kaI vidyApipAsu pA che na jAya e mATe zakya teTalI vadhu sagavaDa vidyAlayanA saMcAlaka ane samAje karI ApavAnI hatI. samAjane mATe te, kharI rIte, potAnA aMgane ja paripuSTa banAvavA jevuM e kArya hatuM. ane samayanI anukULatA mujaba e kAryamAM pragati sAdhatAM rahevAnuM hatuM. vidyAlayanA saMcAlako anya sthAnemAM vidyAlayanI zAkhAo khAlIne tema ja bIjI aneka rIte paNa vidyAlayane vikAsa sAdhavAnA kevA kevA maratha sevatA hatA te 30mA riporTa (pR. 24)mAM maMtrIonA nivedanamAMnA nIcenA lAgaNIthI UbharAtA udgAro uparathI paNa samajI zakAya che. e nivedanamAM kahevAmAM AvyuM che ke - saMsthAnuM kAma pragatimAna che, cAlu che ane enA koDa mahAna che. ene mahAna vidyApITha karavuM che, ene ThAma ThAma zAkhA kholavI che, ene sAhitya navayuganI dRSTie taiyAra karavuM che ane zrI mahAvIranA vegavaMtA ahiMsA, tyAga ane saMyamanA saMdezA ghere ghera pahoMcADe tevA savazALIo utpanna karavA che. enI bhAvanA bhavya che, enA Azayo pavitra che, enA ucca grAho AzAvaMtA che. ene to vagara mAgaNIe dravyathI bharI devI ghaTe." pUnAmAM mahArASTra yunivarsiTI ane amadAvAdamAM gujarAta yunivarsiTI sthapAtAM e zaheramAM vidyAlayanI zAkhAnI jarUra paDavAnI e vAta vidyAlayanA agamacetI dharAvatA kAryavAhakanA dhyAna bahAra na hatI. A aMge 33mAM riporTa (pR. 6)mAM maMtrIenA nivedanamAM kahevAmAM AvyuM che ke - mahArASTra yunivarsiTInI mAgaNI karI ane te mAgaNI maMjura rakhAI eTaluM ja nahIM, paNa enI saMpUrNa taiyArIo thaI gaI che ane kAryanI zarUAta paNa najIkanA bhaviSyamAM ja thaze. gujarAta yunivarsiTI mATe paNa prajAnI mAgaNI lAMbA samayanI hatI. e mATe kamiTI nImAI hatI, ane kamiTi cakakasa prazno para abhiprAya mAgI riporTa taiyAra karI rahI che, eTale bhaviSyamAM ApaNA vidyArthIone A be yunivarsiTIo sAthe paNa kAma levAnuM raheze." jyAre saMsthAnA sukAnIonA aMtaramAM vidyAlayanI zAkhAo kholavAnI AvI bhAvanA udaya pAmI rahI hatI e ja arasAmAM jANe kudarata paNa e bhAvanAnI kadara karIne ene saphaLa banAvavA mATe sAnukULatA karI rahI hatI. trIse varSe peDhI badalAya eTale ke navIna peDhIne janma thAya e sAmAnya niyamane Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 vidyAlayanI vikAsakathA lAbha vidyAlayane paNa maLI rahe evI anukULa sthiti sarjAvA lAgIH vidyAlayanI pahelI zAkhAnI sthApanA jaina purI amadAvAdamAM thAya e aMgenI keTalIka prAthamika vicAraNA pachI e mATe keTalIka taiyArI paNa thavA lAgI hatI. amadAvAda-zAkhA te vakhate vidyAlayanI vyavasthApaka samitinA sabhya (atyAre vidyAlayanA mAnada maMtrI) ane jaina samAjanA jANItA kAryakara ane udyogapati zrI caMdulAla vardhamAna zAhane keTalAka vakhatathI ema lAgyA karatuM hatuM ke amadAvAdamAM vidyAlayanI zAkhA sthapAvI joIe. ane A mATe teo potAnI rIte keTalIka tapAsa paNa karatA rahetA hatA. evAmAM kaIka prasaMge teone amadAvAdanivAsI ane muMbaImAM rahetA zeTha zrI bheLAbhAI jesIMgabhAI dalAla sAthe vidyAlayanA saMcAlakonI bhAvanA amadAvAdamAM vidyAlayanI zAkhA sthApavAnI hovA aMge vAtacIta thaI tyAra pachI zrI caMdubhAInA vizeSa prayAsathI zeTha zrI bheLAbhAInA manamAM e vicAra vadhAvI levAnI bhAvanA jAgI. ane amadAvAdamAMnA "nirmaLa nivAsa nAmanA potAnA 7381 samacorasa vAra jeTalI vizALa jamIna upara bAMdhela baMgalAne upaga vidyAlayanI zAkhA mATe thaI zake e rIte enI sakhAvata karavAne emaNe vicAra karyo. A aMge vidyAlayanA saMcAlako sAthe vigatavAra vicAravinimaya karyA bAda chevaTe majakure baMgalAnI kiMmata traNa lAkha rUpiyA nakkI karIne ema TharAvavAmAM AvyuM ke vidyAlaya traNa lAkha rUpiyAmAM jamIna sAthene e baMgalo kharIdI le; ane e traNa lAkhanI rakamamAMthI eka lAkha rUpiyA zeTha zrI bheLAbhAI e vidyAlayane ApavA. enA badalAmAM e makAnamAM vidyAlayanI amadAvAda-zAkhA cAlu karIne emAM vidyAlayanA nAmanI sAthe "zeTha bhoLAbhAI jesiMgabhAI vidyArthIgRha" e pramANe nAma joDavuM, zrI bheLAbhAI zeThanuM nAma piTranI yAdImAM umeravuM, emane emanA nAmathI amadAvAda-zAkhAmAM eka TrasTaskaoNlara nImavAno adhikAra Apo. A mukhya zaratono vidyAlayanI sAmAnya samitie tA. 22-7-1945nA roja svIkAra karyo ane e rIte vidyAlayanI amadAvAda-zAkhAnI sthApanAnI pUrvabhUmikA taiyAra thaI - A pachI amadAvAda-zAkhAnuM vidyArthIgRha zarU karI zakAya e mATenI jarUrI sAdhana sAmagrInI sagavaDa pUrI thayA pachI, pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavalabhasUrIzvarajI mahArAje kADhI Apela muhUrta pramANe, vi. saM. 2002nA jeTha sudi 10 ne ravivAra, tA. 9-6-1946nA roja kuMbhasthApana karIne tathA pUjA bhaNAvIne 44 vidyAthIothI A zAkhAnI zubha zarUAta karavAmAM AvI. A prasaMge pUjya AcArya mahArAja zrI vijayakalyANasUrijI, pUjya AcArya mahArAja zrI vijayakasUrasUrijI tathA pUjya munimahArAja zrI puNyavijayajI mahArAja Adi munivaroe padhArI A prasaMgane bhALyo ja ahIM e jANavuM rasaprada thaI paDaze ke bAkInA be lAkha rUpiyA zeTha zrI bhoLAbhAIe amadAvAdamAM gujarAta vidyAsabhAne ( gujarAta varnAkyulara sosAyaTIne ) "zeTha boLAbhAI jesiMgabhAI adhyayana-saMzodhana vidyAbhavana " sthApavA mATe ApI dIdhA hatA. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda zAkhAnA udghATana samAraMbha na bhAbhAi pagI tArI mA to mahAtmA pa nIti bhAratano temAke saradAra zrI vallabhabhAI paTela zeThazrI bheALAbhAInA masTanuM anAvaraNa karI rahyA che. amadAvAda zAkhAnu" zeThazrI bhALAbhAi jesIMgabhAI dalAla vidyAthI gRha : nirmALanivAsa ' Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda zAkhAnI vyavasthApaka samiti - - A ka ' zrI lAlabhAI lalubhAI parIkha, zrI kanubhAI lallubhAI mahetA, zrI harilAla ravacaMda zAha (maMtrI) zrI kacarAbhAI nAthAlAla zAha (maMtrI), DaoN. jayaMtIlAla jagajIvanadAsa verA, zrI caMdulAla umedacaMda zAha ' DI che ? " zeThazrI bheLAbhAI jesIMgabhAI dalAla For Private & Personal use only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amadAvAda zAkhAnA vartamAna maMtrIo zrI kacarAbhAI nAthAlAla zAha zrI harilAla ravacaMda zAha nivRtta maMtrIo zrI zAMtilAla puMjAbhAI zAha zrI lAlabhAI cImanalAla zAha Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnA zAkhA tAjetaramAM navI baMdhAvela bhavya ImArata zrI bhArata jaina vidyAlayanuM jUnuM makAna Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUnA zAkhAnI vyavasthApaka samiti zrI kesarIcaMda javAramala lalavANI zrI kAMtilAla gagalabhAI zrI maNilAla mANekacaMda zrI popaTalAla rAmacaMda zAha (maMtrI) zrI caturadAsa maNilAla zAha ( chaThThA sabhya chabImAM nathI te - zrI kAMtilAla ema. pArekha) maMtrI zrI popaTalAla rAmacaMdra zAha Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarA zAkhAnA navA makAnane uddaghATana samAraMbha zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade UjavAyela samAraMbha To zrI jaina vidyArthI AzramanA jUnA makAnamAM pheraphAra karIne taiyAra karela bhavya ImArata Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDodarA zAkhAnI vyavasthApaka samiti zrI kAMtilAla cImanalAla zAha, zrI cImanalAla chaganalAla zAha, zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI, zrI lAlacaMda bhAIlAla zAha, zrI rasikalAla chaganalAla zAha (maMtrI) zrI jasubhAI maNilAla zAha (maMtrI) maMtrI, zrI jasubhAI maNilAla zAha maMtrI, zrI rasikalAla chaganalAla zAha Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. chaganalAla lakSmIcaMda vaDuvALA ( magaLakAkA) vAdarA zAkhAnu" raLiyAmaNu jinamaMdira vaDAdarA zAkhAnA prerakA bhUtapUrva' maMtrI : sva. zrI nAgakumArabhAI makAtI zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da: vidyAlayanI zAkhAo 93 : hato. A zAkhAnI dekharekha mATe nIce mujaba pAMca sabhyanI sthAnika samitinI racanA karavAmAM AvI :- (1) zrI zAMtilAla pUMjAbhAI zAha (maMtrI) (2) Do. sabhAgacaMda bheLAbhAI zAha (3) zrI lAlabhAI cImanalAla zAha (4) zrI harilAla ravacaMda zAha (5) zrI dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha zrI zAMtilAla pUMjAbhAI zAhe, potAne dhaMdhAne kAraNe bahAragAma vadhu rahevAnuM thavAthI, maMtrI tarIke rAjInAmuM ApavAthI sane 1949-50 (pAMtrIsamA varSathI vakIla zrI lAlabhAI cImanalAla zAhanI maMtrI tarIke varaNI karavAmAM AvI hatI. teoe cheka 1lpa9-60 (pistAlIsamA varSa) sudhI, dasa varSa lagI, saMsthAnI kAryavAhI bhAvanA ane kuzaLatApUrvaka saMbhALI hatI. zeTha zrI bhoLAbhAInI A sakhAvata nimitte emane abhinaMdana ApavAne eka samAraMbha tA. 24-12-194panA roja muMbaImAM zrI khImajIbhAI mAMDaNa bhujapurIA nA pramukhapade yojavAmAM Avyo hato. A prasaMge saradAra vallabhabhAI paTela paNa hAjara rahyA hatA. e prasaMge potAnI AbhAranI lAgaNI darzAvatAM zrI bheLAbhAI zeThe je muddAsaranuM vaktavya karyuM hatuM temAM teoe jaNAvyuM hatuM ke huM sadbhAgye garIbImAM janmyo ane temAMthI ja rasto kADhavo paDyo. mane emAM thoDIka Arthika saphaLatA maLI. meM mArA aMgata ane kauTuMbika jIvanamAM e saphaLatAno ThIka ThIka chUTe hAthe upayoga karyo. paraMtu mArA manamAM lAMbA vakhatathI eka DaMkha hato ja ke mANasa kevaLa aMgata ane kauTuMbika jIvanamAM ja racyopacyo rahe e barAbara nathI. "mane jena paraMparAnA uparanA khokhA pratye nahIM paNa tenA tAtvika vicAra ane kalyANakArI AcAranA siddhAto pratye bahumAna che ane temAM thoDoka rasa paNa che. huM mAnuM chuM ke sAmAjika sudhAraNa ane rASTriyapaNAnA vikAsa mATe dareka prakAranA vidyApracAranI samAjamAM jarUra che. huM e paNa lAMbA vakhatathI jANuM chuM ke A dizAmAM jaina samAja mATe ucca prakAranI keLavaNI arthe mahAvIra jaina vidyAlaya ' DIka ThIka pravRtti karI rahyuM che. ane mArI TuMka jANa pramANe mane ema paNa lAge che ke jaina samAjanI ucca keLavaNIne lagatI saMsthAomAM "mahAvIra jaina vidyAlaya" mokhare che. "vidyAlayanuM kAma Aja lagI muMbaImAM ja maryAdita hatuM ane te vidyArthIonI sImAthI AgaLa na hatuM, paNa vidyAlaya potAnA kArya pradeza vistAravA icchatuM hatuM. teNe vidyArthinIo mATe jogavAI karavAnI peravI kyAranIe zarU karI che. muMbaI bahAra paNa vidyAlayanI zAkhAo kADhavA te IcchatuM hatuM ane tajavIjamAM hatuM te daramyAnamAM zrI caMdulAla vardhamAna zAhe vidyAlayano e manoratha mane kahyo ane te yojanA mane pasaMda AvI. amadAvAda mAruM janmasthAna ane tyAM ja mAruM makAna. mArI IcchA hatI ke A makAnano Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA amadAvAdamAM ja vidyAdAna agara bIjA keI prakAranI jAhera sevA nimite upayoga kara. amadAvAda gujarAtanuM madhyavartI sthAna ane udyoganI daSTie eka moTuM kendra. vahelI ke moDI tyAM "gujarAta yunivarsiTI" avazya thavAnI. te aMgenI taiyArIo tyAM aneka rIte thaI rahI che. jaina paraMparAnI daSTie to te eka jaina purI jevuM ja che. eTale muMbaI pachI kyAMka paNa bahAra vidyAlayanI zAkhA kADhavAnI hoya to te mATe amadAvAda ja prathama pasaMdagI pAme. tethI ja zrIyuta caMdubhAInA prastAve mane tarata ja kheMcI lIdhe. vighA jevI pavitra vastune phelAvavA mATe mArA makAnano upayoga thAya ene huM mArA jIvananI dhanya kSaNa mAnuM chuM ane evI kSaNa purI pADavA badala mAre vidyAlayanA badhA ja kAryakartAo ane hitaciMtakone ja AbhAra mAna joIe. huM dilapUrvaka cAhuM chuM ke have pachI amadAvAdamAM khelAnAra zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI zAkhAne amadAvAdamAM vasatA zrImAna ane buddhimAna jene evI rIte uttejana Ape ke jethI amadAvAdane mobho vadhe ane e zAkhA muMbaI vidyAlayanA vaTavRkSanI vizALa vaDavAI bane." (31 mo riporTa, pR. 10-104). A samAraMbha pachI eka varSe, tA. ra9-12-1946nA reja, amadAvAdamAM saradAra zrI vallabhabhAI paTelanA zubha haste zeTha zrI bheLAbhAInA basTanA anAvaraNavidhine tema ja vidyArthIgRhanA udghATanane jAhera samAraMbha UjavavAmAM AvyuM hatuM. A prasaMge bolatAM saradArazrIe kahyuM hatuM ke AvI saMsthAne sAtha ApavAnI mArI pharaja hoya. je aneka saMdezAo ane AzIrvAda AvyA che temAM mAre zuM umere karavAno hoya ? A AzIrvAdanA saMdezAmAM huM mAre sAda purAvuM chuM. "mAre ane bhoLAbhAIne mahebata che. teo mane jyAM huM houM tyAM ghaNI vAra maLavA paNa Ave che. temanI sakhAvata kAyama karavA mATe smAraka karavAnuM che. emanuM kArya ja e emanuM sAcuM smAraka che. A saMsthAe keTalI pragati karI che te tamArI pAse rajU karelI che. A saMsthAnI zAkhAo punA vagere sthaLe paNa kholavAnI che. ja keLavaNIne kAMI maryAdA nathI. jagata AkhuM ja mahAvidyAlaya che. mANasane jIMdagInI Akhara sudhI navuM navuM zIkhavAnuM maLe che eTale keLavaNu kAMI aMta nathI. samayane anukULa jJAna meLavavuM e dharma che. A saMsthAmAM jaina dharmanA zikSaNanI vyavasthA che e sArI vAta che. AjanI keLavaNImAM dhamane sthAna nathI ema kahIe to cAle. A vidyAlayamAM jaina dharmanA mULa to jANavAnI vyavasthA che te vizeSa agatyanI vAta che. evI sAcI vidyA maLe to sakhAvata karanArane paNa saMtoSa thAya." (32 mo riporTa: pR. 118-118) amadAvAda zAkhAnuM kAma pAMceka varSa sudhI zeThazrI bhoLAbhAIne makAnamAM sArI rIte cAlatuM rahyuM. te pachI e makAna badalavAnA vicAranuM sUcana karatA, 36mA riporTa (pR. 9) mAM maMtrIonA nivedanamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke - "amadAvAda-zAkhAnuM hAlanuM makAna sArA havA-ujAsavALA vistAramAM che, chatAM zikSaNa saMsthAo ane yunivarsiTIne kendrasthaLathI dUra che. A saMsthAonA najIkanA vistAramAM anukULa jagyA maLe to pheravI nAkhavA prabaMdha karavo ThIka paDaze." paNa yaMgya sthAna (makAna) na maLe tyAM sudhI sthAnanI pherabadalI karavAnuM zakya na Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6vidyAlayanI zAkhAo 75 hatuM; chatAM e aMge tapAsa to cAlu ja hatI. chevaTe eka varSa bAda, sane 201314nI sAlamAM, navaraMgapurAmAM, yunivarsiTInI najIka eka moTo 6534 samarasa vArane pleTa bAvaneka hajAra rUpiyAnA kharce kharIdI levAmAM AvyA ane tyAM vidyAlaya mATe navuM makAna UbhuM karavAnI taiyArIo thavA lAgI. paNa dharatInA devanA jAgyA vagara ene bhagavaTo thaI zakatuM nathIH amadAvAdazAkhA mATe navuM makAna UbhuM karavAnI bAbatamAM paNa kaMIka Ama ja banyuM. khAsa navuM makAna UbhuM karavA mATe ja A jamIna kharIdavAmAM AvI hatI, paNa amadAvAda-zAkhAnuM bhAvI enA jUnA makAnamAM ja cAlu rahevAnuM hatuM, eTale chevaTe navI jagyAe navuM makAna UbhuM karavAnA vicArane jato karavAmAM Avyo. A aMge 48mA riporTa (pR. 4) mAM sUcavavAmAM AvyuM che ke - "A [amadAvAda ] zAkhAnA vidyArthIgRhanA vistAra mATe navaraMgapurAmAM kharIdela jamIna para makAnanA bAMdhakAma mATe agAu nirNaya lIdho hato, paraMtu A kharIdela jamIna upara TAuna plAniMga skImanI maMjUrI vagere anivArya kAraNone lIdhe navuM bAMdhakAma karavAmAM ApaNI dhAraNAthI savizeSa vilaMba thAya tema che. eTale zAkhAne vistRta karavA mATe pAlaDI nAkA paranA saMsthAnA cAlu makAnamAM navA bAMdhakAma dvArA navA sudhArAvadhArA karI, tyAM 125 vidyArthIono samAveza thaI zake e rIte janAne mUrta svarUpa ApavAnuM nakakI karavAmAM AvyuM che." A rIte vidyAlayane janA makAnamAM ja rAkhavAno nirNaya karavAmAM AvyA tethI, navI jamInane vecI nAkhavAmAM AvatAM, jamInanA bhAvamAM sAro eve vadhAro thavAne kAraNe, vidyAlayane amuka paNa gaNanApAtra sAro lAbha thavAno. atyAre (50mA varSamAM amadAvAda-zAkhAnI sthAnika samiti nIce mujaba che - zrI kacarAlAla nAthAlAla zAha, maMtrI zrI harilAla ravacaMda zAha, maMtrI Do. jayaMtIlAla jagajIvanadAsa leArA zrI kanubhAI lallubhAI mahetA zrI lAlabhAI lallubhAI parIkha zrI caMdulAla umedacaMda zAha zrI zAMtilAla puMjAbhAI zAha (bAvanamA varSamAM paNa A ja sthAnika samiti che.) 1. pacAsamAM varSa bAda A jamInanA vecANanuM kArya patI gayuM che. uparAMta, amadAvAda vastAra karavA mATenA plAna taiyAra thaI gayo che, ane A plAna evI rIte taiyAra karavAmAM AvyA che ke jethI vidyAlayamAM savAso vidyArthIone rAkhI zakAya, tema ja dhI beMka opha inDiyAne tema ja bIjI Aphisone bhADe ApIne kAyamI Avaka karI zakAya. AmAM Azare agiyAra lAkha rUpiyA jeTaluM kharca aMdAjavAmAM AvyuM che, ane A mATe, dhI beMka opha inDiyA sAthe karavAmAM Avela karAra mujaba, ATha lAkha rUpiyA beMka pAsethI lena tarIke maLavAnA che, Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA pUnA-zAkhA dakSiNanuM kAzI lekhAtA vidyAdhAma pUnA zaheramAM vidyArthIonI anukULatA mATe, - zrI bhAta jaina vidyAlayanI sthApanA vi. saM. 1916 AsapAsa thaI hatI ane ene vahIvaTa pUnAnA jaina AgevAne saMbhALatA hatA. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI vahIvaTI zikti ane nAmane sAMbhaLIne, pUnAnA A AgevAnI IcchA A saMsthA vidyAlayane seMpI devAnI thaI A aMge keTalIka vATAghATo pachI tA. 15-12-1946nA roja, vidyAlayanI sAmAnya samitie zrI bhArata jaina vidyAlayane kabaje saMbhALI laIne e sthAnamAM vidyAlayanI zAkhA zarU karavAnI zrI bhArata jena vidyAlayanA kAryavAhaka maMDaLanI mAgaNIne svIkAra karyo. te pachI tArIkha 21-6-1947nA roja pUjA bhaNAvIne 31 vidyAthIothI, A zAkhAnA kAryane zubha AraMbha paNa karavAmAM AvyA; ane saMsthAnA vahIvaTanI dekharekha mATe nIce mujaba sthAnika samiti nImavAmAM AvI - zrI popaTalAla rAmacaMda zAha, maMtrI zrI kAMtilAla gagalabhAI zrI maNilAla mANekacaMda zrI kezarImala javAramala lalavANI zrI kAMtilAla maganalAla parIkha zrI caturadAsa maNilAla zAha pUnAmAM vidyAlayanI zAkhA hovI joIe e vicAra te muMbaImAM vidyAlayanI zarUAta thayA pachI thoDA ja varSe vidyAlayanA saMcAlakane AvavA lAgyA hatA. pAMcamA varSanA riporTa (pR. 8)mAM A mATe maMtrInA nivedanamAM sUcavavAmAM AvyuM hatuM ke- * eka bIjI bAbata para ApanuM khAsa dhyAna kheMcavA yogya che. gayA varSanA 45 vidyArthIo paikI 15 vidyArthIo meDikala lAInamAM judAM judAM varSomAM hatA. vahele moDe ApaNe punAmAM eka brAnca kholavAnI jarUra paDaze. tyAM ArTa, IjInIarIMga ane egrIkalcara (khetIvADI) lAInanA vidyArthIone rAkhavAthI kharca ane abhyAsamAM vadhAre lAbha karI zakAze ema lAge che." pUnAmAM vidyAlayanI zAkhA kholavAnI sane 1920 mAM sevelI bhAvanAne saphaLa thatAM pUrAM ra7 varSa lAgyAM. TekarI jevA UMcANavALA sthAnamAM Avela A saMsthA AhavA tema ja prAkRtika sauMdarya ane daSTie cittane vaza karI le evI che; ane A dRSTie vidyAlayanI badhI zAkhAomAM enuM sthAna mekhare che ema kahevuM joIe. AvA sahajasuMdara sthaLamAM Avela A saMsthAmAM vadhu vidyAthIo rahI zake e mATe enA jUnA makAnane vistAra karavAne badale, jamIna puSkaLa hovAthI, e ja kaMpAunDamAM vadhu UMcANavALA bhAgamAM, eMzI vidyAthIo rahI zake evuM bhavya makAna UbhuM karavAno nirNaya karavAmAM Avyo che, ane enuM kAma paNa jhaDapathI AgaLa vadhI rahyuM che. AmAM Azare pAMceka lAkha rUpiyAnuM kharca thavAne aMdAja che. ( 4 vidyAlayanA bAvanamA varSamAM A makAna taiyAra thaI gayuM che ane tA. 18-6-7 nA roja paMcakalyANaka pUjA bhaNAvIne navA makAnane upayoga karavAnI zubha zarUAta karavAmAM AvI che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI zAkhAe 77 pUnA-zAkhAnI kAryavAhImAM, enI sthApanA pachI traNa-cAra varSonA anubhava khAda, eka mahattvanA pheraphAra karavAmAM AvyeA enI noMdha ahIM levI jarUrI lAge che. duH zarUAtamAM te pUnA-zAkhAmAM paNa, muMbaI ane amadAvAdanI jema, vidyAlaya taraphathI ja raseADuM calAvavAmAM AvatuM hatuM. paNa e aMge kaMIka pu vyavasthA karavAnI jarUra jaNAtAM tA. 18-10-50nA roja vidyAlayanI vyavasthApaka samitie, A aMge ghaTatI tapAsa karI peAtAnA ahevAla rajU karavA mATe eka samitinI nimaNUka karI hatI. A samitinI bhalAmaNeAnA vidyAlayanI vyavasthApaka samitie svIkAra karatAM tA. 25-2-1951nA rAja sAmAnya samitinI asAdhAraNa sabhAmAM ene maMjUra karAvavAmAM AvI; ane ene amala navA satrathI karavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. A bhalAmaNa mujakha vidyAlaya taraphathI raseADuM cAlatuM hatuM te baMdha karavAmAM AvyuM. Ama chatAM, kaoNlejanI hosTelanI Dhabe, kharcanI sarakhe bhAge vaheMcaNI karI levAnI paddhati mujabanuM rasoDuM vidyAlayamAM calAvI zakAya evI vAsaNa, rasAI karavAnI tathA jamavAnI jagA vagerenI jarUrI badhI sagavaDa vidyAlaye ApavAnI hatI, jethI rAtrieAjana ane abhakSyabhakSaNanA tyAganA niyama sacavAI zake. eka rIte vidyAthIe peAte ja raseADAnI vyavasthA ane javAkhadArI saMbhALe, e vidyAlayanA vyavasthAtaMtramAM navA cIle hatA, paNa atyAra sudhI A vyavasthA satASakAraka rIte cAlu rahI che e vAta noMdhapAtra che. atyAre ( vidyAlayanA 50mA varSe tathA bAvanamA varSImAM paNa) pUnA-zAkhAnI sthAnika samiti nIce jaNAvela sabhyAnI manelI che -- zrI peApaTalAla rAmaca' zAha, matrI zrI caturadAsa maNilAla zAhu zrI kAMtilAla ema. pArekha zrI kezarImala javAramala lalavANI zrI kAMtilAla gagalabhAI zrI maNilAla mANekacaMda vaDAdarA-zAkhA gujarAtanuM suprasiddha zahera vaDedarA jema jaina dharmanuM viziSTa sthAna che, tema vidyA ane kaLAnuM paNa nAmAMkita dhAma che. vaLI, e zahera vidyAlayanA preraka AcAya pravara zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI janmabhUmi paNa che. aneka kolejothI zAlatI sthAnika yunivarsiTI paNa tyAM che. A badhAMya tattvA vahelAmAM vahelI take tyAM vidyAlayanI zAkhAnI mAgaNI kare evAM hatAM; paNa bhavitavyatAne yAga kAMIka evA ja hatA ke vaDAdarAmAM vidyAlayanI zAkhA sthapAtAM lagabhaga cAra dAyakA jeTale! samaya vItI gayA! 6 vaDodarAnA keTalAka bhAvanAzIla, vidyApremI ane samAjasevAnI dhagaza dharAvatA bhAI ee, aMgrejo cAlyA jAva ' (-kivaTa inDiyA)nI aitihAsika laDatanA sane 1942nA varSamAM, bahAragAmathI vaDAdarA abhyAsa mATe AvatA mAdhyamika zALA (hAIskUla)nA vidyAthI AnI sagavaDa mATe vaDeAdarAmAM, sADA seALa hajAra samarcArasa vAra jeTalA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vidyAlayanI vikAsakathA vizALa pleTa upara, suMdara zikharabaMdhI derAsara sahita, "zrI jaina vidyArthI Azrama"nI sthApanA karI hatI. svarAjyanI prApti bAda Thera Thera mAdhyamika zALAo (hAIskUla) jema jema sthapAtI gaI tema tema bahAragAmathI vaDedarAmAM, hAIskUlanA abhyAsa mATe AvatA vidyArthIonI saMkhyA ochI thatI gaI. chevaTe saMsthAnA saMcAlakone lAgyuM ke have hAIskUlanA vidyAthI o mATe A vidyArthI Azramane koI khAsa upayoga rahyo nathI, paNa sAthe sAthe emaNe ema paNa vicAryuM ke vidyAbhyAsa mATenA AvA zAMta, ekAMta, pUrNa havAujAsavALA ane badhI sagavaDa dharAvatA Azramane upaga, enA mULa hetu pramANe, samAjamAM zikSaNano vikAsa thAya e mATe ja thato rahevo joIe. eTale A mATe zuM karavAmAM Ave te vidyArthIo AvA uttama vidyArthI Azramane sArI rIte lAbha laI zake, ene teo gaMbhIrapaNe vicAra karavA lAgyA vicAra vinimaya karatAM karatAM, pUnAnA zrI bhArata jaina vidyAlayanA saMcAlakonI jema, A vidyArthI AzramanA saMcAlakonuM dhyAna paNa muMbaIne zrI mahAvIra jaina vidyAlaya tarapha gayuM : vidyAlayanAM vahIvaTa, vyavasthA ane vidyApravRttinI samAjamAM ATalI badhI nAmanA ane pratiSThA che. A daramyAna cittoDanI jena boDi*ganA eka samAraMbha prasaMge vidyAlayanA mAnada maMtrI zrI caMdulAla vardhamAna zAha ane zrI zAMtilAla maganalAla zAhanuM cittoDa javAnuM thayuM. vaDodarAthI vaDuvALA zrI chaganalAla lakSmIcaMda zAha umaMgalakAkA paNa A prasaMge cittoDa gayA hatA. zrI maMgalakAkA khUba bhAvanAzIla ane sakhIdila mahAnubhAva hatA, ane vaDodarAnA vidyArthI AzramanI sthApanAmAM emane paNa mahatvano phALe hato. emaNe zrI caMdubhAI tathA zrI zAMtibhAIne A saMsthA vidyAlayane seMpavAnuM vicAre jaNAvya. zrI caMdubhAIne to e gamatI ja vAta hatI. e vAta emaNe vadhAvI lIdhI ane ene kUnehapUrvaka AgaLa vadhArI. chevaTe vidyAlaya ane vidyArthI AzramanA saMcAlake vacce cAlelI keTalIka vATAghATane aMte vidyArthI AzramanA saMcAlakoe vaDodarAmAM ucca zikSaNa mATe AvatA vidyArthIonA upayoga mATe pitAnI saMsthA, amuka javAbadArIo pUrI karavAnI tema ja bIjI jarUrI zarate sAthe, zrI mahAvIra jaina vidyAlayane soMpI devAno nirNaya karIne tA. 29-11-53nA roja vidyAlayanA kAryavAhako upara lakhI jaNAvyuM. A uparathI vidyAlayanI sAmAnya samitie, tA. 2-5-1954nA reja, vidyArthI Azramane vidyAlayanI zAkhArUpe pheravavAnI mAgaNane svIkAra karyo ane tyAra pachI savA mahinA pachI ja tA. 11-6-54nA roja, pUjA bhaNAvIne, 30 vidyArthI ethI vaDedarA-zAkhAne maMgala prAraMbha karavAmAM AvyA. A rIte zrI jaina vidyArthI AzramanA saMcAlakonI sevAbhAvanA, kartavyaparAyaNatA ane dIrdhadaSTine lIdhe, pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI janmabhUmimAM, teozrInA tA. 22-9-54nA roja thayela svargavAsanA traNeka mahinA pahelAM ja, vidyAlayanI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. vaDodarAmAM vidyAlayanI zAkhAnI sthApanAthI AcArya mahArAjazrI tathA vidyAlayanA vikAsavAM saMcAlaka ane AlAha anubhavI rahyA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 6 vidyAlayanI zAkhAo te vakhate vaDedarA zAkhAnA vahIvaTa mATe nIce mujaba sthAnika samitinI nimaNuka karavAmAM AvI : zrI nAgakumAra nA. makAtI, maMtrI zrI jamanAdAsa kALidAsa jhaverI zrI chaganalAla lakSmIcaMda zAha urphe maMgaLakAkA zrI vADIlAla maganalAla vaidya zrI lAlabhAI naMdalAla vakIla zrI zAMtilAla nyAlacaMda gAMdhI zrI rasikalAla dalasukhabhAI zAha zrI jaina vidyArthI AzramanI sthApanA ane pragatimAM mahatvano phALo ApanAra zrI jamanAdAsa kALidAsa jhaverInI sevAnI kadararUpe emane vidyAlayanA peTrana banAvavAmAM AvyA ane emane vaDedarA zAkhAmAM eka TrasTa skolara rAkhavAne adhikAra ApavAmAM Ave. uparAMta, emanA dharmapatnI zrImatI zaNagArabahenane kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApaka banAvavAmAM AvyAM. - zrI jaina vidyArthI Azrama hastakanI sthAvara-jaMgama milakata vidyAlayanA nAme caDAvavAnA kAyadAne vidhi traNeka varSamAM pUro thayo. ane ene pheMsalo tA. 28-8-pa7nA reja vaDedarAnA jillA nyAyAdhIza (DisTrikTa jaja) taraphathI maLI gaye. te pachI A saMsthAne vidyAlayanI zAkhA tarIke svIkAra karatAM je keTalAMka kAma pUrAM karavAnI javAbadArI svIkAravAmAM AvI hatI te tarapha dhyAna ApavAmAM AvyuM. sAthe sAthe pAMsaTha vidyArthIone rAkhavAnI sagavaDa hatI te vadhArIne savAse vidyAthIo rAkhI zakAya e rIte makAnane vistRta karavAnuM paNa nirNaya karavAmAM AvyuM. lagabhaga traNa lAkha rUpiyAnA kharce A AlizAna makAna taiyAra thatAM e makAnanuM tema ja zrI maMgaLabhAI urphe zrI chaganalAla lakSmIcaMda vaDuvALA sabhAgRhanuM, zrI umAbhAI lIlAbhAI smAraka pustakAlayanuM tathA zrI maNibahena zivalAla satyavAdI atithigRhanuM udghATana tema ja zrI jamanAdAsa kALidAsa jhaverInI Arasa-pratimAnuM anAvaraNa dezanA jANItA udyogapati ane jaina saMghanA mukhya agraNI zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInA varada haste karAvavAno bhavya samAraMbha vi.saM. 2018nA jeTha sudi 13, tA. 16-6-darane ravivAra nA roja savAramAM UjavavAmAM Avyo hato. A prasaMge vidyAlaya, enA sthApaka AcAryazrI tema ja vidyAlayanA saMcAlaka aMgenI potAnI hArdika lAgaNI darzAvatAM zeThazrI kasturabhAIe kahyuM hatuM ke - " vidyAlaya e eka evI saMsthA che ke jenA mATe hiMdabharanA jene bhAIo gaurava laI zike. A saMsthAne sthapAyAM 50 varSa thavA AvyAM-47 varSa thaI gayAM che. A saMsthAnA ekaniSTha kAryakaroe A saMsthAne eTalI suMdara rIte calAvI che ke te samasta jena AlamamAM prathama paMktinI saMsthA banI che. eno riporTa jotAM A vAtanI khAtarI thAya che. saMsthAno lAbha seMkaDo vidyArthIoe lIdho che ane saMsthAe seMkaDe grejyueTa taiyAra karyA che. khuzI thavA jevI vAta che ke seMkaDonI saMkhyAmAM A saMsthAno lAbha laI vidyArthIo judA judA kSetre sArA sthAne che. AvA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA vidyArthIoe pite lIdhelI lona saMsthAne parata karavAmAM saMkoca karyo nathI, e gauravanI vAta che ane e rIte saMsthAne moTI rakama pAchI maLI che. A lAbha levA mATe te vidyArthIo dhanyavAda pAtra che. pUjya AcArya vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanI preraNAthI A saMsthAnI sthApanA thaI hatI ane e magarUra thavA jevI vAta che ke saMsthAnI zAkhAo vadhatI jAya che. A mATe sthAnika kAryakarone abhinaMdana ghaTe che. koI paNa kAma sAthe vagara thaI zakatuM nathI. sAmAnya rIte AvI saMsthAo lAMbA samaya sudhI TakI zakatI nathI, kAraNa ke saMsthAmAM hoddA ane sattA mATe spardhA jAge che ane kheMcAkheMca thAya che. sadbhAgye A saMsthAne sevAbhAvI kAryakaro maLyA che; ane enA lIdhe ja enI ATalI pragati thaI zakI che. koI paNa saMsthAnA prANurUpa vyakti na hoya to saMsthA na cAle. zrI motIcaMdabhAI kApaDiyA ane zrI caMdulAla vadhe. mAna zAha, e banne A saMsthAnA prANa banyA che. "A avasare huM eka sUcana karavuM ucita samaju chuM ke A saMsthAnA vidyArthIo rojI raLI zakAya te abhyAsa karavAnI ane DigrIo meLavavAnI sAthe sAthe ApaNA moTA moTA jJAnabhaMDAre, emAM hajAronI saMkhyAmAM sacavAyelA ApaNuM mahAna AcAryonA graMthe, ane emanAM kAryono paNa khyAla rAkhe, ane e dizAmAM paNa teo kAma kare. zrI bhogIbhAIe risarcanI ane prAcIna graMthanA adhyayana-saMzodhananI je vAta karI che tenI sAthe huM sahamata thAuM chuM. saMskArane mATe paNa vidyArthIoe AvuM adhyayana karavuM joIe. pUjya gAMdhIjIe ApaNane sevAne maMtra Ape che. e maMtra pramANe A saMsthAnA vidyArthI o uttIrNa thayA bAda sevAmArga tarapha vaLe ane abhyAsakALa daramyAna mahAna jainAcAryoe lakhelA graMthonuM ane jainadharmanA tattvajJAnanuM adhyayana kare to emane te ghaNuM upayogI thaI paDaze. nirvAha mATe sArI kamANInI jarUra che; paraMtu sAthe sAthe jIvanamAM saMskAra pADavAnuM kAma ethIye vadhu jarUrI che. ( riporTa 47 : pR. 23) A navA makAnanuM udghATana thayA bAda e zAkhAne lAbha vadhu vidyArthIone maLavA lAge che. vaDodarA-zAkhAnA pustakAlayanA vikAsa aMge e zAkhAnI kAryavAhaka ane khAsa karIne vidyArthIoe karelA prayAsanI ahIM neMdha levI jarUrI che. A vidyAthImitroe mane raMjana-pravRttio dvArA tema ja kAryavAhakanA sahakArathI amuka rakama ekatra karIne judA judA viSayanA abhyAsa mATe jarUrI evAM kImatI pustaka ekatra karIne "TuDanTsa lenDiMga lAyabrerI" zarU karI che, je ghaNI upayogI sAbita thaI che. A pravRttinI upayogitA samajIne A lAyabrerImAM pustaka bheTa maLavA lAgyAM che. vaDodarAnA jANItA pustakavitA zrI ema. sI. koThArIe emAM cha rUpiyA jeTalI kiMmatanAM ane vaDodarAnA jANItA vakIla zrI DAhyAbhAI maganalAle eka hajAranI kiMmatanAM pustako bheTa ApyAM che. A zAkhAnA navA makAnanuM tA. 16-6-ranA roja uddaghATana thayuM te vakhate, vaDodarAnA jaina tema ja sArvajanika jAherajIvananA prANa samA e zAkhAnA kartavyaniSTha ane bhAvanAzIla maMtrI zrIyuta nAgakumArabhAI makAtI, pitAnI nAdurasta tabiyatanA kAraNe Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6: vidyAlayanI zAkhAo muMbaImAM sAravAra letA hoIne, e samAraMbhamAM hAjara nahotA rahI zakyA. paNa sahune umeda hatI ke teo cheDA vakhatamAM sAjA thaI jaze. muMbaImAM emanI tabiyata dhIme dhIme sudharatI hovAnA paNa samAcAra maLatA rahetA hatA. paNa evAmAM emanI bImArIo sAva aNadhAryo palaTo lIdhe, ane mAtra 55 varSanI uMmare tA. 20-7-6ranA roja muMbaImAM ja emane svargavAsa thaye! ApaNI zrI jena vetAMbara konpharansanA kAryamAM paNa teo hamezAM umaMgapUrvaka sakriya bhAga letA rahetA hatA. kaoNnpharansane ItihAsa emaNe lakhyo hato. teonI sAhityaruci jANItI hatI. emaNe vIra dayALadAsa, zatruMjaddhAraka samarasiMha jevI navalakathAo lakhI hatI; ane samAjasudhArAnI lAgaNIthI prerAIne emaNe saMkhyAbaMdha lekhe lakhyA hatA. vidyAthIo pratye emane khUba mamatA hatI. emanI paragaju ane premALa prakatine kAraNe emano eDIva ghaNe vizALa hatA. emanI kAryakazaLatA ane sujanatAnI suvAsa comera phelAyelI hatI. vaDedarAnA jainasaMdhanI tema ja tyAMnI prajAnI dareka sevApravRttimAM zrI nAgarakumArabhAI hamezAM mokhare rahetA. zrI jaina vidyArthI AzramanI sthApanAmAM, e Azrama vidyAlayane suMpAvI vaDodarAmAM vidyAlayanI zAkhA zarU karAvavAmAM ane A zAkhAnuM kuzaLatApUrvaka suvyavasthita saMcAlana karavAmAM zrI nAgakumArabhAIe je phALo Ape hatuM te amUlya ane emanA sevAparAyaNa jIvananI yazakalagIrUpa banI rahe eve che. emanA akALa avasAnathI vidyAlayanI vaDedarA-zAkhAne na pUrI zakAya evI khoTa paDI che; eTale emanA svargavAsanI neMdha A sthAne ja levI ucita mAnI che. 50mA varSamAM (tathA bAvanamAM varSamAM paNa) A zAkhA mATenI sthAnika kamiTI nIce mujaba che - zrI jasubhAI maNilAla zAha , maMtrIo zrI rasikalAla chaganalAla zAha zrI jamanAdAsa kALidAsa jhaverI zrI lAlarAMda bhAIlAla zAha zrI cImanalAla chaganalAla zAha zrI kAMtilAla cImanalAla zAha valabha vidyAnagara (ANaMda) zAkhAnI taiyArI vidyAlayane mukhya uddeza bane teTalA vadhu vidyArthIone vidyAlayano lAbha maLe e ja rahyo che. ane vidyAlayanA saMcAlake A uddezane pAra pADavA mATe harahaMmeza dila daIne prayatna karatA rahe che. vidyAlayanA kAryavAhake e sAmAnya rIte evuM dheraNa svIkAryuM che ke jyAM yunivarsiTI hoya tyAM vidyAlayanI zAkhA sthApavAnA zakya prayatna karavA. ANaMda pAse vallabha vidyAnagaramAM saradAra paTela yunivarsiTInI sthApanA thaI tyArathI ja mULa vaDhavANa zaheranA vatanI ane ghaNAM varSothI ANaMdamAM rahetA dharmabhAvanAzIla zrIyuta maNilAla narasIdAsa dezIne ema lAgyA karatuM hatuM ke vallabha vidyAnagaramAM vidyAlayanI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vidyAlayanI vikAsakathA zAkhAnI sthApanA thAya che tethI ghaNA jena vidyAthIo ene lAbha laI zake. avasara joIne emaNe pitAnA mananI A vAtanI vidyAlayanA mAnada maMtrI zrIyuta caMdulAla vardhamAna zAhane jANa karI. samAjanuM utthAna mukhyatve keLavaNI dvArA ja thaI zakavAnuM che, e pAyAnI vAta zrI caMdubhAIne manamAM barAbara vasI gaI che. tethI ja to teo vidyAlayanA kArya kSetranA vistAra mATe ane enI navI navI zAkhAonI sthApanA mATe hamezAM jhaMkhatA ja hoya che. eTale emaNe zrI maNibhAInI A vAtane saharSa AvakAra Apyo. ane zrI caMdubhAInI yogya rajUAtathI vidyAlayanI vyavasthApaka samitie paNa e vAtane vadhAvI lIdhI. chevaTe zrI maNibhAI dozInA prayAsathI vi. saM. 2018nA vasaMta paMcamInA zubha divase (tA. 8-2-62nA roja) A zAkhAne mATe 79 guMThA jeTalI jamIna Azare sADA sAta hajAra rUpiyAmAM kharIdI levAmAM AvI. A vicArane mUrta rUpa ApavAmAM ANaMda ane enI AsapAsanAM gAmanAM jaina bhAIoe paNa sAro sahakAra Apyo hato. - A pachI A zAkhAnA makAnanuM bAMdhakAma thaI zake evI jarUrI pUrva taiyArI pUrI thatAM, pUjya AcArya mahArAja zrI vijayanaMdanasUrIjI mahArAje kADhI Apela muhUrta pramANe, vi. saM. 2020nA mAha sudi bIja, tA. 16-1-64 ne guruvAranA roja A zAkhAnA makAnane bhUmikhananavidhi naDiyAdanA prasiddha Do. jayaMta ema. zAhane hAthe karAvavAmAM AvyuM. A makAnane zilAropaNavidhi te pachI thoDA ja vakhatamAM, vi. saM. 2020nA mAha sudi 11, tA. 25-1-64ne zanivAranA roja vallabha vidyAnagaranI saradAra vallabhabhAI vidyApIThanA upakulapati zrIyuta IzvarabhAI jeThAbhAI paTelanA pramukhapade, mULa khaMbhAtanA vatanI ane muMbaImAM rahetAM, jANItI cImanalAla pepara kaMpanIvALA zrIyuta cImanalAla prANajIvana zAhanA hAthe karAvavAmAM AvyuM. A samAraMbhamAM muMbaIthI vidyAlayanA saMcAlake sArI saMkhyAmAM hAjara rahyA hatA uparAMta ANaMda ane enI AsapAsanAM gAmanA jana bhAIo paNa ghaNA AvyA hatA. A prasaMge zrI cImanabhAIe A zAkhAnA pustakAlayane mATe pitA taraphathI agiyAra hajAra rUpiyA ApavAnI jAherAta karI hatI, ane vidyAlayanA kAryavAhakonI kAryadakSatAne bhAvabharI aMjalI ApI hatI. pramukhasthAnethI bolatAM zrI IzvarabhAI paTele kahyuM hatuM ke - "vidyAnagara e mAtra vidyAne mATe ja sthapAyela sthAna che. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI preraNAthI A vidyAlayanI sthApanA thaI ane tenI zAkhA vidyAnagaramAM thAya che e AnaMdajanaka ghaTanA che. dharmanI sarvatomukhI pAyAnI keLavaNI maLe e agatyanuM kArya che, ane cAritraghaDataranI daSTie paNa e vadhu upayogI che. keLavaNImAM naitika zikSaNanI jarUra che. vidyArthIone le tarUpe apAtI Arthika sahAyanI yojanA khUba prazaMsAne pAtra che." (riporTa 49: pR. 21-22) * ahIM e vAtanI jANa karatAM AnaMda thAya che ke A zAkhAnA 80 vidyAthIo rahI zake evA AlizAna makAnanuM bAMdhakAma pUruM thaI gayuM che; ane tA. 18-6-7 nA roja paMcakalyANaka pUjA bhaNIne, 31 vidyArthIothI, A zAkhAnA kAryanI zubha zarUAta karavAmAM AvI che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daH vidyAlayanI zAkhAo zeTha gokuLabhAI mULacaMda jene hosTela (muMbaImAM vadhu vidyArthIo mATe kAmacalAu vyavasthA) zeTha zrI gokuLabhAI mULacaMda vidyApremI zrImAna hatA ane zikSaNanA kAryane protsAhana maLe evI keTalIka sakhAvate emaNe karI hatI. emanA suputra zrI maNibhAIe pitAnA pitAzrInI yAdamAM muMbaImAM elphinsTana reDa upara parelamAM eka hosTela baMdhAvI hatI. jaina samAjamAM dhIme dhIme ucca zikSaNanI bhUkha vadhatI jatI hatI, ane vidyAlayanI suvyavasthAnI lokapriyatAne lIdhe ghaNA vidyArthIo vidyAlayamAM dAkhala thavA prerAtA hatA. paNa jagyAnI maryAdita sagavaDane kAraNe aneka sugya vidyArthIonI arajIo paNa nakAravI paDatI hatI. vidyAlayanA bhAvanAzIla saMcAlakone A vAtanuM ghaNuM duHkha hatuM; ane Ane kaMIka upAya zodhavA teo hamezAM vicAratA rahetA hatA. emanI A ciMtAno kaMIka khyAla 30mA ripiTa (pR. 24-25)mAMnA nIcenA lAgaNu bhInA udgAro uparathI paNa AvI zake ema che - bhaNavAnI abhilASAvALAne sthaLa ke dhanasahAyane abhAve abhyAsa mUkI de paDe to te vAta ApaNane pAlave tema nathI. ekalA muMbaI zaheramAM 400 vidyAthIo rahe teTalI vyavasthA karavAnI jarUra che. atyAranA vidyAthIonA valopAta, rakhaDATa ane phaphaDATa jeNe joyA jANyA hoya tene A bAbata mulatavI rAkhavAnuM kahevAmAM Ave to kharekhara kheda thAya tevuM che. ane keLavaNInA praznanA nikAlamAM samAjane jyavAra che, rASTranI unnatinA UMDA pAyA che ane sAdhyane samIpamAM lAvavAnA vyavasthita samAraMbho che." A daramyAna emanuM dhyAna A hosTela tarapha gayuM ane De. zrI jayaMtIlAla suracaMda badAmI, pIeca.DI. mAraphata A hosTela vidyAlayanA vidyArthIone vasAvavAnA upayoga mATe vidyAlayane maLe e prayatna cAlu karavAmAM Avyo. zeTha zrI gokuLadAsa mULacaMdanA pautra zrI cInubhAI maNibhAI sAthe doDheka varSanI vATAghATane aMte, A hosTelanuM samArakAma vidyAlaya pitAne kharca kare e zarate, pAMca varSane mATe e hosTela vidyAlayane eNpavAne zrI cInubhAI saMmata thayA. vidyAlayanI sAmAnya samitie tA. 2-7-44nA roja A goThavaNane potAnI maMjUrI ApI ane A ImAratanA samArakAma mATe paMdara hajAra rUpiyA maMjUra karyA. tarata ja A makAnanuM samArakAma hAtha dharavAmAM AvyuM, ane makAnanuM udghATana kaeNlejonA bIjA satranI zarUAtamAM karAvavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. e pramANe tArIkha 12-11-1944nA roja sAMjanA 4 vAgatAM jANItA dharmapremI, vidvAna, surata nivAsI zrIyata suracaMdabhAI parasetamadAsa badAmInA varada haste A makAnanuM uddaghATana karIne emAM vidyAlayanI muMbaInI zAkhAnI zarUAta karavAmAM AvI. A prasaMge Agama dvAraka pUjya AcArya mahArAja zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja padhAryA hatA, ane teoe, te divase savAramAM A samAraMbha mATe bAMdhavAmAM Avela vizALa maMDapamAM, mananIya Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA 84 vyAkhyAna Apyu hatuM ane khapeAre paMcakalyANaka pUjA bhaNAvavAmAM AvI hatI. zarUAtamAM A sthAnamAM 21 vidyAthI ene rAkhavAmAM AvyA hatA. AgaLa jatAM emAM 50 vidyAthI Ane rAkhavAmAM AvatA hatA. A geAThavaNa, karAra pramANe, pAMca varSa sudhI cAlu rahyA bAda zeTha zrI geAkuLabhAInA pautrAnI icchA e hrAsTelanA vahIvaTa peAtAnA hastaka levAnI thavAthI tA. 30-4-1949 nA rAja vidyAlaye e makAnanA kamajo emane soMpI dIdhA. vidyAlayanA jUnA makAnane have vadhu vizALa manAvavAnI kAI zakayatA na hatI, ane pAMca varSa mATe vadhu vidyAthI ene rAkhavAnI je sagavaDa maLI hatI tene jatI karyAM vagara paNa chUTako na hatA. paNa svIkArela karAranuM pAlana game tema karIne karavAnuM ja hatuM. muMbaImAM zAkhA mATe jamIna vidyAlayanI pacAsa varSanI kAryavAhInA pariNAme muMbaInA vidyArthIgRha uparAMta amadAvAda, pUnA ane vaDAdarAnI traNa zAkhAe sthapAI cUkI hatI, ane e cAre sthAnAmAM thaI ne savAtraNase sADAtraNaso vidyArthIone rAkhavAmAM AvatA hatA. uparAMta vallabha vidyAnagara (ANu Mda)nI zAkhAnA makAnanuM bAMdhakAma paNa zarU thaI gayuM hatuM. A rIte aradhI sadI daramyAna vidyAlayanA vikAsa vidyAlayanA sacAlake satASa ane gaurava laI zake evA thayeA hateA. paNa sAthe sAthe dezamAMnA anya samAjonI jema jaina samAjamAM paNa ucca zikSaNanI ruci sArA pramANamAM vadhI hatI, ane samAjanA abhyudaya mATe, e rucine preAtsAhana ApavA mATe vadhAremAM vadhAre sagavaDa paNa ochI paDe evI sthiti hatI e hakIkata vidyAlayanA vicakSaNa kAryakaronA dhyAna bahAra na hatI. samAjanA bhalAnI dRSTie A sthiti khUba AvakAradAyaka hatI; eTale zikSaNanA guNa pakSapAtI vidyAlayanA saMcAlakA hamezAM vadhAre ne vadhAre vidyArthIone vidyAlayanA lAbha kevI rIte ApI zakAya enI ja ciMtA ane vicAraNA karatA rahetA. A vicAraNAmAMthI emane muMbaImAM vidyAlayanI zAkhA zarU karI zakAya evI jamIna kharIdavAnA vicAra sphuryAM. ane vidyAlayanI vyavasthApaka samitie e vicAranuM svAgata karIne TUMka samayamAM ja ghATakoparamAM eka plATa kharIdyavAnA nirNaya karIne enA amala pharavAnI vidyAlayanA TrasTIone sattA ApI che. vidyAlayanA suvaNu maheAtsavanA 50mA varSoMmAM bharavAmAM AveluM A pagaluM vidyAlayanA sa'cAlakAnI vidyArthIe pratyenI hArdika lAgaNInI sAkSI pUravAnI sAthe vidyAlayanI vikasatI jatI kAryazaktinI paNa sAkSI pUre che. vyaktinI uMmara vadhatAM e vRddha thAya che, jyAre, jAhera saMsthAnuM saMcAlana jo sucAru rIte thatu rahetu hAya teA, saMsthAnI uMmara vadhavA sAthe enAmAM navuM joma pragaTe che : vidyAlayanA vadhu vikAsa mATe jamInanI kharIdvI karyAMnI A ghaTanAe A vAtane puravAra karI ApI che. * agAu sUcavavAmAM AvyuM che tema, bAvanamA varSomAM A zAkhA kAma karatI thaI gaI che, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM : vidyAlayanI zAkhAe 85 vidyAlayanAM zarUAtanAM 30-31 varSanA samayane vidyAlayanI sthiratAnA, enA pAyAnI dRDhatAnA tema ja yazanAmI, leAkapriya ane vikAsagAmI kAryavAhInA yuga tarIke pichAnI zakIe, te te pachInA 20-22 varSInA samayane vividha zAkhAonI sthApanAne kAraNe tema ja sAhitya prakAzananI viziSTa pravRttinI zarUAtane kAraNe vidyAlayanA vikAsanA yuga tarIke khuzIthI pichAnI zakIe. AmAM zarUAtamAM vidyAlayanI vyavasthApaka samitinA sabhya tarIke ane pachIthI mAnada maMtrI tarIke zrI caMdulAla vamAna zAhe ghaNuMA agatyanA, mArgadarzIkA ane nirNAyaka phALe ApyA che, ema kahevuM joI e. emanA sahakAya karAe ApelA sAtha paNa eTalA ja mahattvanA che. " | [][][][][][][] ]] vidyAlayamAM ApanuM nAma amara karA " dAnavIr seTha devakaraNu mUlajI joga dha lAbhanI sAthe mAlama thAya je gaI kAle amArI sAthe tamArI je vAta thaI hatI te mujaba ane amuka vizvAsu AdamInI sAthe thayelI vAcita mujaba amArA vicAra nIce mujaba jaNAya che. " heAspITalanI vAta ghaNI meATI ane azakaya jevI amane lAge che teA enA badalAmAM hAspITalanI jaladI jarUrata na paDe evI rIte ApanA sAdhi bhAI enI tadurastIne mATe khAsa sagavaDa meATA pAyA upara thAya teA vadhAre sArUM anavA joga che ane A kAma jaina samAjamAM Aja sudhI thayu' nathI. ApanuM nAma prathama naMbare Avaze ane hamezAMne mATe kAyama raheze mATe ghaNAM nAnAM nAnAM kAme karavA karatAM eka ja meDhu ane saMgIna kAma thAya teA kAMI paNa karyuM kahevAya. A bAbata prathama paNa kaI vakhate patrAmAM tamane jaNAvela yAda haze. " e uparAMta zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM ApanuM amar nAma amadAvAdavALA vADIlAla sArAbhAInI mAphaka thavAnI jarUrata che e Apa pAte jANeA che, kAraNa ke prathamathI Ape ja zrI mahAvIra jaina vidyAlayanuM kAma mAthe lIdheluM che. " A e kAma kharAM ApanI jIMdagImAM lAhe levAnAM samajavAmAM Ave che, te AzA che ke Apa jarUra udAratA dAkhavI vicArI eka makkamapaNu' jaNAvazeA. meAtIcaMdabhAI Avaze tyAre banI zakaze te| huM paNa AvIza. hAla e ja. da. vallabha vi. nA dharmalAbha, pU. A. ma. vijacavallabhasUrijI tA. 7-6-29 [ AcAya mahArAje zrI devakaraNa zeThane lakhela patra. A patra lakhyA pachI 12 divase, tA. 19-6-ra9nA rAja, zrI devakaraNa roDhanA svargavAsa thayA. ] # # # #3Ri Si - an an u Ri - Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa sAtamuM : vidyAthIo vidyAlayanuM astitva vidyArthIone lIdhe tema ja vidyArthIone mATe ja che eTale vidyAlayanI sthApanA ane pragatinI kathA e kharI rIte vidyArthIoe lIdhela vidyAlayanA lAbhanI ane sAdhela pragatinI ja kathA banI rahe che. matalaba ke vidyAthIo ja vidyAlayanuM jIvana ane sarvasva che. vidyAlayanA saMcAlako vidyArthIo mATe kevI AzA ane prazaMsAnI dRSTi dharAve che te sAtamA riporTa (pR. 16)nI nIcenI eka ja paMktithI samajI zakAya che - "ApaNe atyAranA vidyArthIo eTale ApaNI bhAvI jaina manoratha sRSTi che." vidyArthIo aMge zarUAtathI ja vidyAlayanA saMcAlakonuM valaNa be prakAranuM rahyuM che: eka te, sAmAnya ke garIba sthitinA hoziyAra vidyAthIne abhyAsa Arthika sagavaDanA abhAve na rUMdhAya te tarapha dhyAna rAkhavuM ane bIjuM, vighAlayane lAbha vadhAremAM vadhAre vidyArthIone maLe ene khyAla rAkhave. sAmAnya sthitinA suyogya vidyArthIonuM saMcAlakenA haiye keTaluM hita hatuM te tema ja jagA khAlI hoya te peiMga vidyArthIone rAkhIne bane teTalA vadhu vidyArthIone lAbha ApavAnI kevI bhAvanA teo dharAvatA hatA te cothA varSanA riporTa (pR. 7)mAMnA nIcenA lakhANa uparathI paNa jANI zakAya che: zrI vidyArthIne bhoge pagane dAkhala karavAmAM saMsthAno uddeza jaLavAto nathI. paNa sagavaDa ane samAsa hoya to khAlI rahetI jagA menejiMga kamiTI paga vidyArthIothI te varSa mATe pUre evI sattA ApavAnI jarUrIAta lAge che." A lakhANumAM jaNAvavAmAM AvyuM che te pramANe, zrI vidyArthIone dAkhala karavA chatAM jagA khAlI hoya te saMsthAe pitAnA dhArAdhoraNamAM svIkArela pramANa karatAM paNa vadhu saMkhyAmAM peiMga vidyAthIone dAkhala karavAnI sattA vidyAlayanI vyavasthApaka samitine ApavAmAM Ave eTalA mATe, tA. 7-9-24nA roja vidyAlayanI sAmAnya samitinI sabhA belAvavAmAM AvI hatI. A sabhAe kI vidyArthIone geralAbha na thaI bese eTalA mATe chevaTe A mAgaNIno spaSTa InakAra karI dIdhe e uparathI paNa sAmAnya sthitinA vidyAthIo pratye saMsthA kevI hamadardabharI bhalI lAgaNuM dharAve che te jaNAI Ave che. A sAmAnya samitinI sabhAnI kAryavAhIne ahevAla ApatAM "pacIza varSanI kAryavAhI" (pR. 1920)mAM kahevAmAM AvyuM che ke - saMsthAnA dhArAdhoraNamAM zarUAtathI eka niyama rAkhavAmAM AvyuM che ke "vyavasthApaka samiti paga vidyArthInI saMkhyA evI rIte mukarara karaze ke te vadhAremAM vadhAre lena vidyArthIo karatA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 : vidyArthI e 27 eka tRtIyAMza bhAgathI vadhAre nahi hAya.'1 Ano artha e thayo ke traNa leAna vidyArthI saMsthAmAM dAkhala karavAmAM Ave tyAre eka peiMga vidyArthI rAkhI zakAya. A pramANa bahu vicAra karIne zarUAtathI ja svIkAravAmAM AvyuM che. saMsthAnA cothA varSamAM A pramANu para apavAda karavAnI sattA vyavasthApaka samitine ApavAnI bAbata janarala sabhAmAM vicAra mATe rajU karavAmAM AvI hatI. kAraNa ke te vakhate peiMga vidyArthI A sasthAmAM meTI sakhyAmAM AvavA icchA dharAvatA hatA ane dara varSe uparanuM pramANa jALavavAmAM bhAre muzkelI paDatI hatI....muMbaImAM lAlabAgamAM saMdhanI meTI medanI jAmI hatI. te vakhate peiMga ane leAna vidyArthInA upara jaNAvelAM pramANeAmAM pheraphAra karavAnI sattA vyavasthApaka samitine ApavAnI jarUrIAta para maMtrIe vivecana karyuM. peIMga ane leAna vidyArthIonA pramANamAM pheraphAra karavAnI vyavasthApaka samitine sattA ApavAnAM aneka kAraNeA maMtrIe rajU karyAM, te para keTalAMka vivecano thayAM ane darakhAsta pasAra thavAnI lagabhaga aNI upara hatI. " te vakhate zeTha meAtIlAla mULajI khaDA thaI gayA. temaNe kharekhara bhASaNa karyuM. temanA kahevAtA sAra e hatA ke ApaNe A vidyAlaya khAsa madhyama varga ane garIba sAdhI bhAI enA hita mATe kADhyu che, dhanavAna peiMga vidyArthI te game tyAM sagavaDa karI laI bhaNaze, paNa khUba vicAra karI perTIMga ane leAna vidyArthInA pramANanuM je dheAraNa ApaNe svIkAryuM che, temAM jarA paNa pheraphAra karavAnI jarUra nathI. emaNe peAtAnI dalIlanA TekAmAM keTalAka dAkhalAo ApyA ane sanA Azraya vacce vyavasthApaka samitie bhalAmaNa karelI ane maMtrIe rajU karelI peiMga ane leAna vidyArthInA pramANamAM apavAda karavAnI vyavasthApaka samitine chUTa ApavAnI darakhAsta sarvAnumate radda thaI gaI." vidyAlayanA lAbha vadhumAM vadhu vidyAthIone maLe e mATe saMsthAnA sa'cAlakeA keTalA prayatnazIla ane sajAga hatA te nIcenI e noMdhA uparathI paNa jANI zakAya che. e noMdhA kahe che ke-- k A varSe vyavasthApaka kamITIne evA vicAra thayo ke A saMsthAno lAbha vadhAre sa MkhyAmAM vidyArthIo le teTalA mATe jAherakhabara sArI rIte chapAvI arjI mAgavI. ATalA uparathI muMbaInAM tema ja dezAvaranAM chApAMomAM jAherakhabara ApI hatI." ( sAtameA riporTa, pR. 8 ) C/C/ " ApaNe vidyArthI saMkhyA kamI karI zakatA nathI eTale AvakamAM vadhArA karye ja ApaNI siddhi che." ( chavvIsamA riporTa, pR. 25) vaLI vidyAthIone mATe judA judA viSayanA abhyAsa mATenI sagavaDa karavAnI te kevI tamannA dharAvatA hatA te aMge nIcenI e nAMdhA, jANe emanI prazasti karatI hAya ema, kahe che ke-- " hajI egrikalcarala ( khetIvADI ) ane mIkenIkala lAInamAM paNa vadhAre vidyArthIe jAya te icchavA yAgya che. ApaNe sarvAM kSetromAM ApaNA bhAI ene sthAna meLavatA jovA icchIe te svAbhAvika che." ( sAtamA ripe, pR. 9 ) paradeza abhyAsa karavA agara teA anubhava meLavavA janAra buddhizALI pravINu vidyArthIone madadarUpa thavA mATe saMsthA pAse niyata phaMDa nathI. hAla pUraka rakama ApI sateSa mAnavAmAM Ave 1. atyAre e leAna vidyArthIe eka peiMga vidyArthI levAmAM Ave che. "" Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA che, paraMtu te barAbara nathI. AzAspada buddhizALI vidyArthIone paradeza mokalavA mATe eka sAruM sthAyI phaMDa UbhuM karavAnI AvazyakatA anivArya che ema amane cokkasapaNe lAge che." (41 meM riperTa, rU. 12) Arthika sagavaDa vagaranA vidyArthIonuM hita pUrepUruM sacavAya, vadhumAM vadhu vidyAthI ene vidyAlayane lAbha maLe ane vidyAnAM vividha kSetrone abhyAsa karavAnI tema ja vizeSa abhyAsa mATe paradezamAM paNa javAnI vidyArthIone preraNuM maLe e mATe vidyAlayanA saMcAlako mAtra bhAvanA bhAvIne ja besI rahe evA na hatA. vidyAthIonA hitane mATe teone je vicAra AvatA ane vidyAlayanA vikAsane mATe emane je kAma karavA jevuM lAgatuM ene amalI banAvavA mATe teo samUha bhAvanAthI dila daIne priyatna karatA ane A mATe jahemata uThAvavAmAM teo, manahara udyAnanA kuzaLa ane niSThAvAna bAgabAnanI jema thAka ke kaMTALAne badale eka prakArane AnaMda anubhavatA. Ama hevAne lIdhe ja vidyAlayane vividha zAkhAo rUpe tema ja dareka zAkhAmAM vadhu vidyAthIo rAkhavAnI sagavaDarUpe satata vikAsa thato rahyo che. vidyAlayanA vikAsanI A prakriyA atyAre paNa cAle che, ane e mATe vidyAlayanA atyAranA saMcAlake eTalA ja sajAga, prayatnazIla ane samUhabhAvanAnA sUtre baMdhAyelA che, e samAjanI khuzanasIbI ane saMsthAnA Adyapreraka AcAryazrInA AzIrvAdanuM ja phaLa lekhI zakAya. vaLI, vidyAlayanA praveza mATe TrasTa-skolarane bAda karatAM, vidyAthIonI pasaMdagInuM dhAraNa kevaLa emanI lAyakAta (guNavattA) ane jarUriyAta ja rAkhavAmAM AvyuM che. ane e mATe saMsthAnA baMdhAraNamAM je suspaSTa ane sunizcita jogavAIo karavAmAM AvI che enuM pUrI sAvadhAnI sAthe pAlana karavAmAM Ave che. saMsthAnI zarUAtathI ja AvI taMdurasta ane niSpakSa paddhati apanAvavAmAM Avela hovAthI vidyAthIonI pasaMdagInuM kAma kaI paNa prakAranI tANa kheMca vagara, jANe svayaM saMcAlita na hoya, e rIte bilakula saraLatApUrvaka cAlatuM rahe che. Ama thavAmAM svargastha AcArya mahArAja zrI vijayavallabha sUrijI mahArAja tathA emanA samudAyanA munivaree dAkhavelI nirmohavRtti ane taTasthatA tema ja saMsthAnA saMcAlakoe dAkhavelI saMsthAnA baMdhAraNa pratyenI vaphAdArI ane kheladilI dAkhalArUpa banI rahe evI che. Ane lIdhe ja saMsthA uttarottara vikAsa sAdhI zakI che, DAM kA nathI. vidyAthInI pasaMdagI mATe apanAvavAmAM Avela dharaNane khyAla nIcenI taidha uparathI paNa AvI zakaze. e ne kahe che ke - vidyArthIonI lAyakAta ane tenI jarUra upara ja lakSya ApavAmAM Ave che. AthI keTalIka vAra bhalAmaNa karanArAone kheda thavAno prasaMga Ave che; paraMtu bhalAmaNanI kaI bAbata para kamITI vicAra karatI nathI, e bAbata ahIM khAsa jaNAvavAnI jarUra e che ke A saMsthAmAM jJAti ke bhalAmaNa upara lakSya na ApavAne saMbaMdhe koIe kheda karavAnuM kAraNa nathI. AkhI zvetAMbara kemanI najare jovAnI ApaNe Teva pADavAnI jarUra che ane te sAthe lakSyamAM rAkhavAmAM Ave che." (trIjo riporTa, pR. 14) arajI pasAra karatI vakhate gAma ke kema upara lakSya jarA paNa apAtuM nathI. saMsthAnA niyamane gya hoya, jarUriyAtavALA hoya ane sahAya vagara abhyAsa karavA azakta hoya tene kaI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7: vidyArthIo bhedabhAva vagara anna dAkhala karavAmAM Ave che, ane te uparAMta jagA khAlI rahe, sagavaDa hoya to peIMga vidyArthIne sthAna ApavAmAM Ave che." ( chaThTho riporTa, pR. 10 ) saMsthAmAM dAkhala karatI vakhate jJAti ke dezane gaNanAmAM levAmAM AvatA nathI. vidyArthInA abhyAsanI sthiti, vaya, kauTuMbika sthiti ane jarUrIAta para khAsa lakSya apAya che, chatAM parizibdo parathI joI zakAze ke lagabhaga sarva prAMti ane vibhAgone tathA sarvajJAtione sapramANa nyAya maLe che. amuka zaheranA vidyArthIne dAkhala na karatAM koI vAra kacavATa thAya che to te saMbaMdhamAM jaNAvavuM asthAne nahi gaNAya ke amAre AkhI jaina komanI dRSTie kAma levAnuM che, samaSTinA hitamAM vyaktiono samAveza thaI jAya che ane khAsa agavaDa na thAya tenI cIvaTa rAkhavA chatAM vyaktigata apavAda lAge to pUchAvavuM, tapAsa karavI, paNa vinA kAraNe saMsthA viruddha abhiprAya bAMdhI de nahi, tenI viruddha eka taraphI hukamanAmuM karI nAkhavuM nahi." (AThamo riporTa, pR. 7) vidyAthIonI pasaMdagInuM dhoraNa AvuM guNavattAmUlaka hovAne lIdhe ekaMdare vidyAlayamAM praveza meLavatA vidyArthIo prathama kakSAnA ke ucca kakSAnA tema ja buddhizALI ja hoya che. paNa sArA vidyAthIo maLavA mAtrathI ja rAjI thaI javAnuM nathI hotuM; je jarUrI dekharekha ane sAvacetI rAkhavAmAM na Ave to sArA vidyAthIone abhyAsamAM (tema ja vartanamAM paNa) pAchA paDI jatAM vAra lAgatI nathI; A vAta vidyAlayanA saMcAlake barAbara jANatA hatA; ane jyAre paNa, parIkSAnA pariNAmo dvArA, vidyAthI onA abhyAsamAM kacAza AvyAne khyAla Ave tyAre te jarUrI cImakI ApavAnuM tema ja AtmanirIkSaNa karavAnuM paNa na cUkatA. mukhyatve AvI jAgRtine lIdhe ja vidyAlayanA vidyArthIonI guNavattAnuM dhoraNa sacavAI zakyuM che ema kahevuM joIe. vidyAlayanA saMcAlakonI A vizeSatAnuM darzana nIcenI keTalIka mAM paNa thaI zake che. e neMdhe 29 paikI 18 vidyAthIo pasAra thayA che. pasAra thanAramAMthI 8 sekanDa kalAsamAM Ave che, ane eka pharsTa kalAsamAM Ave che. A varSanuM pariNAma saMtoSakAraka lekhI na zakAya. vidyArthIone te saMbaMdhI ghaTatI cetavaNI ApavAmAM AvI che ane navIna varSamAM tenuM pariNAma jarUra dekhAze evo pUrato saMbhava che." (sAtamo riporTa, pR. 7) saMsthAmAM sarva prakAranI sagavaDa maLavA chatAM ra9 paikI pAMca vidyArthIo nApAsa thayA che. e uparathI vicAravAnuM e prApta thAya che ke taddana narama vidyArthI hoya tene eka varSanI tapAsane pariNAme paNa baMdha karI zakAya evI vyavasthA hovI joIe evI amArI sucanA che. eka bIjI bAbata paNa vicAravA gya che. 24 pasAra thanArA vidyArthImAMthI 10 sekanDa kalAsamAM Ave che jyAre pharsTa kalAsamAM to mAtra eka ja Ave che. pUratI sagavaDa chatAM pariNAma AvuM Ave te bahu saMtoSakAraka na ja lekhAya. vidyArthIone mAthe abhyAsa sAthe kamAvAnI ciMtA nathI, AMtara vyavasthA upara bahu ja dhyAna ApavAnuM hoya che, chatAM sArA kalAsamAM moTI saMkhyA kema na Ave ane eka paNa vidyArthI napAsa kema thAya te samajAtuM nathI. AyaMde A saMbaMdhamAM vidyArthIo bahu muddAma lakSya Apaze evI AzA rAkhavAmAM Ave che." (AThamo riporTa, pR. 6) A varSanA AMkaDA uparathI jevAze ke InTara ArTsanuM pariNAma sarvathI vadhAre kharAba che. vidyAthIone dAkhala karatI vakhata batAvAyelI udAratAnuM e pariNAma lAge che. A vakhate vidyAthI Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA ene cetavaNI ApavAmAM Ave che ke je AvI rIte pariNAma AvyA karaze to eka parIkSAmAM nApAsa thanArane paNa rada karavAno TharAva karavo paDaze. A varSamAM vadhAre udyoga, khaMta ane cIvaTa vidyArthIo rAkhaze evI khAtarI maLI che. A saMbaMdhamAM kamiTIe tapAsa karavAnI jarUra che. AvatI kamiTI e saMbaMdhamAM jarUra egya tapAsa ane tajavIja karaze evI amArI sUcanA che." (navame riporTa, pR. 8-9) saMsthAmAM bhaNatA 38 vidyAthIo parIkSAmAM beThA temAMthI 22 pasAra thayA te paikI 12 sekanDa kalAsamAM AvyA, 1 pharsTa kalAsamAM Avyo ane te paikI 7 grejyueTa thayA. pariNAme 16 nApAsa thayA, pariNAma 58 TakA AvyuM. yunivarsiTInI parIkSAmAM 31 beThA temAM 18 pasAra thayA tenuM pariNAma 58 TakA AvyuM. A pariNAma asaMtoSakAraka che. ATalA varSamAM AvuM maMda pariNAma AvyuM nathI. eka paNa vidyArthI eka parIkSAmAM nApAsa thAya to nIcuM jovarAvanArI hakIkta banI che ema vidyArthIe jANavuM joIe. kema je rIte temanI upara AzA bAMdhe che tenA upara A te mATe prahAra kahevAya. jIvananI zarUAtamAM eka varSa pachAta paDavuM e nAnI sunI nukasAnI nathI." (agiyAramo riporTa, pR. 7-8) e 51 vidyArthI parIkSAmAM beThA temAM 35 pasAra thayA ane 16 napAsa thayA eTale parIkSAnuM pariNAma 68 TakAthI sahaja vadhAre AvyuM. A pariNAma saMtoSakAraka na gaNAya. e vidyAthIo paikI yunivarsiTInI parIkSA 38 vidyAthIne hatI te paikI 26 vidyAthI pasAra thayA. pariNAma 68 TakA AvyuM. A pariNAma paNa saMtoSakAraka na gaNAya. ApaNe tyAM vidyAthIne sarva prakAranI sagavaDa apAtI hoya, temane anya keTalAka vidyArthI peThe bhaNavA sAthe raLavAnI ciMtA na hoya, chatAM 16 vidyArthI parIkSAmAM pasAra na thAya to ghaNuM kharAba gaNAya. AthI paNa vadhAre dilagIrI bharelI vAta to e banI che ke A varSe pAMca vidyArthIo ekanI eka ja parIkSAmAM uparAuparI be varSa niphaLa thayA. saMsthAnA dhArAdhoraNa pramANe ame temane rada karyA che....AmAM saMsthAne keTalo anyAya thAya che te vidyArthIoe vicAravAnuM che. inTara komarsa jevI parIkSAmAM uparAuparI be vAra nApAsa thavuM eTale emaNe vidyAlayanAM traNa varSa bagADayAM. tema ja adhure abhyAse temane rakhaDavuM paDayuM. A hakIkta amArI najaramAM bahu gaMbhIra jaNAI che." (bAramo riporTa, pR. 7-8) vidyAlayanA vidyArthIonA abhyAsanA dhoraNanI ane parIkSAnA pariNAmonI ucca kakSA TakAvI rAkhavAmAM saMcAlakonI A khabaradArIe ghaNe agatyane hisso Ape che emAM zaka nathI. paradezamAM tathA dezamAM vidyAlaya bahAra abhyAsa sane 1915mAM vidyAlayanI sthApanA thaI, ane 1946mAM saMsthAnI pahelI zAkhA amadAvAdamAM sthapAI, e daramyAnanAM 31 varSa sudhI vidyAlayanuM vidyArthIgRha mAtra muMbaImAM ja hatuM, chatAM vidyAlayanA saMcAlakoe e Agraha kyAreya nahote rAkhyo ane hajI paNa nathI rAkhatA ke je vidyAthIo vidyAlayamAM rahIne abhyAsa kare emane ja vidyAlayane lAbha Ape. mAtra muMbaImAM ja vidyAlaya hatuM tyAre tema ja amadAvAda, pUnA ane vaDodarAmAM vidyAlayanI zAkhAo sthapAI te pachI paNa je je vidyAzAkhAonA abhyAsa mATenI kaoNleje A sthAnomAM na hatI, ane, AvI kolejo hovA chatAM, jemAM vidyArthIone amadAvAdama' nA saMcAlakoe evI ja sa kare emane ja vighAla' Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7H vidyArthIo praveza maLI zako na hato, te vidyAzAkhAone abhyAsa suyogya vidyArthIo paradezamAM jaIne tema ja dezamAM vidyAlayanI bahAra rahIne paNa karI zake evI jogavAI saMsthAnA baMdhAraNamAM ja karavAmAM AvI che. saMsthAnA uddeza ane kAryakSetranuM vivaraNa karatI baMdhAraNa nI trIjI kalamamAM sUcavavAmAM AvyuM che ke - "saMsthAnA phaMDa anusAra ucca abhyAsa mATe vidyArthIone paradeza mokalavA prabaMdha karavo, bhAratamAM ucca abhyAsa mATe anya sthaLe mokalavA." A jogavAI pramANe, phaMDanI maryAdA hovAne kAraNe, paradezamAM abhyAsa mATe to maryAdita pramANamAM ja vidyAlaya sahAya ApI zakela che, chatAM vidyAlayanA saMcAlako A dizAmAM paNa vidyAlaye samayane anurUpa kAma karavAnI taiyArI karavI joIe e mATe hamezAM ciMtA sevatA ane zakya prayatna karatA rahyA che. sane 1lpa6mAM (tA. 28-6-56 nA reja) "AcArya zrI vijayavallabhasUrismArakagraMtha"nA prakAzana samAraMbha muMbaImAM zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade ujavAye te vakhate vidyAlayanA marathadazI mAnada maMtrI zrIyuta caMdulAla vardhamAna zAhe lAgaNIbharyA zabdomAM A bAbatanI rajUAta karatAM kahyuM hatuM ke - " ahIM abhyAsa karatA vidyArthIo mATe ApanA taraphathI je sahAya ane sahakAra maLela che te mATe samAja jarUra gaurava laI zake, paNa paradeza javAnI icchA sevanAra buddhizALI vidyArthIo mATe haju sudhI ApaNe sakriya kArya karI zakyA nathI ethI du:kha thAya che. mAtra dezamAM ja nahIM paNa paradezamAMya ApaNA vidyArthIo potAnI, potAnA samAjanI, dezanI, dharmanI kIrti phelAve evuM te sau koI Icche che. ApaNA deza karatAM paradezamAM keLavaNIno vadhu vikAsa thayela che. tyAM saMzodhana mATe aneka sAdhana tema ja mArgadarzaka che. ApaNe vidyArthI vadhu jJAna prApta karI samAja nI tema ja rASTranI upayogI sevA karI zakaze e niHzaMka che. ghaNAM varSanI amArI jhaMkhanA che ke vidyArthIone paradeza mokalavA sAru eka niyata phaMDa hovuM jarUrI che. atre padhArelA sarva bhAI-bahenone amArI AgrahabharI vinaMtI che ke Apa A mAgaNI khUba dhyAnapUrvaka vicAraze. samAjanA agragaNya AgevAno, sAdhanasaMpanna sajana ane vepArI baMdhuo samakSa A vijJapti bahu ja AzA ane zraddhAthI rajU karIe chIe. samAjanA vidyArthIvarga taraphathI Apane vinaMtI karIe chIe ke dara varSe pacIsa hajAra rUpIA paradeza abhyAsa karavA jaI zake evA buddhizALI vidyArthIone sahAya karI zakAya evuM eka sthAyI phaMDa UbhuM karavAmAM madada kare ane preraNA Ape." A prasaMgane 10 varSa vItI gayA pachI paNa A dizAmAM khAsa beMdhapAtra kahI zakAya evuM kAma thaI zakayuM nathI. tethI saMsthAnA suvarNa mahotsava nimitte moTo suvarNa. mahotsava-nidhi ekatra karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che temAMthI phaMDanI anukULatA pramANe amuka rakama paradeza-abhyAsa mATe anAmata rAkhavAnuM vicAravAmAM AvyuM che. Ama paradeza-abhyAsane protsAhana ane sahAya ApavA mATe dhAraNA mujaba Arthika sagavaDa na thaI zakI tethI e kArya maryAdita pramANamAM ja thaI zake e svAbhAvika che. paNa hiMdustAnamAM khAsa viziSTa viSayane abhyAsa vidyAlayanI bahAra rahIne karavA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA mATenI jogavAInI sthiti AnA karatAM judI tema ja saMtoSakAraka che. vidyAlayanA saMcAlakoe saMsthAnI zarUAtathI ja viziSTa viSayanA abhyAsa mATe suyogya vidyArthIo - vidyAlaya sivAya bIjAM sthaLAmAM paNa vidyAlayanA vidyArthI tarIke rahI zake e bAbata tarapha dhyAna ApyuM hatuM ane atyAre paNa Ape che. bIjA ja varSamAM be vidyArthIone enjiniyariMganA abhyAsa mATe pUnAmAM rahevAnI maMjUrI ApavAmAM AvI hatI. dasamA varSamAM be vidyAthIone e ja viSayanA abhyAsa mATe karAMcI mokalavAmAM AvyA hatA. ane agiyAramA varSamAM pUnA tathA karAMcImAM abhyAsa karatA vidyAthIone kharca mATe apAtI rakama ochI paDatI hovAnI phariyAda thatAM e mATe eka peTAkamiTI nImavAmAM AvI hatI. A aMge 11mA riporTa (pR. 20): mAM kahevAmAM AvyuM che ke punA karAMcImAM abhyAsa karatA phrI vidyArthIone dara varSe 400 rUpIA lenanA egrImenTathI ApavAmAM AvatA hatA ane je rakama temane rokaDI apAya te temane khAte udhAravI e TharAva thayo hato. cAlu moMghavArIthI sadara rakama ghaNI ochI paDavAnI aneka arajIo AvatAM nIcenA cAra membaronI peTAkamITI te saMbaMdhI tapAsa karavA ane patravyavahAra karI hakIkata meLavI riporTa karavA tA. 23-1-26nA TharAvathI nImavAmAM AvI hatI. kamITInA seMbAnAM nAma zeTha hIrAlAla maMchAcaMda zAha, zeTha muLacaMda harajI, zeTha hIrAlAla amRtalAla zAha, zeTha motIcaMda giradharalAla kApaDIA. - "sadara kamiTIe patravyavahAra tapAsI anya kolejomAM tapAsa karI tA. 19-3-26nA roja riporTa karyo hato. te para me. kamITIe tA. 21-4-26ne dina TharAva karyo ke pune athavA karAMcImAM abhyAsa karanAra ApaNA vidyArthIone rU. 600) pratyeka varSa mATe vadhAremAM vadhAre ApavA ane te rakama temane khAte mAMDavAnuM temanI pAse egrImenTa karAvI sudharAvI levuM. sadara rame temaNe keLavaNInA kharca aMge ja vAparavAnI che." khAsa vidyAthIone, khAsa viSayanA abhyAsa mATe, vidyAlaya bahAra rahevAnI sagavaDa ApavAnI A praNAlikA atyAre paNa cAlu ja che. ekatAlIsamA varSamAM AvI bahAra rahI abhyAsa karatA vidyAthIonI saMkhyA 61 jeTalI hatI; 50mA varSamAM e saMkhyA 21nI hatI; ane e saMkhyAmAM dareka varSe pheraphAra thatA rahe che, e bInA A hakIkatanI sAkSI pUre che. muMbaImAM tema ja bIjA sthAnamAM vidyAlayanI zAkhAo hovA chatAM vidyAlayanA saMcAlakoe apanAvelI A udAra paddhati jema emanI vidyAvRddhinI sAcI dRSTinuM sUcana kare evI che, tema e ane bI paNa che. (bAvanamAM riporTa mujaba 21 vidyArthIo bahAra rahI abhyAsa kare che.) ghaDatara mATe cIvaTa vidyAthIonA abhyAsanI jema emanA jIvanaghaDatara ane sadvartana mATe paNa hamezAM khUba dhyAna rAkhavAmAM Ave che, tethI teo, pitAnA viSayanA marmajJa abhyAsI banavAnI sAthe, pitAnA susaMskArI jIvanathI samAja ane dezanI yathAzakya sevA bajAvIne lokapriyatA prApta karI zake ane vidyAlayanA gauravamAM vadhAre karI zake. A mATe teomAM svataMtratA ane svaniyaMtraNanI samatulA jaLavAya e khUba jarUrI che. vidyAlaye zarUAtathI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyArthI e 93 G: ja A khAkhatamAM keTalI sajAgatA khatAvI che te nIcenI keTalIka nAMdhA uparathI paNa jANI zakAya che :~ " AvI saMsthAmAM je eka ati agatyanI bAbata lakSyamAM rAkhavAnI heAya che te vidyArthIenA vartana para chApa pADavAnI, arasaparasa premamaitrI utpanna karavAnI ane baMdhubhAvanI lAgaNI vadhAravAnI che. temanA para je aMkuza rahe te jema geravAjabI dabANa karanAra na heAvA joIe tema taddana svacchaMdI banAvanAra chUTa paNa na maLavI joIe. atyaMta niyaMtraNAnA dabANathI buddhinI paripakavatA kadI thatI nathI ane niraMtara paravaza rahevA TevAyeluM mana pragati karI zakatuM nathI, jyAre taddana niraMkuza rahenArane peAtAnI jAta uparAMta anyanuM bhAna paNa rahetuM nathI. AMtara vyavasthAmAM A niyame barAbara lakSyamAM rAkhI kAma levAmAM Ave che. AthI vidyArthIone svAzrayI thavAnuM zIkhavavAmAM Ave che ane temanA para vatsala bhAve dekharekha rAkhavAmAM Ave che." (khIo riporTa, pR. 9 ) " kamiTIe jarUrI jubAnI laI laMbANu riporTa karyAM che te saMsthAnA daphatare che. ripe parathI eka vAta khAsa dhyAna ApavA ceAgya lAge che te e che ke vidyArthIoe . atyAranA vAtAvaraNane tAbe thaI javu ISTa nathI. atyAre pUrva A bhAvanAne nAza thatA cAre tarapha jovAmAM Ave che ane vinaya viveka rAkhavA e nabaLAI gaNAya che. A sthiti atratya sthiti mATe iSTa nathI. je dezamAM svataMtratAnI pASaNA vizeSa thAya che tyAM javAbadArIneA khyAla paNa eTale ja ucca varte che. atre hakkanA upara jora vadhAre apAya che, paNa pharaja-dharma tarapha taddana khedarakArI thatI jAya che e ISTa nathI. svata MtratAnA ame pASaka chIe paNa svataMtratA svacchaMdatAmAM na pheravAI jAya e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM e kharI svataMtratA meLavavAnuM lakSaNa che ema ame mAnIe chIe,' ( agiyAramA riporTa, pR. 11) ** vidyArthInA keTalAka va paDI zake tevu' jovAmAM Avyu che. keTalAka teA mAtra bhaNavA ja Ave che, ene khAvAnuM zuM maLyuM, keTaluM maLyuM, kAre maLyuM tene vicAra karavAnI phurasada ke darkAra hAtI nathI, e teA pote bhaleA ke peAtAnAM pustake bhalAM. e keAlejanA TAI me kAlejamAM jAya, sAMje pharavA jAya ane bAkInA vakhata peAtAnAM pustakAnI sAthe nimakahalAla rIte gela kare. ene tame khAdhA pachI aradhA kalAke pUche ke Aje zenuM zAka banAvyuM hatuM teA tene tene khyAla nahi hAya. kAraNa ke enuM dhyAna abhyAsa para ja che." ( " pacIza varSanI kAryavAhI ', pR. 31 ) (6 * vidyAlayamAM chAtrA rahe che e sAcA chAtrA bane ane peAtAnA cAritrya dvArA vidyAlayanI pragati ane pratiSThA vadhAre, vidyAlayane mAtra rUpiyA ApavAthI ane vidyArthIone kevaLa paisAnI madada ApavAthI kAma nahIM cAle paNa cAritranI zuddhi tarapha pUratuM dhyAna Apavu joIe, e chAtrAlayanu dhyeya che. ahI vidyArthI e jJAna meLave che paNa jJAnanI vyAkhyA ja e che ke je AcAra tarapha prere; parigraha ocho thAya evuM jJAna te sAcuM jJAna. je vastu sivAya sArI rIte jIvI zakAya evI vastu vinA calAvI le evA samAja taiyAra thAya evA prayatnA karavA joI e. jarUriyAtA ghaTI teA pApa ghaTayuM; jarUriyAtA vadhI te pApa vadhyuM. mahAvIrasvAmI kharA tyAgI hatA. chevaa dizA, vastra ane karapAtra e ja emanI pAse bAkI rahyuM hatuM." ( zrI ravizaMkara mahArAja, vaDAdarA zAkhAnA navA makAnanA udghATana prasa Mge; suDatAlIsameA riporTa, pR. 22 ) . vidyAthI onA abhyAsa ane sana mATe pariNAme se'kaDA vidyAthIe judA judA viSayanA A rIte levAmAM AvelI kALajIne nipuNu snAtako (graeNjyueTa) khanI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA zakyA hatA; ane jeo, kaI paNa kAraNasara pitAne abhyAsa pUro karyA vinA adhUre abhyAse chUTA thayA hatA, teo paNa hamezAM vidyAlaya pratye AbhAranI lAgaNuM darzAvatA rahe che. pacAsa varSanI kAryavAhIne aMte vidyAlaye judA judA viSayanA 1081 snAtake samAjane ane dezane bheTarUpe ApyA tenI vigata nIce pramANe che - 189 dAktara, 192 vinayana(Asa)nI judI judI zAkhAnA snAtake 230 Ijane 249 vijJAnanI judI judI zAkhAnA snAtako 21pa vANijya ane kAyadAnA snAtaka; 6 khetIvADInA snAtake. adhUre abhyAse chUTA thayela vidyAthIonI saMkhyA 1,494 che. emAMnA jeo snAtakapada sudhI pahoMcyA che ene pAye vidyAlayamAM ja nakhAye hatuM ema kahI zakAya. kanyAonI ucca keLavaNIne protsAhana ApavA mATe 241 vidyArthinIone rUpiyA 1,28,703 jeTalI rakamanI eNlarazipa ApavAmAM AvI che. mAdhyamika zALAomAM abhyAsa karatA vidyArthIone sahAya ApavA mATe sane 1924mAM sthapAyela "zrI sArAbhAI maganabhAI medI lena skolarazipa phaMDa"mAMthI, 50mA varSa sudhImAM, 858 vidyArthIone rUA. 95,889 jeTalI lona ApavAmAM AvI che. ucca zikSaNa letA vidyAthIone pUraka sahAya ApavAnA uddezathI sane 1935mAM sthapAyela "zrI sArAbhAI maganabhAI medI ucca abhyAsa ziSyavRtti TrasTaphaMDamAMthI 50mA varSa sudhImAM, 673 vidyArthIone rUA. 1,33,743nI lona ApavAmAM AvI che. ucca zikSaNa letAM kheDAnAM vatanI vidyArthIo tathA vidyArthinIone sahAyarUpa thavAnA uddezathI sane 1948mAM sthapAyela "zrI kheDA jaina vidyAthI ucca zikSaNa lena skolarazipa phaMDa" taraphathI, 50mA varSa sudhImAM, 100 vidyAthIo-vidyArthinIone maLIne rUA. 62,410 lena-oNlarazipa tarIke ApavAmAM Avela che. uparAMta, vidyAlayanI kAryavAhIne yazasvI banAvavAmAM eTale ke sAmAnya sthitinA vidyArthIone ucca abhyAsa dvArA potAnI kArakidIne ujajavaLa banAvavAmAM sauthI vadhu agatyane ane mahattvano phALo ApanAra lenajanA mujaba, 50 varSa daramyAna, 1564 vidyArthIone (737 abhyAsa pUro karanArA ane 827 adhUrA abhyAse chUTA thayelA vidyAthIone) rUA. 29,88,486 jeTalI rakamanI lona ApavAmAM AvI che. emAMthI 805 vidyArthIoe (451 pUro abhyAsa karanAra ane 354 adhUrA abhyAse chUTA thanAra vidyAthIoe) rUA. 16,14,186 jeTalI rakama pAchI ApI che. 1. bAvanamA varSane aMte (tA. 31-5-67 sudhImAM) vidyAlayamAM rahIne taiyAra thayela snAtake vagerenI vigata nIce mujaba che - snAtaka (grejyueTe)--bAvana varSamAM nIce mujaba 1213 snAtake vidyAlayamAM taiyAra thayA 200 dAktare; 202 vinayana (Asa)nI judI judI zAkhAnA snAtake 284 Ijanere (ArkiTekTa) 282 vijJAnanI judI judI zAkhAnA snAtake 239 vANijya Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7vidyArthIo paradezamAM rahI abhyAsa karavA mATe sahAya ApavA mATe (sane 1920-21mAM) racAyela "zrI mahAvIra lena phaMDa" mAMthI 12 vidyAthIone, 50mA varSa sudhImAM, rUA. 65,997nI lena ApavAmAM AvI che. A vidyAthIonI nAmAvalI pariziSTamAM ApavAmAM AvI che. "zrI devakaraNa mULajI paradeza abhyAsa TrasTa phaMDa" vidyAlayane 198nI sAlamAM maLyuM hatuM; paNa enI zarata pramANe ene upaga thaI zaka na hatuM, te cheka vidyAlayanA 50mA varSathI 3 vidyArthIone rUA. 7,500nI lona ApIne ene upaga zarU karavAmAM AvyuM che. vidyAlayanA abhyAsakALa daramyAna pitAnI kuzAgrabuddhi, abhyAsaniSThA ane parizrama zIlatAne kAraNe kolejomAM, yunivarsiTInA tema ja bIje caMdrako ke paritoSika meLavanAra vidyAthIonI nAmAvalI kaMI nAnI sUnI nathI. AnA lIdhe jema e vidyArthIone yaza maLe che, tema vidyAlayanA gauravamAM paNa vadhAre thAya che. vidyAlayanA vidyArthIe zista pAlana, saMskAritA ane abhyAsamAM hamezAM AgaLa ja hoya. vidyAlayanI AvI nAmanA thavAmAM vidyAlayanA suvyavasthita saMcAlanane tema ja vidyArthIone-e baMnene samAna hisso che. abhyAsakALa daramyAna viziSTa rIte sanmAnita vidyAthIonI yAdI je ahIM rajU karavAnuM zakaya banyuM hota te vidyAlaya ane vidyAthIo-banenI sumeLabharI kArakirdInuM eka AlAdaka citra derI zakAta; paNa sthaLa-saMkocane kAraNe e IcchA upara niyaMtraNa mUkavuM jarUrI lAge che. e ja rIte vidyAlayamAM abhyAsa karI jude jude UMce sthAne goThavAIne pitAne tema ja pitAnA kuTuMbano abhyadaya sAdhavAnI sAthe yathAzakti samAja tema ja dezanuM kAma karIne vidyAlayanuM nAma rozana karanAra vidyAthIonI yAdI paNuM ghaNuM maTI thaI jAya ema che. mana to thAya che ke AvA kAbela bhAIonI kAryavAhInA saMkSipta paricaya sAthe tathA kAyadAnA snAtake; 6 khetIvADInA nAtaka. adhUrA abhyAse chUTA thayelA vidyArthIonI saMkhyA 16 18 che. kanyAone sahAya-ucca abhyAsa karavA mATe 304 kanyAone rUA. 1,65,003 jeTalI rakamanI skolarazipa ApavAmAM AvI. zrI sA, ma, meMdI lena ske. kaMDa-mAdhyamika zALAnA zikSaNa mATe 883 vidyAthIone rU. 98,299-97 nI lena ApavAmAM AvI. emAMthI rU. 49,778-18nuM riphaMDa maLela che. ane bAvanamA varSane aMte A phaMDamAM rUA. 1,643-12 jame rahe che. - zrI sA. ma, mAdI u. a. ziSyavRtti TrasTa phaMDa--A phaMDamAMthI 717 vidyArthIone rUA. 1,44,181-44 jeTalI lena ApI; emAMthI rUA. 81,764-07 jeTaluM riphaMDa maLyuM. bAvanamAM varSane aMte A phaMDamAM rUA. 12,881-80 jame rahe che. zrI kheDA jaina vidyAthI u. zi. lo, ke. kuMDa--A phaMDamAMthI 95 chAtro ane 33 kanyAo maLIne kula 128 vidyArthIone rUA. 75,825 jeTalI lona ApavAmAM AvI; emAMthI rU. 21,385) pAchA maLyA che, ane bAvanamA varSane aMte phaMDamAM rUA. 74,202-90 jame rahe che. lena ane tenA riphaMDanI vigata pAMcamA prakaraNamAM lenariphaMDanI vigatemAM ApavAmAM AvI che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA . emanI nAmAvalI ahI rajU karI devAmAM Ave. paNa Ama karavA jatAM kAnA vistAra ghaNeA vadhI jAya ema heAvAthI e icchAne paNa rAkI rAkhavI paDe che. Ama chatAM samucayarUpe ema jarUra kahI zakAya ke A vidyAthImitrAe, samAjanI yuvAna peDhIne ucca zikSaNa ane sauMskAritA dvArA svAzrayI ane zaktizALI banAvIne samAjane sukhI ane samRddha banAvavAnA vidyAlayanI sthApanAnA pAyAnA hetune saphaLa banAvyeA che; ane vidyAlayanA kArya kSetranA vistAra karavA mATe samAjane eka prakAranu` prAtsAhana paNa Apyu che. A vidyAthI e je je sthAnamAM kAma karI rahyA che tyAM emaNe peAtAnI kuzaLatAnI ane saMskAritAnI suvAsa prasarAvI che. vaLI vidyAlayanA keTalAka jUnA vidyAthI o je sevAbhAvanA ane kRtajJatAnI lAgaNIthI vidyAlayanA saMcAlanamAM potAnA phALA bhUtakALamAM ApI gayA che ane atyAre paNa ApI rahyA che e khInA paNa vidyAlaya ane vidyAthI e mamatAnA kevA taMtuthI badhAyelA che teno khyAla ApI zake ema che. > vidyAlayamAMthI abhyAsa karIne chUTA thayelA vidyAthIe pratye vidyAlayanA kAryavAhaka kevI sahAnubhUtinI lAgaNI dharAvatA hatA ane vidyAthI o paNa saMsthA sAthe peAtAnA sabaMdha cAlu rAkhe e mATe kevI apekSA rAkhatA hatA te mATe chaThThA varSanA ripATa (pR. 45)mAM kahevAmAM AvyuM che ke-- " A saMsthAmAM abhyAsa karI grejyueTa thanArane A sa`sthA sAthe patravyavahAra cAlu rAkhavAnuM kahevAmAM Ave che. teone vyavahAramAM sthita thavA mATe bhalAmaNa ke eLakhANa joIe tene mATe tajavIja karI devAmAM Ave che." vaLI saMsthAnA vidyAthI enI saMsthA pratyenI tema ja samAja ane deza pratyenI AvakArapAtra lAgaNI a'ge navamA varSanA ripeTa (pR. 9)mAM yeAgya ja kahevAmAM Avyu che ke " saMsthAmAMthI bahAra nIkaLelA lagabhaga dareka vidyArthI saMsthA tarapha ghaNA sadbhAva rAkhe che, sasthA mATe prema rAkhe che, kArya karavA udyukta rahe che ane temAMte sAre| bhAga AgaLa jatAM samAja ke dezasevAmAM joDAI ApaNI bhAvanAne jarUra peze evI pUrNa AzA rahe che." vidyAlayamAMthI chUTA thatA vidyAthIe pAtAnI mAtRsasthA pratye kevI kRtajJatAnI lAgaNI dharAve che e khAkhatanI savistara rajUAta arthavyavasthA" nAme pAMcamA prakaraNamAM leAnirak'DanI tema ja muMbaInA " elDa boyjha yuniyana"nI vigatA ApatI vakhate karavAmAM AvI che, eTale ahIM e aMge vadhAre vistArathI lakhavAnI jarUra nathI. TUMkamAM kahevuM hAya ! ema jarUra kahI zakAya ke jaina samAje peAtAnI A sasthAnA vikAsa mATe meAkaLe mane je sahAya ApI hatI tenuM vidyAlayamAM kharca nahIM paNa vAve. tara thayuM hatuM ema vidyAlayanA bhUtapUrva vidyAthI ee vidyAlaya pratyenA peAtAnA kRtajJatAbharyAM udAra vatanathI puravAra karI Apyu che. A mATe vidyAlayanA saMcAlake tema ja sahAyakA jarUra gaurava ane satASa laI zake. vidyAthI'enu' Avu. guNavattAbhayu" valaNa samAjamAM vidyAlaya pratye vizeSa mamatAnI lAgaNI janmAvavAmAM ane vidyAlayane vizeSa * vidyAlayanA suvarNa-mahAtsava prasaMge elDa OAyjha yuniyana taraphathI pragaTa thanAra vidyAlayanA jUnA vidyArthIonI DirekTarImAMthI AvI keTalIka mAhitI jANI zakAze. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7: vidyAthI o 7 lAkapriya banAvavAmAM nimitta manyu' che ema khuzIthI kahI zakAya. vidyAthI onA vidyAlaya pratyenA AvA praza'sanIya valaNa aMge vidyAlaya taraphathI enA rajata-maheAtsava prasa'ge pragaTa thayela " pacIza vaSa~nI kAryavAhI" (pR. 23)mAM ceAgya ja kahevAmAM AvyuM che ke " enA putrAnI mAtA tarapha kevI bhakita che te batAvavA mATe je emano sasthA sAthe patravyavahAra rajU karavAmAM Ave, teA emanI bhaktino bhar khyAlamAM Ave. AkhA patravyavahAra rajU karavAnuM azakaya che, paNa e patravyavahAra vAMcanAra tarIke atyaMta gaurava sAthe ApanI samakSa kahI zakAya tema che ke atyAra sudhInA AkhA itihAsamAM sa'sthA tarapha avaphAdAra thanAra eka apavAda sivAya eka paNa vidyArthIe peAtAno hisAba jarA paNa meLeA ApyA nathI. kAI vidyArthI leAna bharapAI karI zakayA nathI, te te mATe peAtAnI azakti, alpazakti, kauTubika javAbadArI ke dhadhA yA neAkarI na maLavAnuM ke meDuM maLavAnuM kAraNa Ape evA aneka kissA banyA che, paNa koI e saMsthA tarapha asadbhAva batAvyA hAya, enA tarapha tiraskAra batAvyA heAya evuM ( eka apavAda sivAya ) banyuM nathI. sasthAno e mahAna vijaya che, enA kAkarAno e mahA gauravAspada viSaya che ane deravaNI ane dAna ApanArano emAM saphaLa prasaMga che.' vidyAlayanA vidyArthI e vidyAlaya pratye kevI AtmIyatAnI lAgaNI dharAve che e aMge have vizeSa na lakhatAM, emanI AvI lAgaNI kevaLa meADhAnI ke niSkriya nahIM paNa sakriya ane jvalaMta hatI tenA pratyakSa purAvArUpe je jUnA vidyAthI e, saMsthAnI leAna veLAsara bharapAI karavA uparAMta, vidyAlayanA peTrana anyA che, jeoe TrasTa-skaoNlaranA hakka meLavyo che tema ja jeoe peTrana banavA sAthe e TrasTa-skolara nImavAnA hakka ApatI ceAjanAnA lAbha lIdhA che temanAM nAma ahI' ApavAM ucita lAge che -- (1) zrI caMdulAla vamAna zAhu (A yAdI tA. 15-1-1968 sudhInI che) peTrana tathA e TrasTa-kolaronA hakka meLavanAra TrasTanuM nAma--zrI vardhamAna TrasTa (zrI caMdubhAI kanyA chAtrAlayanA Adya sauMsthApaka paNa anyA che.) (2) DaoN. Rsi`matalAla jevatalAla mahetA TrasTanuM nAma--(1) zrI dudhIbahena jevatalAla mahetA (vAMkAneravALA) TrasTa (2) zrI jaivatalAla manajIbhAI mahetA (vAMkAneravALA ) TrasTa (3) zrI jagajIvanadAsa pe|paTalAla zAha TrasTanu' nAma--(1) zrI peApaTalAla dhanajI zAha TrasTa - (4) DaoN. vIracaMda maganalAla zAha TrasTanuM nAma --DaoN. vIracaMda maganalAla zAha tathA zrImatI caMpAbena vIraca'da zAha (mAMDaLavALA) TrasTa eka TrasTa-kolaranA hakka meLavanAra (ra) zrI jagajIvanadAsa pApaTalAla zAha TrasTa (1) elDa oNbjha yuniyana zrI meAtIcaMdra kApaDiyA TrasTa ( jUnA vidyAthI oe maLIne zrI meAtIcaMdabhAInA mAnamAM raceluM TrasTa ) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 2 (2) zrI cImanalAla ujamazI zAha TrasTanuM nAma----zrI cImanalAla ujamazI zAha tathA zrImatI sUrajagaurI cImanalAla zAha TrasTa (3) zrI mAdhavalAla nathudAsa zAhe TrasTanuM nAma--a.sau. prabhAlakSmI nathudAsa jIvaNadAsa TrasTa (4) zrI amIcaMDha khImA da jhaverI TrasTanuM nAma--zrI khImacaMda dharamacaMda jhaverI TrasTa (5) zrI khAbhubhAI maganalAla gAMdhI TrasTanuM nAma--kumArI dakSAbahena bAbubhAI gAMdhI TrasTa (6) DA~. kAMtilAla khemacaMda kApaDiyA TrasTanuM nAma--zrI mAnakeArabahena premaca'da kApaDiyA (cAMdavaDavALA) TrasTa (7) DaoN. jIvaNalAla mULacaMda lAkhANI TrasTanuM nAma--DaoN. lAkhANI TrasTa (8) zrI caturadAsa maNilAla zAha TrasTanuM nAma--zrI ramezacaMdra caturadAsa zAha TrasTa (9) zrI caMdulAla sArAbhAI meAdI TrasTa (emanA smaraNArthe pUrva vidyArthIo, mitro ane praza'sAe A TrasTa racyuM che.) (10) zrI maNilAla cunIlAla bhaNasALI TrasTanuM nAma--zrImatI lalitA maNilAla bhaNasALI TrasTa (11) DaoN. jayendra meAtIlAla zAha TrasTa (emanA smaraNArthe emanA pitA zrI motIlAla kasturacaMda zAhe A TrasTa racyuM che. ) (12) zrI caMdulAla jagajIvanadAsa zAha tathA khIjA bhAI e TrasTanuM nAma--zrI jagajIvanadAsa velajIbhAI zAha TrasTa (13) zrI subeASacaMdra khAMtilAla zAha TrasTanuM nAma-~~zrI sumeASacaMdra khAMtilAla zAha TrasTa (14) zrI dIpacaM savarAja gAraDI TrasTanuM nAma--ga'gAsvarUpa kaththarabahena savarAja gAraDI TrasTa (15) zrI cheTAlAla kALidAsa zAha vidyAlayanI vikAsakathA TrasTanuM nAma--zrI caMcaLamahena cheTAlAla zAha TrasTa (16) zrI rAjendra khAlacadra mahetA TrasTanuM nAma--zrI lIlAlatI mAlacaMdra mahetA tathA zrI khAlacaMdra maganalAla mahetA TrasTa (17) DaoN. vrajalAla narazIdAsa maDiyA TrasTanuM nAma--zrI zeTha narazIdAsa oghaDabhAI agaDiyA tathA zrImatI samaratabahena narazIdAsa bhagaDiyA TrasTa (18) zrI pravINacaMdra vADIlAla kapAsI TrasTanuM nAma--zrI pravINucaMdra vADIlAla kapAsI eNnDa phemilI TrasTa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 : vidyAthI e (19) OM. nagInadAsa pAnAcaMda zAha hastaka eka TrasTa (20) zrI seva'tIlAla kezavalAla zAha TrasTanuM nAma--zAha kezavalAla kuMvarajI (vAMkAneravALA) TrasTa (21) Dau. bAbulAla kezarImala prAgANI TrasTanuM nAma--DaoN. bAbulAla kezarImala prAgANI TrasTa (22) zrI kasturacaMda premacaMda zAha, zrI zAMtilAla premacaMa zAha tathA bIjA bhAIe TrasTanuM nAma--zrI premacaMda cheoTAlAla zAha tathA zrImatI zanIbahena premacaMda zAha (khaMbhAtavALA) TrasTa. peTrana bananAra ( A yAdI tA. 15-1-1968 sudhInI che) (1) zrI ca'dulAla sArAbhAI medI (2) zrI hIrAlAla bhogIlAla zAha (3) DaoN. mehanalAla hemacaMda zAha (4) zrI amRtalAla jeThAlAla zAha (5) zrI dIpacaMda savarAja gAraDI (6) zrI cInubhAI nAthAlAla zAha (7) zrI jasavaMtalAla cunIlAla zAha (8) zrI ratilAla cImanalAla zAhu (9) zrI iMdulAla leAgIlAla mahetA (10) zrI vinAyaka kuMvarajI zAha (11) zrI nAnacaMda jUThAbhAI mahetA 99 (12) zrI cImanalAla meAtIlAla parIkha (13) zrI bAlaca'4 gAMDAlAla dezI (14) zrI madanalAla DhAkAralAla zAha (15) zrI cheoTAlAla kALidAsa zAha [me. zAha TreDiMgaejansIjha ] (16) zrI raNacheADabhAI rAyacaMda zAha (17) zrI jayaMtIlAla seAbhAgacaMdaeN zAhu (18) DaoN. zAMtilAla nagInadAsa zAha (19) zrI lAlabhAI lallubhAI parIkha (20) zrI savAIlAla kezavalAla zAha (21) zrI zrI. ke. zAha kanyAonuM riphaMDa kanyA chAtrAlaya taraphathI vidyArthinI bahenone ucca abhyAsa mATe je sahAya Apa vAmAM Ave che te leAnarUpe naDDI paNa skolaraziparUpe apAtI hovAthI e rakama pAchI ApavAnuM koI baMdhana emanA upara nathI. Ama chatAM keTalIka baheneA peAtAnI meLe samajIne ane keLavaNI mATenI sahAyanu mahattva pichAnIne, peAte lIdhela sahAya pAchI Ape che, e vAtanI ahI' sahu noMdha laIne emane dhanyavAda ApatA ghaTe che. vidyAlayanA sasvarUpa vidyArthIo mATe jeTaluM lakhIe eTaluM echuM che; paNu sthaLanI maryAdAne khyAla rAkhIne sArarUpe ahIM je kaMI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che te uparathI paNa vidyAthI oe vidyAlayanA Azraye je pragati sAdhI che ane vidyAlaya pratye je lAgaNI darzAvI che, enuM preraka citra jovA maLaze evI AzA che. vidyAthI onA sa'skAra-ghaDatara mATenA vidyAlayanA prayatnanI vAta have pachInA prakaraNa. mAM kahevAmAM Avaze. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa AThamuM : dhArmika zikSaNa hiMdustAnamAM jema jema, pazcimanI zikSaNa paddhati pramANe, vinayana, vijJAna, vANijya, hunnara-udyoga, dAktarI, IjanerI, khetIvADI vagere viSacenA vyApaka ucca adhyayana mATe mahAzALAo (koleja) ane vizvavidyAlaya (yunivarsiTIo) sthapAtAM gayAM tema tema, enI sAthe, bahAragAmanA vidyArthIone rahevA mATe chAtrAlaye (hasTela) paNa banavA lAgyAM. vaLI, 50-60 varSa pahelAM, jema AvI ucca zikSaNanI saMsthAonI saMkhyA maryAdita hatI tema emAM abhyAsa karanArAonI saMkhyA paNa ochI ja hatI. eTale e samaye je kevaLa AvI ucca zikSaNanI saMsthAomAM abhyAsa karavA mATe ja je rahevAnI sagavaDanI jarUra hota to te moTe bhAge chAtrAlaya dvArA pUrI thaI zakata ane te pachI khAnagI ke kamI chAtrAlayanI bhAgye ja jarUra raheta. paNa, kevaLa arthopArjanamAM upayogI thAya evuM zikSaNa levA mAtrathI ja vyakti ane samAjanA vikAsanuM kAma pUruM thatuM nathI; e mATe to jIvanaghaDatara mATenI eTale ke dharma ane saMskAra mATenI viziSTa keLavaNuM ke pravRttinI jarUra paDe che. ane, bhAratamAM aneka dharmo hovAne kAraNe, sarakAramAnya jAhera zikSaNa saMsthAomAM AvI dharma ane saMskAra nI keLavaNIne mATe bahu ja ocho avakAza hoya che. eTale pachI e kAma judA judA dharmomAM zraddhA dharAvatI kemee khAnagI rAhe ja karavAnuM rahe che. judA judA dharmonAM kamI chAtrAlayane, samaya jatAM, vega maLe enuM A paNa eka kAraNa lakhI zakAya. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA paNa kaMIka AvA ja vicArathI ane AzayathI prerAIne jaina saMghe karI hatI. A aMge vidyAlayanA pahelA ja varSane riporTa (pR. 6)mAM kahevAmAM AvyuM che ke aneka prakAranI carcAo tathA janAo thayA pachI chevaTe eka nirNaya para hakIkata teozrI (muni mahArAja zrI vallabhavijayajI) lAvI zakyA ane te e hatI ke navIna paddhatinI UMcA prakAranI keLavaNI laIne dharmanA daDha saMskAra sAthe komanuM hita hRdayamAM rAkhIne kArya karanArA yuvAnane eka moTe samUha utpanna karavAnI khAsa jarUra che ane tene mATe eka yojanA tAtkAlika hAtha dharavAnI bahu jarUra che. prauDha bhASAmAM yogya zabdamAM asarakAraka rIte A upadeza teozrIe AkhA cAturmAsamAM cAlu rAkhe ane chevaTe teozrInA upadezathI A vidyAlayanI sthApanA karavAno nirNaya saMvata 1970 nA phAgaNa suda 5 ne roja thaze." . e ja riporTamAM AgaLa cAlatAM (pR. 14) kahevAmAM AvyuM che ke "magajanI keLavaNI sAthe hRdayane khIlavavAnI khAsa jarUra che te dhoraNa para ja A saMsthAnI zarUAta karavAmAM AvI che, je upara jaNAvyuM che. dhArmika zikSaNa kolejamAM ja ApavAnI jarUra che, paNa hiMdustAnamAM matamatAMtaranI vividhatA hovAthI tema banI zake tevuM nathI tema ja eka Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 : dhArmika zikSaNa 1 dharmAMnI kaoNleja karavAmAM ekadezIyatA thaI javAne saMbhava hAvAthI AvI saMsthAmAM kolejamAM bhaNatA vidyArthIone dhArmika zikSaNathI saMskArita karavAmAM Ave teA tethI bahu lAbha thAya evA nirNaya karavAmAM AvyA hatA." vidyAthI e saMskArasaMpanna bane te mATe dhArmika zikSaNa ApavuM anivAya` lAgavAthI sasthAnA badhAraNamAM zarUAtathI ja A mATenI jogavAI karavAmAM AvI hatI. vidyAlayanA pahelA ja ripeAmAM chapAyela sasthAnA adhAraNanI 53, 83 ane 4mI kalameAmAM A khAkhatanA nirdeza jovA maLe che. sa`sthAnA chellA (1964mAM sudhArelA) kha'dhAraNamAM keTalAka pheraphAra sAthe A aMge nIce mujaba traNa kalame rAkhavAmAM AvI cheH-- " 91. A saMsthAmAM dAkhala thanAra vidyArthI nuM jIvanadhArmi ka tema ja saMskArI thAya te Azaya lakSamAM rAkhIne dareka vidyArthIe abhyAsa karavAne che ane te ja AzayapUrvaka vyavasthApaka samitie vyavasthA karavAnI che. " 9ra. vidyArthI gRhamAM rahetA dareka vidyArthIe dararAja jinapUjA karavI joIze, ane rAtribhAjana niSedha ane kaMdamULa-abhakSyanA yAgane niyama pALavA joI ze; tema ja nirNIta dhArmika zikSaNa barAbara niyamita levuM joIze. vidyArthIgRhanI bahAra abhyAsa karanAra vidyArthI oe te niyamA pALavA joIze ane dhArmika zikSaNanA saMbaMdhamAM vyavasthApaka samiti dara vaSaeN mATe je pADacapustakA niIta kare tene abhyAsa karavA paDaze. A mULa niyameAmAM vAjabI kAraNa sivAya kAMI paNa skhalanA karanArane yogya zikSA thaze ane aneka vakhata skhalanA karanAra 78nI kalama pramANe saMsthAnA vidyArthI tarIke khUMdha thaze. " 93. dhArmika viSayanI parIkSA dara varSe jAnyuArI mAsamAM yeAgya parIkSaka mAraphata levAnI geAThavaNu maMtrI karaze ane dareka vidyArthIoe te parIkSA ApavI paDaze ane tevI parIkSAmAM je vidyArthInI taiyArI bilakula hatI nahI. evuM mAlUma paDaze te athavA je lAgalAgaDha tevI dhArmika parIkSAmAM e vakhata nApAsa thaze te saMsthAmAMthI kamI thavAne pAtra thaze. AvI parIkSA uparAMta cha mAsika Adi sAmayika parIkSA vyavasthApaka samiti TharAve te vidyArthI e ApavI paDaze." vaLI dhArmika zikSaNa ane enA abhyAkrama vagerenuM dhyAna rAkhavA mATe saMsthAnA kha'dhAraNanI 36mI kalama mujaba dhArmi kazikSaNa samiti nAme peTAsamiti nImavAmAM Ave che. kaoNlejamAM jaina sAhityanA abhyAsane prAtsAhana maLe eTalA mATe vidyAlayanA a'dhAraNanI 81mI kalamamAM nIce mujama jogavAI rAkhavAmAM AvI cheH-- " pesTa-grejyueTa kArsamAM jaina sAhitya ( liTarecara) lenAra keAI paNa vidyArthIne vyavasthApaka samiti vidyArthI gRhamAM dAkhala karI zakaze ane te parIkSAmAM pAsa thaze te teNe karI Apela karAranAmAnI rUe pAchI vALavAnI rakama ApavAnu` tenI icchA para raheze. te ja pramANe leAna ke hApha peiMga tarIke dAkhala thayela vidyArthI jaina sAhityane laIne pAsa thaze te teNe karI Apela karAranAmAnI rUe bI.e.nAM be varSanI pAchI vALavAnI rakama ApavAnuM tenI icchA para raheze. * vidyAlayanA trIjA varSamAM zrI aMbAlAla caturabhAI zAhe jaina sAhitya viSaya laI te khI.e. ( Ana )tI parIkSA bIjA vargamAM pasAra karI hatI. teMtAlIsamA varSamAM zrI nagInadAsa jItragulAla zAha mukhya viSaya jaina tattvajJAna ane pUraka viSaya ardhamAgadhI bhASAnA laI te ema.e.mAM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 vidyAlayanI vikAsakathA vidyArthIomAM dharmanA saMskAra paDe ane teo niyamitapaNe dhArmika abhyAsa karI zake e mATe saMsthAnI sthApanA thaI tyArathI ja muMbaImAM tema ja badhI zAkhAomAM derAsaranI ane dhArmika zikSakanI jogavAI rAkhavAmAM Ave che. vidyAlayanI zarUAta bhAyakhalAmAM makAna bhADe rAkhI karavAmAM AvI tyAre tyAM te suprasiddha jaina mahAjana ane zAha sodAgara zrI melIzA zeThe baMdhAveluM aitihAsika jinamaMdira hatuM ja. paNa vidyAthIonI vizeSa sagavaDa mATe jyAre saMsthAne lemiMTana reDa upara vAMDekara bilDiMgamAM pheravavAmAM AvI tyAre tyAM ke najIkamAM derAsara na hatuM eTale tyAM gharaderAsaranI sthApanA karavAmAM AvI hatI. A mATe pratimAjI munimahArAja zrI vallabhavijayajIe suratamAMthI mokalAvyAM hatAM; ene gRhapraveza vi. saM. 1972nA kArataka sudi 6nA roja muni mahArAja zrI lalitavijayajInA sAMnidhyamAM karavAmAM AvyA hatA. zarUAtamAM dhArmika zikSaNa mATe AgrAvALA bAbu dayAlacaMdajInI sAthe patravyavahAra karIne paMDita zrI vrajalAlajIne rokavAmAM AvyA. teo chaye darzananA ane nyAyazAstranA jANakAra hatA ane sevAbhAvathI, jarUra pUratuM kharca laIne, A kAryamAM joDAyA hatA. pAThayapustaka tarIke zrI umAsvAti vAcakakRta tattvArthAdhigama sUtra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. paMDita zrI vrajalAlajInI kAmagIrI aMge pahelA varSanA riporTa (pR. 14)mAM nedha karavAmAM AvI che ke teoe je ucca Azaya batAvyo tenuM pariNAma ghaNuM suMdara AvyuM che. saMsthAnA vidyArthImAM je cAritranI viziSTatA ke viguNa jaNAya che te A Adarza AtmabhogIne AbhArI che. AvI sArI goThavaNa thatAM vidyAlayamAM abhyAsa karAvavA mATe zrI umAsvAti vAcakano tatvArthAdhigama nAmano graMtha calAvavAno TharAva kamiTIe karyo. prathama varSamAM paMDitajIe e graMthanA prathamanA be adhyAya zIkhavyA, paraMtu sAthe prakIrNa eTalI badhI bAbato vidyAthInA mana upara ThasAvI che ke tenA anubhava ekAda kalAka A dhArmika kalAsa kevI rIte cAle che te joyAthI ja samajAya tevuM che. ApaNe magarUrI karyA vagara kahI zakIe chIe ke dhArmika abhyAsane akhatara ahIM phohamaMda thayo che ane teno AdhAra, tenuM jIvana paMDita vrajalAlajI ja che. abhyAsa julAIthI ja zarU thAya che, vacce eka mAsanI rajA Ave che, chatAM Disembara mAsamAM mI. kezavalAla premacaMda modI, bI.e., elaela.bI.e dhArmika parIkSA laI saMtoSa jAhera karyo che." vidyAlayanI zarUAta thayA pachI be mahine ja (tA. 14-8-1915nA reja) vidyAlayanI mulAkAte AvanAra zrIyuta mehanalAla nAgajIbhAI cInAInA mana upara vidyAlayamAM apAtA dhArmika zikSaNa aMge kevI sArI chApa paDI hatI te emanA nIcenA uddagAro bIjA vargamAM uttIrNa thayA. emane saMskRtamAM sauthI vadhu mArkasa meLavavA badala "zrI motIlAla lallubhAI vyAkaraNa prAIjha maLyuM che. pachIthI amadAvAdamAM lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiramAM rahI emaNe " Aklanku's Criticism of Dharmakirti's Philosophy : A Study" nAme mahAnibaMdha lakhI pIeca.DI.nI DigrI meLavI che ane atyAre teo paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA sAthe e saMsthAnA DepyuTI DAyarekaTara pade kAma kare che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : dhArmika zikSaNa uparathI jANI zakAya che. teo kahe che : paoNMDita zrI vrajalAlajI jeene huM nAmathI oLakhateA hateA temane paNa maLavAnA lAbha maLyA. vidyArthI e mATenI bIjI kheADI geA karatAM A vidyAlayamAM--vidyAlaya kADhavAnA hetu--dhArmika abhyAsa tarapha sAruM dhyAna ApavAmAM Ave che," "( vidyAlayanI sthApanAnI preraNA tyAgI dharmagurue ApI hatI, enI Arthika sahAya ApanArAe paNa vidyApremI ane dharmAnurAgI mahAnubhAva hatA, ane vidyAthI emAM dharma saMskAronuM siMcana thAya e vidyAlayanA hetune pAra pADavA mATe vidyAlayanA dharmapremI saMcAlakA hamezAM dhyAna ApatA rahetA hatA. temAMya vidyAlayanA prANasamA vidyAlayanA AjIvana mAnada maMtrI zrIyuta meAtIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAnI zAstrAbhyAsanI ruci ane dhArmikavRtti khUba jANItI hatI, eTale vidyAthI e jaina dananAM mULatattvAnA jANakAra ane jaina dharmanA niyamonuM pAlana karavAmAM ruci dharAvanAra ane ane emanuM jIvana dhArmikatA ane saMskAritAthI surabhita ane e mATe vizeSa cIvaTa rAkhavAmAM Ave e svAbhAvika hatu'. eTale ja cheka vidyAlayanI zarUAtathI laI ne te atyAra sudhI A bAbatane ghaNI mahattvanI gaNIne e tarapha pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. 103 dhArmika abhyAsa aMge pahelA varSanA ripeAmAM je kahevAmAM Avyu che te upara rajU karavAmAM AvyuM che. enI sAthe 50mA varSoMnA riporTamAM A aMge je noMdha karavAmAM AvI che te jovAthI e vAtanI pratIti thayA vagara nahI rahe ke sa'sthAnI sthApanAthI laIne te cheka atyAra sudhI dhArmika abhyAsa ane dharmInA saskAranI khAkhatamAM kevuM sAtatya jaLavAI rahyuM che. 50mA riporTa (pR. 15)mAM kahevAmAM AvyuM che ke-- " saMsthAmAM rahI dhArmika abhyAsa karIte tema ja jinapUjA, rAtribhojananiSedha vagere mULabhUta niyamonA pAlana dvArA vidyArthIonA jIvanamAM saMskAritA, dharma pratyenI abhiruci ane zistapAlananI tatparatA najare paDe che. naitika jIvananA dhaDataramAM saMsthAe si Mcela dharmabhAvanAnuM mUlya kAMI jevuM tevuM nathI. keLavaNInuM eka pAsu che vyAvahArika keLavaNI, enI sAthe bIjA pAsAMonI upekSA na thaI zake. e rIte dhArmika keLavaNI paNu Avazyaka che. keLavaNIkArA ane tattvaciMtako paNa have A dizAmAM vicAratA thayA che. A rIte dhArmika keLavaNInI mahattA samajI saMsthAmAM dhArmika abhyAsa krarajiyAta rAkhavAmAM AvyA che. tadanusAra dhArmika samitie nakkI karyA mujaba dhArmika abhyAsa karavAmAM Ave che." : vidyAlayanA khIjA varSanA riporTa joyA pachI muMbaInA suprasiddha gujarAtI dainika patra ' muMbaI samAcAra 'nA tA. 19-7-1917nA akamAM zrI 'jaine ' vidyAlayanI kA vAhInI praza'sAtmaka suvistRta noMdha lIdhI che temAM dhArmika zikSaNa aMgenI vidyAlayanI vizeSatAne biradAvatAM e patre lakhyuM che ke -- e varSoM thayAM muMbaImAM sthApana karavAmAM Avelu zrI mahAvIra jaina vidyAlaya peAtAnA zarUAtanA tabakkAmAM paNa ghaNuM sAruM kAma bajAvI cUkyuM che ema tenA hamaNAM ja bahAra paDelA dvitIya vArSika ahevAla uparathI jovAne banI Ave che. UMcA prakAranI keLavaNIne uttejana ApavA mATe sthApavAmAM AvelI te saMsthAe kaoNlejanI keLavaNI lenArA vidyArthI ene UMcA prakAranuM dhArmika Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 vidyAlayanI vikAsakathA zikSaNa ApavAnI vyavasthA karIne vyAvahArika tema ja dhArmika UMcuM jJAna dharAvanArA jaina yuvake bahAra pADavAno je sAhasa mAthe uThAvyo che te saMtoSakAraka rIte pAra pADavAnAM dareka cihno tenA hamaNAM sudhInA kAmakAja uparathI joI zakAya che....e saMsthAmAMthI taiyAra thaIne bahAra paDanArA vidyAthIe jema vyAvahArika tema dhArmika sRSTimAM ghaNo sAro dekhAva karavA samartha thaI paDaze." ( riporTa bIjo, pR. 67) A pachI trIza varSa bAda, tA. 29-12-46nA roja, vidyAlayanI amadAvAda zAkhAnuM uddaghATana tema ja zeTha zrI bhoLAbhAI jesiMgabhAI dalAlanA basTanuM anAvaraNa karatAM, saradAra zrI vallabhabhAI paTele paNa vidyAlayanI A vizeSatA aMge kahyuM hatuM ke-- A vidyAlayamAM jaina dharmanAM mULa to bhaNAvavAnI vyavasthA che e vizeSa agatyanI vastu che. evI sAcI vidyA maLe to sakhAvata karanArane paNa saMtoSa thAya. vidyArthIoe jena dharmanA siddhAnta jANI levA joIe. jaina dharmanA siddhAMtonuM pAlana karavA jevo jaina sAdhuone dharma che, tevo saMsAravALAone paNa dharma che." bIjA varSanI dhArmika parIkSAnA parIkSaka jANItA jena dharmanA marmajJa ane dharmAnurAgI mahAnubhAva zrIyuta suracaMdabhAI puruSottamadAsa badAmIe parIkSAnA pariNAma aMge potAnI saMtoSanI lAgaNI darzAvatAM (riporTa 2, pR. 45) kahyuM hatuM ke The result of the examination is highly satisfactory. The answers with very few exceptions show that the subject is intelligently taught and learot, and reflect much credit on the teacher and the taught." ( arthAta -parIkSAnuM pariNAma khUba saMtoSakAraka che. je javAbo ApavAmAM AvyA che te, bahu ja ochA apavAdane bAda karatAM, A viSayane ke buddhipUrvaka adhyApaka bhaNAve che ane vidyArthIo bhaNe che e darzAve che. uparAMta e adhyApaka ane vidyArthIone ghaNA yazanA bhAgI paNa banAve che.) pahelAM dasa varSa daramyAna, pahelA varSamAM 18 vidyArthIoe dhArmika parIkSA ApI hatI, emAMthI 17 pAsa thayA hatA, ane dasamA varSamAM 39 vidyArthIoe parIkSA ApI hatI ane emAM badhAya pAsa thayA hatA. A dasa varSamAM ochAmAM ochuM pariNAma navamA varSamAM 31mAMthI 29 pAsa thatAM 93 TakA AvyuM hatuM. dasamA varSanA parIkSaka zrI mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverIe pitAne saMtoSa darzAvatAM (riporTa 10, pR. 42) lakhyuM hatuM ke "sarva vidyArthIo pAsa thAya che. vividha parIkSAnAM vAMcananA rokANa chatAM vidyArthIoe zrama sAro karyo hoya ema mAlama paDe che." A rIte muMbaImAM tema ja vidyAlayanI badhI zAkhAomAM dhArmika abhyAsa mATe tema ja dharmanA sAmAnya niyamonA pAlana mATe vyavasthA ane Agraha rAkhavAmAM Ave che; ane parIkSAnA pariNAma pratye moTe bhAge parIkSaka saMtoSa vyakta karatA rahyA che. vidyAlayanA riporTamAM, upara TAMkyA evA bIjA abhiprAya paNa jovA maLe che, paNa e badhAne ahIM rajU karavAnI jarUra nathI. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. dhArmika zikSaNa 105 - dhArmika vargo uparAMta dharmazAnA jANakAra vidvAnonAM vyAkhyAne avAranavAra yojavAmAM AvatAM hatAM. trIjA varSamAM pUjya AgameddhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrijI mahArAja, cothA varSamAM pUjya zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrijI mahArAja, pAMcamA varSamAM jANItA dharmAbhyAsI zeTha zrI kuMvarajI ANaMdajI, zrI manasukhalAla kirArAMdra mahetA, munirAja zrI tilakavijayajI, paMdaramA varSamAM jANItA digaMbara vidvAna baeNrisTara zrI caMpatarAyajI jaina vagere vidvAnonAM nAme riporTamAM noMdhAyelAM maLe che. chaThThA varSamAM eka evI paNa vicAraNA karavAmAM AvI hatI ke- - " trimAsika patra jainonI keLavaNI ane sAmAnya keLavaNI tathA dhArmika viSayono saMgraha karanAra nIkaLe evI bhAvanAne A varSamAM paNa chApavAnAM sarva sAdhanonI moMghavArIne laIne amalamAM mUkANI nathI. eka bIjI jarUriyAta jaNAya che. ApaNe dara varSe eka lekacarazipa sthApavI. haribhadra, hemacaMdra, munisuMdarAdi mahAna pUrNa puruSono abhyAsa karI te para cAra suMdara bhASaNa lekhita taiyAra karI ApavAnI prathamathI mAgaNI karavI. arajI ApanAramAMthI ekane cha mAsa taiyAra thavA vakhata Apo. navA varSanI zarUAtamAM te bhASaNa teNe saMsthAmAM cAra ravivAre ApavAM, pachI ThIka lAge to te chapAvavAM. e kArya karanArane pAritoSika tarIke rUpiyA 500nI rakama ApavI. A kArya karavA mATe vidhAnanI kamiTI nImavI. A kAryathI abhyAsa AgaLa vadhaze ane zodhaka buddhi jAgRta thaze." uparAMta, rajAonA vakhatane upayoga vidyAthIo jaina dharmanA siddhAMto ane AcArone jANavA mATe kare e daSTie unALAnA vaeNkezana mATe eka pustaka nakkI karIne rajAo pUrI thayA pachI enI InAmI parIkSA levAmAM AvatI hatI. ane e mATe te vakhatamAM sArI kahI zakAya evI deDhaso rUpiyA jevI rakamanA inAmo ApavAmAM AvatAM hatAM. dA. ta., bIjA varSamAM jaina dharma upara UMDI zraddhA dharAvanAra aMgreja vidvAna harbaTa veranakRta "jenijhama" nAmaka aMgrejI pustakanI parIkSA zrI umedacaMda dolatacaMda baroDiyAe lIdhI hatI; pAMcamA varSamAM nyAyavizArada, nyAyatIrtha munirAja zrI nyAyavijayajIkRta "jenadarzana" pustakanI parIkSA zrI amaracaMda ghelAbhAI gAMdhIe lIdhI hatI, tevIsamA varSamAM zrI harisatya bhaTTAcAryalikhita ane zrI suzIla dvArA anuvAdita "jinavANI" pustakanI parIkSA zrI cImanalAla jecaMdabhAI zAhe lIdhI hatI; satAvIsamAM varSamAM gAbhyAsI pUjya AcArya mahArAja zrI vijayakezara sUrikRta "samyagdarzana" pustakanI parIkSA zrI saubhAgyacaMda umedacaMda dozIe lIdhI hatI; aThThAvIsamA varSamAM zrI gopAladAsa jIvAbhAI paTelakRta "mahAvIrasvAmIne saMyamadharma" nAme pustakanI parIkSA zrI mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverIe lIdhI hatI ane batrIzamA varSamAM zrImad rAjacaMdrakRta "mokSamALA"nI parIkSA Do. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetAe lIdhI hatI. "mokSamALA"nA parIkSaka DaoN. bhagavAnadAsa mahetAe pitAnA ahevAlamAM jaNAvyuM hatuM ke- samagrapaNe jotAM pariNAma saMtoSaprada ane utsAhavardhaka kahI zakAya, kAraNa ke vidyAthIoe AmAM UlaTathI bhAga laI praznonI chaNAvaTa rasathI karI che. prAyaH pratyeka vidyArthInA hRdaya para A graMthanA paThanathI tattvajijJAsA ane saddharma rucimAM abhivRddhi karanArI UMDI chApa paDI che. A uparathI pratIta thAya che ke vidyAlaye vidyArthIone vekezanamAM vAMcanArthe A graMtha (mokSamALA ) Apela te prazasta ane samucita ja karyuM che." 14. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vidyAlayanI vikAsakathA upara sUcavyuM tema trimAsika patrikAnuM prakAzana karavAnuM ke judA judA jene viSe upara vidvAnenAM lekhita vyAkhyAne javAnuM zakya na banyuM. tema ja unALAnI rajAomAM vidyArthIo abhyAsa karI zake evuM viziSTa dhArmika pustaka nakakI karIne rajAo bAda enI InAmI dhArmika parIkSA levAnI prathA paNa avicchinnapaNe cAlu na rahI zakI. Ama chatAM enA uparathI eTaluM te cokkasa jANI zakAya che ke vidyAthIo dhArmika abhyAsamAM vadhu ne vadhu rasa letA thAya e mATe eka yA bIjA prakAranI yojanA karavA mATe vidyAlayanA saMcAlako hamezAM prayatnazIla rahetA hatA. dhArmika abhyAsakrama vidyAlayanI dhArmika samiti nAme peTA samitinI salAha mujaba nakkI karavAmAM Ave che. A samiti atyAre nIce mujaba sabhyonI banelI che : (1) De. jayaMtIlAla suracaMda badAmI (2) zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha (3) Do. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA (4) zrI sevaMtIlAla cImanalAla zAha (5) zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla vidyAlaye nakakI karela dhArmika abhyAsakramane mukhya hetu vidyArthIo ahiMsA ane anekAMtavAda mUlaka jaina darzananAM to tema ja siddhAMtathI, jaina dharmanA AcArothI ane jene itihAsa, kaLA, sAhitya tathA saMskRtithI mAhitagAra thAya e che. eTale emAM sUtro gekhavAnAM hatAM nathI. abhyAsakramane khyAla nIce sUcavela keTalAMka pAThayapustake uparathI paNa AvI zakaze - zrI umAsvAti vAcakakRta tatvArthasUtra (paMDita sukhalAlajIkRta vivecanayukta). upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta jJAnasAra. prathama karmagraMtha. navatatva. AnaMdaghanajIkRta covIzI. padarzana samuccayamane jenA darzanane lagate bhAga. zrI haribhadrasUrijIkRta aSTaka tathA dharmabiMdu. adhyAtmasAra, nyAyadIpikA, praNAmanayatavAlekAlaMkAra, sanmatiprakaraNa (vivecana 5sukhalAlajI tathA becaradAsajI), nyAyAvatAra. zrI mohanalAla dalIcaMda dezAIskRta jainasAhityane saMkSipta ItihAsa. zrI hemacaMdrAcArya kRta yegazAstra (cAra prakAza). mu. zrI. nyAyavijayajIkRta jenadarzana. zrI harisatyabhaTTAcArya kRta jinavANa. guNasthAna kramAreha. paM. sukhalAlajIkRta AdhyAtmika vikAsakrama vagere. sattAvIsamA varSanA dhArmika parIkSaka zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAe pitAnA patra (riporTa ra7, pR. 60)mAM pAThayapustaka aMge yogya ja kahyuM che ke pAThayapustaka sAruM hoya to vidyArthI rasapUrvaka vAMce che ane taiyAra kare che eTaluM ja nahi, paNa pratipAdya viSayane te potAnI bhASAmAM sahaja rIte mUkI zake che. A vAtanI khAtarI, Apa prAraMbhika zreNInA vidyAthIonA "jainadarzana" saMbaMdhI uttara tapAsI jozo to, Apane jarUra Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 : dhArmi ka zikSaNa 107 thaI jaze. AgaLanI zreNImAM e DhabanAM pustaka abhyAsakramamAM nahi hAvAthI tattvajJAnanA viSayamAM vidyArthIne peAtAnI mAtra smRti para ja ane adhyApake je kAMI uparathI kahyuM hAya tenA upara ja AdhAra rAkhavA paDe che. Ama thavAthI te viSayane yathAyeAgya nyAya ApI zakayA nathI. AmAM temanA karatAM abhyAsakrama para ja doSa DhALavA rahyo. eTale ' jainadarzana ' che te bahu ja upayukta che ane te ja DhabathI lakhAyalAM AgaLanI zreNIe mATe pAThyapustakA pasaMda karavAM joI e." zrI meghajI seAjapALa ucca dhArmika zikSaNa sahAyaka phaMDa vidyAlayamAM rahI ucca abhyAsa karatA vidyArthIe peAtAnA kAlejanA abhyAsanI sAthe sAthe (tema ja bIjA vidyArthIe svataMtrapaNe) kalakattA sAMskRta eNseAsiyezananI nyAya--byAkaraNatInI padavInI tema ja kaoNlejane mAnya ardhamAgadhI (prAkRta)nI parIkSAe ApavA prerAya e mATe dhazAstrAnA abhyAsanA himAyatI zeTha zrI meghajI seAjapALe eka khAsa ceAjanA sane 1961mAM taiyAra karI hatI. ane e ceAjanAne amalI banAvavA mATe emaNe jarUrI zarA sAthe e kAma zrI mahAvIra jaina vidyAlayane seAMpavAnI icchA darzAvatAM vidyAlayanI vyavasthApaka samitie tA 13-4-1931nA rAja ene svIkAra karyAM hatA. A yeAjanAnuM mahattva samajAvatAM sALamA varSanA ripeATa (pR. 127)mAM kahevAmAM Avyu che ke-- " atyAra sudhImAM bhAratavarSanA judA judA dharmamAM saMbadhI pAzcAtya vidvAneAe je zeAdhakheALA karI che tathA dhArmika sAhityane abhyAsa karI aitihAsika dRSTie je ajavALuM pADayuM che te jotAM hiMdustAnanA vidyArthIe paNa peAtAnA ja dezamAM udbhavela dharmAM saMbaMdhI abhyAsa tathA zodhakheALa kare evI AzA bhAratIya prajA rAkhe e sthAne ja che. Adhunika paddhatie kAma karI zake evA vidvAne tyAre ja taiyAra thaI zake ke jo iMgrejIne UMcA abhyAsa karatA vidyArthIe sAthe sAthe ucca dhArmika zikSaNa le. A ceAjanAnI e ja vizeSatA che ane teneA sArA pramANamAM lAbha levAmAM Ave te upAdhi parIkSAmAM uttIrNa thayA pachInA abhyAsa (Post-graduate Study) mATe purAtattvanuM eTale zeAdhakheALanu ane te saMbaMdhI jarUrI prakAzananuM khAtuM kADhavAnI jarUra rahe." AvI upayAgI ane dIrgha dRSTithI A ceAjanA zeThazrI meghajI seAjapALe taiyAra karI hatI, ane emAM vidyAthIo bhAga levA utsAhita thAya te mATe nyAya-vyAkaNutI nA abhyAsa mATe prathamAnA vidyAthIone mAsika rUA. 10, madhyamAnA vidyAthI one mAsika rUA. 12 ane tInI chellI parIkSAnA vidyAthIone be varSa mATe mAsika rUA. 15nI skolarazipa ApavAnuM TharAvavAmAM Avyu. amAgadhInA abhyAsa mATe kaoNlejanA prathama varSa ( priviyasa )thI laI ne te bI.e. tema ja ema.e. mATe su`baI yunivasi TIe mAnya karela abhyAsakramane A ceAjanAmAM svIkAra karavAmAM AvyA hatA; ane priviyasa mATe mAsika rUA. 10, InTara mATe mAsika rUA. 12 ane bI.e. tathA ema.e mATe mAsika 31. 15nI skolarazipa ApavAnuM TharAvavAmAM AvyuM hatuM. A mATe zeThazrI meghajIbhAI e vidyAlayane dasa varSa mATe vArSika traNa hajAra rUpiyA ApavAnuM svIkAryu hatu, ane zarUAtamAM ekIsAthe dasa hajAra rUpiyA vidyAlayane meAkalI paNa ApyA hatA. A cAjanAnA hetu nyAyatI, vyAkaraNatInI padavI mATenA tathA adha bhAgadhInA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vidyAlayanI vikAsakathA abhyAsane pratsAhana ApIne jaina darzana ane sAhityanA abhyAsa pratye vidyArthIone AkapIne jaina vidvAne taiyAra karavAne levAthI emAM ema paNa nakkI karavAmAM AvyuM hatuM ke je vetAMbara mUrtipUjaka vidyAthIe kaoNlejamAM abhyAsa karatA na hoya evA vidyAthIo paNa je A yojanA mujaba abhyAsa karavA IcchatA hoya to emane amuka maryAdita saMkhyAmAM vidyAlayamAM resiDenTa vidyArthI tarIke dAkhala karavA. vaLI, jainetara vidyAthIo paNa je A parIkSA ApavA mAgatA hoya to temane paNa nyAyatIrtha ane vyAkaraNatIrthanA abhyAsa mATe upara sUcavI te mujabanI ane ardhamAgadhInA abhyAsa mATe upara sUcavI che tethI aradhI skolarazipa ApavAnuM paNa TharAvavAmAM AvyuM. A mATe vidyAlayamAM niyamita vargo calAvavAnI vyavasthA karavAmAM AvI. paM. darabArIlAlajI (atyAre svAmI satyabhakta' tarIke jANItA vidvAna) nyAya ane ardhamAgadhInA varga letA hatA; ane vyAkaraNane mATe paMDita nAgeza pAMDazene rokavAmAM AvyA hatA. zarata pramANe AmAM vArSika traNa hajAranuM kharca karavAnuM hatuM, paraMtu A janAne lokapriya karavAmAM ke AgaLa vadhAravAmAM Arthika taMgI kAraNabhUta na bane eTalA mATe pahelA varSamAM zeTha zrI meghajIbhAIe vadhArAnA pacIsa rUpiyA ApyA hatA. A bInA teo A mATe kevI dhagaza dharAvatA hatA enuM sUcana kare che. A bhejanA pramANe cha varSa sudhI vidyArthIone chAtravRtti ApavAmAM AvI, tema ja vidyAthIo parIkSAo paNa ApatA rahyA. paNa chevaTe enuM pariNAma dhAraNA mujaba AvatuM na lAgyuM eTale ke padavInI-chellI parIkSA sudhI pahoMcanAra vidyAthIonI saMkhyA ghaTatI gaI tethI chevaTe ene baMdha karavAmAM AvI. bAvIzamAM riporTa (pR. 14)mAM A aMge noMdha karavAmAM AvI che ke nyAya tathA vyAkaraNanA abhyAsa mATenI yojanA tarapha zeTha meghajIbhAInuM khAsa dila havA chatAM ane te mATe temaNe udAstA bharelI rU. 27,821 jeTalI navAjeze karela hovA chatAM e abhyAsakrama vidyArthIomAM khAsa rasa utpanna karI zakyo nathI. kaoNlejanA abhyAsanA bejAne kAraNe tathA A abhyAsa tarapha pUratuM dhyAna na ApavAne kAraNe viziSTa samitie A abhyAsakrama upara khUba carcA karI tene Akhare baMdha karavAno nirNaya karyo che." A ejanA baMdha karavA chatAM vidyAthIo dhArmika zikSaNa niyamita rIte letA rahe e te jarUrI ja hatuM. eTale AnA sthAne vidyAlaye pitAno paMcavarSIya abhyAsakrama paMDita zrI bhagavAnadAsa harakhacaMda pAse taiyAra karAvyuM. AgaLa jatAM A abhyAsakramamAM paNa vidyArthIonI sthiti, zakti ane ruci pramANe jarUrI pheraphAra karavAmAM AvyuM. (riporTa 24, pR. 55) Ane lIdhe muMbaImAM tema ja zAkhAomAM cAlatA abhyAsakramamAM keTalAka pheraphAra jovAmAM Ave che. - vidyAlayane 3ramA varSane riporTa (pR. 13, 20, 72) jotAM mAlUma paDe che ke vidyAlaya tema ja jaina saMghane paNa ) jarUra mujaba cagya dhArmika zikSake maLatA rahe te mATe vidyAlayanI dhArmika zikSaNa samitie, dhArmika zikSaka taiyAra karavA mATe eka janA taiyAra karI hatI. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8: dhArmika zikSaNa A yojanA mujaba dara varSe saMskRta agara prAkRta laIne bI.e. thayela pAMca vidyArthIone banArasa athavA bIjA yegya sthAne jena zikSaNa mATe mokalavAnA hatA. emane rahevA-jamavAnuM tema ja pustaka ane phInuM kharca ApavA uparAMta mAsika rUA. 25 nI chAtravRtti paNa ApavAnI hatI. ane A rIte taiyAra thayela vidyArthIoe vidyAlayamAM athavA vidyAlaya nakkI kare te sthAnamAM pAMca varSa sudhI, nakkI karela pagArathI, dhArmika adhyApaka tarIke kAmagIrI bajAvavAnI bAMhedharI ApavAnI hatI. gya dhArmika zikSaka taiyAra karavAnI daSTie A pejanA khUba ja mahatvanI hatI, paNa bhavitavyatAne vege enI zarUAta ja na thaI zakI ! jaina paMDita taiyAra karavA mATenI zeTha meghajI sojapAlanI lejanA tema ja dhArmika zikSaka taiyAra karavAnI A yojanAno je amala thaI zakyo hota to ApaNe tyAM vatatI paMDite ane dhArmika zikSakonI taMgIne dUra karavAmAM e jarUra upayogI thaI zakata. paNa e te jevI bhavitavyatA! Ama chatAM A uparathI eTaluM te jarUra phalita thAya che ke vidyAlayanA saMcAlake jema ucca vyAvahArika zikSaNa mATe prayatnazIla rahe che, tema ucca dhArmika abhyAsa mATe paNa eTalA ja sajAga che. ApaNI jarUriyAta jotAM A bane prakAranI yojanAnI (samayAnurUpa jarUrI pheraphAra sAthe) atyAre paNa eTalI ja jarUra ane upagitA che. dhArmika zikSake, parIkSaka ane dhArmika parIkSA mATe javAmAM AvelAM InAma ke meDala vagerenI hakIkata ahIM nahIM ApatAM judA pariziSTarUpe ApI che te uparathI paNa joI zakAze ke dhArmika abhyAsa mATe vidyAlaya hamezAM keTaluM dhyAna ApatuM rahe che. ahIM e jANavuM upayogI thaI paDaze ke dhArmika abhyAsa ane dharmasaMskAranA prayatnone lIdhe vidyAthIomAM ekaMdara tatvajijJAsA ane yathAzakti dharmapAlananI ruci jAgatI rahe che. paryuSaNa mahAparva jevA pavitra divase mAM aThThAI jevI moTI tapasyA paNa vidyAlayanA vidyArthIoe karI hovAnA dAkhalA vidyAlayanA riporTamAM jovA maLe che. AnI sAthosAtha ahIM e paNa seMdhavuM joIe ke ApaNuM saMghamAM anyatra dhArmika zikSaNa aMge bane che tema, vidyAlayanA vidhArthIone paNa kyAreka A kAma sIdhAM caDhANa jevuM muzkela lAgatuM hoya, ema vidyAlayanA ripiTamAnI keTalIka ne uparathI jovA maLe che. Ama thavAnAM kAraNene sahAnubhUti pUrvaka vicAra karavAmAM Ave to e mATe vidyArthIonI ochI ruci ke amuka aMze upekSAvRtti uparAMta emanA upara vadhI rahela abhyAsanuM bhAraNa, atyAranA vidyArthIonI jijJAsAne saMtoSe evA pAThayapustake, zikSaka ane zikSaNa paddhatine abhAva vagere bAbatone paNa e mATe javAbadAra lekhI zakAya evI sthiti che. paNa jyAre paNa dhAmika parIkSAnuM pariNAma asaMtoSakAraka mAluma paDe che tyAre parIkSake e aMge saMsthAnA saMcAlakonuM dhyAna deratA ja rahe che, ane vidyAlayanA saMcAlake paNa e mATe ghaTatAM pagalAM levAnuM cUkatA nathI. Ane lIdhe muMbaImAM tema ja vidyAlayanI badhI zAkhAomAM dhArmika zikSaNa niyamita cAlu rahe che ane chamAsika tema ja vArSika dhArmika parIkSAo paNa niyamasara levAtI rahe che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 vidyAlayanI vikAsakathA aneka dizAmAM vaheMcAI jatI manovRtti tema ja samayanA prabhAvane lIdhe palaTAtI ruci vagere kAraNe dhArmika zikSaNa kyAreka kaDavA auSadha jevuM arucikara ke ochA svAdu ke svAda vagaranA pathya jevuM nIrasa lAgavA chatAM e mAtAnA dhAvaNa jevuM naravuM ane saMskArapaSaka che emAM zaMkA nathI. mAnavIne sAhyabInA vakhatamAM chakI jatAM ane saMkaTanA samayamAM bhAMgI paDatAM e ja bacAvI zake che. emAMthI ja jIvananuM sAcuM baLa maLe che ane jIvanaghaDatara paNa e dvArA ja thaI zake che. mAnavInI mAnavatAne jAgrata karIne ene sAcA vikAsane mAge e ja derI jAya che. je vyaktio, rucipUrvaka ke kacavAte mane paNa dharmanA abhyAsa ane AcaraNa tarapha vaLe che teo jIvanane sAra pAmavAnI sAthe jIvanane svastha, susaMskArI ane tejasvI banAve che. enA vagara mAnavInuM saMskAra ghaDatara sAva apUrNa rahI jAya che. A uparathI vidyAlaye zarUAtathI ja A bAbatane Agraha rAkhyA che te keTale vAjabI ane upakAraka che te saheje samajI zakAya che. ahIM e vAtanI neMdha letAM AhUlAda thAya che ke vidyAlayanA je bhUtapUrva vidyAthI oe pitAnA abhyAsakALa daramyAna, AnAkAnIpUrvaka, paNa pharajiyAta hovAne kAraNe, dhArmika zikSaNa lIdhela che emAMnA keTalAka AnA lIdhe pitAne keTalo lAbha thAya che e vAtanuM khUba kRtajJatApUrvaka smaraNa kare che. emanI AvI lAgaNIne pratidhvani, vidyAlayane 50 varSa pUrAM thayAM te nimitta, vidyAlayanI bIjI zAkhAonI jema, amadAvAdamAM paNa vi. saM. 2021nA jeTha sudi 6 tathA 8, tA. 5-6-65 ne 6-6-65nA roja pUjA vyAkhyAna vagere dhArmika kAryakrama rAkhavAmAM AvyA hatA, te prasaMge tA. 6-6-65nA roja pUjyapAda Agama prabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI Apela dharma pravacanamAM nIcenA zabdomAM sAMbhaLavA maLe che. pUjya mahArAjazrIe kahyuM hatuM ke- huM anubhavane AdhAre bhArapUrvaka kahI zakuM chuM ke mArA paricayamAM AvavAvALA vidyAlayanA jUnA vidyArthIoe mane kahyuM hatuM ke saMsthAmAM amane dhArmika saMskAro ApavAmAM AvatA hatA; paNa ame e na lIdhA e amArI bhUla hatI ema Aje lAge che. je jIvananI uttarAvasthAmAM paNa emane AvI lAgaNI thaI hoya to e vidyAlayanI eka moTI siddhi che." baDabhAgI rohiNeyanI mAphaka kamane lIdhelA saMskAra paNa je vidyAlayanA jUnA vidyAthI. one AvI AMtarakheja tarapha dorI jatA hoya to e, pUjyapAda mahArAjazrIe kahyuM che tema, sAce ja moTI siddhi ane vidyAlaye dhArmika zikSaNa mATe rAkhela Agraha ane karela prayatnanI caritArthatAnI bolatI sAkSIrUpa che emAM zaka nathI. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa navamuM : sAMskRtika pravRttio kolejanA abhyAsa tema ja dhArmika zikSaNanI sAthe sAthe vidyArthIomAM sAmAjika daSTi, sAhityaruci ane rASTrIya bhAvanA keLavAya e mATe paNa dhyAna ApavuM jarUrI che. ema thAya te ja vidyArthIone sarvAgINa vikAsa thaI zake ane teo pitAnA kuTuMba uparAMta samAja ane dezane paNa upayogI thavAnI sAthe pitAnI kAryakuzaLatA ane saMskAritAnI chApa pADI zake. vidyAlayanA vidyArthIo ekAMgI na banatAM emane sarvAgI vikAsa thAya e mATe vidyAlayanA zANA, udAra ane samayajJa saMcAlakoe zarUAtathI ja kALajI rAkhI hatI ema vidyAlayanA riporTo jevAM keIne paNa lAgyA vagara nahIM rahe. A aMge vidyAlayanA pahelA ja ripiTa (pR. 22)mAM kahevAmAM AvyuM che ke - vidyArthIomAM vicArazakti ane vivecanazakti khIle teTalA mATe DIbeTIMga sesAyaTI dara varSe meLavavAmAM Ave che.........vidyArthIonI sughaDatA, svacchatA ane premALavRtti upara khAsa lakSya ApavAmAM Ave che. vidyArthIo dareka bAbata jAte ja suvyavasthita rAkhe tethI judI judI bAbatomAM vidyArthIone sekreTarI nImavAnI vyavasthA suprInTenDenTe navA varSathI karI che....vidyArthInuM jIvana sAduM paNa ucca grAhI thAya, javalaMta ane dAridra rahita thAya, AtmazraddhAyukta paNa abhimAna rahita thAya tevAM sarva khAnapAna, vartana tathA vANIvilAsanA niyamo upara khAsa dhyAna ApavAmAM Ave che ane paraspara prema ane maitrI tathA baMdhubhAva vRddhi pAme tathA Adarza jainatva pragaTI nIkaLe te para ADakatarI rIte ane sIdhI rIte banatuM lakSya ApavAmAM Ave che." ucharatI uMmaramAM sauthI agatyanI vAta tanane taMdurasta ane manane praphulla ane vikasita banAve e bAbata upara dhyAna ApavAnI hoya che. A mATe je ghara karatAM zikSaNa saMsthAmAM ane temAMya bahAragAma rahevAnuM thAya to tethI ghaNe lAbha thAya che. vidyAlayamAM rahetA vidyArthIone A baMne prakArane ane chevaTe eka prakArane lAbha te thAya ja che. A avasarane vidyArthIonA zarIranA, mananA ane jIvananA ghaDataramAM kAyamI lAbha maLe e mATe vidyAlayamAM aMgakasaratanAM, ramatagamatanAM ane jJAnane vizALa ane daSTine udAra banAve evAM sAdhane vasAvavA tarapha pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. vyAyAmanAM sAdhano aMgakasarata ke vyAyAmanI bAbata te evI sahelI che ke je vidyAthIomAM gharamAMthI ja A mATenI rUci ane zarIrane sudaDha banAvavAne zokha keLavAyAM hoya te khAsa kaMI ' sAdhana vagara paNa AmAM pragati thaI zake che. AmAM pAyAnI vAta gharamAMthI ja A mATenA saMskAra maLe e che. paNa gujarAtanA temAMya jena kemanA moTA bhAganA vidyAthIo ane yuvAnomAM bacapaNamAM gharamAMthI A zokha bahu ja ocho keLavAto hovAne kAraNe A dizAmAM joIe teTalI pragati jovAmAM nathI AvatI. chatAM vidyAlaya te A mATenI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vidyAlayanI vikAsakathA jarUrI sAmagrI vasAve che tema ja Ane prAtsAhana ApavA mATe amuka amuka inAmI harIphAI e paNa caiAje che. gharamAM ke gharanA AMgaNAmAM khelI zakAya evI ramatAnAM sAdhanA zarIrane kasarata ane manane Ana-vinAda ApavAmAM ThIka pramANamAM upayegI thaI paDe che. vaLI e ekadhArA abhyAsa-vArAnathI thAkela cittane tAjagI paNa ApI zake che. tethI vidyAlayamAM AvAM ramatagamatanAM sAdhanA zarUAtathI ja vasAvavAmAM Ave che, ane enI harIphAI e ceAjIne inAma paNa ApavAmAM Ave che. A mATe eka meDala paNa ApavAmAM Ave che. abhyAsanA viSaya uparAMta khIja viSayAnuM jJAna jeTalA pramANamAM vadhAre meLavI zakAya teTaluM jIvana vadhu samRddha ane STi vadhu vizALa anI zake che. ethI vyaktinI hAMziyArI paNa khIlI UThe che. AnuM mukhya sAdhana vividha viSayane sparzatAM pustakAnuM aheALu' vAcana ane judA juDhDhA viSaya upara prakAza pADatAM abhyAsapUrNa vyApyAnAnuM zravaNa che. A banne khAkhatA upara vidyAlayanA saheMcAlakAe zarUAtathI ja pUratuM dhyAna Apyu` che. vAcanAlaya tathA pustakAlaya A mATe muMbaImAM vidyAlayamAM vAcanAlaya calAvavAmAM Ave che ane pustakAlaya paNa vasAvavAmAM AvyuM che. vAcanAlayamAM judI judI bhASAnAM ane judA judA viSayanAM dainikA, aThavADikA ane mAsikA vagere saMkhyAba`dha sAmayiko maMgAvavAmAM Ave che. keTalAMka paradezanAM sAmiyakA paNa Ave che. Ane lIdhe jema deza ane duniyAmAM rAja-ba-roja anatI ghaTanAeAnA samAcArAthI mAhitagAra rahI zakAya che tema pariva nA, zeAdhA ane jhaDapathI thaI rahela vaicArika ke manevaijJAnika pheraphArathI paNa suparicita rahI zakAya che; sAthe sAthe ethI vicArAnu paNa ghaDatara thaI zake che. jIvananirvAha ane sAMskRtika ghaDatara banne dRSTie atyAranA ghaTanApravAhA ane vicArapravAhAthI mAhitagAra rahI zakAya tA ja pragatinA mArga nakkI karIne AgaLa vadhI zakAya. vidyAlayanA vidyArthIone Ave lAbha maLatA rahe emAM vAcanAlaya ghaNuM upayogI thAya che. vidyAlayanI dRSTie enuM (muMbaInu) pustakAlaya eka samRddha pustakAlaya che. pANeAlAkha rUpiyA karatAM paNa vadhu kiMmatanAM Azare vIseka hajAra pustake emAM vasAvavAmAM AvyAM che. AmAM jaina dharmanAM zAstrA tathA jaina saMskRtine lagatA judA judA viSayanAM pustakonA sArA evA saMgraha che, jemAM gheADAMka prAcIna hastalikhita pustakAno paNa samAveza thAya che. uparAMta sa`skRta, prAkRta, pAli jevI prAcIna bhASAenAM tema ja gujarAtI, hiMdI, marAThI, agrejI jevI Adhunika bhASAomAM lakhAyelAM vidyAnI vividha zAkhAone lagatAM tema ja lokapayogI rasAtmaka cAlu sAhityanAM--jema ke navalakathA, navalikA, nATakA, nibadhA, kavitAe, pravAsavaNana, caritrA vagerenAM--pustaka paNa sArA pramANamAM vasAvavAmAM AvyAM che. vidyAlayanI amadAvAda ane vAdarA zAkhAemAM vAcanAlaya cAlu che ane pustakAlaya mATe khAreka hajAra rUpiyAnA kharca mATe bhAge leAkeApayogI pustakAnA sa'graha karavAmAM AvyeA che. Ama chatAM jaina dharma, sAhitya ane saMskRtinA adhyayana-sa`zeAdhanamAM Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9: sAMskRtika pravRttio 113 upayogI thaI zake evuM susamRddha pustakAlaya karavA mATe hajI ghaNuM ghaNuM karavAnI jarUra che e vAta vidyAlayanA saMcAlakonA dhyAna bahAra nathI. A mATe 50mAM riporTa (pR. 16)mAM yogya ja kahevAmAM AvyuM che ke jaina dharma, tattvajJAna, ItihAsa, kaLA, zilpa-sthApatya jevA vividha viSayone lagatuM jaina sAhitya eTaluM te vipula ane samRddha che ke deza-videzanA vidvAno ene mATe ghaNI utsukatA sevI rahyA che. A sthitimAM jaina sAhityanA badhA ja mukita graMtha sAthe te te viSaya sAthe saMbaMdha dharAvatA badhA itara graMthana saMgraha dharAvatuM, ane sAthosAtha zakya hoya teTalA hastalikhita graMthane paNa samAveza karatuM eka samRddha kendravartI pustakAlaya hovuM bahu ja jarUrI che. A kAma aDhaLaka dhana ane eka svataMtra yojanA mAgI le eTaluM vizALa che. ApaNA dharma ane sAhityanA prasAranI daSTie A kAma jeTaluM jaladI thaI zake teTaluM jaladI karavA jevuM che. vidyAlaya AvA manoratha to seve che, paNa, atyAranI vidyAlayanI javAbadArI lakSamAM letAM, e manoratha turata saphaLa thavA muzkela lAge che. Ama chatAM vidyAlaya potAnI zaktinA pramANamAM A dizAmAM kaMIka ne kaMIka prayatna to karI rahela che, e vAtano vidyAlaye vasAvela pustakAlayanI (upara nedhelI) vigato upara thI kaMIka khyAla AvI zakaze." vidyArthImaMDaLa vAcanAlaya ane pustakAlayanA lAbha uparAMta vidyAlayanA vidyArthIone avAranavAra judA judA viSayanA abhyAsa ane mAhitIpUrNa tema ja rocaka vyAkhyAne sAMbhaLavA maLe enI paNa govaThaNa thatI rahI che. sAthe sAthe vidyAthIonI vakatRtvazakti khIle e mATe paNa dhyAna rAkhavAmAM Ave che. A kAma mukhyatve vidyAlayanA vidyArthImaMDaLa dvArA ja thatuM rahe che. bIjA ja varSane riporTa (pR. 10) jotAM mAlUma paDe che ke te vakhate vidyAlayanA vidyAthIonI IcchAthI "yuniyana kalaba' nAme vidyArthImaMDaLanI sthApanA thaI hatI. A kalaba dhArmika, sAmAjika, naitika, Arthika jevA viSayo upara vighAthI enI carcAo goThavatI hatI; ane emAM vidyAthIo hoMzapUrvaka bhAga letA hatA. vidyAthIonA vicArene AkAra ApIne vyavasthita karavAmAM tema ja pitAnA vicArone susaMbaddha rUpamAM vyakta karavAnI vastRtvazaktine khIlavavAmAM A sabhAo khUba upayogI nIvaDatI. atyAranA rAjakAraNa upara arthakAraNanuM varcasva pichAnIne e vizenI carcA-vicAraNuM thaI zake e mATe A vidyAthIbaMdhuoe eka Arthika maMDaLa (Economic club) paNa sthApyuM hatuM. vaLI, vidyAthIonuM jJAna vyApaka thAya eTalA mATe bIjA varSamAM zrI gulAbacaMdajI ThaThThA, zeTha zrI kuMvarajI ANaMdajI, zrI umecaMda dolatacaMda baroDiyA, dakSiNAmUrtivALA zrI nAnAbhAI bhaTTa vagere vidvAne ane vicArakanAM vyAkhyAne paNa yojavAmAM AvyAM hatA, ane te pachI avAranavAra nAmAMkita vicArake, kAryakaro tema ja vidvAnenAM AvAM vyAkhyAna yojavAmAM AvatAM hatAM. AgaLa paNa je A paraMparA akhaMDapaNe cAlu rahI hata te tethI vidyArthIone ghaNuM lAbha thAta. ema lAge che ke thoDA vakhata pachI ja "yuniyana kalaba'nuM nAma "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya TuDanTsa yuniyana" ema pheravavAmAM AvyuM hatuM. AgaLa jatAM A yuniyananuM zrI mahAvIra TuDanTsa yuniyana" "vidyAlaya TuDanTsa yuniyana" evuM TUMkAkSarI nAma 15 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vidyAlayanI vikAsakathA rAkhyAnuM paNa jANavA maLe che. e dvArA vakatRtvasabhAo ane vidvAne, vicAra ane kAryakaronAM vyAkhyAne javA uparAMta skAuTa jevI upayegI pravRtti paNa hAtha dharavAmAM AvatI hatI. A vidyAthImaMDaLane kAma karavAnI keTalI badhI mokaLAza ane keTale badhe sAtha vidyAlayanA zANA saMcAlako taraphathI ApavAmAM AvyAM hatAM te eTalA uparathI paNa jANI zakAya che ke A vidyArthImaMDaLanA pramukha tarIke pra vADiyA, zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI, zrI ema. sI. cAgalA, pre harasiddhabhAI diveTiyA, zrI cImanalAla cakubhAI zAha, zrI. paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyA, zrImatI vAyoleTa jekIma AvA, zrI. mInu Ara. masANI jevI nAmAMkita jAhera vyaktionI varaNI karavAmAM AvatI hatI. vidyAlayanA mAnadamaMtrI zrI matIcaMdabhAI kApaDiyA, varSo sudhI A maMDaLanuM upapramukhapada saMbhALIne, ene heta ane mamatApUrvaka doravaNa ApatA rahyA hatA. vidyAlayanA vidyArthIone sarvAgINu vikAsa thAya ane abhyAsakALa pachInI sudIrgha kArakirdImAM e koI paNa bAbatamAM pAchA na paDe paNa sarvatra pitAnI kAbeliyata ane saMskAritAnI chApa pADe evI emanI tIvra jhaMkhanA rahetI. ema kahevuM joIe ke A vidyAthI maMDaLane AvI rASTrIya vyaktionI doravaNIne lAbha maLe te moTe bhAge zrI motIcaMdabhAInI vyApaka daSTi tema ja muMbaInA jAhera jIvana sAthe tema ja rASTrIyabhAvanA sAthe emaNe keLavelI ekarUpatA ane meLavela pratiSThAne kAraNe ja. vidyAlayanA chavvIsamA varSamAM A maMDaLane vArSika utsava Do. jIvarAja mahetAnA pramukhapade UjavAyo hato, e bInA paNa uparanI vAtanI sAkSI pUre che. vidyAlayanI sthApanA pachI cAra-pAMca varSa pachIno samaya e mahAtmA gAMdhIjInA prabhAva vistArane ane AkhI prajAnA mAnasa para jAmatI emanI abhuta AgevAnIno samaya hate. temAMya vidyAthIAlamanA hRdaya upara to eNe jANe kAmaNa ja karyuM hatuM. bhAratanA ane khAsa karIne rASTrIya laDatanA hArda samuM muMbaI zahera, rASTrIya ane sAmAjika daSTibiMdune AvakAratI vidyAlayanI udAra daSTi ane zrI motIcaMdabhAI jevA AgevAnanI huMpha : A badhAMnI AvakAradAyaka asara vidyAlayanA vidyAthIonA mAnasa ghaDatara upara paDe e svAbhAvika che. A varSonA vidyAlayanA riporTamAMnI vidyArthImaMDaLanI kAryavAhIne ahevAla jotAM e samayamAM vidyAthIomAM ke taravarATa dekhAtuM hatuM ane samAjasevA - 1. vidyAlayanA 16 mA riporTa (pR. 59)mAM kasturabhAI zeThe vidyArthImaMDaLamAM prAstAvika bhASaNa (Inaugural Address) ApavAnuM noMdhyuM che. ane e ja riporTamAM anyatra (pR. 56) e bhASaNano sAra noMdhatAM kahyuM che ke--" varasane prAraMbha saphaLa yuddhanI (1930 ne mIThA satyAgrahanA ahiMsaka yuddhanI) nobatothI ja thaI cUkyo hato. AkhAye dezamAM laDAInAM ja raNazIMga vAgatAM hatAM. e samaye ahiM vidyArthIonuM paNa varSa zarU thayuM. amArA pratyekanA mAnasamAM khUNe care yuddhanA bhaNakArA to kyAranAye vAgI rahelA hatA. tevAmAM amArA cAlu varSanA pramukha zrIyuta kasturabhAI lAlabhAIe amane emanI bhAvabhInI bhAvI yuddhanI camakArA detI chatAM mIThI ane anupama vANImAM amArA varSa kAryanuM mArga sUcana karyuM. temAM svadezI vastu upara sAruM khyAna ApyuM." Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : sAMskRtika pravRttio 115 ane rASTrabhaktinI bhAvanA kevI utkaTa hatI ane emanAM aMtara navInavI pravRttine AvakAravA kevA thanaganI rahyAM hatAM enuM protsAhaka citra jovA maLe che. Ane eka javalaMta dAkhala joIeH sane 1927mAM gujarAta-saurASTramAM ativRSTine kAraNe bhAre kAramuM relasaMkaTa AvI paDyuM. gAMdhIjI ane saradAra vallabhabhAI paTelanI hAkalathI gujarAta, saurASTra ane muMbaI uparAMta AkhA dezamAMthI rAhataphaMDa ekatra thavA lAgyuM. mAnavarAhatanA AvA rASTrIya kArya mATe vidyAlayanA vidyAthIo pAchaLa rahe e na banavA joga hatuM. emaNe A kAmamAM potAnI rIte sAtha Apyo : tA. 19-8-ra7 nA roja jANItA sAkSararatna zrI kRSNalAla mohanalAla jhaverInA pramukhapade "bhArata saMdhyA" nAme nATaka bhajavIne A phaMDamAM, 3,850 rUpiyA mekalI ApyA hatA. riporTa 12, pR. 23). ahIM e jANavuM rasaprada thaI paDaze ke vidyAlayanA saMcAlake e vidyAthIomAM dhArmika ane sAmAjika bhAvanA sAthe rASTrIya bhAvanAne sumeLa sadhAya enuM hamezAM dhyAna rAkhyuM che. vidyAlayanA eka vidyAthI zrI ramaNIkalAla maganalAla medI (zrI sArAbhAI maganabhAI modInA bhAI) bI.e. thaIne mahAtmA gAMdhInA satyAgraha AzramamAM joDAyA enI vidyAlaye gauravapUrvaka neMdhI lIdhI. chaThThA varSamAM vidyAlayanI vyavasthApaka samitie je vidyAthIo cAlu (sarakArI ke sarakAramAnya) kaoNleja choDI muMbaImAM rASTrIya kaoNlejamAM joDAvA IcchatA hoya temane tema karavAnI chUTa ApI hatI. ane 15mA varSamAM (tA. 13-7-1930nA roja riporTa 15, pR. 105), jyAre mIThAne satyAgraha AkhA dezamAM purajozamAM cAlI rahyo hato tyAre, nIce mujaba TharAva karyo hata- rAjadvArI vAtAvaraNane aMge koI vidyAthI temAM bhAga levA javA mAMge to enI arajI AvatAM tenA vAlIne khabara ApavI ane jAherAta karavI ke jene rajA ApavAmAM Avaze te Avate varSe vidyAlayamAM Ave tyAre tene te ja zarate pAchA dAkhala karavAmAM Avaze." A vidyArthImaMDaLamAMthI saMsthAnAM judAM judAM kAme saMbhALavA mATe vidyArthIonI maMtrI tarIke varaNI karavAmAM AvatI; ane e rIte vidyArthIone saMsthAnAM amuka kAmonI javAbadArI saMbhALavAnI tAlima maLavAnI sAthe e nimitte saMsthAnI kAryavAhI sAthe otaprota thavAne avasara paNa maLato. A maMDaLa taraphathI zarUAtamAM hastalikhita ke TAIpa karela rUpamAM ane pAchaLathI mudrita rUpamAM "taNakhA" ("Sparks'') nAme vArSika pragaTa karavAmAM AvatuM hatuM. 19mAM riporTa (pR. 3)mAMthI jANavA maLe che ke ApaNA jANItA sAmAjika kAryakara DaoN. bhAIlAla ema. bAvIzI eka vAra A vArSikanA taMtrI nimAyA hatA. A vidyArthImaMDaLanI pravRttinuM avalokana karatAM ema spaSTa lAge che ke 30-35 varSa sudhI te A maMDaLanI kAryavAhI vidyAthIomAM rahelA taravarATa ane utsAhanuM darzana karAve evI tema ja vidyArthIomAM cetanA jagAve evI vidyutavegI (Dynamic) hatI. A maMDaLe vidyArthIonA saMskAraghaDataramAM seMdhapAtra phALo ApavAnI sAthe vidyAlayanA gauravane vadhAravAmAM paNa ghaNe phALe Ape che. A maMDaLe jela vyAkhyAna, ane hAtha dharela vividha prakAranI kAryavAhInI vigato ahIM ApavAnuM mana thaI Ave evuM che. emAM e samayanA vidyAthIonI parizramazIlatA, jijJAsA ane utsAhanuM surekha, AhUlAka Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 vidyAlayanI vikAsakathA ane preraka pratibiMba nihALavA maLe che. paNa sthaLamaryAdAne kAraNe ahIM A vidyAthI. maMDaLanI prazastimAM ATalethI ja saMtoSa mAnavo ucita lAge che. AvA tejasvI vidyArthImaMDaLanI kAryavAhI chellAM 12-15 varSa daramyAna DhIlI paDI gaI hoya ema vidyAlayanA pAchalAM varSonA riporTo jotAM lAge che. A varSo daramyAna vidyArthIo eka kAryazIla ane pragatigAmI pravRttionA puraskartA evuM jUtha maTIne kaMIka pitApitAnI ciMtA ke pravRttiomAM aTavAI gayA hoya ema lAge che. paNa A sthiti mAtra vidyAlayanA vidyAthIonI ja che evuM nathI; svarAjyaprApti bAda AkhA dezamAM vidyAthIvargamAM zista ane kartavyabhAna pratyenI je zithilatA AvI gaI che tene ja eka aMza Ane lekha joIe; paNa A bAbatanI carcAne ahIM avakAza na hovAthI e mATe ATaluM sUcana ja basa che. mukhya vAta A vidyArthImaMDaLe vidyAthIonA sAMskRtika ghaDataramAM seMdhapAtra phALe Apyo che e ja che. - vidyAthIonA zArIrika vikAsa mATe jema vyAyAmanAM sAdhane rAkhavAmAM Ave che tema emane pauSTika khorAka maLe e bAbata upara paNa pUratuM lakSa ApavAmAM Ave che. vaLI, jema emanA bauddhika vikAsa mATe vidyAthI maMDaLa dvArA tathA bIjI rIte saMkhyAbaMdha sAMskRtika pravRttio calAvavAmAM Ave che tema emanI taMdurastInI tapAsa mATe paNa pUrepUrI jogavAI karavAmAM Ave che. A mATe moTe bhAge vidyAlayamAM rahI dAktarIne abhyAsa karanArA vidyAlayanA bhUtapUrva vidyAthIo ja pitAnI sevAo Ape che. A kAryamAM A dAktara mitro je mamatA ane niHsvArthatA batAve che te paNa vidyAlayanA vidyAthIonA saMskArapUrNa ghaDataranI sAkSI pUre ema che. teramA varSathI keTalAka vakhata sudhI keTalAka vidyAthIe revara skAuTa jevI khUba upayegI pravRttimAM joDAyA hatA, ane jyAre dezamAM hindI bhASAne rASTrabhASA tarIke abhyAsa karavAne juvALa Avyo tyAre vidyAlayanA vidyAthIo paNa emAM pAchaLa rahyA na hatA; emaNe paNa e dizAmAM prayatna karyo hato, ema chavIsame ripiTa (pR. 19) jotAM jANI zakAya che. vakatRtvakaLA ane lekhanakaLA jema vidyAthIonA ghaDatara ane vikAsamAM upayogI thAya che, tema ramatagamata ane khuda vidyAthIo pote ja jemAM bhAga letA hoya evA taMdurasta manoraMjana kAryakrame, nATayaprayogo ke prahasane paNa vidyAthIonI keTalIka prasupta zaktiene jAgrata karavAmAM tema ja emanAM manane praphullita karavAmAM ThIkaThIka upayogI thaI paDe che. vidyAlayanA vidyAthIo vArSika meLAvaDA nimitte AvA kAryakame jatA rahetA hatA ema vidyAlayanA riporTo uparathI jANavA maLe che. AvA meLAvaDA vakhate pramukha tarIke pasaMda karavAmAM AvatI nAmAMkita vyaktie uparathI paNa vidyAthI onA AvA prayAsanuM mahatva ane gaurava saheje khyAlamAM AvyA vagara rahetuM nathI. A pramukhomAM berisTara zrI makanajIbhAI je. mahetA (navamuM varSa nATaka "rANA pratApa'); berisTara zrI. ema. Ara. jayakara (11muM varSa nATaka "zAMkita hRdaya") sAkSararatna zrI kRSNalAla mehanalAla jhaverI (12muM varSa nATaka "bhAratasaMdhyA"); dezabhakta zrI bhulAbhAI je. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 9H sAMskRtika pravRttio desAI (13muM varSa); baeNrisTara zrI ema. sI. cAgalA (16muM varSa nATaka "grejyueTa)* (AnI sAthenA snehasaMmelananuM pramukhapada zrImatI sarojinI nAyaDue zobhAvyuM hatuM); jasTisa harilAla kaNiyA (1bhuM varSa); zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazI (upamuM varSa nATaka "akho"); nyAyamU ti harasiddhabhAI diveTiyA (varSa 29) vagere. vidyAthIone AvI nAmAMkita ke akhila bhAratIya darajajo dharAvatI vyaktione lAbha maLato rahyo te jema vidyAlayanI pratiSThAne tema zrI. motIcaMdabhAInI lAgavaga ane pratiSThAne paNa AbhArI che ema kahevuM joIe. chellAM dasabAra varSathI A pravRttimAM oTa AvI hoya ema vidyAlayanA riporTo jotAM jANavA maLe che. paNa, kharI rIte, AvI sAMskRtika pravRttionI mUlyavattA ane upayogitA sarva kAlIna che. ane atyAre to UlaTuM A bAbatamAM ghaNuM ghaNuM thaI zake ema che. vaLI, vidyArthIonA bhAvIne ujajavaLa banAvavAnI daSTie AvI pravRttio vadhAre utsAhapUrvaka zarU karavI joIe. zarIraghaDatara ane saMskAraghaDataranI kharekharI uMmara A ja che; A uMmaramAM je kaMI thaI zakayuM te AkhI jiMdagI sudhI kAma AvavAnuM che, ane atyAre je karavAnuM rahI jaze te kAyamane mATe rahI javAnuM che. Ane lIdhe vidyArthIone pitAnI kArakidIne tejasvI ane yazasvI banAvavAmAM paNa ghaNI sahAya maLI rahe che. vaLI, vidyArthI ane saMcAlako vacce saMparka sthapAya ane emanuM saMskAraghaDatara thAya e mATe kyAreka kyAreka prItibhejane ke snehamilana paNa javAmAM AvyAM hovAnuM ripeTa uparathI jANI zakAya che. riporTa 7 (pR. 12), riporTa 9 (pR. 20), riporTa 21 (pR. 16), riporTa 24 (pR. 26), riporTa 25 (pR. 32)mAM ApelI che A hakIkatanuM samarthana kare che. AvI sAMskRtika tema ja jIvanaghaDataramAM upayogI thAya evI aneka prakAranI pravRtti e jIne vidyArthIonI zakti ane buddhine aneka rIte vikAsa thAya e tarapha saMsthA taraphathI pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. pitapotAnA kAryakSetramAM vidyAlayanA vidyArthIo je saphaLatA ane nAmanA meLavI zake che emAM AvI pravRttione phALe kaMI nAnIsUne nathI, ema khuzIthI kahI zakAya. A kAryakramamAM bAvIsaso rUpiyA uparAMta Avaka thaI hatI ane te vidyAlayamAM ApI devAmAM AvI hatI. (riporTa 16, pR. 24) I m n m n m n g T T TT TT T U L L L L L | guTInuM nivAraNa jyAre jyAre pAzcAtya keLavaNI upara carcA thAya che tyAre prathamataH ApaNe sAMbhaLIe chIe ke te keLavaNImAM dharmano eka zabda paNa zIkhavavAmAM Avato nathI. ane evI nyUnatA ApaNane paLe paLe dRSTigocara thAya che. A prakAranI truTI ApaNA vidyAlayamAM nathI; balake dhArmika zikSaNa upara pUratuM lakSa ApavAmAM Ave che. ( riporTa 11, pR. 10 ) o D D D D D n T I m m n n Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa dasamuM : sAhityaprakAzana zikSaNanI sAthe sAthe sAhityanuM kAma paNa thatuM rahe to e dharma ane saMskRtine pracAra ane abhyAsamAM ghaNuM upayogI thaI rahe che. ane prAcIna jaina sAhityane khajAne te vividha viSayasparzI ane vipula che. ane hajI paNa enA saMskRta, prAkRta, rAjasthAnI, gujarAtI, hiMdI vagere bhASAmAM lakhAyelA judA judA viSayanA asaMkhya graMtho pragaTa thavA bAkI che. tethI vidyAlaye potAnA baMdhAraNamAM ucca zikSaNanA prasAranI sAthe sAthe jaina sAhityanA saMzAdhana-prakAzanane paNa saMsthAnA eka uddezarUpe svIkArela che. A aMge baMdhAraNanI trIjI kalamamAM sUcavavAmAM AvyuM che ke - saMskRta, prAkRta, gujarAtI, hindI vagerenuM sAhitya abhyAsa tathA pracAra mATe taiyAra karavuM, pragaTa karavuM ane tene saMgraha karavo; jaina sAhitya, tattvajJAna ane ItihAsane aMge zodhakhoLa khAtuM yAne purAtattva maMdira kholavuM ane keLavaNInAM sarva kSetrane vizALa arthamAM piSavA pravRtti karavI." A udezamAM jaNAvyA mujaba jaina sAhityanAM pustaka-khAsa karIne pAThyapustako - pragaTa karavAnI yojanA aMge bIjA varSanA riporTa (pR. 16)mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke yunivarsiTImAM jaina sAhitya dAkhala thayA pachI egya sAhitya-sAdhanone abhAve tene pUrato lAbha levAto nathI evuM anubhava uparathI jaNAyuM che. khuda jijJAsu jaina abhyAsIo paNa jaina sAhityane aicchika viSaya tarIke laI zakatA nathI, tethI keLavaNIne aMge sAhityanAM pustako navIna Dhaba pramANe noTa tarajumA sAthe ane pAThAMtare noTa karIne taiyAra karAvavAnI eka vizALa janA hAtha dharavAno kamITIe TharAva karyo che. e saMbaMdhI pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva sAthe patravyavahAra thayo hato ane temane rUbarU paNa maLI ghaNI vAtacIta karavAmAM AvI hatI." A ja rIte dazamA varSanA riporTa (pR. 19)mAM paNa sUcavavAmAM AvyuM che ke yunivarsiTImAM calAvavA yogya sAhitya taiyAra karAvavAnI paNa IcchA che. dhArmika keLavaNInAM pAThyapustakonI bahu ja jarUra che. jaina dharmano sulabha baMdha thAya evAM navIna jamAnAne ruci jAgRta karanAra pustako sArI saMkhyAmAM bALa yuvAnane upayogI nIvaDe tevAM taiyAra karAvavAM che, gujarAtI sAhityane jagaprasiddha karavuM che, prAkRta bhASAno pracAra karAvavo che. vigere aneka aneka bhAvanAo che." kolejomAM tathA bIjI rIte upayogI thAya evA jaina pAThayapustako taiyAra karAvIne pragaTa karavAne A vicAra bilakula sAco vicAra hato, ane sAhityaprakAzananI sAcI dizAmAM aMgulInirdeza karato hato. Ama chatAM A bhAvanAne mUrta karavAnI bAbatamAM vidyAlaya ochuM kAma karI zake che. tethI ja chatrIsamA varSanA riporTa (pR. 71)mAM, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA prakAzana yojanA"mAM e ja bhAvanAnuM punaruccAraNa karavAmAM AvyuM hatuM ke Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10: sAhityaprakAzana 119 Aje ardhamAgadhI bhASAnA abhyAsa mATe tema ja anya bhASAnA viziSTa sAhitya tarIke hiMdanI keTalIka yunivarsiTIoe jaina sAhityanAM keTalAMka pustaka pAThavyapustaka tarIke jAhera karelAM che ane ema chatAM vidyArthIone bukaselarane tyAMthI AmAMnAM ghaNuM pustake maLatAM nathI. AvI ja rIte zrI jaina ve. mU. ejyukezana borDa tathA zrI mahAvIra jaina vidyAlaye dhArmika abhyAsakrama tathA parIkSA mATe je pAThyapustake nakkI karelAM che temAMnAM paNa keTalAMka sulabha nathI. AvAM pustakomAMthI jenI bahu mAMga hoya ane jeno ziSya janatAne paNa pure upayoga hoya evAM pustaka pasaMdagIpUrvaka pragaTa karavAM." Ane artha eTale te khuzIthI karI zakAya ke sAhityaprakAzananI dizAmAM kAma bhale ochuM thaI zakayuM hoya, paNa e kAma thavAnI keTalI jarUra che e vAta te vidyAlayanA saMcAlakanAM aMtaramAM barAbara vasI gaI hatI. eTale sAhityaprakAzananI bhAvanAnA A bIjanuM ja e phaLa samajavuM joIe ke, vakhata jatAM, Agama-prakAzana jevI khUba mahattavanI ane videzamAM paNa AvakAra pAme evI mahAna yejanA hAtha dharavAnuM sAhasa vidyAlayanA saMcAlake karI zakyA. (AnI vigate AgaLa ApavAmAM AvI che.) vidyAlayanAM prakAzane kAvyAnuzAsana-koleja ke yunivarsiTInA abhyAsakramamAM upayogI thAya evuM vidyAlayanuM mahattvanuM prakAzana che "kAvyAnuzAsana. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryaviracita A graMtha alaMkArazAstrane Akara graMtha che. enA upara kartAe pite ja "alaMkAracUDAmaNi nAme vRtti ane "viveka" nAmanuM vivaraNa racyuM che. uparAMta eka ajJAtakartAka TippaNu paNa maLe che. e badhI sAmagrI sahita A graMthanuM saMpAdana amadAvAdanI gujarAta vidyAsabhA (gujarAta varnAkayUlara sAyaTI) hastakanA zrI bho. je. a. naM. vidyAbhavananA adhyakSa ane gujarAtanA jANutA vidvAna zrI rasikalAla choTAlAla parIkhe be bhAgamAM karyuM hatuM. AnA pahelA bhAgamAM mULa graMtha, vRtti, vivaraNa ane Ti paNa ApavAmAM Avela che. bIjA bhAgamAM graMtha ane graMthakAranI mImAMsA karatI tema ja gujarAtanA khAsa karIne sAMskRtika itihAsanuM savistara nirUpaNa karatI saMpAdakanI vistRta aMgrejI prastAvanA tema ja gujarAta kolejanA saMskRtanA nivRtta adhyApaka zrI rAmacaMdra baLavaMta AThavalee aMgrejImAM taiyAra karelI ne ApavAmAM AvI che. AnuM puravacana (Foreword) jANItA sAkSara DaoN. zrI AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve lakhI che. A graMthanA saMpAdananuM kAma zrI rasikabhAIne soMpavAne nirNaya sane 1927-28 mAM karavAmAM AvyA hatA. te pachI nava-dasa varSe 1937-38mAM A graMtha prakAzita thayo hate. 1200 thI paNa vadhu pAnAMnA be bhAganuM mUlya mAtra cha ja rUpiyA rAkhavAmAM AvyuM hatuM. vidvAne ane vartamAnapatroe A graMthanI mukta mane je prazaMsA karI hatI, te 23 mA riporTa (pR. 132) ane 24 mA riporTa (pR. 171)mAMthI jANI zakAya che. alaMkArazAstranA abhyAsa mATe sAro AvakAra pAmela A graMthanI pahelI AvRttinI nakala khalAsa thaI jatAM, mULa graMthavALI pahelA bhAganI bIjI AvRtti sane 1963mAM (kiMmata rUA. 15) pragaTa karavAmAM AvI che. bIjI navI maLelI hastaprata sAthe AnuM punaH Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120. vidyAlayanI vikAsakathA saMpAdana zrI rasikabhAI parIkhe saMskRta-ardhamAgadhInA adhyApaka che. vI. ema. kulakarNanA sahakArathI karyuM che. - vidyAlayanA vidyArthIone (ane bIjAone paNa) dhArmika abhyAsamAM upayogI thAya evAM nIce mujaba be pustaka vidyAlaya taraphathI pragaTa thayAM che - gizAstra-kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya viracita A graMthanA cAra prakAzane gujarAtI anuvAda paM. zrI khuzAladAsa jagajIvanadAsa pAse karAvIne enI pahelI AvRtti vi. saM. 1997mAM, bIjI AvRtti vi. saM. 2005mAM ane trIjI AvRtti vi. saM. 2022mAM pragaTa karavAmAM AvI che. - aSTaka prakaraNa-sAdhvI zrI yAkinImahattarAnA dharmaputra tarIke vikhyAta AcArya zrI haribhadrasUrikRta A graMtha, paM. zrI khuzAladAsa jagajIvanadAse karela gujarAtI anuvAda sAthe, vi. saM. 1997mAM prasiddha thayo che. rajata mahatsava smAraka graMtha-vidyAlayanA rajata mahotsava prasaMge pragaTa karavAmAM Avela A sacitra suMdara graMthamAM doDhaso pAnAmAM vidyAlayanI pacIsa varSanI kAryavAhInI vigate ApavA uparAMta traNa pAnAmAM gujarAtI tema ja aMgrejImAM vidvAnonA abhyAsapUrNa lekhanI vAcanakSama sAmagrI ApavAmAM AvI che. AnuM prakAzana rajata-mahatsava prasaMge sane 1941nA DisembaranI Akhare karavAmAM AvyuM hatuM AcArya zrI vijayavallabhasUri smAraka graMtha--vi. saM. 2010mAM (bhAdaravA vadi 10nA reja) saMsthAnA preraka AcAryazrIne muMbaImAM svargavAsa thaye. emanA pratyenI kRtajJatAthI prerAIne, emanA puNya smaraNa nimitta, vidyAlaya taraphathI eka smAraka graMtha pragaTa karavAnuM vi. saM. 2011nI zarUAtamAM (tA. 7-12-154nA reja) nakakI karavAmAM AvyuM. te pachI deDha varSe tA. 28-6-16nA roja, jaina saMghanA jANItA mukhya agraNI zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInA haste A graMthanuM prakAzana karAvavAmAM AvyuM. citra sAmagrIthI samaddha ane sughaDa ane kaLAmaya rIte chapAyela A daLadAra graMthamAM gujarAtI. hiMdI ane aMgrejI traNe bhASAmAM svargastha AcAryazrIne aMjali ApatA lekho uparAMta jaina saMskRtinA judA judA viSaya upara prakAza pADatA abhyAsapUrNa lekhe ApavAmAM AvyA che. A mATe dasa sabhyonI eka kamITI (riporTa 40, pR. 14) racavAmAM AvI hatI. kaLAsAmagrI tathA lekhanasAmagrI bane daSTie samRddha A graMthanI vidvAnoe ane vartamAnapatrAe mukta ane prazaMsA karI che. riporTa 42, pR. 73) vaLI, De. zrI nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha saMsthAmAM rahIne abhyAsa karIne sane 119-20mAM bI.e. (onarsa)mAM pAsa thayA. te pachI teo arthazAstranA abhyAsane mATe laMDana gayA. A mATe vidyAlaye emane pAMca hajAra rUpiyAnI pUraka sahAya ApI hatI. laMDanamAM teoe ema.e.nI DigrI meLavIne TerIphanA viSaya upara mahAnibaMdha lakhI pIeca.DI.nI DigrI meLavI. cAreka varSa bAda teo dezamAM AvyA tyAre emanuM bahumAna karavAmAM AvyuM, ane be eka hajAra rUpiyA ekatra karIne "History of Indian Tariffs" nAmano emane e mahAnibaMdha pragaTa karavAmAM AvyuM. riporTa 9 pR. 17). Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10: sAhityaprakAzana 121 - zrI khetIcaMdabhAI kApaDiyAe lakhela "koleja jIvana ane dhArmika zikSaNa" nAme eka nAne nibaMdha vi. saM. 2005mAM vidyAlaya taraphathI pragaTa karavAmAM Avyo hato. zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALA tA. 20-3-49nA roja, zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyAnI vidyAlayanI dIrghakAlIna sevAo pratye kRtajJatA darzAvavA mATe, sara zrI maNilAla bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapade, eka bhavya sanmAna samAraMbha yojavAmAM Avyo hato ane emAM emane emanA mitro, prazaMsake tathA sahakAryakaro taraphathI rUA. 70,001nI thelI arpaNa karavAmAM AvI hatI. (A samAraMbhanI vigato have pachInA prakaraNamAM ApavAmAM AvI che.) A rakamamAM pitA taraphathI rUA. 5001 umerIne e badhI rakama jaina sAhityanA prakAzana mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane soMpatAM zrI motIcaMdabhAIe kahyuM hatuM ke "Apane AvI sanmAna thelI mArA jevA sAmAnya mANasane ApavAnI IcchA kema thaI te eka keyaDo che; huM te samajI zakyo nathI, athavA te samajavAnA mArA prayatno niSphaLa nIvaDayA che. huM te rakamamAM mArA taraphathI rUA. 5001) vadhArI zrI mahAvIra jaina vidyAlayane ApuM chuM. vyAja Ave temAMthI tema ja mudala rakamamAMthI vyavasthApaka samiti pasaMda kare te pustaka pragaTa kare. gujarAtI jaina sAhityane joIe eTaluM protsAhana maLela nathI. A dizAmAM vizALa janArUpe nahIM paNa sArI gatie vyavasthita rIte pagaraNa mUkavAnI jarUra che ane tethI ja A sUcana karela che." ( sanmAna samitinI kAryavAhI, pR. 16 ). zrI motIcaMdabhAInI A bhAvanAne dhyAnamAM rAkhIne A graMthamALAnI cejanA taiyAra karavA mATe tA. 8-5-1949nA reja (1) zrI caMdulAla sArAbhAI medI, (2) zrI hIrAlAla maMchAcaMda zAha, (3) zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla, ane (4) zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyAnI eka peTA samiti nImI hatI, e samitie taiyAra karelI yojanAne vyavasthApaka samitie tA. 4-2-1951nA roja maMjUra karI. 36mA riporTa (pR. 71) mAM chapAyelI e cejanA A pramANe che : zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA sanmAna thelI dvArA sAhitya prakAzana arthe thaelI rUA. 80484-12-0nI rakamamAMthI kevA prakAranuM sAhitya pragaTa karavuM te viSe yojanA ghaDavA mATe nImAyelI amArI samiti be vAra maLI hatI ane keTalIka carcAne pariNAme nakkI karavAmAM AvelI nIce mujabanI yojanA vidyAlayanI vyavasthApaka samiti samakSa maMjUrI mATe ame raju karIe chIe - " sanmAna thelI dvArA vidyAlayane prApta thayelI rakamamAMthI rUA. 20,000) sudhInI rakama zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIAnA pragaTa tema ja apragaTa lekhe tathA pustakomAMthI pasaMda karIne yogya lAge te lekhe ane pustaka pragaTa karavA pAchaLa rokavI ane tenI zarUAta tarIke temaNe lakheluM adhyAtmakalpadruma" uparanuM vivecana je temanI eka viziSTa kRti che ane je hAla bIlakula upalabdha nathI tenuM punaH prakAzana vidyAlaye hAtha dharavuM. : " Aje ardhamAgadhI bhASAnA abhyAsa mATe tema ja anya bhASAnA viziSTa sAhitya tarIke hiMdanI keTalIka yunivarsiTIoe jaina sAhityanAM keTalAMka pustako pADyapustaka tarIke jAhera karelAM che ane ema chatAM vidyArthIone bukaselarane tyAMthI AmAMnAM ghaNAM pustake maLatAM nathI. AvI ja rIte zrI jaina che. mU. ejyukezana borDa tathA zrI mahAvIra jaina vidyAlaye dhArmika abhyAsakrama tathA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 vidyAlayanI vikAsakathA parIkSA mATe je pAThayapustake nakkI karelAM che temAMnAM paNa keTalAMka sulabha nathI. AvAM pustakamAMthI jenI bahu mAMga hoya ane jeno ziSTa janatAne paNa pa upaga hoya evAM pustaka pasaMdagIpUrvaka pragaTa karavAM. "A uparAMta jaina dharma ane tatvajJAnanI sAmAnya janatAne sAcI samaja Ape tevAM durlabha pustake punaH pragaTa karAvavA tema ja navAM pustaka taiyAra karAvavA ane bahAra pADavAM. " A baMne prakAranAM pustakanI pasaMdagI karavA mATe, tenuM prakAzana saMbhALavA mATe, jarUra hoya tyAM mULa graMtha upara mArgadarzaka noMdha tathA vivecana taiyAra karavA mATe ane prakAzanane lagatI bIjI aneka bAjuo saMbhALavA mATe eka vidvAna ane jaina dharmanA sAhityano sAre jANakAra hoya evI vyaktine vidyAlaye rokavI. A ja vyaktino upaga saMsthAmAM apAtA dhArmika zikSaNanA kAryamAM paNa thaI zakaze." A rIte A graMthamALAne janma thayo. atyAra sudhImAM e graMthamALAmAM vidyAlaya taraphathI nIce mujaba pustaka pragaTa thayAM che - adhyAtmaka5ma-paMdaramI sadImAM (vi. saM. 1866mAM) AcArya zrI munisuMdarasUrijIe A graMthanI racanA karI hatI. tenA upara zrI metIcaMdabhAIe vizada vivecana lakhyuM hatuM, tenI vi.saM 1965, 1967 tathA 1980mAM ema traNa AvRttio bhAvanagaranI zrI jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI pragaTa thaI hatI. te pachI paNa A graMthanI mAMga cAlu hevAthI zrI jaina dharma prasAraka sabhAnI anumatithI, vidyAlaya taraphathI, A graMthamALAnA pahelA graMtha tarIke A pustakanI cothI AvRtti (vi. saM. 2008mAM) ane pAMcamI AvRtti (vi. saM. 2021mAM) pragaTa karavAmAM AvI che. jaina daSTie ga-zrI matIcaMdabhAIe lakhela A mAhitIpUrNa ane ciMtanapUrNa graMthanI pahelI AvRtti vi. saM. 1971mAM bhAvanagaranI zrI jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI pragaTa thaI hatI. tenI bIjI AvRtti, vi. saM. 2010mAM A graMthamALAnA bIjA graMtharUpe, vidyAlaya taraphathI pragaTa karavAmAM Avela che.. zrI AnaMdaghanajInAM pado bhAga pahele-yogIrAja zrI AnaMdaghanajInAM 50 padanuM zrI motIcaMdabhAIe karela vizada vivecana paNa vi. saM. 1971mAM, bhAvanagaranI zrI jaina dharma prasAraka sabhA taraphathI "zrI AnaMdaghana padya ratnAvalI" nAme pragaTa thayuM hatuM. te aprApya thaI javAthI tenI bIjI AvRtti, A graMthamALAnA trIjA pustakarUpe, vi. saM. 2012mAM, upara sUcavela nAmathI vidyAlaye pragaTa karI hatI. A graMtha atyAre aprApya che. zrI AnaMdaghanajInAM pado, bhAga bIjo-zrI AnaMdaghanajInAM 51thI 108 sudhInA padenuM zrI motIcaMdabhAIe lakhela vivecana pustakarUpe pragaTa thAya te pahelAM ja emane svargavAsa thayA. emaNe potAnA apragaTa graMthanI presakopIo vidyAlayane seMpI che. eTale emane A apragaTa graMtha, A graMthamALAnA cothA pustaka tarIke, vi. saM. 2020 mAM vidyAlaye pragaTa karyo che. A graMthanuM saMpAdana zrI ratilAla dIpacaMda desAIe karyuM che. A rIte A graMthamALA taraphathI traNa punarmudrita ane eka na ema cAra graMtha pragaTa thayA che. apragaTa bra-vidyAlaya pAse metIcaMdabhAIne A pramANe apragaTa graMthonuM Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : sAhityaprakAzana 123 lakhANa che : zrI AnaMdaghanajIkRta vIzI-artha ane vivecana; zrI umAsvAti vAcakakRta prathamarati-artha ane vivecana, karmatatvanuM vivaraNa karatuM lakhANa. A graMtha kame krame pragaTa karavAmAM AvanAra che. Agama-prakAzana-pejanA ATheka varSa pahelAM, sane 1960mAM, vidyAlayanA mAnada maMtrI zrI caMdulAla vardhamAna zAha pitAnA kAme vilAyata gayA hatA. te vakhate laMDana yunivarsiTImAM bauddha dharmanuM adhyApana karAvatA De. zrI padmanAbha jenIne tene maLavAnuM thatAM zrI padmanAbhajIe mULa jaina AgamonI saMzodhita-saMpAdita (Critical) AvRttio pragaTa karavAmAM Ave te paradezamAM jaina vidyAnA adhyayana-adhyApanane vega maLe ema sUcavyuM. zrI caMdubhAI jaina saMskRti ane sAhityanA adhyayanane vega maLe e mATe ghaNI dhagaza dharAve che, ane e mATe je kaMI karavuM jarUrI hoya te dizAmAM paNa prayatnazIla rahe che. zrI padmanAbhajInI vAta emanA manamAM vasI gaI ane vilAyatathI pAchA pharIne tarata ja emaNe e tarapha dhyAna ApyuM. A saMbaMdhamAM vidyAlayanA pistAlIsamAM riporTa (pR. 18)mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke - AgamonuM prakAzana chellAM pacAseka varSamAM ThIka pramANamAM thavA chatAM badhAya mULa Agama pragaTa karavAnuM kAma to bAkI ja che; ane chellAM keTalAMka varSathI AnI mAMgaNI thayA karatI hatI. A mATe eka vyavasthita yejanA karavA mATe amadAvAdamAM bIrAjatA pUjya AgamaprabhAkara muni mahArAja zrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA sAthe vigatavAra carcA-vicAraNA ane vAtacIta karavAmAM AvI. A uparathI teozrIe eka cejanA taiyAra karI. A yojanA upara vicAra karI Azare navathI dasa varSamAM traNathI cAra lAkha rUpiyAnA kharce pUrI karI zakAya evI eka yojanA vyavasthApaka samitie navIna varSamAM hAtha dharI che, ane te mATe eka viziSTa samitinI nimaNUka karI che. AvA moTA kAryanA prakAzananA saMpAdananI javAbadArI pUjya AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAja ane paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA jevA AgamanA abhyAsIoe svIkArI che." A pachI A "jaina Agama graMthamALA"nI badhI vigate nakkI karavAmAM AvI. e yojanA mujaba pUjyapAda AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA enA mukhya saMpAdaka raheze; graMthanI sAIjha royala ("20427") ATha pejI raheze, ane kula 17 graMthamAM 45 mULa Agane pragaTa karavAmAM Avaze-ema nakkI karavAmAM AvyuM. tA. 18-8-1960nA roja vyavasthApaka samitie A yojanAne bahAlI ApIne ene mATe nIce mujaba Agama-prakAzana-samitinI nimaNuka karI :- (1) zrI prasannamukha suracaMda badAmI (2) zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyA (3) Do. jayaMtIlAla suracaMda badAmI (4) zrI caMdulAla vardhamAna zAha (mAnada maMtrI) (5) zrI caMdulAla sArAbhAI medI (mAnada maMtrI) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 vidyAlayanI vikAsakathA A pachI vi. saM. 2017nA kArataka vada 3, tA. 6-11-1960 ne ravivAranA roja baporanA 1 vAgatAM, amadAvAdamAM, pU. mu. zrI puNyavijayajI mahArAjanA sAMnidhyamAM, nAnA sarakhA jJAna-samAraMbhathI A kAryanuM maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM. zrI ratilAla dIpacaMda desAInI A yojanAnI vyavasthA mATe sahamaMtrI tarIke nimaNuMka karavAmAM AvI. atyAre pUjya mahArAjazrI tathA zrI dalasukhabhAInI dekharekha nIce paM. zrI. amRtalAla mehanalAla tathA paM. zrI harizaMkara aMbArAma paMDayA kAma karI rahyA che. vidyAlayanA suvarNa mahotsava prasaMge, A cejanA mujaba, naMdisUtra tathA anuyogadvAra sUtrane pahele graMtha pragaTa thaze evI dhAraNA che. atyAre AgamaprakAzana-samiti nIcenA sabhyonI banelI che - 1. zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyA 2. zrI jayaMtIlAla suracaMda badAmI 3. zrI ratilAla cImanalAla koThArI 4. zrI sevaMtIlAla cImanalAla zAha 5. zrI caMdulAla vardhamAna zAha (mAnada maMtrI) 6. zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA (mAnada maMtrI) 7. zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha (mAnada maMtrI) 8. zrI ratilAla dIpacaMda desAI (sahamaMtrI) vidyAlaye hAtha dharelI Agama prakAzananI A yojanA jaina dharma ane sAhityanI zakavatI sevA bajAvavAnI sAthe prakAzanakSetre vidyAlayane AMtararASTrIya khyAti apAve evI mahattvanI che emAM zaka nathI. suvarNa--mahesava-graMtha-vidyAlayanA suvarNa mahotsava nimitte kaLA ane lekhasAmagrI bane daSTie uttama ane samRddha bane e suvarNa mahotsava-graMtha pragaTa karavAnI yejanA karavAmAM AvI che. e mATe nava sabhyonuM eka saMpAdaka maMDaLa nImavAmAM AvyuM che, emAM nAmAMkita vidvAno paNa samAveza thAya che. A graMtha vidyAlayanA sAhitya-prakAzanakSetramAM eka sImAcihnarUpa banI rahe e uttama banaze. jaina sAhitya ane kaLAnI sAmagrIne prakAzananI jarUra aMge 50mA riporTa (pR. 23)mAM kahevAmAM AvyuM ke "ahiMsAmaya saMskRti ane enA sAhityanA prasAra mATe atyArano samaya sonerI che. jaina sAhityanA prakAzananI dizAmAM haju ghaNuM ghaNuM karavAnuM bAkI che. dezavidezanA abhyAsIo ane jijJAsuonI mAgaNIne saMtoSavA ghaNuM kAma karavAnI jarUra che.......jaina kaLAnI sAmagrI khUba vipula tema ja vaividhyasabhara che. ene paNa sucAru rUpamAM jagata samakSa mUkI zakAya evI janA taiyAra karavAnI khAsa jarUra che." vidyAlayanA saMcAlakanI bhAvanA, bhale dhIme dhIme paNa, dezavidezamAM upayogI thAya evuM jaina sAhitya pragaTa karavAnI che; ethI eTaluM te phalita thAya ja che ke vidyAlayanuM mukhya kAma ucca zikSaNane protsAhana ApavAnuM hovA chatAM e sAhityanA kSetrane visArI mUkavAne badale emAM paNa yathAzakya kAma karavAnI tamannA seve che, ane e dizAmAM bane teTale prayatna paNa karatuM rahe che. samAja, saMsthA ane vidvAne traNenA lAbhanI A vAta che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa agiyAramuM : khAsa samAraMbhe ane ghaTanAo jAhera saMsthAone koI ne koI prasaMga nimitta jAhera samAraMbhe yojavA paDe che. vidyAlaya e jaina samAjanI eka kapriya jAhera saMsthA che, eTale ene pitAnI 50 varSanI kAryavAhI daramyAna AvA aneka samAraMbhe javAnA avasara prApta thayA hoya e svAbhAvika che. kyAreka samAja samakSa pitAnI kAryavAhInI vigate rajU karIne samAjane vizeSa sahakAra ane vizvAsa prApta karavA mATe, kyAreka samAja pratyenI pitAnI lAgaNI vyakta karavA mATe, kyAreka dhArmika prasaMganI ujavaNI nimitta, kyAreka saMsthAnI ke samAjanI viziSTa sevA karanAra mahAnubhAvonA sanmAna mATe, te kyAreka vidvAnuM bahumAna karavA mATe-ema judA judA nimitta vidyAlaya taraphathI avAranavAra samAraMbhe jAtA rahe che. paNa samAraMbhanuM nimitta game te hoya, badhAya samAraMbhanI pAchaLa vidyAlayanA saMcAlakAnI mULa daSTi zarUAtathI ja evI rahI che ke, kevaLa samAraMbhanI khAtara samAraMbha jevI AnaMdavinedanI dRSTie nahI paNa, saMsthAnI Arthika zakti, kAryazakti ane pratiSThAmAM vadhAro kare ke enA kAryakSetrane vikAsa kare evA ja samAraMbhe prayojavA. ane vidyAlayanA kramika vikAsanI vigato jotAM ema cokkasa lAge che ke vidyAlayane vizeSa prANavAna ane pragatizIla banAvavAmAM A samAraMbhene paNa cekTasa ane neMdhapAtra phALe che. A samAraMbhonI saphaLatA e paNa vidyAlayanI lokapriyatAnI sUcaka banI rahe evI che. AvA keTalAka samAraMbhanI ahIM TUMkamAM neMdha levI ucita lAge che. - jinamaMdiranI pratiSThA vidyAlayanuM kAma bhADAnA makAnamAM zarU karavAmAM AvyuM tyAre tema ja dasa varSa bAda vidyAlayanuM pitAnuM AlizAna makAna caNAvavAmAM AvyuM tyAre paNa, saMsthAnA eka anivArya aMga rUpe, enI sAthe jinamaMdira rAkhavAmAM AvyuM ja hatuM. bhADAnA makAnamAM saMsthA hatI tyAre tyAM eka oraDAmAM gharaderAsara karIne emAM dhAtunAM pratimAjI padharAvavAmAM AvyAM hatAM. gevALiyA Teka upara saMsthAnuM makAna taiyAra thayuM tyAre tyAM saMsthAnA makAnamAM, chatAM maMdiranI pavitratA sacavAya ema alAyaduM, jinamaMdira caNAvavAmAM AvyuM, ane emAM dhAtunAM ja pratimAjI padharAvavAmAM AvyAM. nava-dasa varSa A pramANe calAvyA pachI vi.saM. 1999mAM saMsthAnA preraka AcAryazrInuM muMbaImAM padhAravAnuM thayuM. teozrInI anumatithI jinamaMdiramAM dhAtunAM pratimAne sthAne ArasanAM pratimA padharAvavAnuM nakakI thayuM. teonA muMbaI padhAryA bAda pAMca divasane dharmamahotsava UjavavApUrvaka, vi. saM. 1991nA mAha sudi 10nA roja, teozrInI nizrAmAM, pATaNanivAsI sva. zeTha zrI jIvAbhAI makamacaMdanA zreyArthe, temanAM dharmapatnI subhadrAbahena tathA suputra pravINacaMdrabhAInA hAthe, mULanAyaka zrI vAsupUjya svAmInI pratiSThA karAvavAmAM AvI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vidyAlayanI vikAsakathA sAthe sAthe mULanAyaka bhagavAnanI jamaNI bAjue mahAvIrasvAmInI ane DAbI bAjue sumatinAtha prabhunI pratimAo padharAvavAmAM AvI. vi. saM. 1973nA mAsA pachI AcArya mahArAjanuM muMbaImAM padhAravuM 18 varSa pachI thayuM hatuM, ane A daramyAna vidyAlaya paNa uttarottara kapriyatA prApta karatuM jatuM hatuM, eTale saMghane utsAha ane hatuMane tethI A pratiSThA mahotsavane raMga paNa anero hate. pharI pratiSThA-vIseka varSa bAda derAsarane jIrNoddhAra karAvavAnI jarUra lAgavAthI, pU. AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijInI anumati meLavIne, maMdirane jIrNoddhAra karAvavAmAM AvyA. jIrNoddhAranuM kAma cAlatuM hatuM te daramyAna pU. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjane svargavAsa thayA. jIrNoddhAranuM kAma pUruM thatAM AcArya mahArAja zrI vijayapUrNAnaMdasUrijI mahArAjanI nizrAmAM pharI pratiSThA karAvavAnuM nakkI thayuM. vi. saM. 2014nA poSa vadi 11, budhavArathI mAha sudi 6, ravivAra tA. 15-1-1958thI tA. 26-1-1958 sudhI bAra divasane dharmotsava UjavIne mAha sudi 3 ne guruvAra, tA. 23-1-'18nA roja jinamaMdiramAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanI be pratimAonI pratiSThA zrI hIrAlAla rAyacaMda bhaNazALInA hAthe karAvavA uparAMta be bAjunA be gokhamAM pUjya AtmArAmajI mahArAjanI ArasapratimAnI pratiSThA zrI bhogIlAla riMkhavacaMda jhaverInA hAthe ane pUjya AcArya vijayavallabhasUrijI mahArAjanI ArasapratimAnI pratiSThA zrImatI maMjulAbahena abhecaMdabhAInA hAthe karAvavAmAM AvI. A pratiSThA mahotsava prasaMge pUjya AcArya mahArAja zrI vijayadharmasUrijI paNa padhAryA hatA, ane mahatsava khUba utsAhathI UjavAye hato. A rIte tIrthakara bhagavaMtanI sAthe parama upakArI guruvaryonI pratimAnAM niyamita darzanane zubha yoga banI gayo--jANe deva ane guru mUkapaNe dharmanI preraNA ApI rahyA. saMsthAkIya samAraMbhe saMsthAnA kAryano AraMbha-saMsthA zarU karavAnI pUrva taiyArI eka ja varSamAM pUrI thatAM tA. 18-6-1915nA roja prAcIna paddhati pramANe paMca kalyANaka pUjA bhaNAvIne dharmavidhipUrvaka, vidyAlayanA kAryanI maMgala zarUAta karavAmAM AvI. te pachI AvI jAhera saMsthA pratye samAjanuM vizeSa dhyAna jAya e hetuthI, eka mahinA bAda, muMbaInA suprasiddha AgevAna sara vasanajI trIkamajInA pramukhapade bhavya meLAvaDo karavAmAM AvyA hatA. A meLAvaDAmAM jaina tema ja anya bhAIo-baheno ane AgevAnoe moTI saMkhyAmAM hAjara rahIne vidyAlayane saharSa vadhAvI lIdhuM hatuM. | makAnanuM khAtamuhUrta-muMbaImAM govALiyA Teka upara atyAre je sthAne vidyAlayanuM AlizAna makAna khaDuM che tenuM khAtamuhUrta vi. saM. 1978nA mAgasara vadi 9, guruvAra, tA. 13-12-1922nA roja zeTha zrI devakaraNa mULajInA haste karAvavAmAM AvyuM. vidyAlayano ItihAsa kahe che ke makAnanA khAtamuhUrtanI sAthe sAthe vidyAlayanA vikAsa mATe paNa e prasaMga jANe khAtamuhUrta sAme sAbita thayuM hatuM. makAnanuM uddaghATana-vidyAlayanI sthApanA bAda dasa ja varSamAM uttarottara vikasatI saMsthAnA cAlu kharcane pahoMcI vaLavA uparAMta, makAna mATe jamIna kharIdavAmAM tema ja Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 : khAsa samAraMbho ane ghaTanAo 127 makAna taiyAra karavAmAM cAra lAkha karatAM paNa vadhArenI rakamanuM (rU. 4,21,075-00 jeTaluM) kharca karavAnI zakti ane hiMmata AvavI e ghaTanA pite ja saMsthA ane samAja vacce kevI AtmIyatAnI bhAvanA sthapAI hatI enuM AnaMdajanaka ane preraka darzana karAve evI che. tethI saMsthAnuM makAna taiyAra thatAM enuM bhavya udghATana karAvavAnI bhAvanA saMsthAnA mevaDIone thAya e svAbhAvika che. vi. saM. 1981nA zrAvaNa suda 6 ne somavAra, tArIkha 27-7-1925nA roja, makAnanuM prAcIna paddhati pramANe vAstu karavAmAM AvyuM. A maMgala prasaMge pUjya paMnyAsa zrI lalitavijayajI tathA pUjya paMnyAsa zrI lAbhavijayajI Adie padhArI prasaMgane dhArmika gaurava ApyuM hatuM. zeTha devakaraNa mULajInAM suputrI kumArI zAMtAbahenanA hAthe kuMbhasthApana karAvIne paMcakalyANaka pUjA bhaNAvavAmAM AvI hatI. A pachI theDA ja vakhate, vi. saM. 1981nA A vadi 8, semavAra, tArIkha 3-10-1925nA roja, makAnanA udghATanane jAhera samAraMbha bhAvanagara rAjyanA lokapriya dIvAna sara prakAzaMkara paTaNInA pramukhapade UjavavAmAM AvyA. A prasaMge pramukhazrIe, pitAnI khuzAlIrUpe, bhAvanagara rAjya taraphathI, 10 varSa mATe, vArSika rU. 250 vidyAlayane ApavAnI jAherAta karIne A samAraMbhane vizeSa gauravazALI banAvyo hato. A prasaMga vidyAlayanA itihAsamAM eka valaMta sImAcihanarUpa banI rahe e hate. makAnanI sAthe sAthe vidyAlayanA pAyA paNa samAjamAM daDhamULa thatA jatA hatA zrI. vADIlAla sArAbhAInI sakhAvata-vidyAlayanA makAnanuM udghATana thayA pachI thoDA vakhatamAM ja amadAvAdanivAsI jANItA dharmapremI zreSThI zrI vADIlAla sArAbhAIe vidyAlayane eka lAkhanI sakhAvata ApavAne udAra nirNaya karyo. e uparathI vidyAlayanA makAnane "zeTha vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha" evuM nAma ApavAnuM vidyAlayanA saMcAlakoe nakakI karyuM. ane enI jAherAtane samAraMbha paNa vi. saM. 198ranA caitra vadi 12, zukravAra, tA. 9-4-1926nA roja sara prabhAzaMkara dalapatarAma paTaNanA pramukhapade bhavya rIte UjavavAmAM Avyo. A prasaMge pitAnI lAgaNI vyakta karatAM pramukhazrIe kahyuM ke - AvA dharmanA kAmamAM temaNe AvI moTI sakhAvata karI che e mATe temane dhanyavAda ghaTe che. sakhAvata audArya karatI vakhate emane khuzAlI UpajI haze ane ApaNe upakAra mAnI tenI kadara karIe chIe. emaNe tamArA upara upakAra karyo che ane te grahaNa karIne temanuM audArya batAvavAne je prasaMga maLe che tethI temane kharekharI khuzAlI Upajaze. A vidyAlaya eka virATa svarUpa jevuM che ane tene madada karanArAone kharekhara dhanyavAda ghaTe che." ( riporTa 11, pR. 79) * A prasaMge pramukhazrInA hAthe vidyArthIo uparAMta mistrI, sutAra, kaDiyA vagerenA kAmanI kadaradAnI rUpe emane paNa pAritoSika apAyAM hatAM. AnI sAthe sAthe A kAmanI niHsvArthabhAve ane pUrI cIvaTathI dekharekha rAkhavA badala zrI vADIlAla nabhubhAInuM rUA. 500) ApIne bahumAna karavAmAM AvyuM. e sevAbhAvI mahAnubhAve e rakamamAM pitA taraphathI rU. 25) umerIne rU. 5ra 5) makAna phaMDamAM arpaNa karI dIdhA. A prasaMga jema zrI vADIbhAInI niHsvArtha sevAbhAvanAnI tema samAjanI vidyAlaya pratyenI mamatAnI prazastirUpa banI rahe e che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vidyAlayanI vikAsakathA " A prasaMge zeTha vADIbhAI nAdurasta tabiyata chatAM hAjara rahyA hatA. samAraMbhamAM emanuM bhASaNa emanA bhANeja zrI maNilAla mohanalAle vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM, jemAM bahu ja vinamratApUrvaka jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke A kArya mATe mAre je upakAra mAnavAmAM Avyo che, ane emAM mArAM je vakhANa karavAmAM AvyAM che te saMbaMdhamAM tamAro upakAra mAnI jaNAvIza ke meM mAtra mArI pharaja bajAvI che ane tema karavAmAM meM kaMI upakAra karyo nathI. mahAvIra vidyAlayane madada karavI ane tevA kAryamAM mAro phALo Apavo emAM kaMI meM mahattvanuM kArya karyuM nathI. A saMsthAne joItI sagavaDo ApI kaMI paNa zreyanuM kArya karavuM e mArI pharaja samajuM chuM." (riporTa 11, pR. 79) - keLavaNI dvArA samAja-utkarSanA kAryamAM pitAne A umadA phaLa ApyA bAda thoDA ja mahinAmAM, tA. 10-6-1926nA roja, A saraLa, sAdA ane sakhIdila mahAnubhAvane khedajanaka svargavAsa thayA. emanAM satkAryonI suvAsa sadAne mATe maghamaghatI raheze. - vidyAlayane rajata mahotsava-sane 1940mAM vidyAlayane 25 varSa pUrAM thayAM te nimitte rajata mahotsavanI ujavaNI mATe, sane 1941mAM tA. ra7-28-29 DisembaranA traNa divasano bharacakka kAryakrama yojavAmAM Avyo hate; ane khUba utsAhapUrvaka e badhA kAryakramanI ujavaNI karavAmAM AvI hatI. tA. 27mInI savAre reyala operA hAusamAM manaraMjana kAryakrama, bapore vidyAlayanA prathama snAtaka zrI ramaNIkalAla maganalAla medInA pramukhapade vidyAlayanA jUnA vidyAthIenuM samelana, rAtre dIvAnabahAdura sara harilAla gosaLiyAnA pramukhapade aMgrejI ane gujarAtImAM vakatRtva spardhA yojavAmAM AvyAM hatAM. - tA. 28mInI savAre zrIyuta makanajI jUThAbhAI mahetA, berIsTaranA pramukhapade vyAyAmanA prayoge, bapore sara maNilAla bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapade rajatamahotsavane kAryakrama ane rAtre paMDita zrI sukhalAlajInA pramukhapade zrI zaMkararAva devanuM ahiMsA upara bhASaNa rAkhyuM hatuM. anivArya kAraNe zrI zaMkararAva deva na AvI zakyA tethI gAMdhIjInA satyAgraha AzramanA nivAsI banelA (vidyAlayanA jUnA vidyAthI) zrI ramaNIkabhAI medIe ahiMsA upara suMdara bhASaNa ApyuM hatuM. ka vidyAlayanA agiyAra-bAramA varSano samaya jema makAna vageremAM thayela jaMgI kharcane kAraNe Arthika kaTokaTIno hato tema DekaTarI lAInane laIne vidyAlayanI sAme UbhI thayela carcAne kAraNe sAmAjika kasoTIno paNa hato. e ja vakhatamAM mAtra cha ja mAsanA TUMkA gALAmAM saMsthAnA makAnanA uddaghATanano bhavya samAraMbha thayo ane zeTha vADIlAla sArAbhAInI eka lAkha rUpiyA jevI bAdazAhI sakhAvata maLI tene lIdhe Avo bIja suMdara samAraMbha yojI zakAya te ema sUcave che ke kudarata vidyAlayane mATe dareka prakAranI sAnukULatA karI ApatI hatI. zeTha vADIlAla sArAbhAI vidyAthagRhanA udghATana prasaMge jANItA svataMtra ciMtaka zrIyuta paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyAe ThIka ja kahyuM hatuM ke "atyAranI zeTha vADIlAlanI udAratA mATe temane dhanyavAda ghaTe che. atyAranA samayamAM nANA saMbaMdhI sthiti kevI che, te kAMI ajANyuM nathI. AvA samaye temanI eka lAkhanI sakhAvata cAra lAkha jeTalI che ane emanA e udAra kArya mATe temane dhanyavAda ghaTe che." ( riporTa 11, pR. 78 ) Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muMbaInA jinamaMdirane pratiSThA mahotsava 1, che. beThA ghATanuM nAnuM namaNuM jinamaMdira A ye/ che huM te 3 1 . sika | Jain Education Inter A, vijayapUrNAnaMdasUrijI mahArAja prANapratiSThAvidhi karI rahyA che.. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nirAla deva ane gurunAM darzana mULa nAyaka zrI vAsupUjyasvAmI tathA anya jinapratimA pU. A. vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAja nAM pU. A. vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayane rajata mahotsava samAraMbha mAnadamaMtrI zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA nivedana kare che. pramukha zrI maNilAla bAlAbhAI nANAvaTI pravacana karI rahyA che, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAnuM sanmAna pramukha zrI maNilAla bAlAbhAI nANAvaTI abhinaMdanapatra arpaNa karI rahyA che. che che - jI: . ra " : ja che. ra ja ' che. . zrI matIcaMdabhAI javAba ApI rahyA che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya vijayavallabhasUri smAraka graMtha prakAzana samAraMbha zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI graMthanuM prakAzana karI rahyA che. smAraka graMthanA bAhya AvaraNo dekhAva AcArya hhe nAyaka graMtha AcArya zrIvinayavazramamUhi smAraka graMtha zrI mahAvIra jaina vidyAlaya prakAzana For Private & Personal use Only. - www.jainlibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha zrI kapUracaMda nemacaMda mahetA tathA emanA kuTuMbIjanenuM bahumAna zeThazrI kasturabhAI lAlabhAI emane abhinaMdana Ape che. paMDita zrI sukhalAlajInuM bahumAna Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina zve. kaeNnpharansanA ra0mA adhivezananA pramukha zrI mohanalAla lalacaMda zAhanuM bahumAna - 32 3 zrI metIcaMda giradharalAla kApaDiyAnA ArasanA basTanuM zrI esa. ke, pATIle anAvaraNa karyuM te prasaMganI tasvIra Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAhadAgara zeThazrI meghajIbhAI petharAjanuM bahumAna pU. A. zrI vijayavalabhasUrIzvarajInI vidyAlayamAM sthiratA daramyAna emanA darzanArthe Avela jaina agraNIo Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vallabhavidyAnagara zAkhA saradAra paTela yunivarsiTInA upakulapati zrI IzvarabhAI jeThAbhAI paTelanA pramukhapade zAkhAnA makAnane zilAropaNavidhi zrI cImanalAla prANajIvanadAsa zAhe karyo te prasaMganI tasvIra. zrI cImanalAla prANajIvanadAsa zAha zilAropaNa vidhi karI rahyA che..] Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAjetaramAM taiyAra thayelu' vallabhavidyAnagara zAkhAnuM vizALa, suMdara makAna vallabhavidyAnagara zAkhAnA preraka zrI maNilAla narasIdAsa dozI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11: khAsa samAraMbhe ane ghaTanAo - 129 tA. 29nA savAranA snAtrapUjA tathA zrI vijayavallabhasUrijIkRta paMcakalyANaka pUjA, sAMje samabhojana ane rAtre muMbaI rAjyanA mAjI mukhyapradhAna zrI bALAsAheba kheranA pramukhapade paMDita sukhalAlajIe "bhAratIya saMskRtinA mArgo" e viSaya upara bhASaNa ApyuM hatuM. A prasaMganI yAdamAM vidyAlaya taraphathI sacitra ane suMdara rajata-mahotsava smAraka graMtha pragaTa karavAmAM Avyo hato. emAM 150 pAnAMmAM vidyAlayanI 25 varSanI kAryavAhIne ahevAla ane 300 pAnAmAM vidvAnonA abhyAsa pUrNa lekhe ApavAmAM AvyA hatA. mukhya samAraMbhanA pramukhapadethI sara maNilAla bAlAbhAI nANAvaTIe vicArapUrNa ane preraka bhASaNa karyuM hatuM. A vaktavyamAM jJAnanuM mahattva, jenonI jJAnapAsanA tema ja vyAvahArika keLavaNInI prAcIna paddhati aMge vivecana karyA bAda atyAranI paristhitine ullekha karatAM (riporTa 27, pR. 32-34) pramukhazrIe kahyuM ke "paraMtu kALabaLe ApaNI A prAcIna zikSaNa praNAlikAnI ujajvaLa kArakirdI madhya yuganA aMta samayamAM jhAMkhI paDavA lAgI. A arasAmAM ja rAjAonA arasaparasanA jhaghaDA, dharmaguruonA kSudra matamatAMtaronI mArAmArI ane yugabaLane pichANavAnI ApaNI TUMkI dRSTine lIdhe bhAratavarSamAM aMgreja sattAnI sthApanA thaI. tenI sAthe jagata para potAnI pracaMDa zaktio darzAvatuM pazcimanuM vijJAna paNa AvyuM. AthI ApaNI saghaLI jIvanapraNAlikAmAM bhAre parivartana zarU thayAM.. "A krAMtiyugamAM jainAcAryo pAchaLa paDyA hoya tema jaNAya che. teoe aMgrejI bhASAno tathA pazcimanA vijJAnane prAmANika abhyAsa karIne samAjane doravaNI ApavAnI jarUra hatI, paraMtu teo e dizAmAM udAsIna ja rahyA. mAtra traNa vyaktioe e dizAmAM prayAsa karyo. pUjyapAda zrI AtmArAmajI mahArAja, pUjyapAda zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja tathA pUjyapAda zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja...... ucca keLavaNI lenArAone pUratI sagavaDa ApanAra ApaNA samAjamAM A ekanI eka saMsthA che chatAM tenI nANA viSayaka sthiti Ama kema ? ApaNo samAja ke prAcIna kALano samRddha jaina samAja nathI chatAM temAM hajI aneka dhanavAno paDayA che, ane dAnano pravAha paNa vahI rahyo che. paraMtu keTalIka khoTI mAnyatAone lIdhe te evI rIte vahI rahyo che ke tenuM je pariNAma AvavuM joIe teTaluM AvatuM nathI. keTalAka bhAIe zubhecchAthI dAna kare che paraMtu tenA upayoga mATe pitAnI nAnakaDI jJAti ane sthAnanI je maryAdA mUke che tethI tenI upayogitA ghaNA aMze kamI thAya che. AvA nAnA nAnA ne chuTA chuTA kaMDene je ekatra karavAmAM Ave ane "jaina ejyukezana janarala phaMDa" jevuM phaMDa sthApavAmAM Ave to te dvArA ghaNuM saMgIna kArya thaI zake. zrI mahAvIra jaina vidyAlayano vahIvaTa namunedAra che. tenI dareka vastu baMdhAraNa pUrvaka thAya che. dara varSe teno niyamita riporTa janatAnI sevAmAM raju thAya che. temAM tenA hastakanA tamAma TrasTa, cAlu kharca, vidyAthIonI vartamAna saMkhyA tathA lena riphaMDanI prAmANika mAhitI raju thAya che. tethI koIne te saMbaMdhI TIkA karavAno avakAza nathI." jaina baMdhuo ! Apa jaina samAjano kharekharo utkarSa cAhatA ho to nAnI nAnI bAbatonA matabheda ane jhaghaDAomAM paDavAnuM choDI daI racanAtmaka kAryakramanI pAchaLa lAge. keLavaNIno pracAra temAMnuM eka mukhya kArya che. e kArya Apa barAbara pAra pADazo to vartamAna kALanI aneka vikaTa Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vidyAlayanI vikAsakathA samasyAno Ape Apa ukela AvI jaze. sAdhu munirAjo ! Apa mahAna tIrthaMkarA ane pUrvAcA*nA vArasadAra che. te yAda karazeA. teoe je niSThAthI jJAnopAsanA karI hatI, leAkajIvanamAM jJAnano pracAra karyAM hatA te ja niSThAthI Apa paNa jJAnopAsanA karo. enAM phaLeA hamezAM madhurAM ja Avaze.' A prasaMge vidyAlayanA maMtrIzrIe paNa keLavaNInuM mahattva samajAvatuM nivedana karyuM. hatuM. zaheranA tathA bahAragAmanA AgevAne e meTI saMkhyAmAM hAjara rahI A samAraMbhanuM gaurava vadhAryuM hatuM. amadAvAda zAkhAnuM udghATana--zeTha zrI bheALAbhAI jezi'gabhAI e amadAvAdamAM vidyAlayanI zAkhA zarU karavA mATe eka lAkha rUpiyAnI sakhAvata ApI. te mujaba temanA niLa nivAsa' nAme baMgalAmAM "zeTha zrI bheALAbhAI jesiMgabhAI dalAla vidyArthIgRha " mAM vidyAlayanI amadAvAda zAkhAnI zarUAta vi. saM. 2002nA jeTha suda 10ne ravivAra, tA. 9-6-1946nA roja, ApaNI prAcIna paddhati pramANe, pUjA bhaNAvIne, karavAmAM AvI. tyAra bAda A zAkhAnA udghATananA tathA zrI bheALAbhAI zeThanA asTanA anAvaraNanA vidhi tA. 29-12-46nA roja amadAvAdamAM bhAratanA rASTrapuruSa saradAra vallabhabhAI paTelanA hAthe karAvavAmAM AvyA. AnI vigatA chaThThA prakaraNamAM (pR. 72) ApavAmAM AvI che, tethI enI ahIM punarukti karavAnI jarUra nathI. Agama-prakAzana-yAjanAnA prAraMbha--A yAjanAnI ane enI zubha zarUAta karavAnA nAnA sarakhA samAra'bhanI keTalIka vigatA 10mA prakaraNamAM (pR. 123) ApavAmAM AvI che. amadAvAdamAM luNasAvADAnA upAzrayamAM tA. 6-11-60nA roja UjavAyela A samAra'bha aMge vizeSamAM 46mA ripeTa (pR. 16-17)mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-- " A samAraMbha mATe vidyAlayanA banne mAnadamaMtrI zrI caMdulAla sArAbhAI mAdI tema ja zrI. caMdulAla vardhamAna zAha, koSAdhyakSa zrI. pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA, vyavasthApaka samitinA sabhya zrI. sevaMtIlAla cImanalAla zAha ane mahAmAtra zrI. kAMtilAla DA. keArA khAsa muMbaIthI amadAvAda gayA hatA. " A maMgaLa prasaMge aneka jaina-jainetara vidvAno--paMDita zrI sukhalAlajI, purAtattvAcA zrI jinavijayajI, 5. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, preA. DaeNA. vi. ema. kuLakI, prA. vi. esa. zAha, DaeN. proAdha paDita, DaoN. hariprasAda zAstrI, zrI. kezavarAma zAstrI, zrI. cunIlAla vamAna zAha, zrI. jayabhikhkhu, zrI. manubhAI jodhANI vagere, tema ja AgevAno zrI. kezavalAla lallubhAI jhaverI, zrI. jagAbhAI bhogIlAla nANAvaTI, zrI. ratilAla nAthAlAla, zrI. jeziMgabhAI ugaracaMda, zrI. caMdulAla bhIkhAbhAI satiyA, zrI. sArAbhAI DAhyAbhAI vagere ane zrI. indumatIbahena cImanalAla zeTha, zrI. gaMgAbahena jhaverI, zrI. hIrAbahena pAThaka vagere baheno sArI sa MkhyAmAM hAjara rahyAM hatAM. * pUjyapAda AgamaprabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAjanA maMgaLAcaraNu bAda saMsthA taraphathI zrI. caMdulAla vardhamAna zAhe AvakAra Apatu prAsa'gika nivedana karyuM hatu, ane tyAra bAda paDita zrI sukhalAlajI, purAtattvAcA zrI jinavijayajI tema ja pa'. zrI. dalasukhabhAI mAlaviyAe ane aMtamAM pUjyapAda zrI puNyavijayajI mahArAje A kA tema ja vidyAlaye hAtha dharela yeAjanAnuM mahattva samajAvatAM tema ja jaina Agamo, enI mahattA, enA saMpAdananI paddhati tema ja AvI saMpAdita AvRttionI upayogitAnI vigatavAra samajUtI ApatAM pravacano karyAM hatAM, ane AvuM "" Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 khAsa samAraMbhe ane ghaTanAo 131 upayogI kArya hAtha dharavA badala vidyAlayane abhinaMdana ApyAM hatAM. muddAsaranA ane jana Agama saMbaMdhI viziSTa mAhitI ApatAM tema ja enI mahattAno khyAla ApatAM A pravacanone lIdhe, be kalAka cAlela A samAraMbha, jaina sAhitya ane khAsa karIne AgamanI dRSTie, nAnA sarakhA jJAnasatra jevo gauravazALI banyo hato." vaDodarA zAkhAnA navA makAnanuM uddaghATana-vaDedarA zAkhAnuM navuM vizALa makAna taiyAra thatAM tenuM udghATana vi. saM. 2018nA jeTha sudi 13, tA. 16-6-1992 ne ravivAre zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInA haste karAvavAmAM AvyuM. e samAraMbhano savistara ahevAla chaThThA prakaraNamAM (pR. 79) Ape che te tyAM joI zakAze. vallabhavidyAnagara (ANaMda) zAkhAnuM zilAropaNa-tA. 25-1-64nA roja saradAra vallabhabhAI vidyApIThanA upakulapati zrI IzvarabhAI paTelanA pramukhapade, zrIyuta cImanalAla prANajIvanadAsa zAhanA hAthe vidyAlayanI vallabhavidyAnagara (ANaMda) zAkhAnuM zilAropaNa karavAmAM AvyuM tene ahevAla paNa chaThThA prakaraNamAMthI (pR. 81) joI zakAze. 50 varSanI pUrNAhutine dhArmika samAraMbha-vi. saM. 2021nA jeTha suda chaThThanA roja vidyAlayanI yazasvI kArakirdIne 50 varSa pUrAM thayAM te nimitte vidyAlaya taraphathI muMbaImAM tema ja amadAvAda, pUnA tathA vaDodarA zAkhAomAM nIce mujaba be divasane dhArmika kAryakrama rAkhavAmAM Avyo hato :- (1) jeTha sudi 6, tA. 5-6-1965, zanivAra, savAre 9 vAge paM. zrI vIravijyajIkRta paMcakalyANaka pUjA. (2) jeTha sudi 8, tA-6-6-1965, ravivAre bapore 3 vAge zrI yazovijayajI upAdhyAyakRta navapadajI pUjA. A prasaMga amadAvAdamAM AgamaprabhAkara pUjyapAda munirAja zrI puNyavijayajI mahArAjanI nizrAmAM ane vaDodarAmAM pUjya AcArya mahArAja zrI meruprabhasUrijI tathA pU. paMnyAsa zrI caMdanavijayajI AdinI nizrAmAM UjavAyo hato. A prasaMge amadAvAdamAM pUjya puNyavijayajI mahArAje pitAnA pravacanamAM jaNAvyuM hatuM ke- " Aje ApaNe je saMsthAnA prAMgaNamAM beThA chIe enI sthApanAnI pahelI preraNA zrImad vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja sAhebane svargastha baDA gurudeva (zrI AtmArAmajI mahArAja) taraphathI ja maLI hatI. keTalAka lokone AvI saMsthAo pratye aNagamo paNa che, paNa huM anubhavane AdhAre bhArapUrvaka kahI zakuM chuM ke mArA paricayamAM AvavAvALA vidyAlayanA jUnA vidyAthIoe mane kahyuM hatuM ke " saMsthAmAM amane dhArmika saMrakAro ApavAmAM AvatA hatA; paNa ame e na lIdhA e amArI bhUla hatI ema Aje amane lAge che." je jIvananI uttarAvasthAmAM paNa emane AvI lAgaNI thaI hoya te e vidyAlayanI eka moTI siddhi che. jyAre A saMsthAnI sthApanA thaI te vakhata karatAM atyAre adhyayananI bhUkha vadhI gaI che. Aje to A saMsthAnA jevI se saMsthAo hoya te eka ekamI saMsthAnI jarUra samAjane lAgavAnI ja. je vyaktio zaktizALI che emanI e pharaja che ke saMrathA phaLa-phUle ane vikAsa sAdhe eTalA mATe ene tana-mana-dhanathI potAno sahakAra Ape." (50me riporTa, 5, 27) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vidyAlayanI vikAsakathA suvarNa mahotsavanA kAryane protsAhana ApavA mATe muMbaImAM tA. 20-6-65nA reja jANItA sakhIdila zreSThI zrI mANekalAla cunIlAlanA pramukhapade eka snehamilana yojavAmAM AvyuM hatuM. zrI dIpacaMda savarAja gADI A prasaMge atithivizeSa hatA. pramukha zrI tathA atithivizeSa e banne mahAnubhA vidyAlayanA peTrana che. uparAMta, tA. 1-8-65nA roja vidyAlayanA peTrane, kanyA chAtrAlayanA Adya saMsthApako, vyavasthApaka samitinA sabhyo ane TrasTa dAtAono eka milana samAraMbha javAmAM Avyo hato. bane prasaMge suvarNa mahotsavane saphaLa banAvavA mATe 21 lAkhane suvarNa--mahatsavanidhi ekatra karavAnI vicAraNuM karavAmAM AvI hatI. abhinaMdana-samAraMbha DaoN. zrI bAlAbhAI maganalAla nANAvaTI-saMsthA zarU thayA pachI pahelA ja varSamAM zrI jena AvetAMbara konpharansanuM 10muM adhivezana sane 1916nA eprila mAsamAM, Do. zrI bAlAbhAI maganabhAI nANAvaTInA pramukhapade muMbaImAM bharAyuM. te prasaMge konpharansanA pramukhazrInuM bahumAna karavA, tA. 23-4-1916nA reja, zrI muMbaI mAMgaroLa jaina sabhAnA sahakAramAM, bhavya meLAvaDe karavAmAM Avyo hato. pramukhazrI keLavaNInA khAsa himAyatI hoI teoe samAjane keLavaNIne pretsAhana ApavAne anurodha karavAnI sAthe vidyAlayane mATe bahu AzAjanaka zabda uccAryA hatA. DaoN. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha-teo saMsthAnA vidyArthI tarIke laMDanathI arthazAstramAM pIeca. DI. nI DigrI laIne pAchA pharatAM tA. 18-10-24nA roja, sara puruSottamadAsa ThAkaradAsanA pramukhapade emane abhinaMdana ApavAno meLAvaDe karavAmAM Avyo hato. e prasaMge emaNe abhyAsamAM meLavela siddhi aMge abhinaMdana ApIne emane mahAnibaMdha chapAvavAnuM paNa nakakI karavAmAM AvyuM hatuM. De, dAmANu tathA zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla-DaoN. je. ema. dAmANa vilAyatamAM abhyAsa karI DI. e. DI. ela. e. ane epha. Ara. epha. pI. nI padavI laIne pAchA AvyA. muMbaInA jANItA kAryakara zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla vilAyatathI berisTara banIne pAchA pharyA. e bannenuM abhinaMdana karavAne meLAvaDo tA. 11-8-1927nA roja jANItA berIsTara zrI jamanAdAsa mahetAnA pramukhapade vidyAlaya taraphathI javAmAM Avyo hato. zrI navalakhA tathA De. amIcaMda zAha-kaeNnpharansanA 14mA adhivezananA pramukha bAbU zrI nirmaLakumArasiMha navalakhA tathA jena yuvaka pariSadanA pahelA adhivezananA pramukha Do. amIcaMda chaganalAla zAhanuM bahumAna karavAne samAraMbha tA. 8-5-1934nA rAja zrIyuta maNilAla bAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapade UjavAye hato. e prasaMge vaDodarA rAjyanA keLavaNI premI nAyaba dIvAna zrI goviMdabhAI hAthIbhAI desAIe jena saMghane uddezIne vicArapreraka bhASaNa karyuM hatuM. ' gAMdhIjInI chabInuM anAvaraNa-vidyAlayanA vidyArthIoe rASTrabhAvanAnA pratIkarUpe aMdara aMdara phALe karIne, ane saMsthAnI vyavasthApaka samitinI anumati meLavIne gAMdhIjInuM tailacitra taiyAra karAvyuM hatuM. tenuM anAvaraNa tA. 18-3-43nA reja, vidyAlaya Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 : khAsa samAraAA ane ghaTanAe 133 nA vyAkhyAnakhaMDamAM, jANItA rASTrIya kAryakara zrI vaikuMThabhAI lallubhAI mahetAnA haste karAvavAmAM AvyuM hatuM. zrI bhALAbhAI jeziMgabhAI dalAla--vidyAlayanI amadAvAda zAkhAnA vidyArthIgRha mATe zeTha zrI bheALAbhAIe eka lAkha rUpiyA vidyAlayane ApyA, te nimitte teone abhina'dana ApavAnA samAraMbha, tA. 24-12-1946nA roja, zrI khImajI mAMDaNa bhujapuriyAnA pramukhapade cAjavAmAM AvyA hatA. A samAraMbhamAM saradAra vallabhabhAI paTela, jee bheALAbhAI zeTha pratye mitratAnI lAgaNI dharAvatA hatA, teoe hAjara rahI prasaMgane vizeSa gauravazALI banAvyeA hatA. zrI meAtItha da giradharalAla kApaDiyA--zrI meAtIca'dabhAIe samAja, deza, dhama ane zikSaNa tathA sAhityanI ghaNI sevAe majAvI hatI. temAMya vidyAlayanI temanI sevAe te asAdhAraNa ane amUlya hatI. vidyAlayanA atyAranA mAnadyamatrI ane te vakhate vyavasthApaka samitinA sabhya zrI ca'dulAla vamAna zAha zrI meAtIcaMdrabhAI pratye khUba AdaranI lAgaNI dharAvatA hatA. emane tathA bIjA kAkAne paNa zrI meAtIcaMdabhAInI AvI dIrghakAlIna sevAonuM bahumAna karavAnA vicAra AvatA rahetA hatA. zrI caMdubhAI e emanA meATAbhAI zrI ratibhAI tathA khIjAo sAthe parAmarza karIne A mATe pUrvabhUmikA taiyAra karyA bAda zrI kakalabhAI bhudarabhAI vakIlanI preraNA anusAra tArIkha 7-9-1947nA rAja " zrI meAtIcaMda giradharalAla kApaDiyA sanmAna samiti"nI racanA karavAmAM AvI. zrI kakalabhAI vakIlane enA pramukha, zrI caMdulAla vamAna zAhane enA maMtrI ane zrI vinAyaka kuMvarajI zAhane enA kASAdhyakSa anAvavAmAM AvyA. samitie doDheka varSamAM Azare pANA lAkha uparAMtanA sanmAna-nidhi ekatra karyAM. tA. 20-3-1949nA rAja mu`baImAM suMdarAbAI holamAM, sara maNilAla mAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapade, zrI meAtIca MdabhAInuM bahumAna karavAnA bhavya samAra'bha UjavavAmAM AvyA. A samAra'bhamAM mu`baInA dareka kSetranA jaina-jainetara AgevAna sagRhasthA ane sannArIe tema ja janasamUhanI hAjarI, A prasaMge TheraTherathI nAmAMkita vyaktie taraphathI Avela seMkaDA saMdezAo ane judA judA vaktAoe zrI meAtIcaMdabhAInA vyaktitva ane emanI sevAonAM mukta mane karela guNagAna uparathI zrI meAtIcaMdabhAInI sevAonI suvAsa keTalI vistarelI hatI enA kaIka khyAla AvI zakatA hatA. pramukhazrIe zrI meAtIcaMdabhAInI vizeSatA darzAvatAM ceAgya ja kahyu` hatu` ke-- "" ApaNA samAjamAM lekhako thADA che, temAM temanuM sthAna che. vakta tethI paNa gheADA che, temAM paNa temanuM sthAna che; ane sevako teA gaNyAgAMThayA ja che, temAM paNa temanu sthAna che." A prasaMge zrI meAtIcaMdabhAI ne abhinaMdanapatra tathA rUA. 70001)nI sanmAna thelI `Nu karavAmAM AvI hatI, ane bIjI aneka saMsthAo taraphathI paNa phUlahAra karIne emanuM bahumAna karavAmAM AvyuM hatuM. sanmAnanA racanAtmaka javAbarUpe zrI meAtIcaMdabhAIe rUA. 70001)mAM peAtA taraphathI rUA. 500,1) umerIne e rakama jaina sAhityanA prakAzanane mATe peAtAnI prANapriya Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vidyAlayanI vikAsakathA saMsthA zrI mahAvIra jaina vidyAlayane suparata karI. (AnI vigata dasamA prakaraNamAM (pR.121) ApI che.) vadhumAM zrI matIcaMdabhAIe vinamratAbharI vANImAM pitAnI lAgaNI vyakta karatAM kahyuM ke : "lakhavuM e to mAro vyavasAya athavA AnaMda che. mane zikSaNa ja mArA kAkA saMgata zeTha zrI kuMvarajI ANaMdajIe evA prakAranuM ApyuM ke mArI IcchA athavA aneka hitecchuonI IcchA hoya ke na hoya to paNa mAre lekhaka ja thavAnuM nimita hatuM....... "sArAM kAryomAM alpavirAma, ardhavirAma ke pUrNavirAma mUkazo nahi. te anusAra lekhana ane sevAkArya to mArUM cAlu ja raheze. je AMkha ke magaja bagaDe to upAya nathI, bAkI e cAlu rAkhavA mArI umeda che ane paramAtmA e IcchA pAra pADe.... mArI truTio to huM jANuM chuM. mAre mAre dhaMdho karavAno hato. sAthe sAthe A kArya mArI zakti mujaba karyuM emAM meM koI vizeSa karyuM nathI. Apane lAgatuM hoya ke kAMI thaI zakayuM che to tenuM mAna zrImAna AcArya zrI vijayavallabhasUrijIne phALe jAya che, huM to nimitta mAtra che. e nimittane A5 mAna Ape paNa kharuM mAna to mArA kAkA zrI kuMvarajI ANaMdajI jeo mane dharmanI keLavaNI ApatA hatA ane mane sevAnA mAge che temane ane AcArya zrI vijayavallabhasUrijIne phALe jAya che. e tyAsI varase aniyata vihAra karanArA mahApuruSa vagara keIthI AvI yojanA upADAya nahi... zrI e. je. vidyAlayanuM kAma e te mAre mana mAruM jIvanakartavya che ane yathAzakita jIvanabhara karyo ja rahIza." ("sanmAna samitinI kAryavAhI ', pR. 16-18) A samAraMbha zrI matIcaMdabhAInI virala sevAo ane samAjanI emanA pratyenI lAgaNInuM cirasmaraNIya smAraka banI raheze. zeTha vADIlAla sArAbhAI tathA zeTha devakaraNa mULajInAM basTanuM anAvaraNa-vidyAlayane e yAkhanI sakhAvata karanAra zeTha zrI vADIlAla sArAbhAI ane vidyAlayane mATe kalpavRkSa samAna zeTha zrI devakaraNa mULajInAM ArasanAM basTAnuM anAvaraNa muMbaImAM tA. 23-12-19pa1nA roja zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhInA haste karAvavAmAM AvyuM hatuM. zrI kapUracaMda mahetA vagere bhAIonuM sanmAna-vidyAlayane aDhI lAkha rUpiyA jevI udAra sahAya ApanAra zrIyuta kapUracaMda nemacaMda mahetA, zrI jhaveracaMda nemacaMda mahetA, zrI kevaLacaMda nemacaMda mahetAne tA. 14-10-53nA roja zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapade bhavya samAraMbha yojIne abhinaMdana ApavAmAM AvyAM hatAM. A prasaMge bolatAM zeTha zrI kasturabhAIe kahyuM hatuM ke pUjya AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajInA sadupadezathI A saMsthA hastImAM AvI ane tenA pAyAmAM zeTha zrI motIlAla mULajI, zeTha zrI devakaraNa mULajI, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyA jevA prakhara kAryakarone pasIno paDela che. A saMsthAnI pragati temanA bhagIratha prayAsone AbhArI che. dhananA DhagalA kamAnAre jANavuM joIe ke teo e saMpattinA mAlika nahIM paNa drasTI che. kapuracaMdabhAIo e samajyA che te badala temane jeTalA abhinaMdana ApIe teTala ochA che." (riporTa 3, 5, 12). Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11khAsa samAraMbhe ane ghaTanAo 135 AcArya zrI vijayavalabhasUri smAraka graMtha-tA. 28-6-16nA roja A graMthanuM prakAzana muMbaImAM zeThazrI kasturabhAI lAlabhAInA haste thayuM tenI vigato dasamAM prakaraNamAM (pR. 120) ApI che. A prasaMge svargastha AcAryazrIne aMjali ApatAM zeThazrI kasturabhAIe kahyuM hatuM ke "mArI e makkama mAnyatA che ke AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI jevI vyakita, jenI jagatanI mahAna vyakitaomAM gaNanA thAya che, temanA smaraNamAM A smAraka graMtha pragaTa karavo e te sAva nAnI vAta che. vastutaH ApaNe AvA smAraka graMtha dvArA e mahAna vibhUti pratyenuM yatkiMcita kartavya bajAvIe chIe. AvI mahAna vyakita mATe phUla to zuM phUlanI pAMkhaDI jeTaluM paNa karI zakavAnI ApaNI zakita nathI. samAje temanuM RNa tyAre ja adA karyuM lekhAya jyAre te temanA guNone zraddhApUrvaka anusare." (riporTa 41, pR. 16). A prasaMge vidyAlayanA mAnada maMtrI zrI caMdulAla vardhamAna zAhe vidyAlayanI pravRtti tema ja smArakagraMthanI kAryavAhIne lagatuM savistara nivedana rajU karyuM hatuM ane emAM paradeza abhyAsa karavA IcchatA vidyArthIone madada karavA mATe vidyAlaya pAse sAruM evuM phaMDa hovuM joIe e vAtanI bhArapUrvaka rajUAta karI hatI. paMDita zrI sukhalAlajI-bhAratIya darzananA UMDA abhyAsI ane maulika ciMtaka paMDita zrI sukhalAlajI sAthe vidyAlayane enI sthApanAnA samayathI ja saMbaMdha rahyo che. dhArmika zikSaNa ane sAhityaprakAzananI bAbatamAM vidyAlaya avAranavAra teonuM mArga darzana letuM rahe che. paMDitajIne 75 varSa pUrAM thatAM "paMDita zrI sukhalAlajI sanmAnasamiti" taraphathI emanuM akhila bhAratIya dhoraNe bahumAna karavAne samAraMbha tA. 15-7157nA roja, muMbaImAM, te vakhatanA uparASTrapati Do. sarvapallI rAdhAkRSNananA pramukha pade jAye hato. A prasaMga nimitte vidyAlaya taraphathI paMDitajInuM bahumAna karavAne samAraMbha tA. 16-6-57nA roja javAmAM Avyo hato, je vakhate aneka vidvAno ane AgevAnoe paMDitajI pratyenI potAnI bahumAnanI lAgaNI darzAvI hatI. bahamAnane javAba ApatAM paMDitajIe kahyuM ke zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jevI saMsthAoe jaina samAjanA vidyArthIone madada karI AgaLa dhapAvavAmAM noMdhapAtra phALo Ape che. AvI saMsthAo hAlanI keLavaNI sAthe dhArmika sAhitya ane tatvajJAnanA abhyAsane ucca sthAna Ape ane samAjanAM saMskArakendro banI rahe evI mArI abhilASA che." zrI mohanalAla lallacaMda zAha-kenpharansanA 20mA adhivezananA vaparAyelA pramukha kalakattAnivAsI zrI mehanalAla lallacaMda zAhanuM vidyAlaya taraphathI tA. 2-6-57nA rAja bahumAna karavAmAM AvyuM hatuM. zrI umedacaMda dAlatacaMda baroDiyA-vidyAlaya sAthe jUnA vakhatathI saMkaLAyelA, jANItA dharmAbhyAsI kAryakara zrI umedacaMda delatacaMda baraDiyAne 70 varSa pUrAM thayAM te nimitte tA. 17-1-59 nA roja eka milana samAraMbha zrI ke. Ara. pI. zrephanA pramukhapade vidyAlaya taraphathI yojavAmAM Avyo hato. A prasaMge zrI khoDiyAe sevAnI bhAvanA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vidyAlayanI vikAsakathA keLavavAnI vAta upara bhAra ApatAM kahyuM hatuM ke- "yuvAna mitrone A take eTaluM ja kahIza ke zakti mujaba dareka jaNa samAjasevAnA kaI paNa managamatA kSetramAM jarUra jhaMpalAve." (riporTa 48, pR. 127) zrI motIcaMdabhAInuM basTa-vidyAlayamAM zrI motIcaMdabhAInI smRtine kAyama rAkhavA mATe saMsthAmAM emanuM basTa mUkavAnuM pahelAM nakakI karavAmAM AvyuM hatuM. te mujaba tA. 27-3-10nA roja enuM anAvaraNa dezanA jANItA rASTrIya kAryakara zrI esa. ke pATIlane hAthe karAvavAmAM AvyuM hatuM. A prasaMge zrI matIcaMdabhAIne aMjali ApatAM nyAyamUrti zrI kAMtilAla TI. desAIe kahyuM hatuM ke- solisiTaranuM kSetra pasaMda karyA chatAM temaNe bIjA aneka kSetromAM eTalA ja rasapUrvaka bhAga laI kiMmatI kALe Aye hato. sAthe sAthe teo jaina tattvajJAnanA paNa UMDA abhyAsI hatA. temanI A zakitano temaNe samAja sevAmAM sadupayoga karyo ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jevI sAmAjika saMsthAnA te teo prANa ja banI rahyA. A saMsthA A rIte temanuM bahumAna kare te sarvathA aucityabharyuM ane prazaMsanIya che." ( riporTa 4pa, pR. 19) zrI meghajI petharAja--jANatA zAhasodAgara, dAnavIra ane dezavidezamAM vikhyAta udyogapati zrI meghajI petharAja videzathI pAchA pharatAM temane maLavAno milana-samAraMbha tA. 25-11-62nA roja vidyAlayamAM yojavAmAM Avyo hate. sAkSara zrI rasikabhAI parIkha-gujarAtanA jANItA vidvAna zrI rasikalAla choTAlAla parIkha vidyAlaya sAthe lAMbA vakhatathI saMkaLAyelA che. gujarAtI sAhitya pariSadanA vilepArelemAM maLela 22mA adhivezananA pramukha tarIke teonuM muMbaImAM Agamana thatAM emanuM bahumAna karavAne samAraMbha tA. 31-12-63nA roja vidyAlaya, zrI muMbaI jena yuvaka saMgha tema ja zrI bhArata jaina mahAmaMDaLa taraphathI zrI rAmaprasAda bakSIne adhyakSapade javAmAM Avyo hato zrI jIvarAja bhANajI zAha-muMbaI kaoNrporezananI sthAyI samitinA pramukha tarIke varAyelA zrI jIvarAja bhANajI zAhanuM bahumAna vidyAlaya taraphathI tA. 30-4-65nA roja karavAmAM AvyuM hatuM. noMdhapAtra ghaTanAo moTA bhAganI beMdhapAtra ghaTanAo te te te prakaraNamAM samAvI levAmAM AvI che. Ama chatAM je DIka ghaTanAo nedhapAtra lAge che te TUMkamAM ahIM rajU karavAmAM Ave che. - pU. A. sAgarAnaMdasUrijI mahArAja-pUjya AgameddhAraka AcArya mahArAja zrI sAgarAnaMda sUrIzvarajIe trIjA varSamAM vidyAlayamAM padhArI "jIvanaAdarza e viSaya upara pravacana ApyuM hatuM. uparAMta trIsamA varSamAM (muMbaImAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI zAkhArU5) zeTha gokuLabhAI mULacaMda jena hosTelanA udghATana vakhate (tA. 12-11-44nA reja) padhArIne teoe mananIya pravacana ApyuM hatuM. pU. A. vijyadhamasUrijI mahArAja-zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrijI mahArAje pAMcamA varSamAM (tA. ra9-6-191nnA reja) vidyAlayanI mulAkAta lIdhI hatI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 11 : khAsa samAraMbha ane ghaTanAo ane te prasaMge prasiddha vaktA munirAja zrI vidyAvijayajIe "vidyArthI jIvana upara pravacana ApyuM hatuM. ane AcArya mahArAjanA vidvAna ziSya nyAyAvizArada, nyAyatIrtha munirAja zrA nyAyavijayajIe racela "jainadarzana"nI 40 nakala temanA taraphathI saMsthAne bheTa maLI hatI. lAkaDAnuM derAsara-pATaNamAM lAkaDAnI kArIgarIvALAM suMdara maMdira che. pUjya pravartaka, samatAmUti zrI kAMtivijayajI mahArAje vidyAlaya pratyenI lAgaNIthI prerAIne lAkaDAnI kArIgarIvALuM eka nAnuM sarakhuM maMdira vidyAlayane paMdaramA varSamAM bheTa melAvyuM hatuM. atyAre A kaLAne namUne vidyAlayamAM vidyamAna che. ziyAlakoTanA derAsarane madada-vidyAlaya pAse derAsaranI jUja rakama hovA chatAM pU. A. vijayavallabhasUrijInI preraNAthI ziyAlakeTanA derAsara upara zikhara bAMdhavA mATe vidyAlaya tara thI eka hajAra rUpiyA ApavAmAM AvyA hatA. pU. puNyavijayajI mahArAjanA janmadinanI ujavaNuM-kharI rIte te A utsava e vidyAlayane nahI paNa kapaDavaMja zrIsaMghe kapaDavaMjamAM Ujavela utsava hato. chatAM vidyAlayanA utsava tarIke ahIM enI noMdha levI ucita che, te nIcenI hakIkatathI jANI zakAze. vi.saM. 2018nuM caturmAsa pUjya AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja kapaDavaMjamAM rahyA hatA. te prasaMge tyAMnA saMghe emanA vi.saM. 2019nA kArataka sudi 5 nA 68mA janmadina nimitta utsavanI ujavaNI karavAnuM nakkI karyuM. A utsava kArataka sudi 5-6-7, tA. 2-3-4 navembara 1962, zukra-zani-ravivAra ema traNa divasane rAkhavAmAM Avyo hato. janmadinanA abhinaMdanano mukhya samAraMbha ravivAre rAkhavAmAM Aryo hato. ane A prasaMge paMDitavarya zrI sukhalAlajI pramukha tarIke ane zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAI atithivizeSa tarIke padhAryA hatA. vidyAlayanA maMtrIo tathA saMcAlako paNa A prasaMge kapaDavaMja gayA hatA. A prasaMganI smRtirUpe kapaDavaMjanA zrIsaMghe paMdara hajAra rUpiyA pUjya mahArAjazrInA upadeza anusAra vAparavAnI bhAvanA pradarzita karI hatI. teoe e rakama vidyAlayanA Agama-prakAzananA kAryamAM--naMdisUtra ane anugadvArasUtranA pahelA graMtha mATe-ApI devAnuM sUcavIne vidyAlaya pratyenI lAgaNI darzAvI hatI. A rIte A samAraMbha jANe vidyAlaya samAraMbha ja hoya evI lAgaNI sahue anubhavI hatI. vidyAlayanA preraka vidyAlayamAM saMsthAnA preraka AcAryapravara pUjya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanuM jyAre jyAre muMbaImAM Agamana thatuM tyAre tyAre vidyAlayane mATe e eka preraka prasaMga banI rahete hato; temAMya chellAM varSo daramyAna teozrInI vidyAlayamAM sthiratA e te vidyAlayane mATe dhanya avasara hatuM eTale e aMge paNa ahIM noMdha levI ucita che. muMbaInA AgevAnI AgrahabharI vinaMtIthI vi. saM. 196lmAM teozrI paTelavahelA muMbaI padhAryA ane te sAlanuM tema ja pachInI sAlanuM caturmAsa muMbaImAM birAjyA enA lIdhe te vidyAlaya astitvamAM AvI zakyuM hatuM. vi. saM. 1973mAM pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA teozrI pitAnA ziSyasamudAya sAthe muMbaI pharI vAra Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vidyAlayanI, vikAsakathA padhAryA ane e comAsu teoe muMbaImAM karyuM tethI saMsthAne vizeSa baLa maLyuM ane khAsa karIne saMsthAnA pitAnA makAnanI bAbatamAM nakkara pagalAM bharAvAnI zarUAta thaI. A mATe trIjA riporTa (pR. 6-7)mAM sUcavavAmAM AvyuM che ke - pUjyapAda muni mahArAja pravartaka zrI kAMtivijyajI tathA muni mahArAja zrI vallabhavijyajInuM cAturmAsa karavA ane Agamana thayuM. A saMsthA mATe eka suMdara mukAmanI yejanA taiyAra thAya ane amalamAM mukAya to tethI saMsthAnI sthiti kAyama thavAne bahu saMbhava thAya e hakIkata temanA sadupadezathI vadhAre spaSTa thaI" A pachI bAra varSe, vi. saM. 1985mAM, AcArya mahArAja trIjI vAra muMbaI padhAryA ane e varSanuM caturmAsa muMbaImAM rahyA. te vakhatane janatAne utsAha ane vidyAlaya pratye anurAga anero hato. zrI muMbaI jena yuvaka saMghe to eka rUpiyAnI TikiTanuM vecANa karIne vidyAlayane pacIsa rUpiyA jevI rakama arpaNa karIne AcArya mahArAjanA Agamanane anekhI rIte vadhAvyuM hatuM. te chelle chelle teo, vi. saM. 2007nuM caturmAsa zrI zatruMjaya mahAtIrthanI pavitra zayAmAM karIne, vi. saM. 2008mAM muMbaI cothI vAra padhAryA, tyAre avasthA cAra vIzI vaTAvI cUkI hatI, kAyAne DuMgara DelavA lAgyA hatA, AMkhanI paNa kaMIka takalIpha varatAtI - hatI; chatAM samAjakalyANa ane zrAvakasaMghanA utkarSanI emanI bhAvanAmAM jarAya ochAza , AvI na hatI; UlaTuM emanuM hRdaya vadhu saMvedanazIla banyuM hatuM. ane vidyAlayanA vikAsanI ane zrAvaNa-zrAvikAsaMdhanA utkarSanI emanI tamannA ane e mATe puruSArtha vadhu utkaTa banyAM hatAM. samAjautkarSa ane dharmaprabhAvanAnI A prabaLa bhAvanA ja jANe emanuM jIvanabaLa hatuM. : vidyAlayanA kAryane vizeSa vega maLe ane saune e mATe sAcI dizAmAM kAma karavAnI - preraNA maLe e mATe vidyAlayanA cAlu tema ja jUnA vidyAthIo, sabhya ane zubhecchakenuM eka samelana tA. 7, 8, 9 navembara 15ranA traNa divasa mATe vidyAlayamAM teozrInA sAMnidhyamAM yojavAmAM AvyuM hatuM. A nimitta AcArya mahArAja potAnA samudAya sAthe saMsthAmAM padhAryA hatA. A traNa divasa vividha kAryakrama ane cAritraghaDatara ane vidyAlayanA vikAsa aMge AcArya mahArAjazrI tathA pUjya kedAranAthajI, samAraMbhanA pramukha zrI manasukhalAla mAstara, muMbaI rAjyanA pradhAna zrI zAMtilAla zAha, purAtattvAcArya muni zrI jinavijayajI, zrI gaNapatizaMkara desAI vageree potAnA vicAro vyakta karyA hatA. A kAryakramamAM sthAnika tema ja bahAragAmanAM bhAIo-bahenoe sArI saMkhyAmAM utsAhapUrvaka bhAga lIdhe hato. A prasaMge tema ja te pachI be vAra ema traNa vAra AcArya mahArAjane vidyAlayamAM - rahevAnuM thatAM vidyAlayanA saMcAlakone potAnA upakArI mahApuruSanI sevA karavAno thaDeka :: pazu avasara maLatAM teoe kRtArthatA anubhavI. vaLI, mahArAjazrInA AMkhanA saphaLa oparezanane lIdhe zrIsaMgha tema ja vidyAlayanA saMcAlako khUba ja haSita thayA hatA. : temAMya tA. 21-12-53thI tA. 12-8-54 sudhInI khUba nAdurasta tabiyata vakhate Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 11H khAsa samAraMbhe ane ghaTanAo AcArya mahArAje vidyAlayamAM sthiratA karI tethI vidyAlayanA vidyAthIo, vidyAlayamAM taiyAra thayela dAktare tema ja saMcAlakonI hArdika bhaktithI teone saMtoSa ane harSa anubhavavAne ane vidyAlayanA saMcAlaka ane vidyArthIone pitAnA upakArInI bhakti karIne kRtakRtyatA anubhavavAne suavasara maLyuM hatuM. . A aMge 3bhA riporTa (pR. 23B)mAM sUcavavAmAM AvyuM che ke - saMsthAnA Adya prerakanI ATha mAsanI sthiratA daramyAna vidyArthIo tema ja saMsthAnA sabhyane apUrva lAbha maLe. saMsthAnA sthApaka ane prerakanI thoDI ghaNI zuzraSA karavAnI taka maLI te saMrathAnuM sadabhAgya che. A sthiratA vakhate saMsthAnI dareka pravRttionuM bArIkAIthI nirIkSaNa karI teno vikAsa kema thAya te aMge teozrI avAranavAra sUcana karatA hatA. A samaya daramyAna saMrathAnI eka zAkhAnI pU. AcAryazrInI janmabhUmi vaDodarAmAM zarUAta thaI." te pachI teo zeTha zrI kAMtilAla IzvaralAlanA baMgale padhAryA ane theDA ja vakhatamAM vi.saM. 2010nA bhAdaravA sudi 10, tA. 22-9-154 ne maMgaLavAranA roja, 84 varSanI uMmare, tyAM teozrIne svargavAsa thayo. AkhI muMbaI nagarIe A dharmanAyakane apUrva aMtima mAna ApyuM ! pitAnI aMtima avasthAmAM paNa teozrInA aMtaramAM vidyArthIonI tema ja vidyAlayanA vikAsanI keTalI ciMtA hatI te upara sUcavela samelanamAMnA emanA uddagArothI paNa jANI zakAya che. tA. 7-11-paranA roja vidyArthIonI saMskAritAne anulakSIne, jANe ArSavANI uccAratA hoya ema, teoe kahyuM hatuM ke- "abhyAsane uddeza parIkSAo pasAra karavAno nahIM rAkhatAM jIvanamAM upayoga karavAne rAkhaje. chelle abhyAsano uddeza ApaNane pazu avasthAmAMthI mAnava avasthAmAM lAvavA ane khare mAnava banAvavAno che. je putra mAtA-pitAnI hAMsI kare che ane mAtA-pitAnAM kAryone dhatIMga mAnanAro che, te pote ja DhoMgI che. AjakAlanA A vicAromAM sudhAro nahIM Ave to hiMda para zAM duHkha Avaze te khabara nathI. AjanI keLavaNu mANasanA dilane bagADe che, tene dUra karavA dhArmika abhyAsa Avazyaka che ane te mATe AvAM vidyAlaya ane pAThazALA sthApavAmAM Ave che."(riporTa 38, pR. 15) tA. 8-11-paranA roja maLela samelanamAM vidyAlayanA vadhu vikAsanI pitAnI tIvra jhaMkhanA vyakta karatAM AcAryazrIe lAgaNIbharyA zabdomAM kahyuM hatuM ke--- muMbaI zaheramAM ghaNA dhanADhaya ane udAradila gRhastho che. chatAM mArI bhAvanA mujaba A vidyAlayanI jeTalI unnati thavI joIe teTalI unnati thaI nathI. a5 unnatithI mane saMtoSa nathI. huM te mAguM chuM ke hajI A vidyAlaya mAraphata jaina samAja mATenAM zikSaNanAM aneka kAryo thAya. vidyAlayane tamArI IcchA pramANe dAna ApI zikSaNanA kAryane vega Apo. tamAruM dhana zikSaNapracAranA kAryamAM lagADe e mArI bhAvanA che, mArA aMtaranI bhAvanA che. haju tame mArI e bhAvanA pArakhI zakyA nathI enuM mane duHkha che." (riporTa 38, pR. 17) IcchIe ane prArthanA karIe ke saMsthAnA preraka AcArya devanI A vANI paNa ArSavANI nIvaDe, vidyAlaya khUba vikAsa sAdhIne samAjanI savizeSa sevA kare ane AcArya mahArAjanA aMtaranI A bhAvanA saphaLa thAya ! Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 vidyAlayanI vikAsakathA upasaMhAra vidyAlayanA preraka AcArya pravaranI AvI utkaTa jhaMkhanA tyAre ja saphaLa thaI zake, jyAre ApaNe samAja zikSaNanA mahattvane vadhu ne vadhu samajato-svIkAra thAya ane e kArya mATe hajI paNa vadhAre udAratApUrvaka nANAM ApavA lAge. A aMge vidyAlayanA rIpya mahatsava prasaMge maMtrIonA nivedanamAM je vAta kahevAmAM AvI hatI te Aje paNa eTalI ja dhyAna ApavA jevI che. te vakhate (riporTa 27, pR. 31mAM) kahevAmAM AvyuM hatuM ke- " A ane AvI saMsthA ApaNo prANa che, ene vikasAvavI emAM ApaNo udaya che, enI pragatimAM sAtha Apavo emAM ApaNI saMtatinuM kalyANa raheluM che, ane ene mATe tanamanadhananI sahAya karavI e ApaNA sarvanuM parama kartavya che. "keLavaNInuM phaLa eka ane ekadhArUM ja Avaze. e jainane maLe ke luhANane maLe, brAhmaNane maLe ke vANIyAne maLe-pariNAme rASTrabhAva khIle che, vADAbhAva nAza pAme che, ane ApaNe ughADI AMkhe joIe to ApaNI cAre bAjue A banatuM joI zakAya che. keLavaNInA vikAsamAM dharmano hAsa samaje ke manAve te A vartamAna yugane samajyA nathI, enA jhokano temaNe abhyAsa karyo nathI, emaNe darzana kALa ane jJAna kALano taphAvata jA nathI, temaNe samAjazAstrano abhyAsa karyo nathI. bAkI keLavaNInI niMdA karavI e aMdhArAne apanAvavA athavA emAM prakAza mAnavA jevuM che. kadAca aDhAramI ane ogaNIsamI sadInI aMdhakAradazAne ene avazeSa gaNIe to khoTuM na gaNAya. e manodazA dUra thatI jAya che, paNa jema jaladI dUra thAya tema vadhAre sArUM." vidyAlayanA vikAsanI A kathAmAM pacAsa varSanI kAryavAhInI rUparekhA ApavAmAM AvI che. te pUrI karatAM pahelAM pacIsa varSanI kAryavAhI" (pR. 34)mAM je udgAro mUkavAmAM AvyA che tenuM smaraNa-manana karavuM ucita lAge che. e uddagAro kahe che ke - lAkha rUpiyA kharacI keLavaNI ApI tenAM pariNAmo jevAM hoya to e bhaNelAnAM hRdaya tapAso, emanA pUrvakALane abhyAsa kare, emanA samavayaskonI sthitinI vigato tapAso eTale keLavaNInA kharcane anivArya gaNavA uparAMta khAsa jarUrI-AvazyakIya gaNavo paDaze. tame bIjA game te kharca karo te tamArI marajInI vAta che, amAre temAM virodha nathI, amArA abhiprAyane temAM sthAna nathI, paNa eka vAta to ame bhAra mUkIne kahIe chIe ke A ItihAsa vAMcyA pachI tame keLavaNInAM kAryamAM lAkho kharacyA ane tamArI udAratAthI A saMsthAe teno vyaya karyo temAM je tame jarA paNa bhUla karI lAgatI hoya to vadhAre jhINavaTathI UMDA utaro. keLavaNIne prazna ati mahattvano che, emAM kharacela pAIe pAIne badale maLI zake tema che eTaluM ja nahi, paNa ene bharapa aneka gaNo badale maLe che, maLyo che ane maLI rahyo che tenA have to jIvatA dAkhalAo tamArI pAse rajU karI zakAya tema che." ' atyAre ApaNane keLavaNInuM mahatva vadhu ne vadhu samajAtuM jAya che ane samAja paNa emAM vizeSa udAratApUrvaka sakhAvatA Apate thayo che e samAjanA utkarSanI daSTie khUba Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11H khAsa samAra ane ghaTanAo 141 AzAspada cihana che. ane chatAM, roja baroja navI navI zAkhAorUpe vikasI rahelA zikSaNakSetrane pUrepUro nyAya ApavA mATe ApaNe jeTaluM karIe teTaluM ochuM che, e hakIkata paNa ApaNe barAbara dhyAnamAM rAkhavAnI che, ane navI paristhitine eTale ke navI jarUriyAtane pahoMcI vaLavA mATe hamezAM pUratI taiyAra karatAM ja rahevAnuM che. vidyAlayanI A vikAsakathA ApaNane A dizAmAM vizeSa preraka bane evI abhyarthanA sAthe vidyAlayanA Adyapreraka AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM traNa divasa mATe maLela vidyAlayanA jUnA tathA cAlu vidyAthIo, sabhyo ane zubhecchakenA saMmelanamAM uccArela ("Adarza jIvana", pR. 803) nIcenI gaurava, preraNA ane zubhecchAbharI vANIthI A vikAsakathA pUrI karIe - "A vidyAlaya te jaina samAjanuM gaurava che, pragatinI - pArAzIzI che, zramanI siddhi che ane AdazanI ImArata che. zAsanadevane prArthanA che ke e tamArA mahensavane nirvidane pUre kare, A vidyAlaya sadA-sarvadA pragatizIla rahe, vikAsazIla rahe ane dhama, samAja ane dezanI sevAmAM sahAyaka thAya!" na hi jJAna sadAM trimiTa vitha Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali gaganamaMDalane keTakeTalAM graha, nakSatra ane tArAo suzobhita banAve che! mahela mahetAtone keTakeTalAM IMTa, paththara ane kaMkara ekarUpa banIne sahAro Ape che! nadI-sarovarone keTakeTalAM jaLabiMduo ane jharaNAo bhegAM maLIne chalakAvI de che! jAhera saMsthAonuM paNa evuM ja samajavuM. kaMIka chatI-achatI zaktio ane keTalIya nAmI-anAmI vyaktiene saMgama sadhAya tyAre ja ene kinAre sevAtIrthanI sthApanA thaI zake che. vidyAlayanI sthApanA ane enA vikAsanI kathA sahakAranA subhaga pariNAmanI AvI ja preraka ane AhlAdaka kahAnI saMbhaLAvI jAya che. samAje vidyAlayanI sthApanA karI, enuM pUrI mamatAthI jatana karyuM ane ene meMmAgI sahAya ApIne ene, bIjanA caMdranI jema, uttarottara vikAsa karyo. badalAmAM vidyAlaye samAjane sukhI, samRddha ane gauravazALI banAve evA suzikSita, saMskArI ane zaktizALI navalohiyAonI bheTa ApI. AdAna-pradAnanI A prakriyAnI vacce prAtaHsmaraNIya aneka sAdhupuruSanI maMgalakAmanAbharI preraNA ane saMkhyAbaMdha svanAmadhanya mahAnubhAvanI samarpaNazIlatAbharI jahemata zobhI rahI che. Ama joIe te, ghaDiyALanA nAnAmAM nAnA kaLapurAnI jema, saMsthAnI sthApanA ane enA vikAsamAM nAnI gaNAtI vyaktithI laIne te moTAmAM moTI gaNAtI vyaktine upaga ane hissa hoya che. A sthitimAM kene yAda karIe ane kene na karIe? ane chatAM upakArIonuM smaraNa te karavuM ja joIe. eTale ahI paNa A saMsthA dvArA samAjanI sevA karanAra badhI vyaktionA pratinidhirUpe keTalAka sAdhupuruSane ane keTalAka mahAnubhAvone zraddhAMjali arpaNa karavI e ucita ane avasara prApta che. mahAprabhAvaka pUjya AcArya zrI vijyAnaMdasUrIzvarajI pAMca nadIone pradezaH paMjAba : bhAre AbadAra-pANIdAra bhUmi. jevI AbadAra evI ja khamIravaMtI ane evI ja prarAkamI ! ane bhaktinI bhAgIrathI to enI ragaragamAM sadAya vahetI rahe. AryonA prathama bhAratapravezane e pradeza. AryonA Agamana ane saMparkanI gherI chApa Aje paNa paMjAbanA nivAsIo upara jovA maLe che. emane gaura varNa, paDachaMda zarIra ane prabhAvazALI cahero-moro A vAtanI sAkha pUre che. - bhakti ane zaktinA saMgamatIrtha samI paMjAbanI A baDabhAgI dharatIe, eka mAtAnI mamatAthI, khare aNIne vakhate, jena saMghanuM jatana karyuM-eka yugadraSTA tirdhara sAdhupuruSanI bheTa ApIne! Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Higiela 143 sAhasika pitAne tyAM janma paMjAba pradezanA phirojapura jillAne jIrA tAluke e tAlukAnuM sAva nAnuM sarakhuM gAma nAme laharA. nAnuM sarakhuM bIja vaTavRkSane janma Ape ema A nAnA sarakhA gAme eka tejaskuliMgane janma Apyo. pitAnuM nAma gaNezacaMdra; mAtAnuM nAma rUpAdevI; jJAti kapUravaMzanI kSatriya; vi. saM. 1894 (gujarAtI 183)nA caitra sudi ekamanA divase emane janmanuM nAma AtmArAma. - pitA zaktizALI ane parAkramI: paMjAbanA mahArAjA raNajitasiMhanA pUrA vizvAsa pAtra. talavArane baLe emaNe eka vijayI ddhAnI nAmanA meLavelI. mAtA rUpAdevI eTalAM ja bhaktizIla nArI. Ama AtmArAmane pitAnA parAkrama ane mAtAnI bhaktizIlatAne vArase pAraNe jhUlatAM ja maLe. ane e vAraso emaNe savAyo karIne dIpAvI jANya, e vAtanI ItihAsa sAkSI pUre che. e samaya bhAratanA ItihAsane saMkrAMtikALa hato. bhAratanI pitAnI rAjasattA AthamatI jatI hatI; paMjAbamAMthI mahArAjA raNajitasiMhanuM zAsana dIpakane chello jhabakAre anubhavI rahyuM hatuM, ane paradezI kaMpanI sarakAranA (isTa inDiyA kaMpanInA) paga bhAratanA rAjazAsanamAM dhIme dhIme AgaLa vadhatA jatA hatA ane sthira thatA jatA hatA. gaNezacaMdranuM bhAgya chevaTe eka bahAravaTiyA jevuM jokhamI ane asthira banI beThuM hatuM. AvI sthitimAM emane na jIvanane abhakhare rahyo hato, na mRtyune bhaya satAvate hatA; e to khaDiyAmAM khAMpaNa rAkhIne game tevI paristhitine AvakAravA sajaja beThA hatA. ane patine anusaranArAM rUpAdevI paNa patinA pagale pagale game tevA kaSTamaya mAge cAlavA taiyAra hatAM. pati-patnIne mAtra eka ja ciMtA satAvatI hatI: vRkSanA pAkA pAnanI jema sAva anizcita banI beThelA ApaNA jIvananA sarvasva samA bALaputra AtmArAma urphe dittAnuM jatana ane saMvardhana kevI rIte karavuM? AtmArAmanuM hulAmaNuM nAma dattA hatuM. evAmAM eka prasaMga banya: laharAmAM attarasiMgha nAme eka jAgIradAra raheto hate. jAgIradAra hovA uparAMta e zikhene dharmaguru paNa hato. e badhI vAte sukhI hato; paNa kudarata mAtAe ene saMtAnanA sukhathI vaMcita rAkhyo hato. ene vAraMvAra eka ja citA satAvyA karatI ke bhagavAne badhI vAtanI mahera karI ane mAtra savAzera mATInI bheTa ApavAnuM bAkI rAkhyuM ! to pachI ATalI badhI saMpatti ane AvA moTA dharmagurupadane lAyaka uttarAdhikArI keNa banaze? ane e uttarAdhikArI na maLe te A jiMdagI, A saMpatti ane A sattA maLyAne artha paNa ? - attarasiMghane gaNezacaMdra sAthe sAro paricaya hato. eTale bALaka dittA enA AMgaNAmAM kyAreka kyAreka ramavA jato. dittA ene bhAre honahAra chokaro lAgato. eTale teja ane zaktinA puMja samA bALaka dittAne joIne enuM mana enA upara TharyuM: bALakanAM sugaThita ane majabUta zarIra, vizALa bhAla, bharAvadAra cahero ane tejasvI AMkhe attarasiMghanA aMtara upara jANe kAmaNa karI gayAM. ene thayuM, keI paNa rIte A bALaka Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vidyAlayanI vikAsakathA mane maLe to lAyaka vArasadAra aMgenI mArI badhI ciMtA TaLI jAya-dittAnAM sAmudrika lakSaNe enA bhAvI yugapuruSapaNAnI jANe sAkSI pUratAM hatAM. ane, garajavAnane akkala na hoya ema, eka divasa attarasiMghe dhIThA banIne gaNezacaMdra pAse pitAnI mAgaNI rajU karI. paNa kALajAnI kerane pitAne sage hAthe karIne ApI devI sahelI nathI hotIH gaNezacaMdra vivekapUrvaka nA pADI dIdhI. paNu gaNezacaMdra attarasiMghanA kinnAkhera svabhAvane sArI rIte jANatA hatA. potAnuM dhAryuM na thAya te sAmAnuM satyAnAza notaravAmAM paNa e pAchI pAnI kare e na hato ! ane potAnI mAgaNamAM nAsIpAsa thavAthI gusse thayelA attarasiMgha, sAce ja, gaNezacaMdranI pajavaNI zarU karI. ene kAyadAnA gunAnA sANasAmAM sapaDAvavAnI e peravI karavA lAge; emAM e kAmiyAba paNa thayeH sattAe jANe satya ane zANapaNane gaLe cIpa lagAvI dIdhI ! jaina kuTuMbamAM uchera ane karuNAbharI sAhasikatA gaNezacaMdra pitAnA putrane mATe cetI gayA. emane pitAnI jAtanI te jarAya ciMtA na hatI? e to motane sAmAna sAthe laIne pharanArA nara hatA. paNa zatadaLa kamaLanI jema khIlatA pitAnA prANapyArA putra AtmArAmanuM bhAvi jokhamAI na jAya e mATe emaNe pANe pahelAM pALa bAMdhI : pitAnuM haiyuM kaThaNa karIne pitAnA bAra varSanA putrane vi. saM. 1906 mAM eNe jIrAnA rahIza potAnA mitra dhAmalane suparata karI dIdhe-- jANe jAlima kaMsanA kArAvAsamAMthI chaTakIne vasudeva-devakIne naMdana zrIkRSNa vRMdAvananAM pAlaka pitA-mAtA naMdayazodAnA gharane Azraya pAmyA! dhAmanA bhAInuM nAma paNa dittomala hatuM eTale dittAnuM trIjuM nAma paDayuM devIdAsa. je dhAmala jAte osavALa ane dharme jena hatA. sthAnamAgI phirakA upara emane UMDI AsthA hatI. gaNezacaMdra sepelI javAbadArI emaNe dharmabuddhithI pUrI karIne mitradharmanuM barAbara pAlana karyuM. zro ane sAhasI kSatriyaputra AtmArAma jaina vaNikakuLanA zANapaNa ane vicArazIlatAnA saMskAramAM Uchare lAgyo. ujajavaLa bhAvInI pUrvataiyArIne jANe keI akaLa saMketa emAM samAye hato. citrakaLAnI devI te AtmArAma upara jANe pAraNe jhUlatAM ja prasanna thaI hatI. sAva nAnI uMmaramAM paNa teo herata pamADe evAM citra dorI zakatA. paNa emanuM bhAvI AtmadharmanAM sarvakalyANakArI addabhuta citro dorIne mArga bhUlelAone satyadharmane mArge lAvavAnuM hatuM, eTale e citrakaLA eTalethI ja aTakI gaI. vaLI, bIjAnI musIbatane cupacApa joI rahevuM ke ene potAnI parezAnImAM pilAvA daIne taTastha rahevuM e AtmArAmane haragija maMjUra na hatuM; evI upekSAbuddhi ke kaThoratA emanA svabhAvamAM ja na hatI. koIne paNa duHkhI ke saMkaTagrasta jotA ke emanuM dila dravavA lAgatuM ane e duHkhane dUra karavAnI puruSArthavRtti emanAmAM sahajapaNe jAgI UThatI. eka vAra mitronI sAthe e nadIsnAnano AnaMda levA gayA. joyuM te eka musalamAna strI enA bALakane navarAvatI hatI. bALaka hAthamAMthI chaTakI gayo ane Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 Hisierra DUbavA lAgyo. mAtAthI na rahevAyuM eTale e ene bacAvavA pAchaLa gaI te eya taNAvA lAgI. bALaka AtmArAmathI AvuM kAramuM saMkaTa na gayuM. e kazeya vicAra karyA vagara nadImAM kUdI paDyo, ane jAnane jokhame mA-beTAne bacAvI lAvyo ! jenuM jIvana saMsAra-mahAsAgarane pAra karavAnA ane bIjAone pAra karAvavAnA puruSArthamAM ja vItavAnuM hoya ene mATe AvuM sAhasa zI visAtamAM? saMyamane mArge satyanI zodha cAreka varSa jodhAmanA kuTuMbanA saMskAra jhIlavAmAM vItyAM. kSatriya kuTuMbamAM janmela AtmArAmanuM aMtara jaina dharmanI ahiMsAnA saMskArathI raMgAvA emanuM aMtara hiMsAnAM jhArAM parAkramathI pAchuM vaLIne ahiMsAnAM sarvamaMgalakArI parAkramone mATe jhaMkhI rahyuM. soLa varSanI kumAravaya pUrI thaI ane yauvananA maMgalapraveza vakhate ja, vi. saM. 1910 nA mAgazara sudi paMcamInA divase, mAlerakeTalAmAM, AtmArAmane deha tyAgI-sAdhu jIvananA aMcaLAthI zobhI UThayo. yuvAna AtmArAma sthAnakavAsI saMta jIvanarAmajInA ziSya banI gayA. bahAravaTiyA pitAne putra jANe saMsAranI sAme bahAravaTe nIkaLIne saMtaziromaNi banavA dharmamArgane puNyapravAsI banI gayo! | muni AtmArAmane jJAna ane cAritranI sAdhanA sivAya bIjuM kazuM khapatuM nathI. utkaTa emanI jijJAsA che, ane adamya emanI satyanI zodhanI tAlAvelI che. satyadharma. nAM amUlakha motI zodhavA e, marajIvAnI jema, UMgha ane ArAma tajIne, aMdhazraddhAnAM jALAM-jhAMkharAMne dUra karIne ane nirbhaya banIne dharmazAstronA mahAmaherAmaNanAM ataLa taLiyAM sudhI DUbakI lagAve che. ane AvI eka eka DUbakIe emane AtmA satyanuM niSkalaMka ane bahumU luM motI meLavyAne AhlAda anubhave che. mata parivartana dharmazAonA UMDA avagAhanane aMte muni AtmArAmajIne satyane sAkSAtkAra thAya che. emane AtmA aMdarathI pokArI UThe che: jinapratimAne niSedha ane AgamapaMcAgI (mULa sUtra, niryukti, bhASya, cUrNi ane TIkA) ne niSedha e te dharmane ke satyane pitAne ja niSedha karavA jevo mahAdeSa che; AtmadharmanA sAdhake ane satyanA cAhake e mahAdevathI bacavuM ghaTe. ane samAjamAM jaDa ghAlI beThelI jUnI aMdhazraddhA sAme baLa pikArIne, muni AtmArAmajIe, pitAnA aneka samartha ane bhakitaparAyaNa sAthIo sAthe, jaina zvetAMbara mUrtipUjaka AmnAyane svIkAra karyo, ane paMjAbamAM e dharmane punaruddhAra karavAnuM bIDuM uThAvyuM. mata parivartana pachI paNa keTalAMka varSa sudhI veza parivartananI utAvaLa karyA vagara teo prAcIna jaina dharmanuM pAlana ane ene pracAra mokaLe mane karatA rahyA. vi. saM. 1931mAM emaNe mukhavastrikA moDhe bAMdhavAnI prathAne tyAga karyo ane vi. saM. 1lDaranA aSADa mahinAmAM te vakhatanA jaina vetAMbara mUrtipUjaka saMghanA vayevRddha sAdhupravara zrI buddhivijayajI apara nAma bUTerAyajI mahArAja pAse pharI dIkSA lIdhI. emanuM nAma muni AnaMdavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ' ' vidyAlayanI vikAsayala dharmodvAra ane AcAryapada A saMvegI dIkSA pahelAMnAM ane pachInA varSomAM muni AnaMdavijayajIe gujarAta, saurASTra, mAravADa, rAjasthAnamAM dharmane khUba pracAra ane punaruddhAra karyo. ane paMjAbane to emanA puruSArthathI kAyApalaTa ja thaI gaye : paMjAbamAM Thera Thera jinamaMdiranI dhajAo pharakI rahI; jinamaMdiranAM zikharanA suvarNakaLazo jANe jinamaMdiranA uddhAraka mahApuruSanI kIrtigAthA saMbhaLAvI rahyA. vi. saM. 1943mAM kArataka vada 5 nA roja tIrthAdhi zaja zatruMjayanI pavitra chAyAmAM, Azare pAMtrIsa hajAra jeTalA vizALa saMgha samudAyanA hAjarImAM, bhAre utsAha ane utsavapUrvaka, muni AnaMdavijayajIne AcAryapada arpaNa karavAmAM AvyuM. tapagacchanI paTTaparaMparA pramANe, bhagavAna mahAvIranI 61mI pATe AcArya zrI vijaya siMhasUrijI thayA pachI 11 pATo AcAryapada vagaranI cAlu rahyA pachI, 235 varSa bAda jaina saMghamAM zramaNa paraMparAnI 73 mI pATe AcArya zrI vijayAnaMdasUrijI AvyA. AvA prAbhAvika ane mahAna tirdharanI AcArya pada upara pratiSThA thavAthI jena dharma, saMgha ane AcAryapada e traNe gauravazALI banyAM; ane jaina saMghane eka prakhara vidvAna, utkaTa cAritranA pAlaka ane samartha dharmanAyaka maLyA. jainadharma ane saMghanA abhyadayanA mane rathadarzI e mahApuruSa hatA. - jema emane paMjAbamAM sthAnakavAsI phirakAnI sAme kAma karavAnuM hatuM tema mUrti virodha tema ja bIjI bAbatamAM svAmI dayAnaMda sarasvatI ane emaNe pravartAvela Arya samAjanI sAme paNa ghaNuM muzkela kAma karI batAvavAnuM hatuM. aneka graMtha racIne tema ja avirata dharmapracAra cAlu rAkhIne emaNe A kAma saphaLa rIte pUruM karyuM hatuM. vizvakhyAti ane yugadarzana pachI to emanI prakhara vidvattA ane nirmaLa sAdhutAnI nAmanA eka dariyApAranA deze sudhI pahoMcI ane jyAre amerikAnA zikAgo zaheramAM sane 18Tsa (vi. saM. 1949)mAM pArlAmenTa oNpha rilijiyansa-vizvadharma pariSada bharavAno nirNaya thayo tyAre jaina dharmanA pratinidhi tarIke e pariSadamAM hAjara rahevAnuM bahu mAnabharyuM AmaMtraNa AcArya zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAjane ja maLyuM hatuM. paNa eka jaina sAdhu tarIke teo jAte te e pariSadamAM jaI zake ema na hatA; bIjI bAju Itara bhAratIya jananI jema jainamAM paNa samudrayAtrA sAme virodha pravartata hata; uparAMta saMkucita daSTi ane AvA moTA kAryanA lAbhAlAbha samajavAnI dIrgha dRSTine abhAva paNa ADe Avato hato. paNa A yugadraSTA AcArye potAnI vedhaka daSTithI A avarodhanI pele pAra rahela dharmaprabhAvanAne moTo lAbha joI lIdhe. ane lokamAnyatA, paraMparAgata virodha ke zAstrane nAme AgaLa dharavAmAM AvatA avarodhothI leza paNa * AcArya zrI vijayasiMhari vi. saM. 1708 mAM svargavAsI thayA. ane muni AnaMdavijaya ( AtmArAmajI) vi. saM. 1943 mAM AcArya thayA. Ama jaina saMghamAM 235 varSa AcArya-vagaranAM vItyAM, ema ene itihAsa jotAM jANavA maLe che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali - 147 vicalita thayA vagara e mahApurUSa, pite taiyAra karela nibaMdha sAthe, zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIne e pariSadamAM pitAnA eTale ke jaina dharmanA pratinidhi tarIke mokalyA. svanAmadhanya zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhIe pitAnI vidvattA, vakatRtvazakti ane saccaritratAne baLe amerikAnA vidvAna ane sAmAnya prajAjanone keTalA DolAvI mUkyA hatA, ene ahevAla vAMcIe chIe tyAre kharekhara, navAI lAge che. AvatA yugane pArakhavAnI pAragAmI daSTi hoya to ja hAma bhIDI zakAya evuM mahAna A kAryuM hatuM. ane e karIne zrI AtmArAmajI mahArAje jainadharmanI je prabhAvanA karI ane jaina saMghanuM je gaurava vadhAryuM', enuM mUlyAMkana karavuM saheluM nathI. zrI vIracaMda gAMdhIe amerikAmAM bhagavAna mahAvIranA jainadharmane saMdeza te guMjato karyo, paNa sAthe sAthe bhAratanAM badhAMya darzananI vAta paNa tyAMnI janatAne khUba kuzaLatA tema ja saraLatApUrvaka samajAvI. uparAMta, amerikAthI pAchA pharatA, yuropanA dezomAM paNa jaina dharma ane saMskRti saMbaMdhI rocaka ane mAhitIpUrNa vyAkhyAna ApIne tyAMnA lokone paNa jenadharmano yathArtha khyAla ApyA ane emanI jijJAsAne jAgrata ane pretsAhita karI. - A yugadazI AcArya pravarane sarva janasamAnatAnI jainadharmanI udAtta bhAvanAno keTale sacoTa khyAla hato te emanA nIcenA udgAro uparathI paNa samajI zakAya che. teoe kahyuM che ke asabhya-hIna jAtione je bUrI (bhUMDI) mAne che, temane ame buddhimAna kahetA nathI. kAraNa ke amAre evo nizcaya che ke burAI to khoTAM karma karavAthI thAya che. brAhmaNa, vaizya, kSatriya bUrAM kAma kare te temane ame paNa avazya bUrA mAnazuM. sukarma karaze tene sArA mAnazuM. nIca gotravALA sAthe je khAnapAnano vahevAra rAkhatA nathI tenuM kAraNa to kurUDhi che. e lekanI je niMdA kare che, teo mahA ajJAnI che. kAraNa ke amAro siddhAMta che ke niMdA to koInI paNa na karavI. temane je asparya mAnavAmAM Ave che te paNa kuLAcAra che." (zrI "suzIla'kRta " nyAyanidhi zrI vijayAnaMdasUri', pR. 4) A ja rIte jaina saMghamAM pravezI gayelI kSatio paNa emanI pAradazI dRSTinI bahAra rahI zakI na hatI. AvI kSatio tarapha aMgulinirdeza karatAM teo kahe che ke - jaina dharmamAM to lezamAtra paNa kSati nathI, paraMtu bhAratavarSanA jainamAM A kALamAM zArI. rika ane mAnasika sarve nathI rahyuM; ene lIdhe mokSamArganI je rIte prarUpaNa karavAmAM AvI che e rIte enuM saMpUrNapaNe pAlana teo nathI karI zakatA. A kALa pramANe jevuM sAdhupaNuM ane zrAvakapaNuM kahevAmAM AvyuM che e mujaba to enuM pAlana kare che, paNa saMpUrNa utsargamArganuM pAlana nathI karI zakatA. jainamAM bIjI khAmI e che ke vidyAne mATe jeTale udyama karavo joIe eTale nathI thato; emanAmAM ekatA-saMpa nathI. sAdhuemAM paNa prAya: karIne ApasaApasamAM IrSyA ghaNI che. A khAmI jainadharmanuM pAlana karanArAonI che, nahIM ke jainadharmanI." (ejana, pR. 39) zrI AtmArAmajI mahArAjanA saraLa, sIdhA ane sacoTa dharmopadezanI janatA upara keTalI mAmika asara thatI hatI te amadAvAdanA nagarazeTha zrI premAbhAI hemAbhAIne Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vidyAlayanI vikAsakathA nIcenA lAgaNIbhInA hRdayasparzI ugAro uparathI paNa samajI zakAya che. teoe AcArya mahArAjanI dharmavANIthI prabhAvita ane protsAhita thaIne kaheluM ke zuM karIe mahArAja, jyAre dAMta hatA tyAre dALiyA na maLyA; ane jyAre dALiyA (caNA) maLyA tyAre cAvavAne sAru je dAMta joIe te nathI rahyA." (ejana, pR. 24) Ane sAra e che ke Apane satsaMga pahelAM thaye hota te ame savizeSapaNe dharmanuM ArAdhana karI zakata-te vakhate amArI eTalI badhI zakti hatI. zrI vijayAnaMdasUrijI mahArAjamAM eka samartha saMghanAyakanA padane bhAve evI asAdhAraNa kAryazakti, sarvaspazI ane talaspazI vidvattA ane dharmapracAranI utkaTa dhagaza hatI; paNa ethIya AgaLa vadhIne, eka sahRdaya, saMvedanazIla ane karuNaparAyaNa zirachatranI jema emanA aMtaramAM jaina dharmanA anuyAyInA duHkhanuM nivAraNa karavAnI bhAvanA satata vahetI rahetI hatI. sAce ja teo bhAMgyAnA bheru hatA. sva. zrI "suzIla bhAIe potAnI madhura kalame emanA suMdara caritranuM Alekhana karatAM yathArtha kahyuM che ke jaina saMdhanA hita ane zreyamAM potAnuM vyaktitva visarI janAra, enI sAthe ekatAra bananAra A puruSa vartamAna jaina samAje A pahelI ane chellI vAra joye. jaina saMghanA puNe ja emane AkarSyA hatA. AtmArAmajInI jIvanaghaTanAo jotAM jANe ke koI devadUta, bhAMgyAnA bheru je kaI mahArathI, adazya paNe vicaratA saMtasaMghano koI sitAro, jaina saMghamAM acAnaka AvI paDyo hoya ane potAnuM jIvanakArya pUruM thatAM kartavyanA medAnamAMthI cupacApa cAlI nIkaLyo hoya ema lAge che." (ejana, pR. 39). cikA vizvadharma pariSadanA ahevAlamAM zrI AtmArAmajI mahArAjanI chabInI nIce, emane TUMka paricaya ApatAM, sAcuM ja kahevAmAM AvyuM che ke - - "jaina samAjanA kalyANa sAthe muni AtmArAmajInI jema bIjI koI vyakitae pitAnI jAtane khAsa ekarUpa banAvela nathI. dIkSA grahaNa karI tyArathI laIne te jIvana paryata pote svIkArela ucca jIvanakAryane mATe kAryarata rahenAra umadA sAdhusamUhamAMnA teo eka che. jaina samAjanA teo mahAna AcArya che; ane prApya vidyAnA vidvAnone mATe jainadharma ane sAhityanI bAbatamAM teo moTAmAM moTA jIvaMta AdhArarUpa che. * " ("jainAcArya zrI AtmArAmajI janmazatAbdi smAraka graMtha", pR. 16) sAhityasarjana AcArya vijayAnaMdasUrIzvarajIne jainadharmane uddhAra, jaina saMghane aspRdaya ane jene * "dhI varlDasa pArlAmenTa oNpha rilijiyana"nA laMDanathI prasiddha thayela ahevAlanA 21 me pAne chapAyela A mULa lakhANa A pramANe che- "No man has so peculiarly indentified himself with the interests of the Jain Community as Muni Atmaramji. He is one of the noble bands sworn from the day of initiation to the end of life to work day and night for the high mission they have undertaken. He is the High Priest of the Jain Community and is recognised as the highest living authority on Jain Religion and literature by oriental Scholars." Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 149 sAhitya tathA saMskRtine pracAra karavAnuM yugakartavya banAvavAnuM hatuM ane be sikA karatAM paNa vadhu samaya sudhI AcArya vihoNuM rahIne vizanala banI gayelA jaina saMghane saMgaThita ane zaktizALI banAva hato; sAthe sAthe jinamUrti ane jinavANu sAmenA AMtarika tema ja bAhya virodhanuM paNa zamana karavAnuM hatuM. A badhAM kAryo teo apAra puruSArtha karIne ane pAra vagaranI jahemata uThAvIne saphaLatApUrvaka pUrAM karI zakayA emAM emanI satyazodhaka jJAne pAsanA ane emanA samayAnurUpa sAhityasarjanane phALo ghaNo maTe che. jaina zAne AtmasAt karIne tema ja Itara sAhityane paNa paricaya meLavIne emaNe sAhityasarjanane AraMbha, lagabhaga mata parivartananI sAthe sAthe, trIseka varSanI uMmarathI, vi. saM 1924nI sAlathI karyo hate. emanuM sAhityasarjana kevaLa manameja khAtara hovAne badale dhyeyalakSI hatuM, tethI emAM vizeSa sacoTapaNuM AvyuM hatuM ema kahevuM joIe. vi. saM 1924mAM "navatattvathI zarU thayeluM sAhityasarjananuM kArya jIvananA aMta samaye, vi. saM. 1953mAM, "tattvanirNayaprAsAda' nAme mahAna graMthanA sarjana sAthe pUruM thayuM A graMtha e enA sarjakanI amara kItine prAsAda-mahela banI rahyo. A be graMthanI vacamAM jainatattvadarza", "ajJAnatimirabhAskara", "samyakatvazalyadvAra', 'jaina dharma viSayaka praznottara', 'cikA praznottara vagere aneka graMthoe tema ja keTalIka dhArmika kAvyakRtioe AcAryapravaranA sAhityasarjananuM sAtatya jALavyuM hatuM. jJAnaprasAranI jhaMkhanA cikAgonI vizvadharma pariSadamAM jainadharmanA pratinidhi tarIke hAjara rahevAnuM AmaMtraNa AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjane vi. saM. 1949mAM maLyuM tyAre teo hoziyArapuramAM birAjatA hatA. AcAryazrI jJAnane mahimA barAbara pichAnatA hatA. zAstrAbhyAsane lIdhe ja pitAne sAcA dharmane mArga samajAyo hato ane jJAne pAsanAthI ja pitAnA AtmAno uddhAra thayo hato, e vAtane emane jAtaanubhava paNa hatuM. tethI ja teo jJAnane prasAra karavA hamezAM prayatnazIla rahetA hatA. teoe sAhityasarjana karyuM, dharmopadezanI avirata dhArA vahAvI ane samAjanA virodhane gauNa gaNIne paNa zrI vIracaMdabhAI gAMdhIne paradeza mokalyA che ATalA mATe ja. emanuM aMtara te zrIsaMghamAM jJAnane prasAra karavA mATe jJAnanI paraba sthApavA jhaMkhI rahyuM hatuM, paNa e kAma teo hAtha dhare e pahelAM saMghanI zraddhAne parimArjita ane sthira karavAnuM yugakArya emane bajAvavAnuM hatuM. e kAma pUrAM samaya ane zakti mAgI le evuM meTuM ane muzkela hatuM. ane, AcAryazrInI jIvanakathA kahe che ke, e kAryanI pUrNAhuti sAthe AcArya pravaranA jIvananI paNa samApti thaI! paNa kaI kAma zarU ke pUruM thaI zake ke na thaI zake e bhale bhavitavyatAnA hAthanI * A graMtha AcArya mahArAjanA svargavAsa bAda pragaTa thayuM to. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vidyAlayanI vikAsakathA vAta hoya, chatAM bhAvI vikAsane mATe bhAvanAnA bIjanuM vAvetara to koI paNa dIrghadaza, kalyANavAMchu ane bhAvanAzIla vyakti karI ja zake che. pUjya AtmArAmajI mahArAje vi. saM. 1948mAM hoziyArapuramAM jaina suvarNa maMdiranI pratiSThA karI ane vi. saM. 194- caturmAsa tyAM karyuM. vi. saM. 1950nuM comAsuM jaDiyAlAgurumAM karyuM. vi. saM. 151mAM paTTInA jinamaMdiranI pratiSThA karIne e comAsuM jIrAmAM karyuM. vi. saM. 15ranuM chelluM comAsu aMbAlA zaheramAM karyuM ane tyAM jinamaMdiranI pratiSThA karI. A caturmAsa daramyAna zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI videzathI pAchA pharIne AcArya mahArAjane maLyA. emanI dharmapracAra mATenI jJAnayAtrAnI vigato sAMbhaLIne AcAryazrI khUba prasanna thayA. saMghanA vikAsa ane zAsananI prabhAvanA mATe vidyAvRddhinI keTalI badhI jarUra che e vAtanI teone vizeSa pratIti thaI, ane bAkInuM jIvana have A kAryanI pAchaLa ja vitAvavAne teone vicAra vadhAre daDha thayo. - AcAryazrInI A manobhAvanA ludhiyAnAnA eka zraddhALu kSatriya mahAnubhAva sAthenI vAtacItamAM spaSTarUpe vyakata thayelI jovA maLe che. aMbAlAnuM caturmAsa pUruM karI teo ludhiyAnA padhAryA. tyAM jinamaMdiranuM maMgaLa muhUrta karAvyuM ane pelA kSatriya mahAnu bhAvanI sarasvatImaMdiranI sthApanA karavAnI vinatinA javAbamAM teoe kahyuM ke- have huM sarasvatImaMdiranI sthApanA tarapha ja vizeSa dhyAna ApavAno prayatna karIza. A mATe AkhA paMjAbamAM gujarAnavAlA ja vadhAre upayegI thaI zake ema che." 1 jJAnaprasAranI A jhaMkhanAne amalI banAvavA vi. saM. 1953mAM AcArya pravare sanakhatarAvI pratiSThA karAvIne gujarAnavAlA tarapha vihAra karyo. paNa bhAvIne vega kaMIka jude ja hatuM. vi. saM. 153 (gujarAtI 1952)nA jeTha sudi bIjanA divase teo gujarAnavAlA pahoMcyA tyAre sAThamAM varSamAM pravezelI kAyAmAM vara tema ja zvAsanA vyAdhie tema ja vadhAre paDatI azaktie ghara karyuM hatuM. jotajotAMmAM vyAdhie ugrarUpa dhAraNa karyuM, ane pAMca ja divasa bAda, jeTha sudi 7nI pAchalI rAtre, jaina saMghanA A mahAna tirdhara, sarasvatImaMdironI sthApanAnI potAnI bhAvanA pUrI karavAnuM kAma pitAnA prItipAtra muni zrI vallabhavijayajIne bhaNAvIne, svarge sidhAvI gayA ! " - paMjAbamAM ane samasta jaina saMghamAM sUnakAra vyApI gaye. e vakhate te ema paNa lAgyuM ke yugadraSTA AcAryadevanI sarasvatImaMdiro UbhAM karavAnI vAta adhUrI rahI gaI paNa e bhAvanAnA bIjamAM khamIra bharyuM hatuM. vaDAgurue zrIsaMghamAM zraddhAnI punaH pratiSThA karIne e mATenuM kheDANa karI rAkhyuM hatuM. e zraddhAnI phaLadrupa bhUmimAM jJAnanuM vAvetara karIne TheraThera sarasvatImaMdiranI sthApanA karavAnuM yazanAmI ane upakArI yugakArya pUjya muni zrI vallabhavijayajIe karavAnuM hatuM, ane e emaNe yazasvI rIte karI jANyuM. tyAre ApaNe e yugapuruSanA jIvananI jhAMkhI karIe. 1. A AkhA vArtAlApa mATe juo A pustakanuM 10muM pAnuM. 2. pUjya AtmArAmajI mahArAjanA aMtima uddagAra mATe juo A pustakanuM 11 muM pAnuM. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama AcArya mahArAja zrI vijayavalabhasUrIzvarajI mahArAja Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nation International Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali sarasvatImaMdironA preraka pUjya AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI purANaprasiddha gUrjarabhUminI bhavyatAne itihAsakALe vadhu bhavya manAvI : purAtana samayamAM ane itihAsayugamAM evAM ane sAdhako, saMtA, satIe, zUrAe ane rAjavIe e bhUmimAM thaI gayAM. Ama te gUjarabhUmine pradeza e bhAratabhUminuM ja eka aMga che; ane gujarAtanI sa`skRti e bhAratanI sauMskRtidhArAnu ja eka jharaNu che. ane chatAM gujarAtanI sauMskRtinI AgavI kahI zakAya evI viziSTatA paNa che; ane e vizeSatA ene bhAratIya saMskRtinA bhAlatilaka samuM gauravabharyuM sthAna apAve che. AnI keDIe purAtana kALa tema ja itihAsayuga bannemAM jovA maLe che. 151 zrIkRSNe anAsaktabhAve kanyanu' pAlana karavAno saMdezo ApyA. emanA ja kuTuMbI zrI nemikumAre karuNAbhAvathI prerita thaIne lagnanA lIlA teAraNethI pAchA pharIne vairAgyane Azraya lIdhA ane sayamanA mAga svIkAryuM. utkaTa jIvanasAdhanA dvArA tee bAvIsamA tItha'kara bhagavAna neminAtha tarIke amara thaI gayA. itihAsayuga pahelAMnI A ghaTanA, emaNe ApeaA karuNA ane vairAgyanA vArasA gujarAtanI dharatIne bhAvI gayA; e vArasAne paNa gujarAtanI bhUmi anukULa lAgI. pariNAme gujarAtanI janatAnA aMtara cheka purAtana kALathI te atyAra sudhI jIvadayA ane tyAga-vairAgyanI bhAvanAthI suvAsita-sa'skArita khanatAM rahyAM. ApaNI pAMjarApeALA, parakhaDIe, cakalAMne nakhAtI caNa, pArevAMne nakhAtI jAra, mAchalAMne apAtI kaNIka ane pAMjarApALA uparAMta mAMdAM pazu-pa'khIenI mAvajatamAM vyaktigata rIte paNa dAkhavavAmAM AvatI dharuci A vAtanI sAkSI pUre che. itihAsayugamAM ahiMsApradhAna zramaNa sa`skRtine karuNA-vairAgyarasabhInI gujarAtanI dharatI bahu gamI gaI, ane gujarAtamAM Thera Thera jainadhama ane bauddhadharmanAM kendro sthapAyAM. samaya jatAM auddhadharma gujarAtamAMthI vidyAya lIdhI; tyAre jainadhame A bhUmimAM sthiratA prApta karI ane ghaNA vikAsa sAdhye. itihAsayugamAM zrI zIlaguNusUri, vanarAja cAvaDA, kalikAlasarvajJa hemacadrAcAya, jayasiMha siddharAja, kumArapALa ane vastupALa-tejapALe ahiMsA, karuNA, vairAgya ane sa'dha bahumAnanI bhAvanAnA A vArasAne jIvI ane prasArI jANye. jagadguru zrI hIravijayasUri A vArasAnA ja pratibhAzALI pratinidhi hatA. ane ApaNI sAmenA ja bhUtakALamAM zrI sahajAnaMdasvAmI, zrI dayAnaMda sarasvatI, zrImad rAjaca'dra ane mahAtmA gAMdhIjInI kArakidI ahiMsA-karuNA ane saMyama-vairAgyanI bhAvanAne kendramAM rAkhIne ja vikasI hatI. jaina saMskRtinA prakhara jyAtiSara zrI AtmArAmajI mahArAje (AcAya zrI vijayAna dasUrizvarajI mahArAje) pajAmamAM janma dhAraNa karIne gujarAta, paMjAma ane khIjA pradezeAmAM A vAsasAne vadhAre jAjaramAna banAvyeA hateA. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAja e ja gauravazALI paraMparAnA prabhAvaka sata thaI gayA--saMyama ane vairAgyanA, a`isA ane karuNAnA e ja vArasAne dIpAvI jANanAra ane svaparakalyANunA e ja dharmImAnA puNyapravAsI! tee keAInAM paNa duHkha-darda-dInatA jotA ane emanu Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vidyAlayanI vikAsakathA dayALu aMtara dravavA lAgatuM ane e duHkhanuM nivAraNa karavAne puruSArtha karavAnI emane ane bIjAone preraNA ApatuM--evA dayAnA maherAmaNa hatA e AcArya zreSTha ! janma ane dIkSA garavI gUrjarabhUminuM vaDodarA zahera--vidyA, kaLA ane dharmanA dhAma samuM gujarAtanuM nAnuM sarakhuM kAzI. e ja AcArya vijayavallabhasUrijInI janmabhUmi. vi. saM. 1927nA kArataka sudi bIja (bhAIbIja)ne emane janma. pitAnuM nAma dIpacaMdabhAI mAtAnuM nAma IcchAbAI. emanuM potAnuM nAma chaganalAla. jJAti visA zremALI. zrI dIpacaMdabhAIne cAra dIkarA ane traNa dIkarIo. cAra dIkarAmAM chaganalAla trIjA. mAtA-pitA dharmanA raMge raMgAyelAM hatAM. emAMya IcchAbAI te bhale bhaNyAM ochuM hatAM, paNa dharmanI sAdI samajaNa ane dharmapAlananI emanI tAlAvelI emanA jIvanane jANe AdhAra banI hatI. e jema gharavyavahAra ane kuTuMbane sAcavatAM e ja rIte dharmane sAcavavAnuM paNa dhyAna rAkhatAM. mAtA-pitAnI A dharmabhAvanAne prabhAva AkhA kuTuMba upara ane badhAM saMtono upara vistarI rahetuM. bIjuM dhana maLe ke na maLe e bhAgyanI vAta che, dharmadhanane meLavavuM e mAnavInA pitAnA hAthanI vAta cheH mAtapitAnuM saraLa, sAduM, nirmaLa jIvana jANe saMtAnane A ja bedha ApatuM. paNa AvA zANuM, garavA ane dharmAnurAgI mAtApitAnI chatrachAyA lAMbe vakhata na na TakI : pahelAM zrI dIpacaMdabhAInuM avasAna thayuM. pachI mAtA-pitAnA zaraNanA abhAve anAtha banatAM saMtAnane ahaMtanuM zaraNa svIkAravAnI bhalAmaNa karIne mAtA IcchAbAI paNa svarge sidhAvI gayAM. aMtima samaye dIna banIne potAnI pAse beThelA chaganane mAtAe kahyuM : "beTA, ahaMtanuM zaraNa svIkAraje ane anaMta sukhanA dhAmamAM pahoMcADe evA zAzvata dharmadhane meLavavAmAM ane jagatanA jIvanuM kalyANa karavAmAM tAruM jIvana vitAvaje." e vakhate chaganalAlanI uMmara mAMDa 10-12 varSanI hatI, paNa mAtAnI chellI zikhAmaNunA zabdo enA aMtaramAM sadAne mATe ketarAI gayA ? e ja jANe ene jIvanamaMtra banI gaye. chagananuM zarIra jevuM dekhAvaDuM hatuM. evI ja enI buddhi tejasvI hatI. ThAvakAI zANapaNa ane koInuM paNa kAma karI chUTavAnI paragaju bhAvanAnI bakSisa ene bacapaNathI ja maLI hatI. ane bhaktinI gaMgA te jANe enA rema remane pAvana karatI hatI. dhyAnapUrvaka abhyAsa karIne chagane sAta dhoraNa sudhI abhyAsa pUro karyo. mAthe be moTAbhAI hIrAlAla ane khImacaMda hatA, ane gharanI koI ciMtA hatI nahI, eTale chaganane bhaNavuM hoya to bhaNavAne ane vepArI thavuM hoya te mana phAve tyAM vepAramAM joDAvAne mArga mokaLo hatA--vANiyAne dIkare khapapUratuM bhaNIne chevaTe vANetara thAya ke vepArI bane, e ja enuM bhAgyavidhAna. paNa chaganane jIva kaMIka judI mATIne hate. ene na vadhu bhaNavAne vicAra Avyo, na vepAra kheDavAnuM sucyuM ane lagnasaMsAramAM paDavAnI to kalpanA paNa na AvI. enI jhaMkhanA kaMIka judI ja hatI. ene to ekamAtra AkAMkSA mAtAnI AjJAnuM pAlana karIne jIvanane dhanya banAvavAnI hatI. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 153 vANiyAne dIkaro moTebhAge vepArInI sabata kare, dhanapatinAM paDakhAM seve ane bIjuM kaMI na sUjhe to chevaTe gharanuM khAIne paNa koInI dukAne vagara pagAre anubhava levA bese. paNa chaganano jIva AmAM kyAMya na lAge. ene to devamaMdira vahAlAM lAge, saMtonI sevAnA svapnAM Ave ane gurUmukhethI dharmanI nirmaLa vANInuM pAna karavuM game. kAM devamaMdira, kAM upAzraya e ja enAM sAcAM vizrAmasthAna. gharamAM e mahemAnanI mAphaka ja rahe. na mAyA-mamatAnAM baMdhana, na paisATakAnI paravA, na gharavyavahAranI jALa, chagananuM jIvana gharamAM jaLakamaLa jevuM banI rahyuM ane enuM aMtara saMyama-vairAgyane jhaMkhI rahyuM kyAre e dhanya ghaDI Ave? dharmavANInuM zravaNa to avAranavAra thatuM ja rahetuM hatuM. evAmAM eka preraka prasaMga banI gaye; ane jANe e prasaMga purAtana itihAsane sajIvana karI gaye. pacIsa so varSa pahelAMnI-bhagavAna mahAvIranA yuganI-jaMbU kumAranI dharmakathA ghera ghera pracalita che. jaMbU kumAra RSabhadatta vyavahAriyA-zreSThInA ekanA eka putra. yauvanavaye enAM lagna levAyAM. evAmAM bhagavAna mahAvIranA paTTadhara, paMcama gaNadhara, zrI sudharmA svAmInI dharmavANuM emanA aMtarane sparzI gaI, ane teo lIdhe lagna ja gharavAsI maTIne tyAgamArganA pravAsI banI gayA. chagananuM paNa kaMIka AvuM ja sadUbhAgya jAgyuM. vi. saM. 1942 mAM, 15 varSanI vaye, emane vaDodarAmAM zrI AtmArAmajI mahArAjanI vairAgyabharI dharmavANI sAMbhaLavAne avasara maLe. e vANI chagananA aMtarane jagADI gaI. tyAgamArgano svIkAra karIne mAtAnI aMtima AjJAnuM pAlana karavA enuM aMtara talasI rahyuM. chagane AtmArAmajI mahArAjane pitAne dIkSA ApavAnI vinati karI. AtmArAmajI mahArAje eTaluM to joI lIdhuM ke dIkSAnI bhikSA mAganAra vyaktimAM bhakti, zakti ane buddhine triveNIsaMgama sadhAyela che, ane enuM bhAvI ujajavaLa che, zAsanane paNa enAthI lAbha thavAne che. paNa teo vicakSaNa, samayajJa, samatALu, zANA ane dIrghadazI puruSa hatA. emaNe utAvaLa na karatAM chagananA moTA bhAI vagerenI anumatithI ja dIkSA ApavAno nirNaya karyo, ane chaganane paNa dhIraja rAkhavA kahyuM. chagane pitAnA mananI vAta gharamAM karI, paNa AvuM asAdhAraNa pagaluM bharavAnI anumati meLavavAnuM kaMI saheluM nathI hotuM. keIe enI vAta kAne na dharI. moTAbhAI khImacaMdanuM mana kaI rIte mAne nahIM; e to ene virodha karIne beThA. chagananAM be varSa kasoTImAM vItyAM. e samaya chagane dharmAbhyAsamAM ane deva-gurUnI sevAmAM vitAvIne pitAno vairAgya sAco ane daDha hovAnI saune khAtarI karAvI ApI. ane chevaTe, ghInA ghaDAmAM ghI paDI rahe ema, chagananI utkaTa jhaMkhanA saphaLa thaI. vi. saM. 1943nA vaizAkha sudi 13 nA reja, dharmanagarI rAdhanapura zaheramAM, AcArya zrI AtmArAmajI mahArAje chaganane tyAgadharmanI dIkSA ApI, emane pitAnA praziSya (muni zrI lakSamIvijayajInA ziSya) muni zrI harSavijayajInA ziSya banAvyA, ane nAma ApyuM muni vallabhavijaya- tyAgamArganA pravAsI banela chaganalAlanuM bhAvI sAce ja, sarvajanavallabha banavAnuM hatuM! 20 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vidyAlayanI vikAsakathA abhyAsa ane gurubhakita muni vallabhavijayajIne te, bhUkhyAne bhAvatA bhojana maLI gayA jevuM thayuM. emaNe pitAnuM citta ekAgrapaNe abhyAsamAM, apramattapaNe AcArapAlanamAM ane samarpitabhAve vaDAdAdAguru AcArya zrI AtmArAmajI (vijayAnaMdasUrIzvarajI) mahArAjanI bhaktimAM lagAvI dIdhuM. teo jANe AcArya mahArAjanI kAyAnI chAyA banI gayA. kAyAthI chAyA aLagI thAya te pUjya AtmArAmajI mahArAjathI muni vallabhavijayajI aLagA thAya. AcAryapravara paNa pitAnA valalabha upara khUba prasanna rahetA-jANe janmajanmAMtarane ke dharmagnehabharyo RNAnubaMdha udayamAM AvyuM hatuM. pitAnA guru harSa vijayajI mahArAjanI bimArInA kAraNe vi. saM. 184panuM caturmAsa dAdAguruthI judA pAlImAM karavAnuM thayuM. gurusevAne A vega muni vallabha vijayajIe saharSa vadhAvI lIdhuM. zrI harSavijayajI mahArAja pitAnA guru hatA eTaluM ja nahIM, teo khUba zAMta, samatAdhArI ane zAstranA abhyAsI hatA. padavI te emanI pAse kaI hatI nahIM ane padavI taraphanuM emane AkarSaNa paNa na hatuM. teo te sAva nirmohI zramaNa hatA; paNa emane zAnA adhyayana-adhyApanane yajJa e avirata cAlate rahetA ke teo samudAyamAM vagara padavInA chatAM sAcA arthamAM upAdhyAya ja hatA. samudAyamAM sau "bhAIjI mahArAjanA Adara ane snehabharyA upanAmathI emane oLakhatA; sAce ja teo sahanA hitaciMtaka bhrAtA ja hatA. AvA jJAnI ane zAMta gurunA ziSya banavAne vega maLe e muni vallabhavijayajInuM sadbhAgya hatuM. eTale emanI bhakti e te, kharI rIte, dharmanI ja bhakti hatI. Ama chatAM dAdAguruthI ATaluM paNa juduM rahevuM paDayuM enI khAmI zrI vallabhavijayajIne varatAyA vagara na rahIH zrI AtmArAmajI mahArAja evA hetALa ane hitaciMtaka hatA. ane muni valabhavijayajI upara to emane vizeSa bhAva hato. yauvanane AMgaNe AvI UbhelA 17-18 varSanA A munimAM jANe emane AzAnI AhalAdakArI eMdhANIo, zAsanane bhAvi udyota ane samAjanA utthAnanAM darzana thatAM. jema keI kuzaLa zilpI potAnI kaLAkRti upara ekAgra dhyAna, cIvaTa ane bhaktithI potAnuM DhAMkaNuM pheravIne ane emAM pitAno jIva reDIne ene kaMDAre evI ja mamatAbharI lAgaNIthI pUjya AtmArAmajI mahArAja, zAsananA hitanI daSTie, muni vallabhavijayajInuM ghaDatara karI rahyA hatA. ema kahI zakAya ke hajI te jIvananI pahelI vIzImAM ja rahelA munizrI aradhI sadI vaTAvIne vayevRddha banelA AcArya pravaranA aMgata maMtrI ja banI gayA hatA! - dharmaguru eTale jJAnI : zAstra te enI jIbhe hoya ane judI judI vidyAonuM adhyayana karIne e paMDita banela hoya. ajJAnanAM ane aMdhazraddhAnAM aMdhArA ulecavAM, satyane mArga dekhADe, jijJAsuonI jijJAsA saMtoSavI, keInI paNa zaMkAnuM nivAraNa karavuM ane tenI jIvanazuddhinuM jatana karavuM e to dharmagurunuM ja kAma : janasamUhamAM dharmaguru pratyenI sAmAnya rIte AvI Adara-bahumAnanI lAgaNI ane AvI AzA-apekSA pravartatI hoya che. ane je dharmaguru ene pUrI karavA prayatnazIla rahe che e pitAnuM ane Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 155 bIjAnuM bhaluM karIne pitAnA dharmagurupadane zobhAvI jAya che, ane janahRdayanA adhipati banI jAya che. janasamUhanI AvI AzAne pUrI karavA mATe dharmagurue jJAna-cAritranI akhaMDapaNe ane apramattabhAve upAsanA karavAnI hoya che. eka vIzI karatAMya ochI uMmare saMyama ane tyAgane mArga samajaNa ane ullAsapUrvaka svIkAranAra muni vallabhavijayajI dharmagurupadanAM A javAbadArI ane A mahimA jANe haiyAukalatathI ApameLe ja samajI gayA hatA, ane e mATe pitAnI jAtane sajaja karI rahyA hatA. bhagavAna mahAvIre guru gautamasvAmIne ane e dvArA samagra vizvane paLamAtrane paNa pramAda na karavAnuM (ttama joya! mA jamAnA sUtranuM) je udbodhana karyuM hatuM te muni vallabhavijayajInA aMtaramAM barAbara vasI gayuM hatuM. nirarthaka vAta ke pravRttimAM kALakSepa thAya to jIvanane vikAsa ja ruMdhAI jAya ane samayanI barabAdI sAthe sAdhujIvananI paNa barabAdI thaI jAya. ATalA mATe ja sadA jAgrata rahevAnI jarUra che. muni vallabhavijayajIe zarUAtathI ja vyAkaraNa, nyAya, kAvya, kaSa, tiSa ane dharmazAnA adhyayanamAM manane paravI dIdhuM hatuM ane sAthe sAthe jJAnanA mahAsAgara samA dAdAgurunA jJAna ane anubhavano lAbha to harahameza maLato raheto hatoH mAgavA chatAM ke prayatna karavA chatAM paNa bhAgye ja maLI zake e suMdara vega maLI gayo hato. ene lAbha levAmAM kazI khAmI na rahI jAya ene khyAla rAkhavAne hato. ane eTalA mATe ja dAdAguruthI dUra rahevAnuM emane gamatuM na hatuM. ane chatAM gurunI sevA paNa eTalI ja lAbhakArI hatI. teo saharSa pAlImAM rokAI gayA. | munizrIe jyAre pAlImAM comAsuM karyuM te varSe zrI AtmArAmajI mahArAja jodhapuramAM caturmAsa rahyA hatA. munizrone te ema ja thatuM ke kyAre mArA guruvaryanuM svAthya sAruM thAya ane ame kyAre mAruM UtaratAM AcArya mahArAjanI chatrachAyAmAM pahoMcI jaIe. comAsuM pUruM thayuM ane zrI harSavijayajI mahArAjanI tabiyata vihArane gya lAgI eTale emaNe pAlIthI vihAra karyo. AcAryazrIe paNa jodhapurathI vihAra karyo hato. badhA ajameramAM bhegA thayA. muni valabhavijayajIne te upavAsane AnaMda mANanArane sukharUpa pAraNAne AnaMda maLyA jevuM thayuM. tyAMthI badhA jayapura pahoMcyA. jayapuramAM pharI pAchA harSavijayajI mahArAja bimAra thaI gayA. ane manokAmanA karatAM kartavyane UMce Asane besADavAne te muni vallabhavijayajIne svabhAva ja hato. AcArya mahArAja sAthe rahevAnI IcchA upara saMyama mUkIne teo ane bIjA munio jayapuramAM ja rokAI gayA. tabiyata sArI thaI eTale pharI pAchA badhA dilhI pahoMcIne AcArya mahArAjane maLyA. paNa ahIM paNa e ja vAtanuM punarAvartana thayuMH muni harSavijayajIne vaLI pAchA bimArIe gherI lIdhA ane AcArya mahArAjane to jaladI paMjAba pahecavuM jarUrI hatuM, eTale muni valabhavijayajI vagere sAdhuone emanI sevA mATe dilhImAM mUkIne teo paMjAba tarapha vihAra karI gayA. | muni vallabhavijayajIne mATe A prasaMga eka prakAranA manomaMthananA prasaMgo hatA? eka tarapha bimAra gurunI bhakti kartavyane sAda karatI hatI ane bIjI tarapha aMtaranA Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 156 vidyAlayanI vikAsakathA adhinAyaka samA AcArya mahArAja taraphanI bhakti kheMcatI hatI ane bhaktinAM A be netarAMnI vacce munizrInuM mana ravaiyAnI jema pharyA karatuM hatu; paNa aMte te kartavyapAlanane ja vijaya thato : jIvanamAM e ja sAcuM navanIta meLavavAnuM hatuM. jANe kudarata pite ja AvA prasaMge jIne A UcharatA munivarane Asakti-anAsakti ke mahanirmohanA geralAbha-lAbhane viveka pracchannapaNe samajAvI-zIkhavI rahI hatI. guru gautamasvAmI jevAne paNa bhagavAna mahAvIra jevA vItarAgI puruSa uparane atialpa paNa meha pUrNa vItarAgapaNanI prAptimAM bAdhaka ja banyo hato ne ! muni vallabhavijayajI ane anya munivara zrI harSavijayajI mahArAjanI khaDe page cAkarI karavAmAM kazI khAmI na rahevA dIdhI. dillInA saMghe paNa sArA sArA vaidyo-hakImenI salAha mujaba davA ane pathyanI pUrI saMbhALa rAkhIne rAtadivasa bhakti karI. paNa A vakhate vyAdhi evuM asAdhya rUpa laIne Avyo hato ke chevaTe zrI harSavijayajI mahArAja vi. saM. 1946 nA caitra sudi 10 nA roja kALadharma pAmyA ! dAdAguru paMjAbamAM birAjatA hatA ane gurumahArAje paraloka prayANa karyuM hatuM : muni vallabhavijayajInA aMtaramAM sUnakAra vyApI gayo ! dillInA saMghe ane sAthenA munivare e ghaNuM AzvAsana ApyuM; zrIsaMghe te abhyAsa mATenI badhI jogavAI karI ApavAnuM ane dillImAM caturmAsa karavAnuM paNa kahyuM, paNa munizrInuM mana kaI rIte na mAnyuM. munijInA mananI sthiti saDha phATelA vahANa jevI asahAya banI gaI. e saDhanA sAMdhaNahAra eka ja hatA ane atyAre e paMjAbanI bhUmimAM birAjatA hatA. AvA kAramAM saMkaTamAM e ja sAcuM zaraNa hatuM. muni vallabhavijayajIe paMjAba tarapha vihAra karyo. emanuM rema roma atyAre zrI AtmArAmajI mahArAjane ja jhaMkhI rahyuM hatuM : kayAre Ave paMjAba ! ane kayAre maLe gurucaraNene Azraya ! dAdAgurunA caraNomAM emane svargavAsa muni vallabhavijayajI tathA emanA be gurubhAIo muni zrI zubhavijayajI tathA muni zrI motIvijayajI jhaDapathI paMjAba tarapha jaI rahyA che. vAtsalyamUrti AcArya mahArAjanA darzananI tAlAvelImAM emane sAva ajANyA pradeza ane sAva ajANyo paMtha paNa kazI rukAvaTa karI zakato nathI. chevaTe vihAra saphaLa thayeH teo potAnI maMjile dAdAgurunA caraNamAM, aMbAlA kempamAM pahoMcI gayA. vallabhavijayajInuM citta bhAre sAtA anubhavI rahyuM. svajananI sAme duHkhanuM DhAMkaNu ApameLe UghaDI jAya che. zrI AtmArAmajI mahArAjane Azraya pAmIne muni zrI vallabhavijayajInA aMtaranI lAgaNInA baMdha jANe paLa mATe chUTI gayA. dAdAgurunA caraNomAM mastaka DhALI daIne ene teo azruothI abhiSeka karI rahyA. lAgaNInA e pravAha AgaLa vANI jANe thaMbhI gaI. zrI AtmArAmajI mahArAje hetALa hAthe emane haiye lagAvIne AzvAsana ApyuM: "mahAnubhAva, bhAvI bhAvane keNa rokI zakyuM che bhalA ?" mana kaMIka svastha thayuM eTale muni vallabhavijayajIe dAdAguruzrIne eka ja vinati karI: "gurudeva, havethI mane kyAreya ApanA caraNethI dUra na karazo." Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 1pa7 AcAryapravara A navayuvAna munivaranA AvA lAgaNIbhInA aMtarane manomana prazaMsI rahyA : kevuM kumaLuM ane saMvedanazIla hRdaya ! ahiMsA ane karuNAnI saravANIo AvA mulAyama ane rasALa hRdayapradezamAMthI ja pragaTavAnI ane mAnavasamAjane pAvana karavAnI. zrI AtmArAmajI mahArAjanI bhAvanA muni vallabhavijayajIne zAstravettA uparAMta zAsananA uddhAraka ane pitAnI pAchaLa paMjAbanA rakSaka banAvavAnI hatI. jJAna ane cAritranA dhAraka ane saMghanA hitaciMtaka gurune hamezAM pitAne yogya uttarAdhikArInI jhaMkhanA rahe che. zrI AtmArAmajI mahArAjanuM mana muni vallabhavijayajI upara khUba TharyuM hatuM. ane emanAmAM potAnAM adhUrAM kAmone pUrA karanAra zaktizALI ane bhaktizIla vArasadAranAM emane darzana thayAM. aMbAlAmAM kaIka AcArya mahArAjane pUchayuM ke A munine Apa zuM bhaNAvI rahyA che tyAre emaNe e bhAIne bhAre arthasUcaka ane ArSavANI bharele javAba ApatAM kahyuM ke emane paMjAbanI sAcavaNInA pATha bhaNAvIne paMjAbane mATe taiyAra karI rahyo chuM. muni zrI vallabhavijayajInuM mana jema vidyAadhyayana mATe talasI rahetuM tema vidyAnA prasAra mATe paNa khUba utsuka rahetuM. mAnavIne sAce mAnavI banAvavAnuM kharuM sAdhana jJAna ja che, e teo barAbara samajavA lAgyA hatA. eka ja prasaMga : emane hamezAM lAgyA karatuM ke potAnA svargastha gurumahArAjanA apAra upakAranA smaraNa nimitte kaMIka paNa emane priya evuM satkArya karavuM ghaTe. ane emanuM tathA emanA gurubhAI enuM mana tAtkAlika utsava-mahotsavanA badale gurunA nAmathI eka jJAna bhaMDAranI sthApanA karavAnuM thayuM. emaNe potAnI A bhAvanA AcArya mahArAjane jaNAvI. AcArya mahArAje AvI uttama bhAvanAne saharSa protsAhana ApyuM. ludhiyAnAmAM zrI harSavijayajI jJAnabhaMDAranI sthApanA thaI. pachIthI e jJAnabhaMDAra jaDiyAlAguru nAme zaheramAM laI javAmAM AvyuM. jJAnaprasAranI rucinuM A bIja, samaya jatAM, khUba pAMgaryuM, ane muni vallabhavijayajInA hAthe Thera Thera jJAnanI nAnI-moTI parabanI sthApanA thaI. vi. saM. 1946nuM comAsuM mArakeTalAmAM thayuM. paMjAbanI bhalI-bhoLI ane bhaktizIla janatAne munizrIne na anubhava hato; ane dAdAgurunI sevA ane vidyAbhyAsane kAraNe janasaMparkane avakAza paNa e che rahete; chatAM zAsanabhakta munivara ane bhaktahRdaya zrIsaMgha vacce dharmanehanA tANAvANA racAtAM vAra na lAgI. muni vallabhavijayajIne paMjAbanI bhaktisabhara ane khamIravaMta bhUmi khUba gamI gaI. paMjAbanI bhakti ane zaktinA pratIkasamA dAdAgurune satsaMga te jIvanamAM samajaNanuM paroDha UgyuM tyArathI ja maLI gaye hato : kevuM pratApI, puNyazALI ane pAvanakArI emanuM vyaktitva hatuM! emAM paMjAbanI puNyabhUmimAM vicaravAne ane dAdAgurunA hAthe dharmazraddhA ane dharmabhaktinuM navajIvana pAmI rahela paMjAba zrIsaMghane pratyakSa paricaya karavAne avasara maLe. muni vallabhavijayajInuM aMtara paMjAba taraphanA dharmasnehanA raMgathI raMgAvA lAgyuM. vi. saM. 1947 nuM mAsuM paTTImAM thayuM. paTTImAM paMDita uttamacaMdajIne ga maLI gaye. emanI bhaNAvavAnI zailI aMtaramAM dIvA pragaTAve evI Adarza hatI. zrI vallabha vijayajIne te matagamatA mevA maLyA jevuM Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vidyAlayanI vikAsakathA thayuM. comAsuM pUruM thayuM, paNa AvA paMDita puruSa pAsethI jJAna meLavavAnI AkAMkSA adhUrI rahI; ane vihArane samaya te AvI pahoMcyo. vaLI, pitAne kyAreya potAnI sevAmAMthI dUra nahIM karavAnI bhikSA te dAdAguru pAse munizrIe pote ja mAgI hatI. eTale have vizeSa adhyayana mATe dAdAguruthI chUTA thaIne paTTImAM rokAI javuM ke adhyayanane A virala suyoga mUkIne dAdAgurunI sAthe rahevuM, enI vimAsaNa UbhI thaI. nirNaya tatkALa levAno hato ane A avasara pharI pharI maLavAne na hato : "avasara cUkyA mehulA" jevI sthiti hatI ! paNa pUjya AtmArAmajI mahArAja dravya-kSetra-kALa-bhAvanA jANakAra ane lAbhAlAbhane viveka karI zake evA vicakSaNa ane dIrghadazI puruSa hatA. muni vallabhavijayajI tyAgamArga ane saMyamadharmanA upAsaka hatA. ane dAdAguru ane praziSya banne mehamamatAnAM baMdhanathI jJAna-kriyAnI ArAdhanAmAM vikSepa na Ave e mATe jAgrata hatA. bhAvI lAbhane vicAra karIne bannee chUTA paDavAnuM nakkI karyuM". AcArya pravare kasUra gAma tarapha vihAra karyo; muni zrI vallabhavijayajI, muni zrI cAritravijayajInI sAthe, paTTImAM rokAI gayA ane ekAgrapaNe adhyayanamAM parovAI gayA. vacamAM thoDo vakhata amRtasaranA jinamaMdiranI pratiSThA vagere mATe bIjA sthAnamAM vihAra karI AvyA; ane vi. saM. 1944 nuM comAsuM dAdAguru sAthe paTTImAM ja karyuM. pachI paNa vizeSa abhyAsa mATe emanI bhAvanA paTTImAM rahevAnI hatI, eTale jirAnA pratiSThA mahotsavamAM hAjarI ApIne teo pharI pAchA paTTI gayA, paNa tyAre paMDita uttamacaMdajI lAMbA vakhata mATe bahAra gAma gayA hovAthI e bhAvanA saphaLa na thaI ane amRtasara AvIne teo paMDita karmacaMdrajI pAse bhaNavA lAgyA. paNa e yoga paNa vadhu vakhata cAlu na rahyo. e paMDitajI pitAnA abhyAsane AgaLa vadhAravA banArasa gayA. bIjA eka paMDitajI pAse abhyAsa zarU karyo to emane lAbha paNa vadhu vakhata na maLI zakyo. Ama eka pachI eka paMDitane je kaMI lAbha maLI zakyo e teo letA gayA; paNa emanI jJAnapipAsAnI tRpti na thaI - vidyA-upArjananI bhAvanAnuM paNa arthopArjananA lebha jevuM ja che. cittamAM eka vAra lobhadazA jAgI, pachI te jema jema paisAne lAbha vadhAre maLato jAya tema tema labha paNa AgaLa vadhato jAya. ane paiso prApta karavAnA navA navA mArgoe lebhI mAnavI devato ja rahe; ane chatAM dhananI tRpti thavI te dUra ne dUra ja rahe. vidyArasanuM paNa evuM ja che: eka vAra jijJAsA ane jJAnopArjananI tAlAvelI jAgI, eTale pachI je kaMI adhyayana thaI zakyuM hoya enA karatAM ghaNuM ghaNuM bAkI rahI gayeluM lAgyA ja kare ane e meLavavAnI jhaMkhanA rahyA ja kareH kyAM jaIne tenI pAse A jJAnatRSAne chipAvI zakAya, evI tIvra lAgaNIthI prerAIne e navA navA mAge che te ja rahe. paNa dhananA labha ane jJAnanA lobha vaye pAyAnuM aMtara che: dhanane lebha mAnavIne pAmara banAvI mUke che; jJAnane lebha mAnavIne vikAsa tarapha derI jAya che. - muni vallabhavijayajIne jJAnanA amRtane AsvAda maLI cUkyo hato. e ke apUrva hatA ane emane jAtaanubhava thayo hato, eTale teo te hamezAM e vAtanI ja zodha Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 159 karatA ke kayAM javAthI vizeSa adhyayanamAM AgaLa vadhI zakAya ? kayAreka te A jha'khanA evI tIvra banI jatI ke teo dAdAguruthI ghaNe dUra javAnuM sAhasa karavAne vicAra paNa karI besatA. AveA ja eka prasaMga ahI noMdhavA jevA che. eka vAra gujarAtamAMthI samAcAra AvyA ke pAlItANAmAM munivarenA abhyAsane mATe bAbu budhasiMha dudheDiyAe eka sa`skRta pAThazALAnI sthApanA karI che, ane emAM sArA sArA paDitA rAkhavAmAM AvyA che. A samAcAra jANItA zAstrAbhyAsI dharmAtmA zeTha zrI kuMvarajI ANu dajI jevA Tharela ane javAmadAra AgevAne munirAja zrI vIravijayajI upara pa'jAkhamAM lakhyA hatA. zrI vIravijayajI mahArAja pAsethI A vAta jANI eTale muni vallabhavijayajInuM mana pajAma cheADIne cheka pAlItANA pahoMcavAnA vicAra karavA lAgyuM. emaNe A mATe dAdAgurunI anumati magAvI teA teee, bhAvI lAbhAlAbhanA vicAra karIne, peAtAnI sIdhesIdhI saMmati na ApI, tema ja e mATe nAkhuzI paNa na darzAvI; paNa tamane sukha Upaje ema khuzIthI karI, paNa tyAM pAMca vaSa~thI vadhu na rokAze; pAMca varSoMmAM paNa jyAre paNa mana thAya tyAre vagara sakeAce pAchA AvI jajo ane tyAM javAmAM tamane anne taraphathI nukasAna na thAya ene khyAla rAkhajo--e matalabanA hitazikSAbharelA javAkha ApyA. zrI vallabhavijayajI mahArAjanuM mana tA hajI paNa pAlItANA paheAMcavA utsuka hatuM; paNa pa'jAma saMghanA prayAseAthI ane gujarAtathI AvelA khulAsAethI chevaTe teo dAdAgurunA aMtaranI bhAvanAne samajI gayA ane pAlItANA javAnA vicAra emaNe paDatA mUkayo. munizrIne paNa lAgyuM ke sAru` thayu` ke A badhAe maLIne kalpavRkSa samA dAdAguruthI dUra thavAnI bhUlathI mane bacAvI lIdhA! koI paNa vicArane jaDatA ke jakapUka vaLagI rahevAne badale sArAsAranA viveka karIne ja enA amala ke tyAga karavAnI muni zrI vallabhavijayajInI AvI dISTi e paNa emanA dharma gurupadanI saphaLatAnI eka cAvI hatI, ema kahevuM joI e. A badhI vi dhAmAM vi. saM. 1948 nuM caturmAsa emaNe dAdAguruthI judu' aMbAlAmAM karyuM' ane cAmAsuM UtaratAM ja teo jalaMdharamAM dAdAgurunI sevAmAM upasthita thaI gayA. AcAya mahArAje emane evA ja vAtsalyathI AvakAryAM. munizrInuM aMtara dAdAguruthI dUra-sudUra javAnA duHsvapna jevA durbhAgyathI bacI gayAnI sAtA anubhavI rahyuM. A samaya pUjya AtmArAmajI mahArAjanI sAdhutA ane vidvattAnI vikhyAtinA sUrya seALe kaLAe khIlI UThayAnA samaya hatA. jainadharmanA eka samartha AcAya tarIke emanI nAmanA cheka amerikA sudhI paheAMcI hatI : amerikAmAM cikAge zaheramAM bharAnAra vizvaSama pariSadamAM jainadharmanA pratinidhi tarIke hAjara rahevAnuM pUjya AcAya vijayAna dasUrijI mahArAjane AmatraNa maLyuM hatuM. jainadharmI, saMgha ane saMskRtine mATe bhAre gaurava levA jevA e prasaMga hatA. jaina sAdhu tarIke AcArya mahArAja pAte te tyAM jaI zake ema na hatA, paNa AveA lAbhadAyI avasara jatA karavA paNa teo taiyAra na hatA emaNe zrI vIracaMdra rAghavajI gAMdhIne peAtAnA pratinidhi tarIke cikAgA meAkalyA ane e svanAmadhanya dharmAtmA vidvAna puruSe amerikAmAM tema ja bIjA dezeAmAM paNa kevaLa jaina saMskRtinA ja nahI, samagra bhAratIya saskRtineADakA vagADaco ane Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA khUba nAmanA meLavI. muni valabhavijayajI A prasaMganA sAkSI hatA. jJAnane ane jJAnIne mahimA keTale jabarajasta che te teo A prasaMga uparathI paNa vizeSa samajyA, ane dAdAguruno prabhAva vizeSa samajatA thayA: AvA zIla-prajJAnA vAridhi ane vAtsa-. lyanidhi pAsethI te jJAna-kriyAnuM baLa jeTaluM prApta karI zakAya eTaluM ochuM. vi. saM. 1949 nuM cAturmAsa jaDiyAlAgurumAM karyuM. dAdAgurunA pavitra sAMnidhyamAM sAcA kSamAzramaNa, samatAnA sAgara, dhIra, gaMbhIra, udAra zrI kAMtivijayajI mahArAjanA saMparkane lAbha maLe enI paNa munizrInA citta upara ghaNI sArI asara thaI ane teo emanA pratye eka prakAranuM Adara-bahumAnabharyuM AkarSaNa anubhavI rahyA. jogAnujoga zrI kAMtivijayajI mahArAjanuM vatana paNa vaDedarA hatuM. be munivaro vaccenI dharmasnehanI gAMTha vadhAre dRDha thaI. A badho samaya paMjAbanA jaina saMghanA navasarjananuM kAma khUba vegapUrvaka cAlatuM hatuM. AcArya mahArAja e mATe rAta-dina prayatna karatA rahetA hatA. ane pitAnA samagra sAdhu samudAyane paNa emaNe e kAmamAM ja jeDI dIdho hato. sau AcArya devanI AjJA pramANe ja juThAM sthAnomAM rahIne potAnI samagra zakti lagAvIne niSThApUrvaka e kAma karI rahyA hatA. jANe pratApa ane prakAza veratA sUryanI AsapAsa tejasvI grahonuM eka vartuLa racAI gayuM hatuM. muni zrI vallabhavijayajInI uMmara to hajI nAnI hatI, paNa zakti, kAryasUjha ane bhAvanAnI saMpatti emanI vardhamAna hatI, eTale emane paNa A kAryamAM seMdhapAtra phALe hato. vi. saM. 1950nuM comAsuM jIrAmAM thayuM. comAsA pachI zrI kAMtivijayajI mahArAja tathA zrI vIravijayajI mahArAja paTTIthI vihAra karIne AcArya mahArAjane vaMdanA karavA jarA AvyA. muni valalabhavijayajIne AcAryazrInA prItipAtra ane vizvAsapAtra banelA joIne teo khUba rAjI thayA. eka divasa hasatAM hasatAM AcAryazrIe kAMtivijayajI mahArAjane kahyuM: "jeje, meM ahIM taiyAra karela sAdhuone tame kyAMka gujarAtamAM upADI jatA! paMjAbane mATe meM emane taiyAra karyA che, ane paMjAbane emanI pAsethI ghaNI AzA che." sau bhadrapariNAmI ane zAsananI prabhAvanAmAM ja kRtArthatA anubhavanArA saMta hatA. ane game tyAM rahIne AtmakalyANa ane dharmane punaruddhAra karavAnuM ja emanuM jIvanavrata hatuM. eTale Avo koI bhaya to hato ja nahIM; paNa AcArya mahArAjanA A zabdomAM emanI paMjAbanI saMbhALa mATenI ciMtA ane muni zrI vallabha vijayajI vagere munivaro pratyenI lAgaNInuM pratibiMba joI zakAya che. - vi.saM. 1lpa1nuM comAsuM aMbAlAmAM karyuM. A daramyAna AcArya mahArAje joI lIdhuM ke jinamaMdira ane jinapratimAnI pratiSThA dvArA jaina saMghanI zraddhAne parimArjita ane sthira karavAnuM eka yugakArya pUruM thayuM hatuM, ane sarasvatI maMdiranI sthApanA dvArA jaina saMghane vadhAre tejasvI banAvavAnuM bIjuM yugakArya sAme ja AvIne khaDuM che. ane " emaNe potAnuM zeSa jIvana e kAryamAM ja vitAvavAnuM vicAryuM. zrAvaka samudAya AgaLa emaNe potAnI A bhAvanA vyakta paNa karI hatI, ane muni zrI vallabhavijayajI e badhA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 161 prasaMgenA sAkSI hatA, eTaluM ja nahIM, pitAnA dAdAgurunI e bhAvanAne saphaLa karavA mATe teo pitAnI jAtane sajaja karI rahyA hatA. paNa kudaratanI kAryavaheMcaNa jANe kaMIka judI ja hatI. AvuM moTuM eka yugakArya pUruM karavAmAM jemaNe, kAyAnI mAyA ane UMgha-ArAmanI IcchA visArIne, potAnI samasta zaktio kAme lagADI dIdhI hoya enA mAthe bIjA evA ja moTA yugakAryanI javAbadArI nAkhavI e kyAMno nyAya? potAnuM yugakArya pUruM thayuM ane AcAryazrI AtmArAmajI mahArAjanuM jIvana, saMdhyA samaye kamaLa biDAya ema, zAMtipUrvaka gujarAnavAlA nagaramAM biDAI gayuM. vi. saM. 195ra (hiMdI 1953)nuM e varSa. e mahAna ta bIjI evI ja jota pragaTAvIne amara banI gaI! sarasvatImaMdiranI sthApanA karavAnuM yugakartavya bajAvIne jena saMghane vadhAre utkarSa sAdhI zake evA muni vallabhavijayajI jevA samartha ane navayuvAna yugadraSTAnI bheTa ApIne yugadraSTA tidhara zrI vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAja jaina saMghane sadAne mATe oziMgaNa banAvatA gayA. tyAre muni zrI vallabhavijayajInI vaya te mAMDa eka pacIzI vaTAvI cUkI hatI, ane dAdApuruSanA saMparkane lAbha paNa eka dAyakAthI paNa ocho ja maLyuM hatuM ane mAthe AvI paDeluM yugakartavya to ghaNuM moTuM hatuM : paNa zAsanasevAnI dhagaza, aMtaranuM khamIra ane ApasUjha tema ja kAryazakti emanAnAM evAM pragaTayAM hatAM ke pitAnA dharmakartavyane bajAvavAmAM vayanI ke padavInA abhAvanI kazI maryADha ADe AvI zake ema na hatI. bhAvanA ane zakti hoya te kAryasiddhi maLyA vagara na rahe! bAra varSa paMjAbamAM dharmaguru tathA lekaguru jIvanaprada mahAna tinAM darzana sadAne mATe baMdha thaI gayAM hatAM ane aMtaramAM anAthatA jevI ekalatA vyApI gaI hatI. paNa nirAza thaIne niSkiya besI rahIe te dAdAgurune saMga lAje ane zramaNa jIvananI sAdhanA nabaLI sAbita thAya. have te bhAvanA ane kartavyabuddhinA baLe e tane hRdayamaMdiramAM punaH pragaTAvIne enA ajavALe ajavALe kartavyane mArge AgaLa ja vadhavAnuM hatuM. vi. saM. 195ra nuM comAsuM zrI vallabha vijayajI mahArAje gujarAnavAlAmAM ja karyuM ane dAdAgurune pitAnI sakriya zraddhAMjali ApavA mATe nIce mujaba pAMca kAryo karavAno saMkalpa karyo- (1) zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargavAsa dinanI smRtirUpe AtmasaMvata cAlu kara. (2) zrI AtmArAmajI mahArAjanA agnisaMskArane sthAne samAdhimaMdira banAvavuM. (3) paMjAbamAM zrI AtmAnaMda jaina sabhAnI sthApanA karavI. (4) dAdAgurunA nAme TheraThera pAThazALAo sthApana karavI; ane emanA nAmathI eka jaina mahAvidyAlaya (jena keleja) sthApavuM. (5) zrI AtmAnaMda jaina patrikAnuM prakAzana karavuM. munivarya zrI vallabha vijayajInI jIvanakathA kahe che ke emanA tathA paMjAba zrIsaMghanA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA prayAsathI vaheluM ke meDe A pAMca kAryo pUrAM thayAM che, te hakIkata nIcenI mAhitIthI jANI zakAze. * ApaNuM saMghanA amuka vargamAM AtmasaMvatanuM calaNa pracalita thayuM che. gujarAnavAlAmAM zrI AtmArAmajI mahArAjanA samAdhimaMdirano pA to e vakhate janavi. saM. 152 mAM ja-naMkhAyA hatA. vi. saM. 1962 nA vaizAkha sudi 6 nA roja khUba utsAha ane mahatsavapUrvaka samAdhimaMdiranI pratiSThA karIne emAM AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjanI caraNapAdukA padharAvavAmAM AvI. A sthAna zrI AtmAnaMda jaina bhavana tarIke paNa oLakhAtuM hatuM. e sthAna bhaktinI sAthe sAthe vidyAnuM paNa kendra bane e mATe vi. saM. 1981 mAM tyAM zrI AtmAnaMda jaina gurukulanI sthApanA karavAmAM AvI. zrI AtmArAmajI mahArAjanI aMtima IcchA sarasvatI maMdiranI sthApanA tarapha dhyAna ApavAnI hatI; ane enI zubha zarUAta gujarAnavAlAthI ja karavAnuM emaNe vicAryuM hatuM. e bhAvanA tyAre te adhUrI rahI; ane emanA svargavAsa bAda cheka ogaNatrIsa varSe, munimAMthI e ja varSe AcArya banelA zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA pavitra hAthe saphaLa thaI. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI tathA paMjAba zrIsaMgha yatkiMcit guruRNa adA karyAne saMteSa laI zake evuM e kArya hatuM. paNa pachI dezanA vibhAjana sAthe ekavIsa varSa pahelAM Avela svarAjya jema AkhA deza mATe kamanasIbI laIne AvyuM tema e ja arasAmAM tIrthadhAma banela gujarAnavAlA upara paNa sarvanAza varasI gayo! e sthAna pAkistAnamAM gayuM; Aje tyAM eka paNa jainanI vasatI nathI. jotajotAmAM A dharmanagara ApaNuM maTI parAyuM banI gayuM! kevI krUra ane karuNa bhavitavyatA! paMjAbamAM zrI AtmAnaMda jaina mahAsabhA nAme eka kendrastha saMsthAnI sthApanA thavA uparAMta paMjAbanAM jaina vasatI dharAvatAM lagabhaga badhAM nAnAM-moTAM zaheromAM enI zAkhAorUpe zrI AtmAnaMda jana sabhAnI sthApanA thayelI jovA maLe che. A zAkhAsaMsthAonI mahAsabhA sAthe evI to phUlagUMthaNa racAI gaI che ke enA lIdhe samasta paMjAbane zrIsaMgha ekatAnA sUtre baMdhAI gayA che. pitAnA uddhAraka pUjya AcArya AtmArAmajInuM ane guru vallabhanuM nAma paMjAbanAM bhAvanAzIla bhAIo-baheno upara ajaba kAmaNa kare che, ane emane dharmamAge cAlavAnI ane pitAnI ekatAne TakAvI rAkhavAnI preraNA ApatuM rahe che. paMjAba uparAMta saurASTra, gujarAta, muMbaI jevAM sthAnamAM paNa zrI AtmArAmajI mahArAjanA nAmathI saMsthAo sthapAI che. A saMsthAo paNa A AcArya mahArAjanA zrIsaMgha uparanA asAdhAraNa upakAranAM smAraka banIne, e AcAryapravare e yuganA jaina saMghane sarakhe ghATa ApIne surakSita ane suvyavasthita banAvavAmAM keTalo asarakAraka phALo Ape hato teno khyAla Ape che. sAce ja, baso uparAMta varSanA gALA bAda teone prApta thayela AcAryapadane zrI AtmArAmajI mahArAje yathArthapaNe saphaLa karI batAvyuM hatuM, emAM zaMkA nathI. muni zrI vallabhavijyajInA saMkalpa mujaba paMjAbamAM Thera Thera pAThazALAo jevI mAtA sarasvatInI saMkhyAbaMdha devakulikAo UbhI thaIe to kharuM ja; paNa A pAThazALAo ApaNe bIjI pAThazALAo karatAM vidyAthIonI adhyayana ruci, saMkhyA ane Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali saMghano ene maLI rahe sAtha vagere bAbatomAM atyAre paNa judI paDe evI tema ja kevaLa bAlaka-bAlikAo mATe ja nahIM paNa bIjAone mATe paNa eka prakAranA saMskArakendranI ane milanasthAnanI garaja sAre evI che. A pAThazALAo uparAMta AcArya zrI vijayavalabhasUrijI mahArAjanI, paMjAbamAM dAdAgurunA nAmathI eka jaina mahAvidyAlaya eTale ke kolejanI sthApanA karavAnI bhAvanA paNa vi. saM. 1994 mAM aMbAlA zaheramAM "zrI AtmAnaMda kaoNlejanI sthApanAthI saphaLa thaIATale moDe moDe, zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargArohaNa pachI cheka cAra dAyakA karatAM paNa vadhu vakhata pachI, A kaoNlejanI sthApanA thaI e bInA AcArya vijayavalabhasUrijI kaI paNa kAma karavAnuM nakkI karyA pachI, kALanI asara nIce, ene vIsarI javAne badale e mATe hamezAM dhyAna ApatA rahetA hatA ane samaya pAkyo lAge tyAre ene amala paNa karI batAvatA hatA, e vAtanI sAkSI pUre che. A keleja te paMjAba zrIsaMghanI gurubhakti ane jJAnabhaktinI paNa kIrtigAthA banI rahe evI che. e kahevAnI jarUra nathI ke ApaNA saMghe sthApela jena kaoNleja A eka ja che. - mAsika patrikA tarIke ghaNAM varSothI zrI AtmAnaMda jaina mahAsabhA-paMjAbanA mukhapatra rUpe "vijayAnaMda" nAme mAsika pragaTa thaI rahyuM. dAdAgurunA svargavAsa prasaMge muni zrI vallabhavijayajIe karela A saMkalpanI vigate ahIM khAsa hetusara ApavAmAM AvI che. pUjya AtmArAmajI mahArAjanA svargavAsa pachIne paMjAba jaina saMghanA vikAsano itihAsa jotAM kahevuM joIe ke zarUAtamAM sAmAnya lAgatA A saMkalpanI AsapAsa-eTale ke e nimitte-ja moTA bhAgane vikAsa thayela che ane e saMkalponI pUrti karavAne nAme paMjAba zrIsaMghane ekatAnuM ane kAryazIlatAnuM vizeSa baLa maLatuM rahyuM che. mAtra pacIsa varSa jeTalI nAnI uMmare paNa muni zrI vallabhavijayajImAM zrI saMdhanI jarUriyAta, samayanAM eMdhANa ane vikAsanI dizAne pAmI javAnI kevI koThAsUjha, samaja ane dIrdhadaSTi hatI, ene kaMIka khyAla paNa A saMkalpa uparathI AvI zake che. Ama te muni vallabhavijayajI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanA dharmaguru hatA. paNa vidvattA ane sAdhutA koI eka paMtha, phirakA ke vADAnI mUDI nathI gaNAtI; e te samagra mAnavasamAjanI mUDI che. je divase vyakti gharasaMsArano tyAga karIne tyAgadharma dvArA AtmasAdhanA karavAno mArga svIkAre che te divasathI e vizvane banI jAya che, ane AkhuM vizva ene mATe mitra ke kuTuMba banI jAya che. vizva sAthe AvI ekarUpatA sAdhavI e ja e dharmane upadeza ane AtmasAdhanAne kharo mAge che. munizrI A vAta barAbara samajatA hatA. emane thayuM, veSa bhale amuka saMpradAyanI mAnyatA mujaba dhAraNa karyo, paNa manane je udAra karIe ane saMkucita vADAbaMdhImAMthI bahAra AvIe te dharmopakAra karavAne mATe AkhI duniyA ApaNI che; emAM veSa kaMI ADe Avato nathI. sarvamaMgalakArI zramaNajIvana svIkArIne teoe ahiMsA, saMyama ane tapanI tema ja dharmazAstranI ArAdhanA karI hatI ane pUjya AtmArAmajI mahArAjanA caraNomAM sarva Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 vidyAlayanI vikAsakathA dananA samanvaya karIne ene sAra grahaNa karavAne mArga darzAvanAra anekAMtaSTinI UDI samajUtI paNa meLavI hatI, eTale muni vallabhavijayajI eka phirakAnA dharmaguru maTIne mAnavasamAjanA leAkaguru khanI gayA hatA. peAtAnA gurupadane AvuM vyApaka, udAra ane sahitakArI banAvavAthI muni vallabhavijayajI zikhA, musalamAna ane anya jainetara vargone peAtA tarapha AkaSI zakayA ane sadAcaraNanI preraNA ApI zakayA e te kharuM ja, paNa ethIya vadhAre mahattvanI vAta te e thaI ke jinapratimA ane jinavANIne paMjAbamAM punaruddhAra karavA mATe je sthAnaka mAgI phirakAnI sAme pUjya AtmArAmajI mahArAjane ghaNuM kAma karavu' paDayu' hatuM ane peAtAne paNa emAM sAtha purAvavA paDaco hatA e ja sthAnakamAgI phikAmAMthI muni zrI vallabhavijayajI sAmenA aNagameA ane virAdha zamI gayA hatA, eTaluM ja nahi e phrikAnA anuyAyIe paNa emanA Adara karatA ane emanI dha vANI ullAsa ane zraddhApUrvaka sAMbhaLatA thayA hatA. A pratApa muni zrI vallabhavijayajInI samatA, nima`La sAdhutA ane ni`za maneAvRttinA hatA. kayAreka saMjogeAnA baLe kAInI sAme thaIne kAma karavuM paDe teApaNu ene! DaMkha manamAM na rAkhIe, ane AvA kAmanI pAchaLanI dRSTi paNa aMgata svArtha ke mAnanI nahI' paNa leAkakalyANI ja hAya te * dilabhara dila'nA siddhAMta mujakha ApaNI bhalI lAgaNInI asara sAmAnA aMtara upara thayA vagara na rahe : AcArya zrI vijayavallabhasUrijInuM jIvana A siddhAMtanI saccAInA jvalaMta purAvArUpa che. dha sAdhanAne pratApe jemanA jIvanamAM samatA, saraLatA sahitakAmanA, sahRdayatA ane sAdhutAnA udaya thayA hAya e ja pAte eka phirakAnA dharmaguru hovA chatAM, khumArIpUrvaka peAtAnI jAtane mATe kahI zake ke " huM na jaina chuM na bauddha, na vaiSNuva chuM na zaiva, na hiMdu chuM na musalamAna. huM. tA vItarAga deva paramAtmAne zodhavAnA mArge vicaravAvALA eka mAnavI chuM; yAtrALu chuM; Aje sau zAMtinI cAhanA kare che; paraMtu zAMtinI zeAdha tA sauthI pahelAM peAtAnA manamAM ja thavI joIe." A rIte saune peAtAnA mAnIne munirAja zrI vallabhavijayajI mahArAja pUjya AcArya zrI AtmArAmajI mahArAjanA svargavAsa khAda 13 varSa sudhI paMjAkhamAM vicaryAM, ane paMjAma zrIsaMghane sAcavavAnI dAdAgurunI AjJAnuM pAlana karavAnI sAthe pa MjAkhanI aDhAre varNanI janatAnA guru anyA. paMjAbamAM ATalA lAMkhA samaya sudhInI sthiratA daramyAna jinamaMdirAnI tathA pAThazALAonI sthApanA, jinapratimAonI pratiSThA, zikSaNapracAra, dharmaprarUpaNA, pajAba saMdhanuM saoNMgaThana tathA sAhityanA mahimA punaHsthApana karavA mATe vallabhavijayajI mahArAje je kAma karyuM tethI paMjAbanA jaina saMdha khUba prabhAvazALI banyA, ane munizrInuM vyaktitva paNa vizeSa prabhAvazALI atyu'. munizrInI ATalI badhI jahematane pratApe pa'jAma zrIsa'dha khUba saMgaThita, zaktizALI ane dhazraddhAmAM dRDha thayeA. gujarAtamAM janmela mahApuruSe 5 jAmane ja jANe peAtAnI ka byabhUmi banAvI dIdhuM hatuM. * AcAryAMzrInA 84mA janmadina nimitte, muMbaInI 73 jeTalI saMsthAo taraphathI zrI esa. kuM. pATIlanA pramukhyapade yeAjAyela samAr`bha prasa Mge Apela pravacanamAMthI. ('Adarzo jIvana', pR. 912) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali bAkI saMtone te, "saba bhUmi gopAlakInI jema, janma game tyAM thayo hoya, uchera, abhyAsa ane sAdhanA paNa game tyAM thayAM hoya chatAM, chevaTe Akho deza potAnuM vatana banI jAya che. ane emanI sevAbhAvanAne A ke te pradezanA sImADAo baMdhiyAra banAvI zakatA nathI. rAjakAraNI puruSane pitAnI aMgata sagavaDa mujaba A ke te pradezane potAnA ke parAyA banAvI mUkatAM vAra lAgatI nathI, ane ema karavAnAM mAThAM pariNAme khyAla meLavI levA jeTalI dIrdhadaSTi paNa teonI hotI nathI. paNa lokakalyANanA cAhaka satenI vAta AthI judI che. zrI dayAnaMda sarasvatI gujarAta (saurASTra)mAM janmyA, ane emaNe sevA karI uttara bhAratanI. zrI sahajAnaMda svAmIe uttara pradezamAM janma dhAraNa karyo ane uddhAra karyo gujarAta-saurASTra-kacchanA pradezene. AvA to aneka dAkhalA maLI zake. A uparathI eTaluM joI zakAya che ke bhAratadezanI akhaMDitatA-ekarUpatAnuM darzana mukhyapaNe AvA udAradila sAdhu-saMtonA jIvana ane vyavahAramAM ja thAya che. pUjya AtmArAmajI mahArAje paMjAbamAM janmIne gujarAta-saurASTranI keTalI badhI sevA karI! e ja rIte AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI paMjAbanI sevAo paNa asAdhAraNa hatI. paMjAbane te jANe emanA aMtaramAM sarvocca sthAna maLyuM hatuM. vAraMvAra paMjAbanI yAtrA Ama joIe te muni zrI vallabhavijayajI mahArAje dIkSA lIdhA pachInAM traNa comAsAM gujarAta-rAjasthAnamAM (be gujarAtamAM rAdhanapura: ane mahesANAmAM ane eka rAjasthAnamAM) karyA pachI 19 jeTalAM comAsAM paMjAbamAM judAM judAM sthAnamAM karIne ghaNuM gAma-zaherone potAnI bhAvanA, zakti ane vidvattAno lAbha Apyo hato. temAM cha comAsAM dAdAgurujInI sAthe ane tera teonA svargavAsa pachI karyA hatAM. vaLI, emanI paMjAbanI yAtrAone ekaMdara vicAra karIe te cAra vAra thaIne emaNe paMjAbamAM kula 32 comAsAM karyA hatAM. emanA 68 varSa jeTalA sudIrgha dIkSAparyAyane lagabhaga aDadhe samaya emaNe paMjAbane arpaNa karyo hato, e bInA paMjAba uparanI emanI apAra prItinuM ane paMjAba saMghanI teonA uparanI asAdhAraNa bhaktinuM sUcana kare che. paMjAbathI pahelI vAra vihAra karyA bAda tera comAsAM gujarAta, muMbaI, saurASTra ane rAjasthAnamAM karIne jANe teoe paMjAba ane paMjAba sivAyanA pradezanA jaina saMghanA utthAna mATenI pitAnI sevA pravRttinI samatulA sAcavI hatI, ane e rIte samagra jaina saMgha upara upakAra karyo hato ane saune pitAnA gurupadane lAbha levA avasara ApyA hatA. - vi. saM. 1977 nuM comAsuM bIkAneramAM karIne teoe bIjI vAra paMjAbamAM praveza karyo ane vi. saM. 1978 thI 1981 sudhInAM cAra comAsA paMjAbamAM judAM judAM sthAnamAM karIne tyAMnA zrIsaMghanI sevA bajAvI. | zrI vallabhasUrijI mahArAja paMjAbamAM hoya ke paMjAbathI dUra hoya, paMjAbanA ga. kSemanI ciMtA te kyAreya emanA hRdayathI dUra thatI na hatI. ane dUra rahyA rahyA paNa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 vidyAlayanI vikAsakathA teo potAnA samudAyanA sAdhuo dvArA tema ja salAha-sUcano dvArA jarUrI mArgadarzana karAvatA ja rahetA hatA. teo game tyAM hoya te paNa "huM mArA paMjAbamAM kyAre pahoMcuM' evI emane hamezAM jhaMkhanA rahyA karatI. vi. saM. 17 nuM comAsuM khaMbhAtamAM karIne emaNe paMjAba tarapha vihAra karyo ane vi. saM. 1994 thI 199 sudhInAM cha comAsAM paMjAbamAM karyA. A emanI paMjAbanI trIjI yAtrA hatI. te pachI eka ja varSa mATe AcArya mahArAje paMjAbanI bahAra chatAM paMjAbanI najIka vi. saM. 2000 nuM comAsuM bIkAneramAM karyuM. te pachI pharI pAchA teo cothI-ane chellIvAra paMjAba padhAryA. vi. saM. 2001 thI 2003 sudhInAM traNa comAsAM emaNe paMjAbamAM karyo. sane 1945 thI 1947 sudhIne aDhI-traNa varSano samaya ApaNuM dezamAM bhAre asthiratA ane astavyastatAne samaya hato. svarAjyaprAptinI pUrvenA e samayamAM deza A kemI tophAnenA dAvAnaLamAM sapaDAI gayo hato temAMya uttara bhAratanI ane vizeSa karIne paMjAba-siMdha-sImA prAtanI durdazA te varNavI jAya evI na hatI. ane svarAjya AvyA pachInI kalleAme to mAjA mUkI hatI. A pradezanA vasanArAo mATe A kharekharI kasoTIne kALa hata-lekanAM jAna-mAlanI leza paNa salAmatI nahotI. jeonAM jAna-mAla salAmata rahI zakyAM e kevaLa akasmAtarUpe ke pitAnAM pAMzarAM bhAgyanAM baLe athavA te bhagavAnanI kRpAnA kAraNe AvA kaparA ane kAramAM samayamAM paMjAba javuM ane tyAM aDhI-traNa varSa mATe rahevuM e AkarI kasoTI kare e samaya hato. paNa zrI vallabhasUrijI mahArAjane enI vizeSa ciMtA na hatI--A samaye emanI UMghane uDADI mUke evI ciMtAjanaka vAta hatI, AvA bhayaMkara saMkaTanA samayamAM paMjAbanA zAMtipremI ane ahiMsAvAdI jenA samAjanuM zuM thaze e. paNa A komI taMgadilI ane tophAnoe kame kame evuM te ugra rUpa dhAraNa karyuM hatuM ke enuM zamana karavuM ke ene sAmane kare e moTA moTA sattAdhArIonA hAthanI vAta paNa nahotI rahI-karALa kALa pote ja jANe mAnavaradhirathI potAnuM kha5ra bharavA krUra banyo hato ! AvA dAvAnaLanI sAme thavAnuM sAmAnya mAnavInuM ke dharmagurUnuM paNa zuM gajuM? ane chatAM, pitAnAM hRdayabaLa, hiMmata ane purUpArthane baLe pitAnA cittane svastha rAkhIne, sarvanAza veratA A hatAzanamAMthI banI zake teTalAne te avazya ugArI zakAya che. AcArya mahArAje 75 varSanI jaIpha umare, AvA matimUDha banAvI mUke ane bhalabhalAnI hiMmatane bharakhI jAya evA kAramAM saMkaTanA samayamAM, svasthatApUrvaka saMgharakSAnuM AvuM kAma karI batAvyuM e bInA emanI sAdhutAnA khamIranI, emanI jIvanasAdhanA dvArA pragaTelI ThaMDI tAkAtanI ane sAcA ahiMsAdharmanA AcaraNathI prApta thatI tejasvitAnI kIrtigAthA banI rahe evI che. gujarAnavAlAne chellI salAma! pitAnA dAdAgurunI, emanA samAdhimaMdiranI ane emanA nAme sthapAyela gurUkuLanI yAda AcArya mahArAja kyAreya bhUlI nahIM zakatA. emane te hamezAM ema ja rahA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 167, karatuM ke kayAre avasara maLe ane kyAre e badhAnAM manabharIne darzana karavA gujarAnavAlA jaI pahecIe. vi. saM. 2003 nuM comAsuM teo gujarAnavAlAmAM rahyA tyAre eka bAju svarAjyaprAptinA paDaghama jorazorathI vAgI rahyA hatA ane bIjI bAju dezanA vibhAjananI pUrvataiyArI rUpe komI tophAnoe asAdhAraNa vikarALa rUpa dhAraNa karyuM hatuM -mANasane mAravo e, te kALe, cIbhaDAne vadheravA karatAM paNa saheluM banI gayuM hatuM. paMjAbanI azAMtinI koI sImA na hatI ane gujarAnavAlA paNa kemI jhanUne janmAvelI azAMtine aDDo banI gayuM hatuM. svarAjyane AvavAne hajI thoDAM aThavADiyAM khUTatAM hatAM, paNa kaleAma to kyAranI zarU thaI cUkI hatI. gujarAnavAlAnA hiMduonI salAmatI pUrepUrI jokhamamAM hatI; ane jenone paNa emAM samAveza thato hato. kaI kaI vahelAM cetIne cAlI nIkaLyA te sivAya badhAnAM jAna-mAla bhayamAM hatA. AcAryazrI kevaLa jaina saMghanA ke hiMdu jAtinA bhayaMkara bhAvIthI ja nahIM paNa AkhA dezanA saMkaTagrasta lAgatA bhAvathI khUba ciMtita hatA; ane emanI pAragAmI daSTi dezanA amaMgaLa bhAvInuM darzana karAvIne emane duHkhI banAvI mUkatI hatI. emanI A lAgaNI "Adarza jIvana" (pR. 535)mAM noMdhAyelA nIcenA vArtAlApa uparathI paNa jANI zakAya che - eka gRhastha kahyuM : " gurudeva, hiMdustAnane svarAjya to maLyuM, paNa paMjAbanA hiMduone mATe to A Aphata mAlUma paDe che." "AcAryazrIe kahyuM: " jyArathI meM bhAgalAnI vAta sAMbhaLI che tyArathI huM ciMtita chuM ke ApaNuM dharmasthAne ane samAjanuM zuM thaze ?" eka jaNe kahyuM: "pAkistAnamAM lagabhaga vIsa zahera ane kasaba evAM che, jyAM ApaNAM maMdira ane dharmasthAno che." "AcAryazrIe kahyuM : "hiMdustAnamAM musalamAno raheze ke nahIM ? hiMdustAnamAM hiMduonI sAthe musalamAne rahI zakaze; paraMtu pAkistAnIonI manovRtti jotAM hiMduo pAkistAnamAM rahI zake e asaMbhava jevuM lAge che. kAraNa ke pAkistAnanI racanA thatAM pahelAM ja musalamAne uttejita thaI rahyA che." eke kahyuM : "zuM pAkistAna sarakAra binamuslimanuM rakSaNa nahIM kare ?" AcArya zrI H "karavuM te joIe, paNa sattAne mada bhUMDe hoya che.' divase divase saunI binasalAmatI vadhatI jatI hatI, ciMtAne kaI pAra na hate. ane ciMtA karavAthI keI mArga paNa nIkaLe ema na hato. have te hiMmatathI kAma levAnI ane saMgha sahita sahunuM rakSaNa kevI rIte thAya ene mArga zodhavAnI jarUra hatI. je vyaktigata jAnamAlanI salAmatInA svArthamAM sapaDAyA to pitAne bacAva ta thatAM zuM thAya, paNa sarva keI upara sarvanAzanI Aphata varasI jAya evo kaTokaTIne e samaya hate ane enI sAme hiMmata, dhIraja, svasthatA, dIrghadraSTi ane kuzaLatAthI kAma levAnuM hatuM. svarAjyanI jAherAtanA savA mahinA pahelAM, tA. 27-47nA roja zrI AtmArAmajI mahArAjanA samAdhimaMdirane Aga lagADayAnA samAcAra maLyA. aMtara cirAI jAya ane Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vidyAlayanI vikAsakathA mana bekAbU banI jAya evA e samAcAra hatA. AcArya mahArAja stabdha banIne e samAcAra sAMbhaLI rahyA. paNa samaya e hato ke manane vaza rAkhyA vagara chUTake na hate. saMghanAyakapadanI kharekharI agniparIkSA thaI rahI hatI. - have taMgadilI ane binasalAmatI ochI thavAne te kaI avakAza ja na hato. kayAre zuM thAya e kahevuM muzkela hatuM. paMjAbanA saMghane jeTalI potAnI salAmatInI ciMtA hatI, eTalI ja kharekhara tophAnanA kendramAM rahelAM AcArya mahArAja tathA anya sAdhu-sAdhvI tema ja zrAvaka-zrAvikAonI ciMtA hatI. temAMya paMjAba zrIsaMghanA prANa samA AcArya mahArAjane kaMI AMca AvI jAya che....? A vicAranI kalpanA paNa rUMvADA khaDAM karI de evI hatI. sau atyAre eka ja prArthanA karatA hatA H bhagavAna ApaNuM gurudevane A saMkaTamAMthI ugArI le. jema vakhata gayo tema jokhama vadhatuM gayuM. AkhA dezane saMgha AcArya mahArAjanI salAmatI mATe ciMtita banI gayo. taraphathI mahArAjajIne eka ja vinati thatI hatI ? game tema karIne gujarAnavAlA cheDIne-pAkistAnamAM gayela pradeza tajIne-bhAratamAM AvI jAo. A mATe keTalIka taiyArI karIne enI jANa paNa AcAryazrIne karavAmAM AvI. paNa pitAno jIva bacAvavA khAtara kartavya dharmano mArga bhUle e bIjA. AcArya mahArAja te jANe eka ja nizcaya karIne beThA hatA ke jIvIzuM te saMgha sAthe ja jIvIzuM; ane saMgha upara je jokhama AvI paDaze to e jokhama pahelAM ame jhIlIzuM. ame jIvatA rahIe ane saMghane AMca Ave e na bane! pahelAM saMghanI salAmatI, pachI amArI salAmatI. ane Ama karatAM kadAca amArA jIva upara jokhama AvI paDaze te saMdharakSAmAM amAruM jIvana dhanya banI jaze. eka divasa AcArya mahArAje zrAvakone kahyuM, tame tamArAM bALabaccAne mokalI ApyAM e sAruM karyuM; have tame tamArI rakSA mATe ahIMthI salAmata sthaLe cAlyA jAo. paNa zrAvakoya chevaTe vallabhagurunA ghaDelA hatA; emaNe paNa ekalA javAno InkAra bhaNI dIdho. sarakAre AcAryazrIne havAI mArge laI javAnI taiyArI batAvI, paNa pitAnI javAbadArInI upekSA karavA jevI e vAta emane haragija maMjUra na hatI. saMghanI ciMtA divase divase vadhu ne vadhu gherI banatI jatI hatI; ane saMgha tema ja sAdhu-sAdhvIo sahita AcArya mahArAjane sahisalAmata hiMdustAnamAM laI AvavAnA cakro gatimAna thaI gayAM hatAM. have te svarAjya AvI cUkyuM hatuM ane pAkistAnanuM sarjana paNa thaI cUkayu hatuM. ane vaLI gujarAnavAlAmAMthI hiMdustAnamAM AvI pahoMcavuM azakya jevuM hatuM ke bhagavAna jANe kyAre kevI musIbata AvI paDe! paNa AcArya mahArAja te sthitaprajJanI jema svastha hatA, ane pitAnA saMghane hamezAM dhIraja ane hiMmata ApatA rahetA hatA. saune eTalI AsthA hatI ke mAthe oliyA jevA sAdhupuruSanuM zirachatra che, te emanA puNya ApaNe jarUra A saMkaTanA mahAsAgarane pAra pAmI jaIzuM. Ama dhairya ane hiMmatanA avatAra banelA guru ane guruzraddhAmAM lIna banelA bhakto saMkaTanI sAme jANe lakSmaNarekhA dorIne sArA samayanI rAha joI rahyA. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 169 ' evAmAM paryuSaNa mahAparva AvyAM. saune thayuM, AvA vakhatamAM paryuSaNa kevAM ane enuM ArAdhana kevuM! keInuM citta parvArAdhanamAM lAge evI sthiti ja na hatI. paNa AcAryazrI to dharmamUti hatA. saMkaTane taravAne upAya emane dharmArAdhanamAM ja dekhAya. manane daDha karIne teo zAMta citte mahAparvanI ArAdhanAmAM lAgI gayA! AvA rUDA AtmaparvanuM ArAdhana karatAM kadAca jAna javAne vakhata Ave te paNa zI ciMtA ? sthiti to vadhAre ne vadhAre kharAba thatI jatI hatI. paNa jANe pitAnA saMtajano ane dhamI jIvonA rakSaNanI javAbadArI kudarate potAnA upara laI lIdhI hatI. ahIM jANe pelI kavipaMktionuM satya sAkAra thatuM lAgatuM hatuM- maLyuM che yuddha brahmAMDe devadAnavanuM sadA, haNe che keI te kaI rakSAnuM karanAra che. paNa A rakSA kyAre, kevI rIte, kenI mAraphata thavAnI hatI? ane eka divasa A savAlano javAba maLI gayA. bhAdaravA sudi AThame amRtasarathI traNa moTaralerI gujarAnavAlA AvI pahoMcI. AvanArAoe sAdhu-sAdhvI samudAya sAthe emAM amRtasara AvavA AcAryazrIne vinati karI. paNa teo to pitAnA nizcayamAM daDha hatAH pahelA mAro saMgha ane samudAyaka chello huM! mArA ahIMthI ravAnA thavA sAthe ja ApaNuM saMghanI binasalAmatIne paNa aMta AvI joIe. vinaMtI karanArA nirAza thayAH Amane kevI rIte samajAvavA? koNa samajAve? A apAra saMkoe janmAvelI jIvananI anizcitatAnI vacce jANe AcArya pravaranuM teja vadhAre khIlI nIkaLyuM. emane AtmA siddhayogInI dhIratA-gaMbhIratA dAkhavI rahyo. bhAdaravA suda agiyArase jagadguru hIravijayasUrijInI jayaMtInI ujavaNI karI. ane bIje ja divase saunA chuTakArAno samaya jANe pAkI gae hoya ema amRtasarathI ekIsAthe agiyAra moTara lerIo AvI pahoMcI. saunA vidAyanI ane prANapyArA garatIrtha gujarAnavAlAne AkharI salAma karavAnI vasamI ghaDI AvI pahoMcI. kudaratane saMketa paNa kyAreka ke vicitra hoya che? je gujarAnavAlA pratye roma romamAM dharmabhakti UbharAtI ane jyAMnI yAtrA karavAne mATe mana thanaganI rahetuM ene sadAne mATe tyAga karavAno vakhata AvyA ! AcArya mahArAja page cAlIne gurukula sudhI gayA. vacamAM dAdAgurunA samAdhimaMdira nAM chellAM darzana karyA. AMkhomAM AMsu ane aMtaramAM asahya vedanA jAgI UThayAM; paNa enA upara mananuM DhAMkaNa vALI dIdhA vagara chUTake na hato. AcAryapravare e tIrthadhAmane azraonI chellI aMjali ApI. kevAM jAjaramAna sthAne Aje kevAM verAna banI gayAM hatAM ! aMtara levAI jAya evuM e dazya hatuM. jANe pitAnA hRdayane pAchaLa mUkatA jatA hoya ema AcArya mahArAje dubhAte dile, bhAre pagale tyAMthI prayANa karyuM. gujarAnavAlAmAM dAdAgurunA svargavAsa bAda potAnI najara sAme ja saMvata 15ra mAM gurumaMdirane-samAdhimaMdirane pAye naMkhAyo hato. Aje pa1 varSe e puNyabhUmine sadAne mATe tyAga karyo! kartavyanI keDIo ane kudaratanI karAmato sadAya akaLa rahI che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 AkhA saMgha sukharUpa amRtasara pahoMcI gayA. sAdhucarita samasta soMghamAM AnaMda ane nirAMtanI lAgaNI pravatI rahI. mAruM paMjAba, mAru pajANa e vAtane sAta varSa vItI gayAM. atyAre AcArya mahArAja paMjAkhathI se'kaDA mAIla dUra mu`baImAM khirAje che, paNu pajAmane paLa mATe paNa vIsarI zakatA nathI. paMjAkha te jANe emanA zvAsa ane prANa khanI gayuM che. vidyAlayanI vikAsayA AcAryazrInuM tapa phaLyuM. takhiyata sArI nathI ane uMmara paNa 84 varSa jeTalI pAkI thaI che. vaLI ziSyapraziSyA guruthI chUTA paDavA jarAya taiyAra nathI. paNa AcAryazrI tA eTalu ja vicAre che, zarIranI ke sagavaDa-agavaDanI ciMtA mUkIne paNa pajAkhane saMbhALavAnuM dharmAMka vya khAvavu ja joI e. ane tee AcArya zrI vijayasamudrasUrijIne pa'jAkha paheAMcavA mATe muMbaIthI vihAra karAve che. paNa ATaluM ja zA mATe? cheka chellA divaseAnI vAta che. sane 1954nA egasTanI 12mI tArIkhe . AcArya mahArAja zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAMthI zeTha zrI kAMtilAla IzvaralAlane maMgale padhAryA; ane tA. 22-9-55nA rAja emanA svargavAsa thayA, e arasAmAM amRtasaranA eka vaidyarAje muMbaI AvIne AcAya mahArAjanA upacAra karyAM; takhiyatamAM kaIka sudhArA lAgyA; vaidyarAja vidAya thayA. vaidyarAja rajA levA AvyA te vakhate AgevAnAe emanA AbhAra mAnIne kahyu': AcArya bhagavaMta tA atyAre--AvI tabiyatanI nAjuka paristhitimAM paNa-pAlItANA ane paMjAbane saMbhAryo kare che. emanI bhAvanA zatruMjayanI yAtrA karIne 5'jAma javAnI che; ane khAkInuM jIvana tyAM ja vitAvavAnI che. Apa emane jaladI sAjA karI dyo. vaidyarAja zuM javAba Ape? te maneAmana A saMta AcAryazrInI udAtta bhAvanAne vaDhI rahyA. e ja arasAmAM paMjAkhanA bhAIe AcArya mahArAjanA darzane AvyA. emane joIne AcAya mahArAjanuM mana bharAI AvyuM : dAdAguru AtmArAmajI mahArAja ane pajAba saMghanI bhaktinA smaraNathI emanuM rAma rAma bharAI gayu. kevA e gurudeva ane kevA mArA pa`jAbanA sagha ! aMtaranA ekeeka tAra jhaNajhaNI UThayo ane AMkhAne AMsue thI pakhALI rahyo. jANe aMtaranA lAgaNIne aMdha tUTI gayA. sau lAgaNInI e pAvana bhinAza ane kumAzanA spaza anubhavI rahyA. vAtAvaraNamAM eka prakAranI pAvanakArI gamagInI prasarI rahI, ane vANI jANe thabhI gaI. thoDI vAre svastha banIne AcArya zrIe gadgada svare kahyuM : " mArI aMtaranI icchA che ke ceAmAsu` pUru' thAya eTale dAdAnAM darzIna karavA pAlItANA jAuM ane mana bharIne dAdAnAM dana karuM. tyAMthI vihAra karIne paMjAba jAu. chevaTanA zvAsa sudhI tyAM ja rahuM ane tyAMnI pavitra bhUmimAM ja A paulika zarIrane tyAga karuM. A mArI icchA che........zuM e pUrI thaze ? " khelatAM khelatAM pharI pAchAM netrA sajaLa banI gayAM. e dRzya nIrakhanArA dhanya banI gayA. pazu e savAlanA javAba keNu ApI zake ? e icchA teA pUrI na thaI.A dehe pUrI na thaI! paNa kema kahI zakIe ke e pUrI na thaI ? eka dehamAMthI mukta banIne e Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 171 icchA sarvavyApI banI gaI; ane AvI subhaga bhAvanA bhAvanAra pavitra AtmAnI subhaga bhAvanAnI zAzvata kIrtigAthA banI gaI. paMjAbanI bhakti ane rakSA karavAmAM zeSa jIvana samarpita karavAnI AcAryapravaranI A jhaMkhanA e paMjAba saMghanI amara saMpatti ane AcArya mahArAjanA munisamudAya tema ja dharmaprabhAvanAnI dhagaza dharAvatA sarva munivaronI javAbadArI ane preraNAnuM sthAna banI gaI. paMjAbane potAnI karmabhUmi banAvIne AcArya pravara kaMI ekalA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanA ja guru nahAtA rahyA, paMjAbamAM vasatA saukaI pratye emane vAtsalya hatuM ane saunuM bhaluM karavAnI emanI bhAvanA hatI. AvI maMgala kAmanAno paDagho paNa evo ja paDyo : paMjAba vAsIone paNa AcArya pratye eTalI ja bhakti ane AdarabharI prItI hatI. ane e mahAnubhAvoe aneka prasaMge pitAnI AvI bhakti pradarzita karyAnA aneka hadayaspazI prasaMgo, gaganamaMDaLanA tejasvI tArAonI jema, AcArya mahArAjanA jIvanane zobhAyamAna karI rahyA che. paNa e badhAMnuM darzana karavAno avakAza ahIM kayAM? badhAno sAra e ke paMjAbanI bhUminI bhakti ane AcArya mahArAjanA aMtaranI bhaktine subhaga saMgama sadhAya ane e saMgamane tIre paMjAba kRtArtha banI gayuM. samAja haze to dharma Takaze paMjAbe bhale zrI vallabhasUrijI mahArAjane pitAnA mAnI lIdhA ane AcAryazrIe paNa bhale paMjAbane pitAnuM mAnyuM; paNa ethI kaMI teonI anya pradeze sAthenI hitaciMtAbharI AtmIyatA maTI ke ghaTI jatI nathI. anya pradezo sAthe paNa zrI vallabhasUrijI mahArAjane e ja dharmasneha ane dharma saMbaMdha rahyo che. sUraja-cAMdAne bhalA keNa hamezane mATe pitApaNAnA vADAmAM rekI rAkhI zake? e to evA ucca sthAne birAjatA hoya che ke emanI najara sau upara pharatI rahe ane sau ema ja mAne ke e amArI sAme ja nIrakhI rahyA che ! jevuM sUrya-caMdranuM evuM ja jIvanasAdhaka ane vizvavatsala saMtanuMH sau emane pitAnA lAge; sI emane pitAnA mAne. AcArya mahArAja jema eka dharmaguru tarIke saMghanI AvatI kAlanI-AvatA bhavanI- ciMtA sevatA hatA tema najara sAmethI pasAra thaI rahelA AjanI-vartamAna kALanIA bhavanI-ciMtAnI kyAreya upekSA karatA na hatA. emanI dIrdhadaSTi jema paralekano vicAra karI zakatI tema A lokano paNa vicAra karI zakatI; teo atiparalekaparAyaNa banI kevaLa kalpanAmAM ja nahotA UDyA karatA, paNa dharatI para paga mAMDIne potAnI AsapAsanI paristhitine paNa samajI zakatA hatA. eka dharmaguru tarIke AcArya mahArAjanI - A ja asAdhAraNa ane virala vizeSatA hatI. ane ene lIdhe ja teo saMgha ane - samAjanA sukha duHkhanA sAthI sAcA dharmaguru banI zakyA hatA, ane saMghanI rakSA mATe avirata jahemata uThAvIne pitAnuM saMghanAyakapada caritArtha karI zakyA hatA. saMvedanazIla, karuNAparAyaNa ane bhaktisabhara emanuM hRdaya hatuM. potAnI jarUriyAta karatAM paNa teo samAjanI ke sAmI vyaktinI jIvananI anivArya jarUriyAta vadhAre -samabhAvapUrvaka samajI zakatA. tyAgadharma svIkArIne sAdhupaNAne svIkAra karavA chatAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vidyAlayanI vikAsakathA pitAne anna-jaLa ke vastra AvAsa vagara ke vakhata Avye davA-pathya vagara cAlatuM nathI e nagada satya teo barAbara samajatA hatA; eka karuNAparAyaNa saMtanI jema jevI pitAnI jarUriyAta evI ja bIjAnI jarUriyAtane teo samajatA thayA hatA : samAja sAthe A samasaMvedanabharyo saMbaMdha emaNe bAMdhyuM hatuM. ane tethI ja teo samAja ke saMghanI paralokanI tema ja A lekanI ema banne jarUriyAta tarapha dhyAna ApavAmAM samatulA jALavI zakyA hatA. pite pitAnI rIte karela jIvanadarzanane tathA samAjadarzanane tema ja vizeSa karIne dharmasaMghanA ItihAsane e bedhapATha teo barAbara pAmI gayA hatA ke dharma agara TakI zake che to te enA anuyAyIomAM ja TakI zake che, je dharmanA anuyAyIo nAmazeSa thaI jAya che, e dharma paNa nAmazeSa thaIne kevaLa ItihAsa ane purAtattvane ja viSaya banI rahe che. jo ghama ghamanA e ukti bilakula sAcI ane anubhavayukta che. ApaNA dezanA ke duniyAnA prAcIna aneka dharmo ke pathano ItihAsa A vAtanI sAkSI pUre che. AcArya mahArAjanI dharmasevAnuM dhyeya to kevaLa dharmane TakAvI rAkhavAnuM ja nahIM paNa ene prabhAvazALI banAvavAnuM ane ene lAbha mAnavasamAjane vyApaka pramANamAM ApatAM rahevAnuM hatuM. matalaba ke teo dharmane gaMdhI rAkhavAmAM nahIM paNa dharmanI lahANI karavAmAM mAnanArA saMtapuruSa hatA. ane dharmanI lahANuM to tyAre ja thaI zake ke jyAre dharmanI aMdaranuM--enA prANarUpa-vizvakalyANa karavAnuM zaktitattva kuMThita thaI gayuM na hoya. ane A tyAre ja banI zake ke jyAre e dharmane vArasadAro-anuyAyIo zakti- zALI ane prabhAvazALI hoya. eTale chevaTe to anuyAyIonI zakti-azakti e ja dharmanI zakti-azakti banI rahe che. AcArya mahArAja A rahasya barAbara samajyA hatA; ane tethI ja emaNe e nizcaya karyo hato ke saMgha ke samAja haze te ja dharma TakI zakaze. darda parakhAI jAya pachI davA karIne dardane dUra karavAmAM vAra keTalI? mArga samajAI jAya pachI maMjile pahoMcavAmAM bahu samaya na lAge. AmAM moTI vAta sAcI samajaNa meLavavI e ja che. samajaNa maLI gaI pachI IlAja karavAnuM saheluM thaI paDe. AcArya mahArAje jaina saMgha ane jaina samAjanI emanA samayanI sthitinuM nidAna potAnI vedhaka daSTithI tarata karI lIdhuM. emaNe joyuM ke prasaMge prasaMge puSkaLa paise vAparIne dhanavAna havAnI khyAti meLavanAra jaina samAjanI AMtarika hAlata behAla, nabaLI ane ciMtA karAve evI che. ane je AvI ne AvI sthiti kAyama rahI, ane keIe, sajAga banIne, pANI pahelAM pALa bAMdhavAnI dUraMdezI na dAkhavI to samAjanI sthiti vadhu karaNa ane kapheDI banI gayA vagara nathI rahevAnI. samAjanI AvI sthitinA darzane AcAryazrIne vadhu saciMta banAvyA ane emanAM UMgha-ArAmane harAma banAvI dIdhAM. | najara sAmenA samayane pArakhIne tene anurUpa pagalAM bharavAnI daSTi to pUjya dAdAguru pAsethI maLI ja hatI, samAjanA madhyama ane nIcalA varganA saMpake e daSTine vadhAre tejasvI banAvI. ane aMte e daSTinuM dIrghadraSTimAM rUpAMtara thayuM ane AcArya mahArAja pitAnI e pAragAmI daSTithI samAjanI sAcI ane ciMtA upajAve evI sthitinuM vadhAre spaSTa darzana karI zakayA. zarIramAM darda paThAnI ke gharamAM sarSa pesI gayAnI vAta jayA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 173 pachI tA bhalA keANu nirAMtanI ke sukhanI nIMda laI zake? AcArya zrInuM paNa evuM ja thayuM. emaNe joyuM ke jaina samAja abhyAsamAM, khIjA samAjonI sarakhAmaNImAM, khUba pachAta che. nAnInAnI-najIvI-namAlI khAkhAne kAraNe chAzavAre ne chAzavAre saMdhamAM jAgI UThatA kaleza-kalaheAne kAraNe saMgha veravikhera anI rahyo che ane enuM baLa ane hIra haNAI rahyuM che. ane UjaLA ane paisAdAra gaNAtA samAjanI AMtarika sthiti ane Arthika zakti dhIme dhIme ghasAI rahI che. itihAsa kahe che ke peAtAnA sahadhI - enI dInatAthI du:khI thaIne AcAya hemacaMdrasUrijIe pANakArAnAM jADAM vastro paridhAna karIne mahArAjA kumArapALane dInajaneAnAM duHkha dUra karavAnI preraNA ApI hatI. AcAya vijayavallabhasUrijI mahArAja e ja paraparAnA saMghahitaciMtaka ane samAjarakSaka prabhAvaka puruSa hatA. samAjanAM dvInatA ane duHkha joI ne te cUpa kevI rIte besI zake ? tee UjaLuM eTaluM dUdha ane pILuM eTalu sAnu mAnI levAnA bhramamAM paDI jAya evA na hatA; eTale samAjamAM, madhapUDAnI jema ghara karI rahelI garIbInA khyAla meLavatAM vAra na lAgI. samAjanI kamajorInuM kAraNa samajAI gayuM hatuM. have teA e kAraNanuM nivAraNa karI zake evA kAragata ilAjo hAtha dharavAnI ja jarUra hatI. ane e ilAjonI ajamAyaza e ja AcArya mahArAjanuM jIvanakArya banI gayuM hatuM. samAjanI A sthitinI sudhAraNA karIne samAjane zaktizALI ane tejasvI banAvavA mATe emaNe, ratnatrayInA jevI, A pramANe trisUtrInI racanA ane prarUpaNA karIH (1) samAjanAM khALakAne dareka kakSAnuM vyAvahArika tema ja dhArmika zikSaNa maLe evI zrIsa'dha pUrepUrI vyavasthA kare. (2) aMdara aMdaranA matabhedone dUra karIne badhAya phirakAnA jaina saMghAmAM ekatA sthapAya evA prayatno karavA; ane nAnI vAteAne mAThu rUpa ApIne nakAmA jhaghaDA ke kaleza karavAthI dUra rahevuM. saMpa ane saMgaThana e ja sAcu` maLa che; ane atyAre, pahelAM karatAM paNu, jainAnI ekatAnI khUba jarUra che. (3) samAjanI zaktine TakAvI rAkhavA mATe samAjanA garIba ane madhyama varganA utkarSa thAya evA racanAtmaka upAye meDhA pAyA upara hAtha dharavA. ane AcAya zrInI jIvanakathA kahe che ke emanu' Akhu' jIvana samAjanA kalyANu mATenI A trisUtrIne amalamAM mUkavA-mukAvavAmAM ja vItyuM hatuM; ane emanA vicAra, vANI ane vana Ane mATe ekarUpa banI gayAM hatAM ane e badhAyanA kendramAM virA jatI hatI ni`La sAdhujIvananI apramatta ArAdhanA ! sAce ja tee sva ane para bannenA kalyANanA sAdhaka hatA ! mu MbaI ne ane muMbaI mAraphata AkhA samAjane lAbha alakhelI mu`baI nagarI teA ceAyazI baMdaranA vAvaTA gaNAya che; ane AMtararASTrIya nagara hAvAnuM gaurava meLavI zake evuM e pacara'gI ane vividha saMskRtinA anuyA cInuM milanasthAna che. jaina samAjanI dRSTie paNa enuM khAsa vaiziSTaya che. samAja Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vidyAlayanI vikAsakathA sevAnI saMkhyAbaMdha pravRttionuM janmasthAna ane AzrayasthAna muMbaI zahera che; ane tethI samAjasevAnI nAnI-moTI aneka saMsthAo muMbaImAM sthapAI che; ane Aje paNa yathAzakti-mati pitAnI sevA pravRttione calAvI rahI che. jaina samAjanI sAmAjika sevApravRttinI daSTie muMbaIne prathama paMktinuM kendra gaNI zakAya evI enI kArakirdI che. eTale pachI je kaIne samAjautkarSanI pravRtti karavI hoya enuM dhyAna A zahera tarapha jAya e svAbhAvika che. AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjanuM mana paNa A daSTie muMbaI tarapha vizeSa AkarSAyuM hoya e banavA joga che. judA judA vakhate maLIne cAreka dAyakAnA (vi. saM. 1969 thI vi. saM. 2008 sudhInA) gALAmAM teo pAMca vAra muMbaI padhAryA hatA; ane badhAM maLIne emaNe ATha caturmAsa tyAM vitAvyAM hatAM. sauthI pahelAM teo vi. saM. 1969mAM muMbaI gayA ane 1969 tathA 1970 nAM be comAsAM tyAM rahyA. tyAra pachI vi. saM. 1973mAM muMbaI gayA, ane eka comAsuM tyAM karyuM. te pachI vi. saM. 1985 nuM comAsuM muMbaImAM karyuM. tyArabAda vi. saM. 1991mAM teo muMbaI gayA, ane e comAsuM tyAM pasAra karyuM. ane chelle chelle vi. saM. 2008mAM teozrI pAMcamI vAra muMbaI gayA ane 2008-2009-2010 nAM traNa caturmAsa muMbaImAM karyA. 2010 nuM mAsuM e kevaLa muMbaInuM ja nahIM paNa emanI 67-68 varSa jeTalI 'sudIrgha saMyamayAtrAnuM paNa chelluM comAsuM banI rahyuM. " vidyAlayanI sthApanA-munirAja zrI vallabhaviya pahelavahelAM vi. saM. 1969mAM muMbaImAM AvyA ethI AkhA samAjane sauthI moTo ane sthAyI lAbha thaye te emanI zikSaNapracAra mATenI satata preraNAthI thayela zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA. A saMsthAe navI peDhIne ucca zikSaNa mATenI savalata ApIne duHkhI kuTuMbane sukhI banAvIne samAja utkarSanuM keTaluM mahuvanuM kArya karyuM che te suvidita che. vi. saM. 1973 mAM AcAryazrI pharI muMbaI gayA ane comAsuM tyAM rahyA te paNa vidyAlayane vadhu pagabhara banAvavAnA hetuthI ja. emanA AzIrvAda ane prayatnathI vidyAlaya keTaluM pAMgaryuM ane eNe keTalI pragati karI enI savistara kathA A "vikAsakathA "mAM ApavAmAM AvI che, eTale ahIM enI punarukti karavAnI jarUra nathI. sAce ja, vidyAlaya AcAryapravaranI samAja utkarSanI jhaMkhanA, vidyAvistAranI tamannA ane sevAparAyaNa sAdhutAnI amara kIrtigAthA banI raheze. ' vi. saM. 1985 nI sAlamAM muMbaInuM comAsuM AcArya mahArAjanI samatA ane - sAdhutAnI kaTIne nAno sarakho prasaMga banI rahyuM. jaina saMghamAM je kaMI pakSApakSI cAlyA kare che enAthI guNagrAhaka dRSTi avarAI gaI che ane rAgadaSTi vadhI gaI che. nAgaNa pitAnAM ja saMtAnonuM bhakSaNa karI jAya ema jaina saMghamAM ghara karI gayelI rAga 1 A " vikAsakathA 'nA 138me pAne AcArya mahArAja cAra vAra muMbaI gayAnuM lakhyuM che; - ane teo vi. saM. 1991mAM paNa muMbaI padhAryA hatA e hakIkata noMdhavI rahI gaI che. A bhUla sudhArI levA vinaMtI che . lekhaka Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brahAMjali 175 dRSTie jaina saMghanAM teja, hIra ane maLanuM prasana karI dIdhuM che; ane, 'kamajorane gussA mahu ' e nItivAkaca mujaba, aMdarathI kamajora khanI gayelA jaina saMghane aMdaraaMdaranA kaleza-kakAsa ane jhaghaDAomAM erI dIdhA che. Ane lIdhe saMghamAM irSyA adekhAI, rAga dveSa, ni MdAkUthalI ane mArA-tArApaNAnA aneka dugu NA pravezI gayA che; ane peAtAnA na heAya e bhale vayevRddha, jJAnavRddha ane caritravRddha sAdhumunirAja hAya tApaNa emanA virAdha ke avavAdamAM AvA durguNInA bhAga khanelA mAnavIe jarAya pAchI pAnI karatA nathI. Ave vakhate e mAnavIe pAyAnI e vAta bhUlI jAya che ke rAgadazAthI prerita thaIne vyaktigata nidAmAM paDIne tee amuka vyaktinI nahI' paNa dharmAMnI ke dharmamAganI ja niMdA karIne dhArmikatAnA pAyAmAM kuThArAghAta karI rahyA che. AcArya mahArAjanA samAjanA bhalA mATenA tema ja zAsananI sAcI prabhAvanA mATenA pragatizIla vicArI khUnu eTaluM seAnuM ane navuM teTaluM pittaLa' mAnavAnA jUnavANI vicAro dharAvatA zramaNasamudAyane pasaMda paDatA nahIM. eTale tee AcArya zrInA ke evA ja anya vicArakeAnA vicAronA vidha karavAmAM, emanA vicArenA ahAne emanA vyaktitvanI sAme virAdhanA vaTALa khaDA karI detA. ane e rIte vicAre te bAjue rahI jatA ane vyakti vyakti vacce vera virAdhanu vAtAvaraNa jAgI jatu. muMbaInA A caturmAsamAM zrI vallabhasUrijInI sAme ThIka ThIka vidha dAkhavavAmAM Avye; aNuchAjatAM huM khilA paNa pragaTa karavAmAM AvyAM. paNa AcArya mahArAja svaya' zAMta rahyA ane badhAne zAMta rAkhatA rahyA. tee samajatA hatA AvI gaMDhakI uchALavAmAM vyakti ne je kaMI nukasAna thavAnu, te uparAMta mudde zAsane ja bhayaMkara hAni paheAMcavAnI. A yuga e svadezI vastunA upayAganA pracArano ane ahiMsaka rASTrIya - lananA gAMdhIyuga hatA. guNagrAhaka dRSTi, pragatizIla manevRtti ane janakalyANanI bhAvanA dharAvatA AcArya mahArAja enAthI aspRSTha rahe e na banavA jevu' hatu'. emaNe kathAranA khAdIno svIkAra karIne ane paradezI khAMDane tyAga karIne peAtAnI rASTrabhAvanAne sakriya banAvI hatI. AcAya zrInA virodha karanArAone A vAta bhale na rucI heAya, paNa ethI AcArya zrI rASTranA leAguru ke dha`guru banI zakayA ane dharmAMddhAranI pAtAnI vAta vyApaka janasamAja sudhI pahAMcatI karI zakayA e kaI nAnosUnA lAbha na hatA. A caturmAsa daramyAna paNa teo keLavaNInI, samAjautkanI ane ekatAnI vAta eTalI ja lAgaNIpUrvaka samAjane samajAvatA rahyA. AthI vidyAlaya tathA konpharansa jevI saMsthAone ghaNA lAbha thayA, emanI sevApravRttione ghaNu prAtsAhana maLyu ane AcAryazrInI samAjanA utkarSa nI bhAvanAne samAja vadhAre sArI rIte samajatA thayA ane emAM sakriya ane udAra sahakAra ApatA thayA. AcAryazrInI A cAmAsAnI A badhI dharmapravRtti upara suvarNa kaLaza caDAvavAmA yaza lIdheA kacchanA bhAI ee. AcArya mahArAjanI udAra dRSTine lIdhe muni zrI samudra. vijayajI mahArAja vagere kacchanA vIsA esavALa mahAjananI vADImAM caturmAsa rahyA hatA. caturmAsa pachI AcAya mahArAja vADImAM padhAryA. tyAM emaNe 'zikSaNanI jarUra" upara hRdayasparzI pravacana ApyuM. e vANI mukhamAMthI nahIM paNa samAjasevAnA bhekha Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 vidyAlayanI vikAsakathA dhArI saMtapuruSanA aMtaramAMthI pragaTI hatI. e vANI hIrajI bhojarAja enDa sansa nAme peDhInA kacchanA mAlikanAM aMtarane evI spazI gaI ke e vakhate ja emaNe kacchI vasA osavALa jaina borDigane savA lAkhanuM dAna ApavAnI jAherAta karI. sUrya jyAM jAya tyAM prakAza pAthare; AcArya mahArAja jyAM jAya tyAM samAjautkarSanAM bIja vAve! vi. saM. 1991mAM AcArya mahArAja jethI vAra muMbaI padhAryA ane e caturmAsa muMbaImAM ja rahyA. mAha sudi 10nA roja zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA jinamaMdiranI pratiSThA karI. ane comAsuM pUruM thatAM sudhI muMbaImAM Thera Thera zikSaNapracAra, saMgaThana ane madhyama varganA utkarSane saMdeza ApatA rahyA. vi. saM. 2007nuM comAsuM AcAryazrIe pAlItANAmAM karyuM, tyAre tyAM saMghamAMtapagaccha saMghamAM ekatA karavA mATe nAnuM sarakhuM munisamelana yojIne khUba prayAsa karyo. emAM saphaLatA te na maLI, paNa AcAryazrInI ekatAnI bhAvanAnI saMghane vizeSa pratIti thaI. comAsuM pUruM thatAM jANe saurASTra-gujarAtane potAne chelle dharmasaMdeza saMbhaLAvya; ane atyAranA yugamAM zikSaNapracAra, saMgaThana ane madhyama varganA utkarSa mATe nakkara kAma karavAnI keTalI jarUra che te samajAvyuM. aneka sthAne potAnI vANIno lAbha ApIne vi. saM. 2008mAM AcArya mahArAja muMbaI padhAryA. 82 varSanI jaIpha uMmare zarIra bhale kamajora ke bImAra rahetuM hoya, paNa dharmapracAranI jhaMkhanAmAM ane sahadhamIono utkarSa sAdhavAnI bhAvanAmAM DhIlAza kevI? AcAryazrIne AtmA te e ja prabaLa ane jAgrata hato. sAmAnya mAnavIo mATe samaya keTalo badho kaparo AvI gayo hato, ane emano jIvananirvAha ke muzkela banI gayo hato, ane hajI paNa vadhAre muzkelIne samaya AvI rahyo hato, e duHkhada ane ciMtAkAraka vastusthiti AcAryazrInI karUNAparAyaNa ane pAradazI daSTie tarata ja pArakhI lIdhI, ane jANe jIvananI chelalI saMdhyAe, potAnI samagra zakti ane bhakti e kAmane ja samarpita karI devAnI hoya e rIte, teo e kAryamAM parovAI gayA. jANe emanI saMvedanazIlatA ane vicAraNAmAM navayauvana AvyuM hatuM. A arasAmAM AMkhanI takalIpha cAlu hatI te saMghanA sadbhAgya dUra thaIkaruNAbhAvanAthI prerita thaIne teoe janasamUha prabhunI vANu sArI rIte sAMbhaLI zake e mATe lAuDaspIkarano upayoga zarU karyo. keI ke A mATe AcAryazrInI TIkA karI te emaNe enAthI jarAya nArAja ke gusse thayA vagara potAnuM zAsanarakSA ane samAja rakSAnuM kAma cAlu rAkhyuM. je vyakti yuganAM edhANa spaSTapaNe pArakhI zakatI hoya, ane pari sthitine anurUpa pagalAM bharavAnI jenAmAM hAma hoya tene AvI bAbate calita na karI zake. eka vakhata AcAryazrI AMkhanA IlAja mATe ravAnA thaI rahyA hatA. e vakhate ja keIke virodhI heMDabila bahAra pADayAnA khabara maLyA. mahArAjazrInA anurAgIo taLeupara thaI gayA. paNa AcAryazrIe to saune zAMta rahevAnI ja AjJA karI: AcAryazrInuM jIvana AvuM zAMta ane samatAthI sabhara hatuM. kaI paNa kAma karatAM enI saccAInI emanI kasoTI eka ja hatI. AthI prabhuzAsanane keTaluM lAbha thAya che? mArA sahadhamIonuM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 177. keTalu kalyANa thAya che ? je pravRtti ke vicAraNAmAMthI AvA lAbha niSpanna thatA na lAgatA enAthI aLagA rahevAnI tee pUrI khabaradArI rAkhatA. eka vAta zarUAtathI ja emanA aMtaramAM vasI hatI ke sAdhujIvananA svIkAra e peAtAnA uddhAra ane bIjAnA kalyANa mATe ja karyA che; teA pachI bhUlecUke evI eka paNa pravRtti mArA hAthe na thaI javI joIe ke jethI mArI sa`yamayAtrAne ane samAjakalyANanI bhAvanAne kSati pahoMce. jagatanuM bhaluM karavAmAM ApaNuM paNa bhaluM thAya che; eTale chevaTe keAInuM bhalu' ApaNAthI kadAca na thaI zake teApaNu keAInA bhUDAnA nimitta tA na ja thavuM, paNa ApaNI bhalIkhUrI karaNInAM phaLa kevaLa ApaNe ja nahIM, paNa eka dhagurunA sagapaNe, AkhA saMghane bhAgavavu' paDaze. AcAya mahArAjanI ekeeka vicArasaraNI ane pravRttinI pAchaLa hamezAM AvI sva-parakalyANanI bhAvanA mATe jAgRti dhakhakatI rahetI hatI. muMbaInI sthiratA daramyAna sane 1952nA jUna mahinAmAM kaoNnpharansanuM 19muM adhivezana suvaNu jaya'tI adhivezana tarIke mu`khaImAM zeTha zrI amRtalAla kALIdAsa dozInA pramukhapade maLyuM. e adhivezana pahelAM, e adhivezana daramyAna ane e adhivezana pachI paNa AcArya mahArAje madhyama varganA utkarSa mATe je dhama vANI vahAvI ane samAjane preraNA ApI e avismaraNIya che. ane khAsa tA, A bAbatamAM mAtra upadeza ApIne ja cUpa na rahetAM teozrIe saMghane spaSTa jaNAvyuM ke A dizAmAM kaMIka paNa nakkara pagalAM bharavAmAM Avaze . te ja mArA AtmAne satASa thaze, ane tame paNa kaMIka kAma karyu. gaNAze, meADhAnI vAteAthI kaMI keAInu peTa nathI bharAtuM. aMtaramAMthI vahetI A lAgaNInI asara thaI. madhyama varganA utkarSa mATe eka bhaDALa ekatra thayuM; chatAM emAM peAtAne sa tASa thAya evI pragati thatI na lAgI tyAre A mATe pAMca lAkhanuM bhaDALa na thAya tyAM sudhI dUdhanA tyAga karyAM. AcAryazrInI AvI pratijJAthI A kAmAM vega AvyA, ane dhAraNA mujabanuM phaMDa paNaekatra thayuM; ane AmAM kharI mahattvanI vAta teA eka dharmaguru peAtAnA dharmAMnA anuyAyIenA utkarSa mATe AvI lAgaNI batAve e che. kuTuMbanI rakSAmAM jema kuTu'banA vaDIlanu` vaDIlapaNuM ciratA thAya, e ja rIte A sadhanAyake sa`gharakSA mATenI AvI utkaTa jhaMkhanA ane AvI sakriyatA dAkhavIne peAtAnA saghanAyakapadane caritArtha karyuM .... dha para MparA ke gurupara'parAnA itihAsa tA ghaNuMA lAMbA ane purAtana che; ane ApaNI najara sAmenA yugamAM paNa keTalAya dhama nAyakA thaI gayA ane keTalAya vidyamAna che, paNa saMdha ke samAjanA sukha-duHkha mATenI AvI utkaTa jhaMkhanA ane ci'tAnA dAkhalA bahu ochA jovA maLe che; ane e bInA ja AcAryaM mahArAja zrI vijayavallabhasUrI zvarajI mahArAjane navayugapravartaka ke yugadraSTAnuM gaurava ApI jAya che. vi. sa'. 2009nI zarUAtamAM AcAryazrInA sAMnidhyamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM vidyAlayanA jUnA tema ja cAlu vidyAthIo, sabhyA ane zubhecchakonu saMmelana maLyuM. emAM AcArya zrIe zikSaNanA pracAra mATe tathA vidyAlayanA vikAsa mATe tema ja. vidyAthI enI saMskAritA mATe dila kheAlIne vAtA karI ane peAtAnI jhaMkhanAne saphaLa karavA jaina sa ghane lAgaNIsparzI ugArAmAM anurodha karyAM. 23 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178. vidyAlayanI vikAsakathA : muMbaInI sthiratA daramyAna mAMdagIe paNa ThIkaThIka ugra rUpa dhAraNa karyuM. paNa sAthe sAthe, saMghakalyANa mATe kAyAne jANe kasa kADhI levuM na hoya ema, zarIranI vyAdhine pitAnI rIte kAma karavA daIne paNa, AcAryazrIe pitAnI samAjakalyANanI pravRttine . paNa evI ja vegavAna banAvI hatI. divasa-rAta emane eka ja khyAla raheto ke mAro samAja kevI rIte UMce Ave? teo A mATe eka paNa nAnemeTe avasara cUkatA nahIM. muMbaInI aDhI varSanI A chellI sthiratAmAM kaMIka samAraMbha yojAyA, kaMIka pravacana ApyAM, kaMIka pravRttio AdarI; kaMIka mulAkAta thaI-e badhAMyanI pAchaLanuM AcAryazrInuM dhyeya eka ja hatuM ke saMghane abhyadaya kema thAya, zAsananI prabhAvanA kevI rIte thAya. ane AcArya zrI dharmasneha kaMI kevaLa jaina samAjanA bhalA pUrata ja maryAdita hato evuM nathI; teo to mAnavamAtra ane jIvamAtranA kalyANa vAMchu hatA; ane e rIte vizvanA samasta jIvo sAthe maitrI sAdhavAnI (fmI savaeNmUug)nI dharmaAjJAne teo jIvanamAM utAravAno hamezAM prayatna karatA rahetA hatA. chellI avasthAmAM, chellA divasomAM ane chellI ghaDIomAM paNa teo A ja kArya karatA rahyA, A ja bhAvanA bhAvatA rahyA. ane AvI sarvamaMgalakArI bhAvanA ane sarvakalyANakArI pravRttinA baLe ja AcArya zrI muMbaImAM ciranidrAmAM piDha gayA. muMbaI nagarIne ane muMbaInagarI dvArA AkhA saMghane AcAryazrI jevA nirmaLa, zANuM ane hitaciMtaka saMghanAyakane je lAbha maLe te itihAsane pAne sonerI akSa thI sadAne mATe aMkita thaI raheze; ane dharmabhakti, saMgharakSA ane samAjasevAnI preraNA Apate raheze. - AcAryapravara jevA pArasane sparza pAmIne muMbaInagarI dhanya banI gaI! anya sthAnone lAbha zrI vallabhasUrijI mahArAjanuM moTA bhAganuM kAryakSetra bhale paMjAba rahyuM hoya, ane samAjanA utkarSanI daSTie bhale teoe muMbaIne potAnuM kAryakSetra banAvyuM hoya, chatAM, game tyAM rahevA chatAM, teo AkhA dezanA jaina saMghanA rakSaNa ane abhyadayanI ciMtA sevatA rahetA hatA, e mATe samAjane preraNA ApatA rahetA hatA ane pitAnI zakti ke sagavaDanI ciMtA karyA vinA e mATe prayatna karatA ja rahetA hatA. chevaTe te pote dezavyApI jene saMghanA dharmagura che ema samajIne pitAnI javAbadArInI kyAreya upekSA te kaMI jAya enI teo satata jAgRti rAkhatA rahetA hatA. saMghakalyANa ane AtmakalyANa ne teoe pitAnA jIvanamAM ekarUpa banAvI dIdhAM hatAM. sarvakalyANakArI yogasAdhanA ke saMyamasAdhanAnuM ja A pariNAma hatuM. na koIthI dveSa, na ke pratye pakSapAta, na keInI IrSyA-asUyA ke na koInI niMdA-badabAI . tethI ja AcArya mahArAjanA dharmapravartanamAM ane sevAvratamAM sarva pradeza ane sarve saMghane samAna Adara ane sthAna maLatAM hatAM. AcArya mahArAjanA vihAranI ane caturmAsanI vigate joIe te emAM saurASTra, gujarAta, mahArASTra, rAjasthAna ane uttara pradezane paNa samAveza thayeluM jovA maLe che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 179 1. teoe gujarAtamAM rAdhanapura, pAlanapura, vaDodarA, amadAvAda, sUrata, khaMbhAta vagere sthAnamAM 14 caturmAsa karyA hatAM; saurASTramAM jUnAgaDha ane pAlItANAnI pavitra tIrtha bhUmimAM be caturmAsa karIne AtmaciMtanane vizeSa lAbha lIdho hato. rAjasthAnamAM sAdaDI, bIkAnera vagere sthAnamAM maLIne ATha, uttara pradezamAM eka ane muMbaI sivAyanA mahArASTramAM pUnA tathA bAlApuramAM eka-eka caturmAsa karyA hatAM. roSakALamAM te te pradezamAMnAM saMkhyAbaMdha gAmo-zaherone emanA saumya chatAM prabhAvazALI vyaktitvane lAbha maLato rahyo hato. sAmAnI vAtane samabhAvapUrvaka samajavI, zakya hoya to ene svIkAra karo ane InkAra karavAno vakhata Ave to paNa sAmAnA dilane coTa na pahoce evI rIte kare : AcArya mahArAjanA AvA vartanamAM emanI ahiMsA ane karuNAnI sAdhanA dekhAI AvatI hatI. pariNAme kaI lAgaNIpUrvaka kaMI mAgaNI kare to te mATe bhAge mAnya ja rahetI. potAnA gAma padhAravAnI ke amuka dharmakAryamAM sahakAra ApavAnI keInI paNa vinatine teo javalle ja InakAra karatA. ane jemaNe potAnuM jIvana sarvajanavatsala banAvyuM hoya te A InakAra karI paNa kevI rIte zake? AcAryazrI jyAM jatA tyAM pitAne dharmasaMdeza laIne ja jatA. saMdhamAM jAmelA ajJAna ane aMdhazraddhAnAM aMdhArAne ulecIne ane saMkucitatA, rUDhiprastatA ane sAMpradAyika kaTTaratAnAM pragatirodhaka baMdhanonI sAme jehAda jagAvIne saMghane sajAga karo e ja AcArya mahArAjanA dharmasaMdezane prANa hatuM. A rIte dharmanI sevA thatI hoya te teo potAnI sarva zaktine saharSa samarpita karatA; ane mAtra vAdAvAda thato hoya ke samAjanI pragatine rokI rAkhe evI vAte cAlatI hoya tyAMthI teo so gAu dUra rahetA-sAcA sAdhakane samaya ane zaktine A vyaya karyo na ja pAlave. A mATe AcArya mahArAja sadA jAgrata rahetA. A rIte Thera Thera vicarIne ane samAjautkarSane saMdezo phelAvIne AcAryazrIe pitAnA sAdhujIvanane dhanya banAvyuM, AcAryapadane caritArtha karyuM ane sAdhusamudAyane mATe eka javalaMta udAharaNa ApyuM. aMtima vidAya muMbaI te AcArya mahArAjanuM paNa eka preraka kartavya kSetra hatuM. tyAMnI samAja utthAnanI pravRttine lAbha AkhA dezane maLata. A yugadraSTA saMtapuruSanAM chellAM varSo muMbaImAM vItyAM. e varSonI emanI eka eka paLa pitAnI bhAvanAne saphaLa banAvavAnI zrIsaMghane preraNA ApavAmAM ane e mATe puruSArtha karavAmAM vItI. ane eka divase puruSArtha karI karIne thAkelI kAyAe pitAnI kaLA rAkelI lIdhI? AcAryapravarane pravitra AtmA ucca sthAnane adhikArI banIne e kAyAne cheDI gayo vi. saM. 2010 nA bhAdaravA vada 10, tA. 22-9-54 ne e divasa. puSpa kharI paDayuM , paNa enI suvAsa saMsAramAM sadAne mATe vistarI rahI! . . . . Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 vidyAlayanI vikAsakathA AkhI muMbaInagarIe janasamAjanA A upakArI saMtapuruSane apUrva aMtima vidAyamAna ApIne pitAnI kRtajJatA darzAvI. bhAyakhalAnI devatIrthanI punita bhUmi gurutIrthanuM gaurava anubhavI rahI. sarasvatI maMdiro ane sevAmaMdira hRdayamaMdiramAM sarasvatInI jIta pragaTAve ane aMtaramAM dharmanI jhaMkhanA pragaTayA vagara nahIM. A jhaMkhanA sahune pAvana kare che ane AtmadharmanI upAsanAne mArga darzAve che. samAjane AgaLa vadhAravAnA zrIgaNeza paNa sarasvatInA caraNonI sevAthI ja thAya che. jaina samAjane AMtara ane bAhya rIte zaktizALI banAvavA mATe AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje nAnAM-moTAM aneka sarasvatI maMdiranI sthApanA karI hatI; ane ema karIne dhananA vyayanI dizAmAM samayAnurUpa pheraphAra karavAnI zrIsaMghane preraNA ApI hatI. atyAre aneka zikSaNa saMsthAo AcAryazrInI vidyAprasAranI bhAvanAnAM yazogAna saMbhaLAvI rahI che, temAMthI keTalIka A che - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI ane enI cAra zAkhAo. zrI AtmAnaMda jaina gurukuLa, gujarAnavAlA (have pAkistAnamAM javAthI smRtizeSa thayuM.) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, sAdaDI zrI pArzvanAtha jaina vidyAlaya, varakANA paMjAbamAM ludhiyAnA, mAlerakoTalA ane aMbAlAmAM zrI AtmAnaMda jaina hAIskUle heziyArapura ane jaDiyAlAgurumAM zrI AtmAnaMda jaina miDalaskule jaDiyAlAgurumAM zrI AtmAnaMda jaina prAyamarI skula. aMbAlAmAM tathA mAlerakoTalAmAM zrI AtmAnaMda jena kaoNleje bagavADAmAM zrI AtmAnaMda jena hAIskUla. rAjasthAnamAM phAlanAmAM zrI pArzvanAtha jaina umeda kaoNleja. pAlanapuramAM zrI Atmavallabha jaina keLavaNuM phaMDa. jUnAgaDhamAM zeTha devakaraNa mULajI vIsA zrImALI jaina borDiMga. (atyAre A borDiMga dhorAjImAM cAle che.) AcArya mahArAja vi. saM. 2007mAM kadaMbagiri tIrthanI yAtrAe gayA tyAre e tIrthanA saMcAlake AgaLa emaNe evI bhAvanA ja darzAvI hatI ke AvA zAMta vAtAvaraNamAM sAdhuo mATe vidyApITha athavA jaina gurukuLanI sthApanA thavI joIe. A uparAMta AcArya mahArAjanI preraNAthI paMjAba, gujarAta, saurASTra ane rAjasthAnamAM chekarAo mATe tema ja kanyAo mATe aneka pAThazALAo sthapAI hatI; aneka pustakAlaya, vAcanAlayo ane sAhityaprakAzananI saMsthAo sthapAI hatI. - AvAM sarasvatImaMdiranI sAthosAtha sevAmaMdire mATe paNa teozrIe evI ja preraNA ApI hatI. muMbaInuM jaina udyogagRha, bIkAneranI zrAvikA udyogazAlA, verAvaLanuM zrI AtmAnaMda jaina ASadhAlaya, sUratanuM zrI AtmAnaMda jaina vanitA Azrama vagere Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 181 sa'sthAe AcArya zrInI samAjasevAnI dhagazanI sAkSI pUre che. teenI preraNAthI zrI aMtarikSajI, kAparaDAjI, dillI, aMbAlA ane pAlItANAmAM dha zALAo banI che. AcArya zrInI preraNAthI navAM jinamadirA banyAM che, jUnAM jinamaMdirAnA jIrNoddhAra thayA che, aMjanazalAkA tathA pratiSThAutsaveA thayA che, tIthaeNyAtrAnA saMghe nIkaLyA che ane keTalAMka sthAnAmAM upAzrayeA paNa banyA che. Ama vidyAvRtti, sevAvRtti ane dha sAdhanAnA nAnAmAM nAnAMthI laIne mATAmAM meTAM ane laukika ke vyAvahArikathI mAMDIne te leAkeAttara ke AdhyAtmika sudhInAM kAryAM e samayajJa, dravya-kSetra-kALa-bhAvanA jANakAra ane dI dezI AcArya pravaranAM upadeza ane preraNAthI thayAM hatAM; ane e rIte teoe jaina saMghanA sarvAMgINa vikAsa mATe AjIvana avirata puruSAtha karyAM hatA. preraka vyaktitva; thADAka prasaMgA AcAya zrInu' AkhuM jIvana hRdayaspathI preraka prasaMgeAthI sabhara che. nirAzAmAMthI AzA pragaTe, krUratAmAMthI karuNA janme, adharmImAMthI dharmAMne mArge vaLavAnuM mana thAya evA sAramANasAInA, nirabhimAnatA ane namratAnA, karuNAparAyaNatAnA, samatA, zAMti ane svasthatAnA aneka prasa`ge| AcAya mahArAjanA vamaLa, ucca ane udAtta jIvananuM pAvanakArI ane preraka dana karAve che; paNa ahIM tA AcAyazrInA jIvana, kArya ane vyaktitvanuM' sAragrAhI citra rajU karavAnu` hAI e badhAne mATe ahI' avakAza nathI. saddabhAgye AvA aneka prasaMge " Adaza jIvana" vagere graMthAmAM sacavAI rahyA che. ahI te emAMthI be-cAranAM AchAM dana karI satASa mAnIe. vi. sa. 1957 mAM heAziyArapuranA sa`ghe AcArya pada svIkAravAnA ati Agraha karyA, paNa muni vallabhavijayajIe enA viveka ane namratApUrvaka inkAra karIne peAtAnI nirmAhavRttinI tathA samudAyanA vaya tema ja dIkSAparyAya bannemAM peAtAthI meATA sAdhue pratyenI bahumAna ane AdaranI lAgaNI darzAvI hatI. A pachI 24 varSa bAda, vi. sa. 1981 mAM, lAheAramAM paMjAbanA zrIsaMghanA Agrahane vaza banIne, khUba AnAkAnI pUrNAMka teoe AcAya padavInA svIkAra karyA hatA. A pachI pacIsa varSe, vi. saM. 2006 mAM, phAlanAmAM kaoNnpharansanu` 17muM adhivezana maLyuM tyAre, jaina zvetAMbara mUrtipUjaka sa MghamAM ekatA karavAnuM kAma pAra paDatuM na lAgyuM, tyAre AcAryazrIe kahyuM ke je ApaNA saMghanI ekatA sAdhavA mATe jarUra paDe teA huM' mAruM AcArya pada cheDavA taiyAra chuM. pada tA hatuM, paNa enA pratye AcAya zrI AvA nirmAhI hatA. emane mana A pada e sattAnuM sAdhana nahIM paNa javAmadArInuM kAraNa hatu. A padya teee pUrA traNa dAyakA sudhI ( vi. sa`. 1981 thI 2010 sudhI) pUrI javAbadArI pUrNAMka nibhAvI jANyu. AcArya mahArAje samAjautkaSa~nI bhAvanAmAM sAdhvIsamudAyanA utkane ghaNuM agatyanuM sthAna Apyu` hatu`; ane tethI ja peAtAnA AjJAvatI sAdhvIsamudAyane zAstrabhyAsanI, zAstrapravacananI ane jAhera vyAkhyAnAnI pUrepUrI chUTa ApI hatI. vikAsanI preraka ane sUcaka AvI khAkhatAnA sAdhvIsamudAyane mATe inakAra bhaNavA e zramaNa samudAyanA eka mAtA vanA dharmAdhikArano InakAra karavA jevI bhUla che, ane jeoe Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vidyAlayanI vikAsa ' aMhiMsA ane karuNAnI sAdhanAne pitAnA jIvanavrata tarIke svIkAra karyo hoya tenAthI te pitAnA vatana khaMDita thavA dIdhA vagara AvI bhUla thaI ja na zake. AcAryazrIe A bhUlathI UgarI jaIne sAdhvIsamudAyane aNavikasita sthitimAM rahevAthI ugArI lIdho hato. " anekAMtadaSTinA navanItarUpa guNagrAhaka draSTi, udAratA ane sahiSNutA e AcArya mahArAjanA jIvananI bIjI vizeSatA hatI. tethI ja teo A. ma. zrI jinadattasUrijI, A. bha. zrI buddhisAgarasUrijI, A. ke. zrI vijayadharmasUrijI (kAzIvALA) vagere prAcIna -arvAcIna AcAryonI jayaMtImAM bhAga laI zakyA hatA ane mukta mane emano guNAnuvAda karI zakyA hatA. e ja rIte sthAnakamAgI ane terApaMthanA sAdhusaMte sAthe paNa teo snehasaMbaMdha keLavI zakyA hatA, ane jainetara vidvAna, paMDito, AgevAne ane saMtene sneha paNa meLavI zakyA hatA. jena saMghanA kusaMpane miTAvavA mATe eka bAju - A. bha. zrI vijaya premasUrijI sAthe to bIjI tarapha mu. zrI dharmasAgarajI sAthe vicAra vinimaya karI zakayA ane e maMtraNAo saphaLa na thatAM potAnI jAtane tathA zrIsa vadhu kaDavAza ke kalezamAMthI bacAvI zakyA te AvA guNane lIdhe ja. keI AcArya mahArAja ke sAdhumunirAja game te phirakA, gaccha ke samudAyanA hoya, chevaTe to e bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghanA ja che evI vizALa daSTi AcAryazrImAM pragaTI hatI. tethI game te phirakA, gaccha ke samudAyanA sAdhumunirAjane teo AtmIyatAnI lAgaNIthI ja AvakAratA ane koIne jarA paNa mAnabhaMga thavA jevuM lAge evA vartanathI hamezAM dUra rahetA. viveka, vAtsalya ane vinayanI ratnatrathI AcAryazrInA sAdhujIvanamAM evI ekarUpa banI gaI hatI ke kyAreya emanAM vicAra, vANuM ane vartanamAM abhadratAne aMza paNa jovA na maLata. AthI ja teo samatA ane svasthatApUrvaka nirmaLapaNe saMyamanI ArAdhanA ' karI zakatA hatA. A. bha. zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja ane emanA samudAyanA sAthe te AcArya mahArAjane khUba nIkaTane ane AtmIyatAbharyo saMbaMdha hato. vi. saM. 1990 mAM amadAvAdamAM maLela munisamelanane saphaLa banAvavAmAM A be zAsanaprabhAvaka AcArya mahArAjone phALe keTaluM mahatvane hato e suvidita che. ' vaLI, saMyamane svIkAra karyo tyArathI te 84 varSa jevI pAkaTa vaye jIvana saMkelAI gayuM tyAM sudhI emanA aMtaramAM tapa, dharmakiyAo ane dhArmika prasaMge pratye je ruci hatI te uparathI joI zakAya che ke AcAryazrInI dharmapariNati aMtaratama aMtara sudhI pahecelI hatI; ane chatAM tapa ke dharmakiyAo pratye ocho rasa ke Adara dharAvanAra vyakti pratye paNa emane kyAreya aNagame UpajatuM na hatuM tethI emanI sAdhutA vizeSa zobhI UThatI. sAmI vyaktine vANathI tiraskAra karavAne badale pitAnA vartanathI ene vaza karI levAmAM ja teo mAnatA. - saMpa tyAM ja jaMpa, ane pitAne paNa saMpamAM ja zAMti maLI zake-A vicArathI - prerAIne AcAryazrIe kyAreya kAtaranuM kAma karyuM nahIM, ane kusaMpa ke virodhanuM nivAraNuM karIne ekabIjAnAM aMtarane ekarUpa banAvavA mATe soya-dorAnuM kAma karavAnI eka paNa : taka teoe gumAvI nahIM. vyaktio vaccenAM, kuTuMbamAMnAM, jJAtimAMnAM tema je saMghamAMnAM taDAMo dUra karIne sulehasaMpa sthApyAnA saMkhyAbaMdha prasaMge AcAryazrInI ekatA ane Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 183 saMgaThananI tIvra jhaMkhanAnI sAkSI pUre che. emanA uddagAromAM A bhAvanAnAM metI TheraThera verAyelAM jovA maLe che. - pAlanapuramAM saMghamAM matabheda che ane AcAryazrIne AtmA kakaLI UThayo. jeTha mahinAnA baLabaLatA tApamAM vihAra karavA AcArya mahArAja taiyAra thaI gayA : kahe, jyAM kusaMpa hAya tyAM rahevAnuM mAruM kAma nahIM. saMgha tarata ja samajI gayA. rAjasthAnamAM nivAsudInA saMghamAM jhaghaDo joIne AcAryazrIe kahyuM ke tame jhaghaDo miTAve te ja mAre gocarI khape! tarata jhaghaDo maTI gaye. - burAnapuramAM AcAryazrIe jANyuM ke mA-dIkarA vacce ghaNe khaTarAga che, ane mAmale cheka vilAyatanI keTa sudhI pahoMce che. A kaleza te maTADavo ja ghaTe. teo gerIe nIkaLyA. mAtA ane dIkaro baMne gocarI vahoravAnI vinati karavA lAgyAM. AcArya mahArAje kahyuM : kalezavALA gharomAMthI gocarI nahIM lauM'. tame beya saMpIne sAthe vaherAvo to laIza. varSo jUno kaleza miniTamAM dUra thaI gayo. thoDAka bIjA prasaMgo joIe-- sane 1954mAM vihAra karatAM muni vallabhavijyajI eka gAmamAM jaI pahoMcyA. joyuM te eka makAnamAM bakare kApIne laTakAvele ! munizrInuM dayALu mana khinna thaI gayuM mana te gAma choDIne cAlyA javAnuM thayuM, paNa bapora thaI gaI hatI ane taDake eka hato. badhA dharmazALAnA eka oraDAmAM UtaryA. evAmAM eka bAIe kahyuM, mahArAja, Ape ahIM rahevA jevuM nathI. ahI rAta rahenArane sAmAna cerAI jAya che, ane kyAreka te jAna paNa jAya che. ane AvAM kAma khuda mAre pati kare che. ApanA jevA saMtene duHkhI na thavuM paDe mATe huM Apane ahIMthI cAlyA javAnuM kahuM chuM. sAthenA zrAvakoe kahyuM, carathI DarIne cAlyA javAnI zI jarUra che? e to lAgaze evA devAze. paNa zANa munizrIe kahyuM : amAre sAdhuone te kazuM corAI javAno bhaya nathI. paNa tame jokha mamAM mukAo ane koInA jAna-mAlanuM nukasAna thAya e ThIka nahIM. ane thAka ke tApane vicAra karyA vagara teo tyAMthI vihAra karI gayA. gujarAnavAlAnuM gurukula to sthApyuM, paNa ene mATe paisAnI pUrI jogavAI thavI joIe. AcAryazrIe niyama karyo ke gurukula mATe ekalAkha rUpiyA bhegA thAya, pachI ja mAre gALa khAMDa khape. kAma tarata patI gayuM. eka musalamAna sajana munzI abadula latIpha muni vallabhavijayajInA evA anurAgI banI gayA ke eka divasa emaNe vinatI karI ke "mahArAja, Apa jevA bhAvaDAonA (zrAvakenA) guru che evA ja mArA paNa guru che, te mAre tyAMthI bhikSA kema nathI letA bIjuM kaMI nahIM te huM Apane mATe gAyanA dUdhanI vyavasthA karIza, pachI zuM vAMdho ?" munizrIe emane zAMtithI pitAne sAdhudharma samajAvIne emanuM mana jItI dIdhuM. aMbAlAmAM jene kaoNlejanI sthApanA thaI. paMjAbane saMdha khUba rAjI thayA. saMghanA AgevAne AcArya mahArAjane mAnapatra ApavAne vicAra karavA lAgyA. AcAryazrIe Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 vidyAlayanI vikAsakathA emane bolAvIne kahyuM. kolejane mATe doDha lAkha rUpiyA bhegA na kare tyAM sudhI mane mAnapatra na khape ! * vi. saM. 1982mAM binaulInA harijanee AvIne AcAryazrIne kahyuM, "mahArAja, hiMduo amane pANIne mATe pajave che; e duHkha dUra nahIM thAya te ame hiMdu maTI musalamAna banI jaIzuM." AcAryazrIe emanA pratye sahAnubhUti darzAvI. zrAvakee tarata emane eka kuvo banAvI dIdho. muMbaImAM copATI uparanI virATa sabhA pUrI thaI ane badhA vIkharAI gayA. eka bhAIe AcAryazrIne caraNasparza karIne kahyuM : mahArAja, Apa te mane zenA oLakhe? paNa meraThamAM ApanA pratApe, Ape mArA mAthe vAsakSepa nAkhele tethI, huM phAMsInI sajAmAMthI bacI gayA ane atyAre sukhI chuM. paNa AcAryazrIe te AthI jarAya phulAI gayA vagara rahyuM, "bhAI, A te badhe karmone khela che; bAkI te nimitta mAtra che." nirmaLa jIvanasAdhanA dvArA pragaTelI AvI nirmohavRtti e ja sAcI sAdhutA. amRtavANInI DIka saravANI aMtaranA UMDANamAMthI saMvedanapUrvaka vahetI AcArya mahArAjanI bhadravANI jevI saraLa-sugama tevI ja aMtaraspazI rahetI. emAM vANInI chaTAne badale saMvedananI AbhA rahetI, ane satyane pakSa levA, anyAyane virodha karavA tema ja saukoInA kalyANanI AkAMkSAne vAcA ApavA e vahetI. e amRtavANInuM thoDuMka Acamana karIe - ' "yuvakane nAstika ane vRddhone aMdhazraddhALu kahevAthI kazo artha saravAno nathI. baMnenA hAtha meLavI samayane, dezakALane oLakhIne temane ane jagatane batAvI ApavAnuM che ke jainadharma zreSTha che. mokSa e kaMI koIne IjA nathI. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e dareka je vItarAga bane to mekSa meLavI zake che." (vi. saM. 1985; amadAvAda). - "ApaNuM dezanI AjhAdImAM ApaNuM saunuM kalyANa che. AjhAdIne mATe hiMdu-muslima-zIkhanI ekatA jarUrI che. A ekatA ApaNe game te bhoge sAdhavI paDaze ja. ApaNA dezamAM ekatA sthapAya to vizvazAMtimAM ApaNuM dezanuM sthAna aneruM banaze tenI khAtarI rAkhaze. hiMdu nathI coTIvALA janmatA, musalamAna nathI sunnatavALA janmatA, zIkha nathI dADhIvALA janmatA. janma lIdhA pachI jevA jenA saMskAra ane jevA jenA AcAra te tene raMga caDhe che. AtmA to badhAmAM eka ja che. sarve melanA adhikArI che. sarve sarakhA che. ApaNe badhA eka ja chIe." (vi. saM. 2002; bhAlerakeTalA) "saMsArano tyAga karI, A veza paherI, bhagavAna mahAvIranI jema amAre amArA jIvananI paLepaLane hisAba ApavAno che. AtmazAMti ane Atmazuddhi to maLatAM maLaze, paNa samAja, dharma ane dezanA udyotamAM A jIvanamAM je kAMI phALo ApI zakAya te ApavAnuM kema bhUlI zakAya?" (vi. saM. 2001; ludhiyAnA) mane badhA oLakhe che. mArI pAse ghaNuM kAma che. mArA AtmAne je vAta kalyANakArI lAge che e huM nirbhayatApUrvaka karuM chuM. AmAM koInI kaTokane nathI mAnato; kAraNa ke pravartaka zrI Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali kAMtivijyajI mahArAja ane zAMtamUrti haMsavijayajI mahArAjanI mArA upara chatrachAyA che. mArA paMjAbanI ane AkhA bhAratavarSanA saMdhanI unnati thAya e ja mAruM dhyeya che ane e ja aMta samaya sudhI raheze." (vi. saM. 1986; pAnasara) meM sAMbhaLyuM che ke pUnAnA saMdhanA leke aMdaraaMdara bahu jhaghaDe che; ATaluM ja nahIM, evuM paNa sAMbhaLyuM che ke eka pakSanA lokoe ja mAruM svAgata karavAnuM nakkI karyuM che. paNa tamAre jANavuM joIe ke jyAM saMghamAM jhaghaDA hoya che tyAM javAnuM huM tyAre ja pasaMda karuM chuM ke jyAre saMghanA jhaghaDA maTI jAya." (vi. saM. 1986; khaDakI) , atyAre hajAro jaina kuTuMbo pAse khAvA pUratuM anna nathI, paheravA pUratAM kapaDAM nathI; mAMdAnI sAravAra mATe ane potAnAM bALakone bhaNAvavA mATe pAse paise nathI. Aje madhyama varganAM ApaNAM bhAI-bahena duHkhanI cakkImAM pisAI rahyAM che. emanA pAse thoDAM ghaNAM ghareNAM hatAM e to vecAI gayAM; have to teo vAsaNa paNa vecavA lAgyA che. keTalAMka to du;khanA lIdhe ApaghAta karavAnI paristhitimAM pahoMcI gayAM che; A badhAM ApaNAM ja bhAI-bahena che. emanI sthiti sudhAravAnI jarUra che. jo madhyama garIba varga jIvato raheze to jaina jagata paNa TakI raheze. dhanika varga lahera kare ane ApaNA sahadharmI bhAIo bhUkhe mare e sAmAjika nyAya nahIM paNa anyAya che." (vi. saM. 2008; muMbaI) sAdharmika vAtsalyano artha kevaLa miSTAnna khavaDAvavuM evo ja nathI, paraMtu sAdharmika bhAIone kAme lagADIne emane pagabhara banAvavA e paNa sAcuM sAdharmika vAtsalya che." (vi. saM. 2007; jUnAgaDha) sevA, svAvalaMbana, saMgaThana, zikSaNa ane jaina sAhityanuM prakAzana tathA ene pracAra-A pAMca bAbato upara ja jaina samAjanI unnatine AdhAra che." ( vi. saM. 2009; muMbaI) bane ke na bane, paNa mAro AtmA ema cAhe che ke sAMpradAyikatA dUra thAya ane jaina samAja zrI mahAvIrasvAmInA nejA nIce ekatrita thaIne zrI mahAvIrasvAmInI jaya bole. ane jaina zAsananI vRddhine mATe jena vizva vidyAlaya nAme eka evI saMsthA sthApita thAya ke jemAM pratyeka jaina zikSita thAya; ane dharmane bAdha na Ave evI rIte rAjyAdhikAramAM jainone vadhAre thAya. pariNAme badhA jena zikSita thAya ane emane bhUkhanuM du:kha na rahe. zAsanadeva mArI A badhI bhAvanAone saphaLa kare e ja huM IcchuM chuM" (vi. saM. 2009; muMbaI) aMjali - AcAryazrIne svargavAsa e kevaLa jaina saMghanI ja nahIM paNa dezanI beTa banI gaye hato. vartamAnapatroe, saMsthAoe ane judA judA vibhAganA AgevAnoe A beTanuM saMvedana jhIlIne emane bhAvabharI aMjali ApI hatI. DIka aMjalio joIe - AcAryazrInA kALadharmanA samAcAra jANIne amane ghaNe zoka thayo che. rAjanagaranA akhila bhAratIya munisamelananI saphaLatA pUjyapAda AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja tathA AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja e bannenA anyonya saMpUrNa sahakArane lIdhe ja thaI hatI." -A . zrI vijayasUrijI tathA A. bha. zrI vijayanaMdanasUrijI. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 vidyAlayanI vikAsakathA AcArya zrI vijayavallabhasarijI samanvaya, sadbhAvanA ane ekatAnA hAmI hatA. jemAM emanA jevI ekatA mATenI bhAvanA ane keziza bIje bahu ochI jovA maLe che. chellA keTalAka vakhatathI teo A mATe rAtadivasa prayatna karatA hatA. mArI emanI sAthe mulAkAta thaI ane aDadho kalAka emanI sAthe vAta thaI tethI lAgyuM ke emanA manamAM ekatAnI sAcI dhagaza che. emanI A samanvayamUlaka bhAvanA mArA hRdayamAM vadhAre UMDI UtarI ane emanA pratye mane je AdaranI lAgaNI hatI emAM vadhAro thayo."--AcArya zrI tulasI. teoe Thera Thera zikSaNasaMsthAo sthApIne jaina samAjanA madhyama vargamAM zikSaNano pracAra karavAmAM ghaNo parizrama karyo hato. e vAta saukoI jANe che ke teo saMpradAyanuM abhimAna rAkhavAne badale saunI sAthe samabhAva rAkhatA hatA. tethI ja jainanI jema jainetarone paNa emanA mATe pUjyabhAva hato. eTalA mATe ja emanA javAthI emane jANanAra pratyeka mAnavInA manamAM duHkhanI lAgaNI pedA thaI che."--zrI kedAranAthajI "AcArya vijyavallabhasUri A sadInI saMtaparaMparAmAM yugapuruSa ane asAdhAraNa janasevAne varelA sarvottama saMta hatA.....emanI preraNa, emanI lokasevA ane emanI arlabhakti sadA amara raheze...ekatA, samAja saMgaThana, madhyama varganI sthitinI sudhAraNA vagere pavitra kAryo e ja emanA jIvananA mukhya uddeza hatA. jaina vizvavidyAlayanI sthApanA e emanI sAdhanAnuM ajoDa dhyeya hatuM." -muni zrI suzIlakumArajI, AvA yugAvatArI puruSe duniyAmAM AvIne satata kartavyaparAyaNa jIvana pUrNa karIne paraleka sidhAve che ane AkhI duniyAne kartavyanI yAda ApatA jAya che." AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI. vizvakalyANanI vratadhArI e vaMdanIya vibhUtine ApaNuM hArdika vaMdanA he!* samatAnA sAgara pUjya pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja samatArasa bharapUra eka sAdhupuruSanuM aMtara mahuvAmAM zrI mahAvIrasvAmInI pratimAnAM darzana karIne dravavA lAge che - laukika paMtha meM pariharyo, mAre tamAro paMtha pramANa; tana mana vacane mAnIyo, di suguNa guNAvalI dAna." e saMtapuruSane duniyAnI nAmanA, kIrti, saMpattinI koI lAlasA nathI; iMdriyasupabheganI keAI vAsanA emane spazI zakatI nathI. emane to eka ja jhaMkhanA che : jIvanamAM sadUguNane saMcaya karavAnI; e mATe ja e potAnA iSTadevane aMtarathI vInave cheH "di suguNa guNAvalI dAna. A guNonI prApti mATe te e saMsArI maTI tyAgI banyA che ane tyAgI banIne tyAgIonA ziromaNi banyA che. ane bhalabhalA sAdhakone lAMbI ane AkarI sAdhanAne aMte paNa je guNavibhUti maLavI durlabha hoya che, evI * A paricayanI sAmagrI meLavavAmAM meM zrI kRSNalAla varmA tathA zrI phUlacaMda haricaMda dozI mahuvAkara * likhita "Adarza jIvana" nAme zrI AtmAnaMda jaina sabhA paMjAba, aMbAlA taraphathI pragaTa thayela graMthane upayoga karyo che, te badala huM e banne lekhaka mahAnubhAvone khUba AbhArI chuM-lekhaka Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 187 samatA, kSamatA, saraLatA, sahanazIlatA, saMyamaraMga, sevAparAyaNatA ane zIla-prajJA jevI guNavibhUti pitAne sahajapaNe maLI hovA chatAM emane eTalAthI saMtoSa nathI. e te prabhunA mArge AgaLa ane AgaLa vadhavA ane pitAnA jIvanane vadhu ne vadhu vimaLa ane zreyaskara banAvavA jhaMkhe che. AvI virala guNavibhUtinA adhikArI pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja Adarza kSamAzramaNa saMtapuruSa thaI gayA. vidyAlayanA utkarSa mATenI emanI lAgaNI ane sevAo na vIsarI zakAya evI che. - AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI ane A saMtapuruSanI janmabhUmi eka ja vaDodarA zahera; bannenuM saMsArI nAma paNa jogAnujoga eka ja hatuM H chaganalAla. emane janma vi. saM. 1907mAM thayeluM. jJAti dazA zrImALI. prabaLa tyAgabhAvanAthI prerAIne vi. saM. 1935mAM 28 varSanI bharayuvAna vaye teoe aMbAlAmAM pUjya AtmArAmajI mahArAja pAse dIkSA lIdhelI. bAvIsa varSanA dIkSA paryAya bAda vi. saM. 1957 mAM, pacAsa varSanI uMmare, emane pravartakapada ApavAmAM AvyuM hatuM. padavIne emane kyAreya meha na hatA, eTale samudAyamAM emanuM sthAna vayevRddha, jJAnavRddhi ane cAritravRddha munivara tarIke eka vaDIla tarIkenuM hovA chatAM, tema ja gaMbhIra, Tharela, zANI, saunuM hita cAhanArI ane sarvavatsala prakRti hovAne kAraNe sauhIne emanA pratye khUba AdarabahumAnanI lAgaNI hovA chatAM, emaNe kyAreya padavInI AkAMkSA karI na hatI. nirmaLa saMyamayAtrA dvArA samatAnI prApti e ja emanuM jIvana dhyeya hatuM. prAcIna jJAnabhaMDArenI surakSA ane suvyavasthA, navA jJAnamaMdiranI sthApanA e jANe emane jIvanarasa hate. ene lIdhe vaDodarA, chANa, lIMbaDI ane pATaNanA jJAnabhaMDAre surakSita banyA ane navA paNa sthapAyA. jJAnarakSAnA A kAryanI paraMparA teonA suziSya pUjya munirAja zrI caturavijayajIe sAcavI hatI; ane pUjya caturavijayajI mahArAjanA jJAnamUrti ziSyaratna AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajI mahArAje te jJAnabhaMDAranI sAcavaNI, prAcIna pratAno uddhAra ane jJAne pAsanAne potAnuM jIvana ja samarpita karyuM che. jJAnabhaMDAro ane prAcIna hastapratanI sAcavaNInA itihAsamAM eka ja paraMparAnA A traNa munivaranI sevAo sadA maraNIya banI raheze. - pravartakajI mahArAje paMjAba, gujarAta, mAravADa, saurASTra, mahArASTra Adi pradezane vihAra karIne e pradezamAM potAnI saumyatAbharI nirmaLa sAdhutAnI suvAsa phelAvI hatI. je kaI vyakti emanA paricayamAM AvatI te emanI prazAMta sAdhutAthI prabhAvita thayA vagara na rahetI. AmAM ApaNA dezanA Do. devadatta rAmakRSNa bhAMDArakara ane paradezanA De. harmana yAkebI jevA vidvAnane paNa samAveza thate. paMDitavarya zrI sukhalAlajI, muni zrI jinavijayajI, zrI rasikalAla choTAlAla parIkha, zrI umAzaMkara jozI jevA vidvAno emanA pratye khUba Adara rAkhatA. emanAmAM sevAbhAva ane karuNAbhAva e hatuM ke jarUra lAge to gRhastha bImAranI sevA karatAM paNa teo acakAtA nahIM. ane emanI pAse kAma karatA lahiyAo ke vidvAnenI te teo kuTuMbanA vaDIla tarIke ja saMbhALa rAkhatA. avivekI thavuM nahIM ane asatya ke anyAya sAme namatuM jokhavuM nathI; evI saumyabhAva ane satyapriyatAnI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 vidyAlayanI (vakAsakathA samatulA emanA jIvanamAM sadhAI hatI. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI ane samudAyanA anya munirAjo mATe tee pUchyAThekANuM hatA. Adaza zirachatranI guNiyalatA emanA jIvanamAM sahajapaNe vikasI hatI. vi. sa'. 1957mAM muni zrI vallabhavijayajIne AcAya padmavI ApavAnI vAta AvI tyAre emaNe, samudAyanuM hita vicArIne, e vAta hamaNAM jatI karavAnu saumyabhAve sahune samajAvyuM hatuM. teo echAkhAlA ane kartavyaparAyaNa satapuruSa hatA. vANInA vilAsa emane kayAreya khapatA nahI. peAtAnI eka sajjhAyamAM emaNe jIbhane uddezIne peAtAnI lAgaNI vyakta karatAM sAcu' ja kahyuM che ke-- "rasanA tu' che cAra tArI, vi jagane ThaganArI." jIbhAjoDI ke vAdAvAdathI sarvathA dUra rahevAnI prakRtine kAraNe te eka Adeza saMtapuruSanI jema peAtAnA vicAra, uccAra ane AcAramAM samarUpatA sAdhI zakayA hatA. A saMta munivarane vi. sa. 1998mAM, 91 vaSa~nI vRddha uMmare, pATaNamAM svargavAsa thayA. e kSamAzramaNane ApaNI bhAvabharI vaMdanA hA ! kartavyaniSTha pUjya AcArya zrI vijayalalitasUrijI mahArAja gurunI sevA mATe peAtAnAM sarva zakti ane samayane hu pUrNAMka samarpita karIne peAtAnA ziSyapadane ane sAdhupadane kRtakRtya karanAra AcArya zrI vijayalalitasUrijInA zrImahAvIra jaina vidyAlayanA vikAsamAM ane ene pagabhara banAvavAmAM kalpI na zakAya eTale phALeA che. vi. sa. 1972nA muMbaInA caturmAsa daramyAna teoe tathA pUjya paMnyAsa (pachIthI upAdhyAya) zrI sAhanavijayajIe makAna phaMDanI je zubha zarUAta karAvI tethI e kAma sugama banI gayuM. tyAra pachI vi.sa'. 1979mAM, khare aNIne vakhate, peAtAnA gurunI AjJAthI vidyAlaya mATe cheka paMjAbathI jhaDapathI vihAra karI muMbaI paheAMcyA ane pUjya panyAsa uma'gavijayajI ( pachIthI AcAya vijayauma'gasUrijI )nI sAthe rahIne je kAma karyuM eNe vidyAlayane musIkhatamAMthI ugArI laIne ene sudRDha karavAmAM ghaNA mahattvanA phALA ApyA ema kahevu joI e. e vakhate vidyAlayane paisAnI bhIMsa hatI, ane dAktarIlAInanA abhyAsane nimitte vidyAlayanI sAme jhaMjhAvAta UbhA thayA hatA. A baMne musIbatemAM panyAsa zrI lalitavijayajInI sevAo khUba upayogI nIvaDI hatI. e arasAmAM mukhyatve emanI ja preraNAthI zeTha zrI vADIlAla sArAbhAI e vidyAlayane eka lAkha rUpiyA jevI meATI rakama bheTa ApI hatI. pajAbanI vibhUti pUjya AtmArAmajI mahArAjanA 'gata maMtrI tarIkenI javAkhadArI khajAvavAnuM kAma gujarAtanA saMta pUjya vijayavalbhasUrijI mahArAje karyuM hatuM; teA zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA aMgata maMtrInuM kAma pajAmanA muni zrI lalitavijayajIe sabhALyuM hatuM. zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI samAjautkarSa ane zikSaNaprasAranI ceAjanAne mUrta karavAmAM A munizrInA phALA asAdhAraNa hatA. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 189 A munivaranuM mULa vatana paMjAkhamAM gujarAnavAlA jillAnuM bhAkhariyArI gAma. vi. sa'. 1937mAM emanA janma. nAma lakSmaNadAsa. pitAnuM nAma daulatarAma. teenuM kuTuMba zaivadhI hatuM. tee emanA pitAnA ekanA eka saMtAna hatA. pitAnuM chatra nAnapaNamAM ja harAI gayuM tethI tee jainadhamI esavAla lAlA khUDAmala bhagatane tyAM Ucharyo. eTale dhIme dhIme emanuM valaNa jainadharma tarapha DhaLatuM gayuM. vi. sa. 1954mAM emaNe pajAmamAM nArAvala gAmamAM muni zrI vallabhavijayajI pAse dIkSA lIdhI. nAma lakSmaNavijayajI rAkhyu. te rAmanA hanumAnanI jema muni zrI vallabhavijayajInA ananya sevaka manI gayA. tene vi. sa. 1976mAM khAlImAM paMnyAsapada ane vi. sa'. 1993mAM vIsalapuramAM AcArya pada ApavAmAM Avyu' hatuM. tee zAstranA abhyAsI ane prabhAvazALI vaktA tema ja saMgItanA paNa jANakAra hatA. teee jude jude sthAne vihAra karavA chatAM emanuM mukhya kAryakSetra mAravADa hatuM. ane mAravADanA pachAta samAjano uddhAra karavAmAM emaNe khUba puruSAtha karyAM hatA. tethI ja teone marudharadeze ddhAraka'nu' sAka biruda maLyu hatu. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje gujarAnavAlAnA gurukula mATe eka lAkha rUpiyA bhegA na thAya tyAM sudhI gALa-khAMDa nahI' vAparavAnA niyama kareleA. aDasaTha hajAre phALA aTakI gayA hatA. muni zrI lalitavijayajI e vakhate muMbaImAM hatA. emanA jevA gurubhaktathI A sahana kema thAya ? emaNe, peAtAnI preraNAthI ajainamAMthI jaina banela zrI viThThaladAsa ThAkeAradAsane vAta karI. e bhAI e tarata ja khatrIsa hajAra rUpiyA ApIne AcArya mahArAjanA sa'kalpa pUrA karyAM. guru pratyenI bhakti aMge teA teo kahetA ke gurumahArAjanA mArA upara eTalA badhA upakAra che ke jo emanI AjJAnu pAlana karatAM kadAca A deha paDI jAya tepaNu ene badaleA vaLI zake ema nathI, peAtAnu` sava sva gurucaraNe samarpaNa karavu. e ja emanA jIvanaAnaMda hatA. varakANAnuM zrI pArzvanAtha vidyAlaya e gurupreraNAthI A munivare karela avirata prayatnanuM ja pariNAma che. phAlanAmAM sthapAyela jaina kaoNlejanA pAyAmAM paNa emanA parasevA paDelA che. A gurubhakta ane kartavyaniSTha AcArya mahArAja vi. saM. 2006mAM svargavAsI thayA. emanI sevAnI yazeAgAthA saune sevAnI preraNA ApatI raheze. AcArya zrIne ApaNI anekAneka vandvanA hA ! pUjya upAdhyAyazrI sAhanavijayajI mahArAja, tathA pUjya AcArya zrI vijayauma'gasUrijI mahArAja ane vidyAlayane mATe mamatA darzAvanAra ane prayatna karanAra sarva sAdhumunivarane paNa A prasaMge ApaNe ApaNI bhAvabharI ajali arpaNa karIe. * e hAtha bhegA thAya teA tALI paDe: preraka saMtA ane kAryakara sagRhasthAnA sumeLa sadhAya tA satkArya nA janma thAya. vidyAlayanA itihAsa kahe che ke enI sthApanA mATe preraNA ApanAra sAdhupuruSanI preraNAne hAMze hAro jhIlanAra AgevAnA joIe teTalA maLI AvyA, ane e badhAnA puruSArthIne khaLe vidyAlayanI sthApanA thaI ane emane Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 vidyAlayanI vikAsakathA maLelA zrIsaMghanA udAra sahakArane baLe vidyAlayano, bIjanA caMdranI jema, uttarottara vikAsa thaye. AvA thoDAka kAryakara mahAnubhAvanuM A prasaMge puNyasmaraNa karIe. vidyAlayanA prANa zrI matIcaMdabhAI kApaDiyA prANa vagara zarIra na cAle. jevuM zarIranuM evuM ja saMsthAnuM. keIke te saMsthAnA prANu banavuM ja paDe che; te ja saMsthA TakI rahe che ane vikAsa sAdhI zake che. ema kahevuM joIe ke sva. zrI motIcaMdabhAI giradharalAla kApaDiyA vidyAlayanA prANa banyA hatA; ane sAthe sAthe vidyAlaya paNa emane mana zvAsa ane prANa samuM vahAluM banI gayuM hatuM. pravRttionI game teTalI jaMjALa hoya paNa so kAma mUkIne vidyAlayanuM kAma paheluM : vidyAlaya sAthe emaNe evI mahammata keLavI hatI. vidyAlayanI sthApanAthI laIne te pitAnI jiMdagInA aMta sudhI emaNe vidyAlayanI bajAvelI sevAo vidyAlayanA tathA samAjasevAnA itihAsamAM suvarNa akSare aMkita thaI rahe evI che. zrI motIcaMda bhAIne janma vidyA ane saMskAritAnI bhUmi bhAvanagaramAM vi. saM. 1936, mAgasara vadi 2, tA. 7-12-1879lmAM thayo hato. emanAM mAtAnuM nAma samarata bahena. pitAnuM nAma giradharabhAI. kuTuMbanuM vAtAvaraNa ja dharma ane vidyAmaya hatuM, eTale bacapaNathI ja emane dharma taraphanI prIti ane adhyayana taraphanI rucinuM varadAna maLyuM hatuM. bI. e. sudhIno abhyAsa emaNe bhAvanagaramAM karyo. kevaLa kaoNlejanAM pAThyapustakanA adhyayanathI saMtuSTa thAya evuM emanuM mana na hatuM. vidyA pratyenI vyApaka rucie emane deza-paradezanA judAjudA viSayanA sAhityanA parizIlana tarapha preryA -khAsa karIne dharma ane tatvajJAnanA sAhitya tarapha teo vizeSa AkarSAyA; ane temAMya jenadharmanA sAhityanuM jhINavaTapUrvaka adhyayana karavAne emane vizeSa suyoga sAMpaDaze, kAraNa ke A badho samaya daramyAna emane jaina dharmanA marmajJa vidvAna ane emanA kAkA zrI kuMvarajI ANaMdajIne satata saMparka maLato rahyo. emanA sAhityasarjananI tavArIkha tapAsatAM e paNa svIkAravuM paDe che ke emanAmAM lekhaka tarIkenI pratibhAne unmeSa yauvananA AraMbhathI ja thavA lAgyo hato. emaNe phakta vIsa varSanI vaye zrI siddhaSi gaNiviracita saMskRta "zrI upamitibhavaprapaMcakathA" jevA saMskRta mahAgraMthanA pIThabaMdharUpa pahelA prastAvane anuvAda karyo hato. bIe. thaIne teo ela. ela.bI. ne abhyAsa karavA muMbaI gayA; ane sane 1910 mAM vakIlAtanI parIkSA pAsa karIne selisiTara thayA. have to emaNe muMbaImAM ja sthira thavAno nirNaya karyo ane kAyadAzAstrI zrI devIdAsa jekisanadAsa desAInI sAthe maLIne mesarsa motIcaMda enDa devIdAsa nAmanI solisiTaranI peDhI zarU karI. hudaya tattvapremI hatuM, buddhi satyazodhaka hatI ane vRtti nAnuM ke moTuM dareka kAma pUrI niSThA, ekAgratA ane cokasAIthI karavAnI hatI, eTale kAyadAnA salAhakAra tarIke A peDhIne ane zrI motIcaMdabhAIne khUba nAmanA maLI. paNa dhIkatI vakIlAtanA jore cAlatI paisAnI TaMkazALathI saMtuSTa thAya e zrI motIcaMdabhAIne AtmA na hatA. emane te jIvananA badhAya suMdara pAsAone AsvAda Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 191 le te vidyAgaMgAnuM puNyasnAna karavuM hatuM; samAja ane dezanI sevA karavI hatI ane dhasatata' paNa pAna karava' hata'. temAMya dhArmikatA e zrI mAtIcaMdabhAI nA zvAsa hatI, ane emanI vyAvahArika ke pAramArthika ekeeka pravRttimAM haMmezAM vizALa dhArmikatAne prANa dhabakata rahetA. paNa zrI motIcaMdabhAInI dhArmikatAne rUDhicustapaNAe janmAvelI saMkucitatAnA sImADA kayAreya maMjUra na hatA. alabatta, teo krAMtivIra na hatA, paNa madhyamamAgI sudhAraka hatA ane visarjana karatAM sarjanamAM potAnAM samaya ane zaktino upayoga karavAmAM emane vizeSa rasa hato. eka bAju bhAre javAbadArIthI bharelo ane khUba samaya ane zaktino bhoga mAgI le e vakIlAtano dhaMdho hato, ane bIjI bAju jAherajIvananI saMkhyAbaMdha pravRttio paNa samaya ane zaktino eTalo ja hisso mAgatI hatI. kahevuM joIe ke zrI motIcaMdabhAIe potAnA jIvanamAM dhaMdhe ane sevA e bannenI samatulA jALavI jANI hatI, eTaluM ja nahIM chevaTe sevAnA pallAne namatuM banAvIne potAnA jIvanane kRtArtha banAvyuM hatuM. emanA jAherajIvananAM aneka pAsAM che. rASTrIya, dhArmika tema ja samAjasevAnI ane sAhityasevAnI aneka saMsthAo ane pravRttio sAthe teo sakriya rIte gADhapaNe saMkaLAyelA hatA. paNa e badhAyamAM emanuM sauthI moTuM arpaNa zrI mahAvIra jaina vidyAlayane hatuM. sane 1915 mAM vidyAlayanI sthApanA thaI tyArathI te cheka 1949 nI sAla sudhI, ekadhArAM 34 varSa sudhI, teo saMsthAnA mAnada maMtrI ane TrasTI tarIkenI bhAre javAbadArI utsAhapUrvaka uThAvatA rahyA. A sthAne rahIne eka samaju ane hetALa mAtAnI mamatAthI vidyAlayanI mAvajata karIne emaNe vidyAlayane vikasAvyuM hatuM. vidyAlaya e zrI motIcaMdabhAInI amUlya sevAonuM ciraMjIva smAraka che. zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansane paNa zrI motIcaMdabhAInI sevAono dAyakAo sudhI lAbha maLato rahyo hato. kaoNnpharansanA janarala sekreTarI tarIke tema ja bIjI rIte paNa emaNe lAMbA samaya sudhI kaoNnpharansane potAne sahakAra Apyo hato. keTalIka vAra te rUDhicustatAe janmAvela jhaMjhAvAta sAme kaoNnpharansanI naukAne TakAvI rAkhavAmAM eka kAbela sukAnI tarIke zrI matIcaMdabhAIne khUba jahemata uThAvavI paDI hatI. e ja rIte bhAvanagaranI jainadharma prasAraka sabhAnI sAthe paNa teo bahu gADha rIte saMkaLAyelA hatA. zrI motIcaMdabhAIne ghaNu kharA graMthe A saMsthA taraphathI pragaTa thayA hatA, tema ja "jaina dharma prakAza" mAsikane mATe paNa teo hamezAM lekhasAmagrI ApatA rahetA. e ja rIte jena esosIezana opha inDiyA, mAMgaroLa jaina sabhA ane kanyAzALA, ghoghArI vIsA zrImALI jaina davAkhAnuM, zeTha zrI devakaraNa mULajI TrasTa, zrI geDIjI TrasTa, gujarAtI sAhitya pariSada, phArbasa sAhitya sabhA, harakizanadAsa hospiTala vagere saMbaInI aneka jaina ane jainetara sArvajanika saMsthAo sAthe teo joDAyelA hatA aMtarikSajI tIrtha aMgenA kesa mATe sane 1926mAM vilAyatamAM privIkAunsIlamAM rajUAta karavAnI jarUra paDI to e mATe kAyadAzAstrI tarIke zrI motIcaMdabhAInI pasaMdagI karavAmAM AvI. cIvaTa, khaMta, jhINavaTa, marmagrAhI buddhi ane ThAvakAIthI teo e kesamAM saphaLa thaIne AvyA. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA jenA aMtaramAM leAkakalyANanI bhAvanA dhakhakatI heAya te vyakti dezabhaktinI bhAvanAthI aspRSTa rahI ja na zake. mahAtmA gAMdhIjInA nejA nIce dezanI svataMtratAnA ahiMsaka saMgrAmanA zrIgaNeza ma'DAyA tyAre zrI me|tIcaMdabhAI paNa enA eka adanA sainika banI gayA. sane 1930nA satyAgrahasa grAmamAM e varSa mATe jelavAsanu gaurava paNa tee laI AvyA. muMbaI prAMtika koMgresa kamITInA tee varSo sudhI sabhya rahyA hatA. sane 1929mAM te muMbaI kArapeArezananA sabhya banyA ane chUTaka chUTaka maLIne paMdara varSa sudhI emaNe kArapeArezana dvArA muMbaI zaheranI sevA karI hatI. muMbaI yunivarsiTI seneTanA sabhya tarIke paNa emaNe zikSaNakSetranI kImatI sevA bajAvI hatI. 192 zrI meAtIcaMdabhAInI jJAneApAsanA niHsvArtha ane AtmaprasannatAthI prerAyelI hatI. sAhityasarjana dvArA arthApArjana karavAnI vAta teA dUra rahI, UlaTuM pAtA taraphathI kaMIka ne kaMIka atha vyaya karIne tee mAtA sarasvatInI sevA karatA hatA. sane 1949mAM (tA. 20-3-1949nA rAja) temanI vidyAlayanI dIkAlIna sevAonA sanmAnarUpe, sara maNilAla khAlAbhAI nANAvaTInA pramukhapade, eka jAhera samArabha yeAjIne rUA. 70001)nI thelI emane aNu karavAmAM AvI; te vakhate e rakama peAtAnI pAse na rAkhatAM, peAtAnA taraphathI mAtA zAradAnA caraNe phUlapAMdaDIrUpe rUA. pa000) umerIne kula rUA. 75001) jevI rakama emaNe sAhitya-prakAzana mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane soMpI dIdhI hatI. emanuM sAhityasarjana jema vipula che, tema vividha viSayane spatuM paNa che. Ama chatAM jaina sAhityanI emanI kRtie vizeSa dhyAna kheMce evI che. upamiti bhavaprapaMcakathAnA anuvAda, adhyAtmakalpadrumanA anuvAda, AnaMdaghanajInAM padmAnuM vivecana, zAMtasudhArasanuM vivecana, jaina dRSTie yAga, zrI siddha ituM caritra, zrIhemacaMdrAcAya tathA meAtIzA zeThanAM caritrA, yuropanAM saMsmaraNA, navayugano jaina, sAdhyane mAge, dha kauzalya, vyavahArakauzalya, vyApArakauzalya vagere trIzeka pustakA emaNe lakhyAM hatAM. peAtAnI aneka sevAe ane sAhityakRti dvArA peAtAnA cittane AhvAdita ane samAjane AbhArita karIne, 72 varSanI vaye, muMbaImAM, tA. 27-3-1951nA rAja zrI meAtIcaMdabhAI svage sidhAvyA ! emane ApaNA praNAma hA ! vidyAlayanA kalpavRkSa zeThazrI devakaraNa mULajI mAgeA ane Ape e kalpavRkSa. zrI devakaraNa zeTha te ghaNIvAra vagara kahye vidyAlayanI jarUriyAta samajI jatA ane vagara mAgye ApatA. vidyAlayanA vikAsamAM A rIte emanA asAdhAraNa phALeA hatA. zUnyamAMthI tee prArabdha ane puruSArthIne khaLe zrIma'ta banyA hatA. ane satkAryomAM puSkaLa dhana kharacIne teoe peAtAnA jIvanane ane dhanane dhanya manAvyuM hatuM. * zrI meAtIca MdabhAInAM pustakAnI vigatavAra pUrI yAdI emanA vidyAlaya taraphathI pragaTa thayela zrI AnaMdadhanajInAM padA bhAga bIjo' mAM ApavAmAM Avela emanA savistara paricayamAM ApavAmAM AvI che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 193 na emanA kuTu anu` mULa vatana sAraThamAM jAmaka`DAraNA. tyAMthI dhaMdhA mATe emanA pitAzrI mAMgaroLa AvIne rahyA. emanA janma vi. saM. 1921nA pASa sudi sAtame mAMgaroLamAM thayA hatA. emanI jJAti vIsA zrImALI. mAMgarALamAM na phAvyu` eTale emanA pitAzrI zrI mULajI ukAbhAI muMbaI gayA; ane devakaraNabhAI jUnAgaDha pAse emanA meAsALa vaNathalI ( sAraTha)mAM rahyA. tyAM dasa varSanI uMmara sudhI rahIne traNeka gujarAtI jeTale abhyAsa karyAM. pachI tA bhaNavAnA bhAgyayeAga na lAgyA ane UlaTu bhAgya ruDyuM hAya ema pitAjInuM avasAna thayu'! kuTuMbane mATe upara Abha ane nIce dharatI jevI sthiti UbhI thaI; ane mATAbhAI harajIvanadAsa upara badhI javAbadArI AvI paDI. devakaraNabhAIne peAtAnI javAkhadArInA khyAla AvatAM vAra na lAgI. bhale bhaNatara sAva ochuM maLyuM hatuM, paNa haiyAukalata ane hiMmata pUrI hatI : mAtra bAra varSanI vaye, kuTuMbanI AnAkAnI chatAM, dariyAmAge tee muMbaI pahoMcyA. emanA mATAbhAI harajIvanadAsa paNa muMbaImAM ja hatA. mAMgaroLathI vahANamAM muMbaI paheAMcavAnA e vakhate phakta AThe ja nA thatA ! nokarI te maLI zake ema hatI paNa nAkarI karanAranuM bhAgya vecAI jAya che: uMmare nAnA devakaraNa A vAta samajatA hatA. eNe TApInI pherI zarU karI. mahenata karavAnI taiyArI hatI ane grAhakane rAjI rAkhavAnI AvaData paNa hatI : pherInA dhaMdhA sArI rIte jAmyA. evAmAM harajIvanadAsanA zeTha lakSmIdAsanuM dhyAna devakaraNa tarapha gayuM. emanA kahevAthI teo emanI kApaDanI dukAnamAM joDAI gayA, ane jotajotAmAM badhA jAnA nArAthI AgaLa vadhI gayA. siddhi mATe uMmara nahIM paNa akkala joIe. paNa A jIva kaI nAkarInA na hatA. emanI sAthe zrI nAraNadAsabhAI paNa e ja peDhImAM nAkarI karatA. jJAtie luhANA hatA, ane vepAramAM kAmela hatA. banne khAkhariyA maLyA eTale emanAmAM svataMtra dhaMdhA kheDavAnI hiMmata AvI. vi. sa'. 1944mAM emaNe devakaraNa nAraNadAsanI peDhInA nAmathI gAmaThI kApaDanA vepAra zarU karyAM. A daramyAna vi. sa. 1943mAM, 23 varSanI uMmare, vaNathaLInAM zrI pUtaLIbAI sAthe emanAM lagna thayAM. dhama taraphanI ruci pahelAMthI ja hatI, ane nIti-prAmANikatAthI vepAra karIne grAhakane rAjI rAkhavAnA niyama hatA. emanI peDhInI khyAti ane saMpatti vadhavA lAgI. ane chatAM emanuM jIvana te! evuM ja sAduM, niLa ane nirabhimAnI rahyuM. AjathI 70-80 varSa pahelAM jaina munirAje muMbaImAM jatA ja nahIM. vi. saM. 1947mAM tapasvI ane jJAnI muni zrI meAhanalAlajIe pahelavahelAM muMbaI padhArIne jaina zramaNeA mATe muMbaI nA vihAra khullA karyAM. zrI devakaraNabhAI ne emaneA satsaMga khUba gamI gayA. tee emanI dila daIne sevA karavA lAgyA. eka divasa e sevAthI lAgaNI vaza banelA e saMtapuruSanuM aMtara kheAlI UThayuM: "baccA, terA kalyANu heAgA !" ane sAce ja, A saMtanI aMtaranI vANI phaLI emanI khUba unnati thai, eTalu ja nahI, paNa jyAre badhA vepArI upara maMdI pharI vaLI tyAre paNa zrI devakaraNa zeThanI peDhI musIbatamAMthI khacI gaI. ane pachI teA emanI peDhInI nAmanAthI aneka mileAnI ejansIe paNa emane maLI. 25 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 vidyAlayanI vikAsakathA zrI pUtaLI zeThANI kuTuMbavyavahAramAM kuzaLa, dharmAnurAgI sannArI hatAM. patinI sevAne emaNe potAnuM jIvanavrata gayuM hatuM. emane saMtAnamAM pAMca putrIo hatI; ane emanA uchera ane sukhamAM ja emaNe putranuM sukha mAnyuM hatuM. jeNe dhanane sAre mArge vAparI jANyuM, eNe ja dhana raLI jANyuM samajavuM. zrI devakaraNa zeThanuM dhana AvuM ja satkArya poSaka dhana hatuM. potAnA gurunA smaraNamAM muMbaInA lAlabAgamAM emaNe zrI mehanalAlajI jaina senTrala lAyabrerI sthApI; vaNathaLImAM zrI zItaLanAtha bhagavAnanuM maMdira baMdhAvI emAM tathA pratiSThAmAM te vakhate eka lAkha rUpiyA kharacyA, ane enI saMbhALa tathA bIjA kAma mATe ekAvana hajAranuM TrasTa karyuM; malADamAM zrI jagavallabha pArzvanAthanuM maMdira karAvyuM. ane samAjane sukhI karavA mATe keLavaNIne paNa kAmamAM emaNe aDhaLaka dhana arpaNa karyuM. muMbaInI mAMgaroLa jaina sabhA, vaNathaLInI pUtaLIbAI kanyAzALA, pAlItANAnuM bAlAzrama, jUnAgaDhanI (have dhorAjInI) zeTha de. pU. sArASTra visA zrImALI jaina borDiMga, sonagaDhane zrI mahAvIra jaina cAritra ratnAzrama ane bIjI saMkhyAbaMdha saMsthAo zrI devakaraNa zeThanI keLavaNIprIti ane dAnavIratAnI prazasti saMbhaLAvI rahI che. ane zrI mahAvIra jaina vidyAlaya te emanI dAnazUratA, keLavaNIprIti ane samAjasevAnI dhagazanuM amara smAraka che. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanI preraNuM ane zrI motIcaMdabhAInI salAhathI vidyAlayane lAkhanuM dAna karIne e saMsthAne pagabhara banAvavAmAM emaNe mahattvano phALo Apyo hato. teo munivarya zrI mohanalAla tathA AcArya vallabhasUrijInA anurAgI banyA hatA, ane emanA samAjasevAnA dareka kAmamAM pitAne udAra hi ApatA rahetA hatA. varSo sudhI emaNe vidyAlayanuM khajAnacI pada sAcA arthamAM saMbhALIne enA khajAnAmAM kyAreya oTa AvavA dIdhI na hatI, eTaluM ja nahIM, pitAnI ATalI zrImaMtAI chatAM eka adanA sevaka tarIke vidyAlaya mATe phALo ugharAvavAnI jahemata uThAvI hatI. vidyAlayanI zeThazrInI sakhAvatonI vigata A graMthamAM (pAnuM pa7) vistArathI ApavAmAM AvI ja che. AvA eka dharmAnurAgI ane sakhIdila zreSThI vi. saM. 1985nA jeTha sudi 13 (tA. 19-6-1929)ne reja, 64 varSanI uMmare, muMbaImAM svargavAsa thaye, ane jenA saMghane eka sAcA agraNInI moTI khoTa paDI. emanI lAgaNIbharI sevAo mATe ApaNe sadAya emanA oziMgaNa rahIzuM. emane ApaNA aMtaranA praNAma ho! sanAmadhanya zeTha zrI motIlAla mULajI rAdhanapurathI AvIne bhAgyane khIlavanAra A zreSThIvarya emanA jamAnAnA eka Adarza dharmaparAyaNa zreSThI thaI gayA. paragaju jaina mahAjananI prAcIna paraMparAnA teo pratinidhi hatA ane sArA kAmamAM sAme cAlIne sahakAra ApavAmAM teo AnaMda anubhavatA hatA. vidyAlayanA Adya sthApakamAM zrI meMtIlAla zeThanuM sthAna ghaNuM AgaLa paDatuM hatuM, ane muMbaInA jaina saMghamAM paNa teo AgaLa paDatuM sthAna dharAvatA hatA. teo ghaNuM varSa sudhI vidyAlayanA TrasTI rahyA hatA. vidyAlayane Arthika rIte pagabhara karavAmAM emane phALo Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAMjali 195 ane emanI mahenata ja na vIsarI zakAya evAM che. emanA jIvananI vigatA meLavI zakAI nathI; eTale sane 1924nA jUna mAsamAM emanu zeAkajanaka avasAna thatAM vidyAlaya taraphathI (ripATa 10, pR. 20) ApavAmAM Avela nIcenI aMjalithI ja satASa mAnavAnA rahe cheH-~~ menejIMga kamiTInA kArya ane utsAhanI vAta thatAM sAthe ja zeTha meAtIlAla mULajInA nAmanuM smaraNa thayA vagara rahI zake tema nathI. lagabhaga dareka mITIMgamAM pUratA utsAhathI hAjara rahenAra, dareka prosIDIMga samajanAra, navI bhAvanAne samajanAra, dezakALanA paricaya karanAra ane daDha vicAra karI makkamapaNe kArya karanAra e amArA badhunI amArI kamiTImAMthI kharekhara khoTa paDI che. paisA bharAvavAnA kAryoMmAM hAjara, mukAmanA kAryoMmAM hAjara, jAte paisA bharI ApavAmAM ati utsAhI e ApaNA perTUnanA saMvat 1981 nA mAgazara vada 4 te rAja thayelA dehavilayathI A saMsthAe custa kAryavAhaka gumAvela che, jaina kAme eka zraddhALu datratA kAryadakSa sevAdharmAbhimAnI gumAvela che. ane vyApArI Alame eka gaNatarIbAja vyavahArakuzaLa vyApArI gumAvela che. amArI khAtarI che ke temanA suputra roDa maNIlAla meAtIlAla teozrIne pagale cAlIne jarUra paDelI khATa bane teTalI pUrI pADavA prayatna karaze ja. "" ** sAmAnya ane garIba sthitinA vanuM hita haMmezAM temanA haiye vaseluM hatuM. vidyAlayanA navamA varSomAM jyAre leAna vidyAthI onu pramANa ghaTADIne peiMga vidyAthI Anu pramANa vadhAravAnI vAta AvI tyAre zrI meAtIlAla zeThe ja vidyAlayanA lAbha sAmAnya ane garIba vidyAthI ene vadhu maLe e mATe e vAtanA saphaLa virodha karyAM hatA. AvA eka samAjakalyANanA vAMchu zreSThInuM avasAna e samAja ane vizeSe karIne vidyAlayane mATe meATI kheATarUpa banI rahyuM. emane ApaNA praNAma hA ! anya mahAnubhAve Aja rIte bIjA paNa aneka mahAnubhAvAe vidyAlayanI sthApanA ke enA vikAsa mATe peAtAnAM samaya, zakti ane sa`pattinA sadupayeAga karyAM hatA. emAMnA paNa keTalAka mahAnubhAvAnu` smaraNa karIe. zeTha hemacaMda amada--emaneA paNa sasthAnI sthApanAmAM evA ja udAra ane utsAhabharyA hissA hatA. vidyAlayanI sthApanA bAda Treka vakhatamAM ja teone svavAsa thayA hatA. . zeTha gAviMdrajI khuzAla ghaNAM varSo sudhI vidyAlayanA TrasTI tarIke tema ja ene dRDhamULa karanAra pAyAnI vyakti tarIke emaNe bahu kImatI sevAe ApI hatI. keTaleAka vakhata emaNe vidyAlayanA khajAnacI tarIke paNa kAma karyu hatu. tenu verAvaLamAM tA. 18-7-1931nA roja guMDAonA hAthe karapINa khUna thayuM hatuM. emane vidyAlaya taraphathI ( riporTa 13, pR. 8) a'jali ApatAM kahevAmAM AvyuM hatu` ke-- veLAvaLanA A vayeAvRddha nararatne A saMsthAnI aneka prakAre sevA bajAvI che te kaI rIte bhUlAya tema nathI, teoe saMsthAne nANAnI madada uparAMta tenA Trejharara tarIke ane menejIMga kamiTImAM dareka vakhate hAjarI ApIne peAtAnA anubhavanA ane buddhine puratA kALeA ApyA che ane saMsthAnuM Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA sukAna calAvavAmAM ghaNI ja kiMmatI sevA bajAvI che. menejIMga kamiTInA dareka sabhya temanA tarapha mAna ane premanI lAgaNIthI jotA ane kaI paNa prasaMge temanA caherA upara gusso athavA uzkerAvAnI lAgaNI (game tevA prasaMge paNa) jovAmAM AvatI nahi. AvA nararatnanuM temanA vatananI aMdara koI badamAsanA hAthe khUna thayela sAMbhaLI vidyAlayanI ja nahi paNa jena kemanI dareka vyakitane moTo AghAta thayuM hatuM." zrI mULacaMda harajI-vidyAlayanI sthApanA thaI tyArathI ja A mahAnubhAve varSo sudhI vidyAlayanA AsIsTaMTa maMtrI tarIke saMsthAnI khUba sevA bajAvI hatI. temanA avasAna aMge vidyAlaya taraphathI riporTa 36, pR. 14) aMjali ApatAM kahevAmAM AvyuM che ke - A saMsthAnI sthApanA thaI tyArathI mUka sevA arpanAra baMdhu zrI mULacaMda hIrajInA tA. 11-3-51 nA roja thayela avasAnanI noMdha letAM duHkha thAya che. saMsthAne AsIsTaMTa sekreTarI tarIke zarUAtanAM ghaNAM varSo sudhI anekavidha sevA apa ane tyArapachI vyavasthApaka samitinA ekSa ophIsIo sabhya tarIke sahakAra ane sevA ApI te vIsarI zakAya tema nathI." pitAputranI belaDInI cirasmaraNIya sevAo zeThazrI sArAbhAI maganabhAI modI ane emanA suputra zrI caMdulAla sArAbhAI modInI vidyAlayanI sevAo sadAsmaraNIya ane saune sevAnI preraNA Ape evI che. zrI sArAbhAI jAtamahenata ane zikSaNane baLe garIbamAMthI tavaMgara banyA hatA. ane zrImaMta banavA chatAM garIbIne vIsarI javAne badale enI musIbata yAda rAkhIne garIbanuM duHkha dUra karavA prayatna kare ane teo potAnuM kartavya samajatA hatA. tethI ja emaNe mAdhyamika zikSaNa ane ucca zikSaNa mATe be lene vidyAlayane ApI hatI. AvA eka paragaju zrImAnanuM nAnI uMmare ja avasAna thayuM. emane vidyAlaya taraphathI aMjali ApatAM ( riporTa 17, pR. 9)gya ja kahevAmAM AvyuM che ke nAnI ummaranA paNa kAma karavAmAM moTAone paNa zaramAve evA zeTha sArAbhAInuM avasAna A saMsthAne ja nahi paNa aneka keLavaNInI saMsthAone bhAre AghAta samAna thaI paDela che. sAmAnya sthitimAM aneka muzkelIo vacce ucca abhyAsa karI teo bI. e. thayA hatA. teone jenArane bhAgye ja lAgatuM ke teo bI. e. thayA haze, teo raheNIkaraNImAM taddana sAdA, nirabhimAnI ane ghaNI ja cIvaTa ane cokhavaTathI kAma karanAra hatA. dareka kAryamAM temanI salAha-khAsa karIne nANuM viSayamAM ghaNI ja upayogI thaI paDatI. teonuM avasAna lakSmInagara-khAramAM tA. 22-4-32 ne roja thavAthI saMsthAe eka mahAna sthaMbha khele che, teoe uparokta [lona vagerenI rakama uparAMta zrI yazovijyajI jaina gurukula pAlItANune zeTha sArAbhAI maganabhAI joItArAma nAmathI eka suMdara makAna arpaNa karela che. ane bIjI aneka saMsthAone nANAMnI madada karI che. zrI jaina zvetAMbara ejyukezana borDanI dhArmika parIkSAo mATe inAmanI yojanAmAM temane phALo suMdara che. jaina kemamAMthI keLavAela vargamAMthI keLavaNuM pratye udAra sakhAvata karanAra tarIke zeTha sArAbhAI maganabhAI modInuM nAma suvarNa akSare cirakALane mATe ketarAI raheze." ane zrI sArAbhAInA suputra zrI caMdubhAI e te potAnA pitAe piSelI saMsthAnI sevAmAM potAnI kAyA ane pitAne vepAra sudhdhAM ghasI nAkhyAM hatAM, ane potAnA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 zraddhAMjali pitAzrInI sevAbhAvanAne savAI rIte zobhAvI hatI. lagabhaga be dAyakA sudhI vidyAlayanA TrasTI tarIke ane 28 varSa lagI vidyAlayanA mAnada maMtrI tarIke emaNe khaDe page, potAnAM samaya, zakti ane dhanane bhoga ApIne je sevA bajAvI hatI te amUlya hatI. AvA jAtamahenatu, khabaradAra ane paLepaLa saMsthAne mATe ciMtA sevanAra tema ja saMsthAnA AjIvana sevaka gaNI zakAya evA mahAnubhAvanuM tA. 7-8-1962nA roja muMbaImAM avasAna thatAM saMsthAne eka niSThAvAna kAryakaranI moTI khoTa paDI che. emanI dIrghakAlIna sevAone vidyAlaya taraphathI (riporTa 47, pR. 25) bhAvabharI aMjali ApatAM kahevAmAM AvyuM che ke vidyAlayanuM nAma letAM ja jemanI chabI ApaNI najara samakSa UbhI thayA vagara na rahe te zrI. caMdulAla sArAbhAI modInuM, beeka mahinAnI mAMdagI bAda, sara harakIzanadAsa hospiTalamAM, tA. 7-8-1962 ne maMgaLavAranA roja savAramAM, 66 varSanI uMmare, duHkhada avasAna thatAM vidyAlayane eka niSThAvAna, kAryadakSa ane kartavyaparAyaNa kAryakartAnI, na pUrAya evI khoTa paDI che. " vidyAlayanA saMcAlana sAthe zrI. caMdubhAInuM jIvana otaprota thaI gayuM hatuM ane emanA romaromamAM vidyAlayanA abhyadayanI bhAvanA dhabakatI hatI ema kahevAmAM jarAya atizayokti nathI. potAnI aMgata musIbatonI leza paNa paravA karyA vagara teozrIe lagabhaga traNa dAyakA jeTalA samaya sudhI, vidyAlayanI je ekadhArI sevA bajAvI hatI te kadI paNa visarI na zakAya evI, tema ja niSThAvAna kAryakara kevo hoya ene Adarza pUrA pADe evI hatI. aDhAra varSa sudhI teo vidyAlayanA TrasTI hatA ane jIvananI cheka chellI ghaDI sudhI, ekadhArAM 28 varSo sudhI teozrIe vidyAlayanA maMtrI tarIkenI javAbadArI khUba ja yazasvI rIte uThAvI hatI. jyAM sudhI vidyAlayanuM nAma raheze tyAM sudhI caMdubhAI modIe jaina samAjane, keLavaNI kSetre AgaLa vadhAravA mATe ApelI amUlya sevAo yAdagAra banI raheze. "zrI. caMdubhAI modI jANe janmajAta jAhera kAryakara hatA. jAhera sevA ane jAhera jIvana e ja emanA jIvanane mukhya rasa hato. ane emano e rasa, akhUTa jharAnI jema emanA jIvana ane kAryamAM satata vaheto rahyo hato. teo dezasevA, samAjasevA ane zikSaNanuM kAma karatI aneka saMsthAo sAthe saMkaLAela hatA. dezanI svAtaMtryalaDatamAM paNa zrI. caMdubhAI jarAya pAchaLa rahyA na hatA. eka utsAhI, navalohIyA yuvakanI jema svataMtratAnA ahiMsaka yuddhanA sainika banIne potAnA jIvanane temaNe dhanya banAvyuM hatuM ane jarUra paDI tyAre sAme pagale jelavAsa svIkArIne emaNe potAnI dezabhaktine caritArtha karI batAvI hatI. keMgresa kamiTInA sabhya, maMtrI ke pramukha tarIke tema ja myunisipAlITInA sabhya tarIke caMdubhAIe potAnI sevAo ApI hatI ane eka khAdI bhaMDAranI paNa sthApanA karI hatI. vidyAlayanA AjIvana sevaka samA AvA niSThAvAna kAryakartA ane sahakAryakaranA ciraviyoga pratye amAre hArdika zoka vyakta karIe chIe ane teozrInI amUlya sevAone aMtaranI aMjali ApavA sAthe emanA AtmAne parama zAMti prApta thAo evI prArthanA karIe chIe." - saMsthAnI lAgaNIpUrvaka sevA karanArA bhAvanAzIla kAryakaronI paraMparAmAM videha thayelA mahAnubhAvamAM zeTha zrI phakIracaMda nagInacaMda kapUracaMda, zrI maNilAla motIlAla Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 vidyAlayanI vikAsakathA mULajI, zrI mohanalAla dalIcaMda dezAI, zrI mehanalAla bhagavAnadAsa jhaverI, zrI makanajI jUThAbhAI mahetA, zrI gulAbacaMdajI ThaThThA, zrI kamalabhAI bhudaradAsa vakIla, zrI mehanalAla kheDIdAsa zAha, zrI nAgakumArabhAI makAtI, zrI chaganalAla lakSamIcaMda zAha vaDuvALA vagere saMkhyAbaMdha mahAnubhAvonI sevAo vidyAlayane maLI hatI. e badhAya tema ja nAnA-meTA, nAmI-anAmI bIjA badhAya videha AtmAone ApaNI praNAma sAthenI bhAvabharI aMjali he! emanI yAda ApaNane sevAmArganI preraNA ApanArI bane ! ApaNuM zraddhAMjali ahIM pUrI thAya che. ane have ApaNI najare paDe che. vidyAlayanA vartamAna niSThAvAna kAryakaronI lAMbI katAra. e sau te itihAsanA viSaya nahIM paNa ItihAsanA ghaDavaiyA che. emanA hAthe hajI te vidyAlayane vizeSa utkarSa sadhAvAnuM vadhu yazanAmI kAma thavAnuM che. emane paricaya ItihAsanA zabda nahIM paNa emanAM sevA kAryo ja ApI rahela che. vidyAlayanI tema ja dharma, samAja ane dezanI vizeSa sevA karavA e sau kAryakara mahAnubhAve taMdurastI ane sukha-zAMtibharyuM dIrgha AyuSya bhogave evI ApaNI aMtaranI prArthanA ane zubhecchA ho! : : IT , 8 ja 'S JION: 18 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTo pariziSTa 1 peTraneAnI nAmAvalI (sutra maheAtsavanI ujavaNI sudhImAM thayela noMdhaNI mujaba) (nAMdha-je je nAmeA AgaLa phUdaDInu nizAna karela che te peTranA vidyAlayanA jUnA vidyAthIo che. ) 1. me. hemacaMda amaracaMda 2. zrI devakaraNa mULajI 3. zrI meAtIlAla mULajI 4. zrI kalyANajI khuzAla 5. zrI hIrAlAla amRtalAla zAha 6. zrI sArAbhAI maganabhAI mAdI 7. zrI hIrAlAla keradAsa 8. zrI etamacaMda raNacheADadAsa 9. zrI vADIlAla sArAbhAI 10. zrI pAnAcaMda mAvajI 11. zrI meghajIbhAI sAjapAla 12. me. rAyacaMda meAtIca'da jhaverI 13. zrI kakalabhAI bhudaradAsa vakIla 14. zrI nagInacaMda kapuracaMda jhaverI 15. zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA 16. zrI dAmeAdaradAsa bhImajI 17. zrI sAjapALa kAyA 18. zrI giradharalAla trikamalAla 19. zrI kAntilAla IzvaralAla 20. zrI hemacaMda meAhanalAla jhaverI 21. zrI maNilAla rIkhavacaMda jhaverI 22. zrI mANekalAla cunIlAla 23. zrI prAgajIbhAI jhaveracaMda 24. zrI cunIlAla muLacaMda kApaDIA 25. zrI paraseAttamabhAI amarazI 26. zrI jIvalAla kezarIcaMda parIkha 27. zrI meheAlAla maganalAla 28. zrI meAhanalAla hemacaMda jhaverI 29. me. kezavalAla premacaMda meAdI 30. me. bhAgIlAla leheracaMda jhaverI 31. me. ratilAla vamAna zAha *32. zrI caMdulAla sArAbhAI mAdI 33. me. ramaNikalAla meAhanalAla enDa ka. 34. zrI kALIdAsa vIrajI dozI 35. me. peApaTalAla manasukharAma 36. me. muLacaMda hIrAcaMda enDa sansa 37. me. puruSAttamadAsa suracaMda 38. zrI bhALAbhAI jesiMgabhAI dalAla 39. zrI phulacaMda lIlAdhara veArA 40. zrI cImanalAla DAhyAbhAI parIkha 41. zrI jamanAdAsa meAnajI jhaverI 42. zrI tArAbahena jIvaNalAla parIkha 43. me. bhAIcaMda amulakha 44. me. phulacaMda enDa sansa *45. zrI hIrAlAla bhAgIlAla zAha 46. me. cImanalAla je. dalAla enDa ka.. 47. me. jAdavajI narasIdAsanI kAM. 48. zrI giradharalAla dIpacaMda mahetA 49. zrI bhogIlAla maganalAla zAha 50. me. vADIlAla catrabhuja gAMdhI *pa1. OM|. meAhanalAla hemacaMda zAha para. me. kezavalAla vajecaMda kApaDIA Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 53. me. chaganalAla kasturacaMda 54. zrI sAkaracaMda motIlAla mULajI 55. zrI divALIbAI parIkha 56. De. amRtalAla ujamazI 57. zrI kapuracaMda nemacaMda mahetA 58. zrI jhaveracaMda nemacaMda mahetA 59. zrI kevaLacaMda nemacaMda mahetA 60. zrI vrajalAla kapuracaMda nemacaMda mahetA 61. zrI naMdagIrI kapuracaMda nemacaMda mahetA 62. zrI zAMtAbahena jhaveracaMda nemacaMda mahetA 63. zrI kamaLAbahena kevaLacaMda nemacaMda mahetA 64. zrI caMdanabahena vrajalAla kapuracaMda mahetA 65. zrI hImacaMda kapuracaMda zAha 66. zrI kezavalAla kapuracaMda zAha *67. zrI amRtalAla jeThAlAla zAha *68zrI dIpacaMda savarAja gADI 69. zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI 70. zrI manubhAI gulAbacaMda kApaDIA 71. zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAha 72. zrI sehanalAla ma. kaThArI 73. zrI cInubhAI nAthAlAla zAha *74. zrI jasavaMtalAla cunIlAla zAha *75. zrI ratilAla cImanalAla zAha 76. me. eca. TI. zAha enDa ke. *77. zrI indulAla bhogIlAla mahetA 78. zrI ramaNalAla nagInadAsa parIkha *. me. jayasukhalAla caMdulAla enDa kaM. 4. me. jhaverI sArAlAla lakhamIcaMda enDa kuM. 1. zrI cImanalAla amRtalAla zAha 82. zrI nAnakacaMda zIkhavacaMda 83. zrI prANalAla kAnajIbhAI dozI 84. zrI rasIkalAla motIcaMda kApaDIA * 5. zrI vinAyaka kuMvarajI zAha 86. zrI nAnacaMda jUThAbhAI mahetA *87. zrI cImanalAla motIlAla parIkha *88. zrI bAlacaMda gAMDAlAla dozI 89. zrI jamanAdAsa sArAbhAI modI vidyAlayanI vikAsakathA 90. zrI narezacaMdra manasukharAma caeNriTI TrasTa 91. zrI mAvajIbhAI dAmajIbhAI zAha 2. me. sevaMtIlAla kAntilAla enDa kaM. 93. zrI bhANajIbhAI dharamazIbhAI zAparIA *84DaoN. hiMmatalAla jevIlAla mahetA 5. zrI hasamukhabhAI dIpacaMda gADI 96. DaoN. razmikAMta dIpacaMda gADI 97. zrI vidyAbahena dIpacaMda gADIM 98. zrI rUkSmaNIbena dIpacaMda gADa 99. me. kezavalAla ema. zAha enDa sansa 100. zrI hemacaMda amaracaMda ceriTI drasTa 11. zrI madanalAla ThAkaralAla zAha. *102. me. zAha TreDIMga ejansIsa 103. Da. zAntilAla nagInadAsa zAha *104. zrI raNachoDabhAI rAyacaMda zAha 105. zrI mohanalAla choTAlAla zAha 106. zrI kasturabhAI sebhAgacaMda 107. zrI dinezacaMdra himacaMda zAha *108. zrI jayaMtIlAla sobhAgacaMda zAha *109. zrI lAlabhAI lalubhAI parIkha *110. zrI savAIlAla kezavalAla zAha *111. The. vIracaMda maganalAla zAha *112. zrI bI. ke. zAha 113. zrI kasturabhAI lAlabhAI 114. zrI jagajIvana popaTalAla zAha 115. zrI choTubhAI ratanacaMda cekasI 116. zrI kesarImala hIrAcaMdajI saMghavI 117. zrI kAntIlAla rAmacaMda zAha 118. zrI sAMkaLacaMda jeThAlAla zAha 119. Do. ratIlAla mohanalAla vADhelavALA 120. zrI bAlubhAI gulAbacaMda zAha *122. zAha talakacaMda svarUpacaMda TrasTa 123. zrI jayaMtIlAla aMbAlAla zAha *124. Do. kIrtilAla ema. bhaNasAlI 125. zrI cImanalAla cunIlAla cokasI 126. zrI dIpacaMda maganalAla cokasI 127. zrI ajItabhAI maNIlAla rikhavacaMda jhaverI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 201 128. zrI cImanalAla lallubhAI zAha 12. zrI khImajI ema. cheDA 130. me. muLacaMda bulAkhIdAsa ceriTI TrasTa 131. zrI vADIlAla maganalAla zAha 132. zrI nAnacaMda jeThAbhAI dozI 133. zrI kezavalAla bulAkhIdAsa ceriTI TrasTa 134. zrI zAntilAla cunilAla kapAsI 135. zrI lakSmIcaMda durlabhajI zAha 136. zrI siddhakSetra jaina bALAzrama 137. zrI chaganalAla lakSmIcaMda zAha urphe maMgaLadAsa vaDuvALA TrasTa 138. zrI vADIlAla raNachoDabhAI zAha 139. zrI arajaNa enDa devajI khImajI sArvajanika raTa. 140. zrImatI zAntAbena jIvaNalAla lAkhANI *141. zrI prANajIvanadAsa vanecaMda zAha 142. zeThANI hIrAlakSmI pUnamacaMda karamacaMda kaTAvALA TrasTa 143. zrI vADIlAla sI. gAMdhI phAunDezana 144. zrI navInacaMdra sI. kaMpANI 145. zrI dAmodaradAsa karasanadAsa *146. Do. prabhudAsa jeThAlAla pArekha 147. zrI popaTalAla bhIkhAcaMda 148. zrI kAMtilAla nAgaradAsa zAha pariziSTa-ra TrasTa-skaoNlaranA sthApakenI nAmAvalI (suvarNa mahotsavanI ujavaNI sudhImAM thayela nedhaNI mujaba) seMdha-(1) dareka nAmanI pAchaLa kausamAM Apela aMka te te TrasTamAM keTalA vidyArthIo nImI zakAya che te saMkhyA darzAve che. (2) je nAmonI AgaLa phUdaDInuM nizAna karela che te TrasTanA sthApako vidyAlayanA pUrva vidyAthIo che. 1. me. uttamacaMda tribhovanadAsa ane 14. zrI tArAbena jIvaNalAla parIkha TrasTa (2) vallabhadAsa TrasTa (3) 15. zrI dIvALIbAI parIkha TrasTa (2) 2. me. pAnAcaMda mAvajI TrasTa (3) 16. zrI mehanalAla cunIlAla zAha TrasTa (1). 3. zrI vADIlAla sArAbhAI TrasTa (2) 17. zrI vADIlAla manasukharAma pArekha 4. me. devIdAsa kAnajI TrasTa (1) ejyukezanala TrasTa (1) 5. zrI puruSottama suracaMda TrasTa (1) 18. zrI devacaMda makanajI prabhAsapATaNavALA 6. zrI devakaraNa mULajI TrasTa (5) TrasTa (1) 7. me. nANAvaTI phemilI TrasTa (1) 19. zrI DAhyAbhAI nagInadAsa parIkha TrasTa (1) 8. zrI devakaraNa mULajI resiDa drasTa (5) 20. zrI kALIdAsa sAMkaLacaMda dozI TrasTa (1) 9. zrI jamanAdAsa suracaMda mahuvAvALA TrasTa (1) 21. elDa bejha yuniyana-zrI motIcaMda 10. De. amIcaMda chaganalAla zAha TrasTa (1) kApaDiyA TrasTa (1) 11. zrI maNibena nAnAlAla haricaMda drasTa (1) 22. zrI kapuracaMda nemacaMda mahetA TrasTa (5). 12. zrI gAMdhI amaracaMda ghelAbhAI TrasTa (1) ( 23. zrI caMpAbena choTAlAla korA TrasTa (1) 13. zrI bhoLAbhAI jesiMgabhAI dalAla 24. zrI jhaveracaMda nemacaMda mahetA TrasTa (5) TrasTa (1) 25. zrImatI naMdagIrI kapuracaMda mahetA TrasTa (3) Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 26. zrI vRjalAla kapuracaMda mahetA TrasTa (3) 27. zrI caMdanamena vRjalAla kapuracaMdra mahetA TrasTa (2) 28. zrImatI zAntAbahena jhaveracaMda mahetA TrasTa (3) 29. zrI kevaLacaMda temada mahetA TrasTa (ra) 30. zrI kamaLAbahena kevaLa mahetA TrasTa (ra) 31. zrI hIrAlakSmI punamacaMda kATAvALA TrasTa (1) 32. zrI punamacaMda ke. kATAvALA TrasTa (1) 33. zrI leheracaMda uttamacaMda jhaverI TrasTa (1) 34. zrI phulacaMda zAmajI TrasTa (1) *35. zrI cImanalAla ujamazI ane zrImatI sUrajagaurI cImanalAla zAha TrasTa (1) 36. zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI TrasTa (1) 37. zrI bhIkhAcaMda godaDacaMda TrasTa (1) 38. zrI caMcaLabena maNilAla TrasTa (1) 39. zrI gautamakumAra vADIlAla gAMdhI TrasTa (1) 40. zrI ratilAla jhumakharAma pArekha TrasTa (1) 41. zrI svarUpacaMda nemacaMda zrApha ane zrI puracaMda svarUpacaMda zropha TrasTa (1) 42. zrI subhadrAbena sAkaracaMda meAtIlAla TrasTa (1) 43. zrI lakhamIcaM6 bhagAjI zAha TrasTa (1) 44. zrI jhaveraca'da meAtIcaMda parANIgara ( suratavALA ) TrasTa (1) 45. zrI zAMtilAla maganalAla ajamerA tathA zrI maNIbena maganalAla ajamerA vIchIAvALA TrasTa (1) 46. zrI maphatalAla mAca'da zAha ane zreNIbAI TrasTa naM. 1 (1) 47. zrI maphatalAla machAcada zAhe ane zreNIbhAI TrasTa naM. 2 (1) 48. zrI maNIlAla meAtIca'da lIlAdhara ( pIpariyAvALA) TrasTa (1) 49. zrI a. sau. vanitAena surezacaMdra phoThArI TrasTa (1) vidyAlayanI vikAsakathA 5. zrI jAsUmena sUrajamala parIkha ( pAlaNapuravALA ) TrasTa (1) *51. zrI a. sau. prabhAlakSmI nathudAsa jIvaNadAsa zAha *sTa (1) para. zrI prabhAsapATaNa jaina vIsA esavALa keLavaNI ma`DaLa TrasTa (1) 53. zrI sa'dhavI jhaveraca'da suMdarajI TrasTa (1) 54. zrI rAMdera jaina lADuA zrImALI zikSaNa sahAyaka sa`dha TrasTa (1) 55. zrI khImacaMda dharamacaMda jhaverI TrasTa (1) *4. 3. dakSAbena bAbubhAI gAMdhI TrasTa (1) mAnakAraena khemacaMda kApaDiyA cAMdavaDavALA dUraTa *57, ' pratAparAya maNilAla meAtIcaMda lIlAdhara ( pIpariyAvALA ) TrasTa (1) viAdacaMdra phulacaMda zAmajI TrasTa (1) lIlAdhara gulAbacaMda verAvaLavALA TrasTa (1) cAkasI cheATubhAI ratanacaMda ane zrImatI kaMcanabena cheTubhAI TrasTa (1) *62. DaeNA. lAkhANI TrasTa (1) 63. zrI mA~gaLabhAI urphe zrI chaganalAla lakSmIcaMda tathA zA maNIlAla lakSmIcaMda (vaDuvALA) TrasTa (1) ramezacaMdra caturadAsa zAha smAraka TrasTa (1) 5. jha 59. 60. 61. *64. "" 65. 6. ,, cImanalAla nagInadAsa rAyacaMda bhAMkharIA TrasTa (1) maNilAla nagInadAsa rAyacaMda bhAMkharIA TrasTa (1) jaDAvabena maNilAla meAtIcaMda lIlAdhara (pIpariyAvALA) kresTa (1) hIrAlAla kALIdAsa vArA tathA zrImatI vrajakAramena hIrAlAla vArA meTImAraDavALA TrasTa (1) 69. -,, bApu meAhanalAla pannAlAla TrasTa (1) kusumabena mANekalAla TrasTa (1) 9,,, ,, ,, "" 7, ,, 8,,, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazabda 203 71. zrI caMdulAla sArAbhAI modI TrasTa (1) 72. ,, maMgaLAbena bhogIlAla maNIlAla motIcaMda (pIpariyAvALA) ane zrImatI vimaLAbena bhagavAnadAsa kezavajI vorA TrasTa (1) 73. , jhAlAvADI dazAzrImALI mUrtipUjaka jaina keLavaNI phaMDa TrasTa (1) 74. ,, harajIvanadAsa rAmajIbhAI ane zrImatI raMbhAbena harajIvanadAsa rAmajIbhAI TrasTa (2) *75. zrImatI lalitA maNIlAla bhaNazALI TrasTa (1) 76. zrI caMdulAla sebhAgacaMda koThArI ane zrImatI parasanabena caMdulAla koThArI TrasTa (1) 477. Do. jayendra motIlAla zAha TrasTa (1) 78. zrI gedharA vejalapura visA nImA jaina samasta jJAti TrasTa phaMDa (1) 79. ,, kAntilAla haragoviMdadAsa gAMdhI bhAvanagaravALA TrasTa (1) 80. zrImatI prabhAvatI ramaNalAla parIkha ane zrI ramaNalAla nagInadAsa parIkha kapaDavaMjavALA TrasTa (2) *81. zrI jagajIvanadAsa velajIbhAI zAha TrasTa (1) 82. ,, bhagavAnadAsa jeThAbhAI TrasTa phAunDezana (1). 3. , sva. zeTha amaracaMda talakacaMda TrasTa (1) 84. jhaverI lakhamIcaMda jeThAbhAI ane zrImatI ujamabena lakhamIcaMda gaDhapAlaNapuravALA TrasTa (2) 85. , kapaDavaMja visA nImA jaina vidyAthI 89. zrI cImanalAla amRtalAla zAha ane zrImatI revAgaurI cImanalAla zAha TrasTa (2) 90. , zrImatI maNIbena kAnajIbhAI narasIbhAI dozI tathA zrImatI kaMcanabena prANalAla dozI (bagasarAvALA) TrasTa (2) 91. , jAsUdabena bhegIlAla davAvALA TrasTa (1) kara. , subodhacaMdra khAMtilAla zAha TrasTa (1) 93. durlabhajI muLacaMda zAha TrasTa (1) 04. ,, lalitAbena lallubhAI jhaverI TrasTa (1) 25. zeThazrI mAvajIbhAI dAmajIbhAI zAha ane zrImatI amRtabena mAvajIbhAI zAha bhAvanagaravALA TrasTa (2) 96. zrI dezI hIrAcaMda pitAmbara TrasTa (1) 97. ,, prabhAvatIbena kAntilAla jhaverI 98. , jaDAvabAI zubhamArga (bhAvanagaravALA) TrasTa (1) 99. jevatalAla manajIbhAI mahetA (vAMkAneravALA) TrasTa (1) *10, , dudhAbena jetalAla nahas (vAMkAneravALA) TrasTa (1) 101. , rAmajI kALIdAsa zAha (kutiyANAvALA) TrasTa (1) 102. ,, gaM. sva. kapurabena savarAja gADI TrasTa (1) 107. , rUkSmaNIbena dIpacaMda gADI TrasTa (1) 104., sUrajabena nAnacaMda rAyacaMda TrasTa (1) 105. me. kezavalAla ema. zAha enDa sansa ceriTI TrasTa (2) 16. ,, suMdaralAla rAyacaMda zAha TrasTa (1) 107. zrImatI maMgubena trikamalAla zAha 86. ,, dhIrajabena kezavalAla somAbhAI zAha ejyukezanala TrasTa (1) *87. , vardhamAna TrasTa (2) 88. , paTavA bhAIcaMda tribhovanadAsa tathA a. sI. prabhAvatI bhAIcaMda paTavA TrasTa (1) 108. zeTha premacaMda motIcaMda TrasTa (1) 109. zrI dAmodaradAsa tribhovanadAsa bhANajI sTa (1) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vidyAlayanI vikAsakathA 110, zrI gAMDAbhAI premacaMda navasArIvALA 131. zrI premacaMda choTAlAla zAha tathA TrasTa (1) zrImatI zanIbena premacaMda zAha 111. zrImatI ramaNabena caMdulAla zAha (khaMbhAtavALA) drasTa (1) (kaThoravALA) drasTa (1) 13. zrI zAntilAla khuzAladAsa zAha tathA 112. , gokaLadAsa motIcaMda lIlAdhara zrImatI lIlAvatI zAntilAla zAha (pIpariyAvALA) tathA zrI bhagavAnadAsa (khaMbhAtavALA) TrasTa (1) kezavajI vorA TrasTa (1) -133. Do. vIracaMda maganalAla zAha tathA 113. , navalacaMda hIrAcaMda zAha TrasTa (1) zrImatI caMpAbahena vIracaMda 114. , caMcaLabena choTAlAla zAha TrasTa (1) (mAMDalavALA) TrasTa (2) 115. ,, ThAkoralAla maganalAla vAleDavALA 134. zrI jesiMgabhAI hemacaMda mAraka TrasTa (1) tathA zrImatI guNavaMtIbena ThAkoralAla 135. zrImatI yazavaMtIbahena tathA zrI hAthIbhAI vAlaDavALA TrasTa (1) galAlacaMda zAha dUra. (1) *116. , lIlAvatI bAlacaMda mahetA tathA zrI *136. mAtRzrI DAhIbena tathA De. aMbAlAla bAlacaMda maganalAla mahetA drasTa (1) cunIlAla zAha TrasTa (1) 117. sva. zrI nAthAlAla lalubhAI cokasI 177, zrI kezavalAla bulAkhIdAsa cerITI TrasTa (1) TrasTa (2) 118. ,, prabhAvatI harajIvanadAsa eDanavALA re. 138. , siddhakSetra jaina bALAzrama (hIraka mahotsava mAMgaroLa TrasTa (1) pAsTa TuDanTasa yuniyana) TrasTa (2) 119. ,, kamaLAbena kAntilAla parIkha drasTa (1) 19. , lakSmIcaMda durlabhajI TrasTa (1) 120. , jhaverI mahAjana motIne dharamane 140. zrImatI raLiyAtabahena durlabhajI mULacaMda kAMTe TrasTa (1) TrasTa (1) *121. zeThazrI narasIdAsa oghaDabhAI bagaDIA 141. zrImatI jamaka bahena talakacaMda motIcaMda tathA zrImatI samaratabahena narasIdAsa zAha (pAlaDIvALA).TrasTa (1) bagaDIA drasTa (1) 142. , somacaMda cunIlAla zAha sTa (1) 122. , popaTalAla dhanajI zAha TrasTa (1) 143. zAha nAraNadAsa rAmajIbhAI zAha *123. ,, jagajIvana popaTalAla zAha TrasTa (1) TrasTa (1) 124. , pravINacaMdra vADIlAla kapAsI enDa 144. , kAntilAla nAraNadAsa zAha TrasTa (1) phemIlI drasTa (1) *145. ,, Adya vidyAthI De. meghajI narasI gesara 125. De. cImanalAla mohanalAla mitramaMDaLa TrasTa (1) pATaDIA TrasTa (1) 146. , devarAja kalyANajI mAru enDa zrI rAyazI *126. eka saddagRhastha (nAma pachI maLaze) (1) mUlajI gesara enDa bradharsa TrasTa (1) 127. zrI amRtalAla kALidAsa kaDiyA tathA 147 ,, haragovanadAsa kezarIcaMda bhaNazALI zrI nAraMgIbena amRtalAla kALidAsa 64 (1) kADayA dUruM (1) 148. verA mehanalAla nAgaradAsa TrasTa (1) 128. DaoN. bAbulAla kezarIyala prAgaNI TrasTa (1) 149. zrImatI lIlAvatI maNilAla kilAbhAI zAha 129. dhI himacaMda kapuracaMda phAunDezana (1) (khaMbhAtavALA) drasTa 1) 130. ,, kapUracaMda lakSmIcaMda phAunDezana (1) 150. zeTha prAgajIbhAI jhaveracaMda zAha TrasTa (1) * * Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 pariziSTa 151. mAtuzrI cunIbAI mAnacaMda TasTra (1) *152. bahena caMdrAvatI bahena khImacaMda dharamacaMda jhaverI (osavAla) sUratavAlA TrasTa (1) 153. zrI amulakhabhAI khUbacaMdabhAI parIkha " (pAlaNapuravALA) drasTa (1) 154. zrImatI purIbAI maganalAla ane zrI maganalAla thAvaradAsa cerITebala TrasTa(1) 155 ,, saMdhavI rAyacaMda lallubhAI dhaMdhAvALA TrasTa (1) 156 zeTha vanamALIdAsa jhaveracaMda mahetA TrasTa (1) 157 zAha lallubhAI devacaMda zAha TrasTa (1) 158 dhI arajaNa enDa devajI khImajI sArvajanika TrasTa-mAtuzrI khetabAI ramRtiphaDa (2) 159 zAha kezavalAla kuMvarajI (vAMkAneravALA) TrasTa (1) 160 zeTha vanecaMda avicaLa mahetA (vAMkAneravALA) TrasTa (1) 161 ku. kakilAbena bhogIlAla maNilAla (pIpariyAvALA) tathA zrImati puSpAbena kAntilAla maNilAla tathA jamanAbena metIcaMda lIlAdhara TrasTa (1) 16ra zeThANI hIrAlakSmI pUnamacaMda koTAvALA TrasTa (2) 163 zrI jaina dazA zrImALI suDatALIsa jJAti maMDaLa TrasTa (1) 164 ,, chaganalAla lakSmIcaMda zAha urphe maMgaLadAsa vahuvALA TrasTa (2) 165 me. pannAlAla eNDa sansa TrasTa (1) 16 6 zrI vADIlAla sI. gAMdhI phAunDezana (2) 167. zrI jesiMgalAla lalubhAI phUTa (1) 168. , moMghIbAI jeThAbhAI amaracaMda prabhAsa pATaNavALA TrasTa (1) 169. , zAMtilAla cunIlAla kapAsI raTa (1) 170. , kAntilAla maNIlAla TrasTa (1) 171. zAha oghaDadAsa vaNacaMda TrasTa (1) 172. zAha dAmodaradAsa karasanadAsa TrasTa (1) 173. ,, popaTalAla bhIkhAcaMda TrasTa (2) 174. zrImatI lalitAbena maNilAla bhaNazALI TrasTa (1) pariziSTa-3 kanyA chAtrAlayanA padya saMsthApakenI nAmAvalI ( suvarNa mahotsavanI .javaNI sudhImAM thayela noMdhaNI mujaba) (noMdha-je nAma AgaLa phUdaDInuM nizAna che tenA dAtA pUrva vidyArthIo samajavA.) 1. me. puMjAbhAI dIpacaMda 2. me. vIracaMda pAnAcaMda 3. sva. zrI vardhamAna jeThAbhAI hA. zrI caMdulAla vardhamAna zAha 4. leDI maNIbAI zAMtidAsa AzakaraNa 5. sva. zrI narottamadAsa hemacaMda amaracaMda hA. zrI anilakAta hemacaMda 6. zrI bhIkhAbhAI bhudaradAsa koThArI , tArAbahena jIvaNalAla parIkha 8. me. nANAvaTI phemilI ceriTI phaMDa 9. zrI aMbAbahena maganalAla zAha hA. zrI zAntilAla maganalAla zAha 10. , kAntAbahena kakalabhAI vakIla 11 , jAsUdabahena maNilAla jhaverI Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlayanI vikAsakathA . , prANajIvanadAsa gulAbadAsa hA. zrI cImanalAla prANajIvanadAsa zAha 13. , saralAbahena ratilAla nANAvaTI 14. , hIrAbahena maNilAla vADIlAla nANAvaTI 15. me. kezavalAla premacaMda modI 16. zrI lIlAvatIbahena popaTalAla zAha 17. sva. zrI narotamadAsa jagajIvanadAsa hA. zro menAbahena narotamadAsa 18. zrI padamazI premajI 19. sva. zrI caMdanabahena motIcaMda kApaDIA 20. zrI jagajIvana rAjArAma 21. me. mahAsukharAma lalubhAI TrasTa hA. zrI trikamalAla mahAsukharAma 22. zrI zaNagArabahena jamanAdAsa jhaverI 23. ,, raMbhAbahena harajIvanadAsa rAmajIbhAI zAha 24. ,, khImajIbhAI bhujapurIA drasTa phaMDa | 25. , bharatakumAra caMdulAla pItAMbaradAsa zAha 26. , hiMmatalAla vADIlAla zAha *27. , anubhAI maMgaLadAsa zAha 28. , bhAskararAya viThThaladAsa zAha pariziSTa-4 varSa 1915-16 1916-17 1917-18 1918-19 1919-20 1920-21 1921-22 1922-23 192324 1924-25 1925-26 1926-27 17-18 lena rikaDanI varSavAra yAdI (bAvanamA varSa sudhImAM rIphaMDa maLela) rU A. pA. rUA .pA, 1928-29 502-0-0 15-8-0 1929-30 pa912-0-0 124-0-00 1930-31 3735-5-0 175-0-0 1931-32 4012-3-9 344-0-0 1932-33 3574-5-0 406-0-0 1933-34 13papa1-3-6 495-0-0 1934-35 13592-14-7 1050-0-0 1935-36 11551-6-3 1875-0-0 1936-37 12907-11-0 1937-38 1315-11-0 2671-0-0 1938-39 13528-11-9 2885-0-0 1939-40 13pa70-4-3 3800-0-0 meghajI sojapAla 5001-0-0 nAriphaMDa 687-11 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 207 viSa varSa 1940-41 1941-42 " 1942-43 1944-45 1945-46 1946-47 194-48 1948-49 1949-50 1950-51 1951-52 1952-53 1953-54 rA. A. pA. 17457-4-9 24936-3-6 27255-14-3 32 348-4-0 46247-15-0 49249-6-5 40 396-5-9 39281-10-6 3672-7-3 3pa740-8-9 38520-13-3 42452-15-6 37576-~4948-9-9 1954-55 varSa 1955-56 1956-57 1957-18 1958-59 1959-60 1960-61 1961-62 1962-63 1963-64 1964-65 1965-66 1966-67 . A, pA, 45234-8-3 rU. paisA 54126-25 58921-28 6595-53 89358-11 98623-12 95880-31 109969-81 116374-67 11181-48 118428-87 120943-71 113950-13 pariziSTa-5 vidyAlaya hastakanAM TrasTa kaeNlaro sivAyanAM anya TrasTa phaDe (bAvanamA varSa sudhImAM maLela) 1 zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA sanmAna phaMDa 1,25,515-85 2 zeTha devakaraNa mULajI paradeza abhyAsa drasTa phaMDa 4,174-15 3 zrI mahAvIra lena phaMDa 11,0-00 4 ,, InAma anAmata phaMDa naM. 1 2,500-00 5 zrImatI saralAdevI amRtalAla kALIdAsa meDala TrasTa phaMDa 1,000-00 6 zeTha kezavajI goviMdajI TrasTa phaMDa 1,000-00 7 zrImatI lIlAvatI bhoLAbhAI jhaverI jaina vidyArthinI kaeNlarazipa TrasTa phaMDa 5,750-00 8 zrImatI lIlAvatI bhoLAbhAI jesIMgabhAI dhArmika zikSaNa pAritoSika TrasTa phaMDa 2,500-00 9 Do. vRddhiSa maNIlAla zAha smAraka prAIjha phaMDa 1,000-00 10 De. nagInadAsa je. zAha smAraka TrasTa phaMDa 11 zrI premacaMda nAnacaMda kApaDiyA cAMdavaDavALA smAraka prAIjha phaMDa 1,7pa0-00 12 ,, raMbhAbena dIpacaMda zeTha coTIlAvALA pAritoSika phaMDa 1,000-0 13 sva. caMcaLabena umedacaMda bareDiyA dhArmika pAritoSika phaMDa 1,001-00 14 zrI dIpacaMda kevaLacaMda zeTha coTIlAvALA TrasTa phaMDa 1,000-00 15 ,, jIvatIbena zAmaLadAsa vorA sAyelAvALA drasTa phaMDa 1,000-00 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vidyAlayanI vikAsakathA rU. paisA 4,000-00 1,125-00 16 zrI jaina mahilA, jodhapura-lena kaeNlarazipa phaMDa 17 , zarada-dhIraja zAha smRti pAritoSika phaMDa 18 ,, umedacaMda zelatacaMda baroDiyA phaMDa 19 , yunivarsiTI mATe sAhitya taiyAra karavAnuM khAtuM 20 , enyuala pablikezana khAtuM ,, sAhitya samiti khAtuM , Agama prakAzana (Avaka) khAtu , sArAbhAI maganabhAI modI ucca abhyAsa ziSyavRtti TrasTa phaMDa ,, sArAbhAI maganabhAI modI lona skaoNlarazipa phaMDa 25 ,, kheDA jaina vidyAthI ucca zikSaNa lona skolarazipa phaMDa ,, daherAsarajI bhaMDAra khAtuM 3,840-17 1,000-00 351-00 51,993-15 12,881-80 1,643-12 74,202-90 47,832-74 pariziSTa-6 varSa inAmI yojanAo tathA inAmo meLavanArAo (1) zrI saralAdevI amRtalAla zeTha meDala saMsthAnA 15mA varSamAM, tA. 18-2-34nA roja, zeTha amRtalAla kALIdAse potAnI patnI sI. saralAdevInI smRti arthe rUA. 1000 ApyA. tenA vyAjamAMthI dara varSe be suvarNacaMdraka. eka, yunivarsiTI parIkSAmAM sauthI zreSTha pariNAma lAvanAra saMsthAnA vidyArthIne ane bIje, vArSika saMmelana agAu ramatagamatanI harIphAImAM sauthI suMdara pariNAma lAvanAra saMsthAnA vidyAthIne vyavasthApaka samitinA nirNaya anusAra ApavAnI zarate saMsthAne bheTa ApyA. tenA meLavanArAonI yAdI nIce mujaba che - meLavanAranuM nAma 1929-30 zrI caMdulAla jagajIvana zAha abhyAsa aMge 1930-31 , choTAlAla kezavajI dezI y , jabubhAI ThAkaralAla ghIA aMgabaLa aMge 1931-32 , lAlacaMda bhAIlAla zAha abhyAsa aMge saubhAgyacaMda bhoLAbhAI zAha aMgabaLa aMge 1932-33 , lAlacaMda bhAIlAla zAha abhyAsa aMge 1933-34 saubhAgyacaMda bheLAbhAI zAha 1934-35 ArTasamAM 45thI ochA 1935-36 nagInabhAI popaTalAla zAha abhyAsa aMge ,, pramodarAya makanajI mahetA aMgabaLa aMge 1936-37 , IdulAla bhogIlAla mahetA abhyAsa aMge Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa va meLavanAranuM nAma cImanalAla kALacaMda mAvANI ratilAla zaMkaralAla zAha 1937-38 caturadAsa trikamajI daDIyA 1938-39 1939-40 1936-37 "" 1941-42 "" 1942 -43 1943-44 194041 zAMtilAla vIcaMdra paTaNI 1951-12 ,, 1952-53 "" 1953-54 "3 ,, . 33 "" "" "" 33 "" "" ,, kasturalAla maNilAla DAhyAbhAI zAha 1944-45 tArAcaMda. gIradharalAla saMdhavI maNIlAla AtmArAma zAha 1945-46 1946-47 ATsa 45thI pAchA 1947-48 zrI oTAlAla caMdulAla meArakhIA pukharAja su. cauhANa "" 1948-49 kAntilAla maNIlAla zAha rasikalAla sAMkaLacaMda dozI 1950-51 vasa talAla khImacaMda zAha 1949-50 meghajI narasI geAsara }} 22 "" 39 ,, 22 22 ,, ,, ,, "" 35 ,, "" .. "" "" guNavaMta nyAlacaMda roDa harakIsana tArAcaMda mahetA 1954-55 1952-56 ramezacaMdra premacaMda zAha 1956-57 kirITakumAra kAntilAla parIkha 1957-58 jagadIzacaMdra amRtalAla mahetA 1958-59 kAntilAla paramANaMda zAha 1959-60 navInacaMdra zAmajI deDhiyA 1960-61 caMdrakAnta khumAjI zAha "" ,, kAntilAla bhagavAnajI saMdhavI ,, ramaNIkalAla amRtalAla kADArI jayatIlAla jagajIvanadAsa verA ,, "" jayaMtIlAla jagajIvanadAsa veArA bhavAnajI rAyazI zAha dharamacaMda talakacaMda mahetA zAMtilAla tribhAvanadAsa zAha valAla gAMdhI nAnAlAla kapuracaMda zAha meghajI narasI geAsara laheracaMda cheoTAlAla mahetA jeThAlAla amRtalAla zAhe ramaNIkalAla kIracaMda gAMdhI hetu aMgabaLa age abhyAsa aMge "" ' aMgabaLa aMge abhyAsa aMge aMgabaLa aMge abhyAsa aMge aMgabaLa aMge abhyAsa aMge aMgabaLa aMge abhyAsa aMge abhyAsa aMge ramatagamata aMge abhyAsa aMge "" 209 "" ramatagamata aMge abhyAsa aMge ramatagamata aMge abhyAsa aMge ramatagamata aMge abhyAsa aMge ramatagamata 'ge abhyAsa aMge "" "" ,, ' "" Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 vidyAlayanI vikAsakathA varSa meLavanAranuM nAma 1961-62 ,, zirISa caMdulAla patrAvAlA 1962-63 jitendra choTAlAla desAI 1963-64 dinezacaMdra amRtalAla zAha 1964-65 ,, mukunda amRtalAla zAha 1965-66 , kiraNa jayaMtIlAla zAha 1966-67 ,, rUpikAbena dalapatalAla mahetA (2) zrI. kezavalAla goviMdajI TrasTa skolarazipa rU. 35 valasADavAsI zrI. kezavalAla goviMdajIe rUA. 1000) tenA vyAjano lAbha dara varSe hoMziyAra vidyArthIne maLe e arthe vIla dvArA bheTa ApyA. prAraMbhamAM saMsthAmAM dAkhala thanAra je vidyArthIe meTrIkanI parIkSAmAM saMskRta/ardhamAgadhI bhASAmAM sauthI vadhu mAkarsa meLavyA hoya te A olarazipane pAtra thato. paraMtu, pAchaLathI meTrIkamAM saMskRta/ardhamAgadhInA mAkarsa alaga na maLavAne kAraNe UbhI thayelI agavaDa dUra karavA saMsthAnI lena vidyAthIomAMthI meTrIkanI parIkSAmAM sauthI vadhu mAkarsa samuccaye meLavanArane A skolarazipa ApavAnuM vyavasthApaka samitie tA. 30-7-1937nA roja TharAvyuM. tenA meLavanAranI yAdI A mujaba che: 1976-37 zrI ramaNIkalAla jagajIvanadAsa gAMdhI 1952-53 ,, araviMda jecaMda DagalI 1937-38, gAMDAlAla DAhyAbhAI zAha 1953-54 , kIrti kAnta traMbakalAla zAha 1938-39 , ramaNIkalAla amRtalAla ke ThArI 1954-55 , bhupendra mahAsukhalAla zAha 1939-40 , kaMcanalAla mANekalAla zAha 1955-56 , azokakumAra svarUpacaMda zAha 1940-41 , dharamacaMda talakacaMda mahetA 1956-57 , rameza caMdulAla zAha 1941-42 ,, hiMmatalAla durlabhajI TolIA 1957-58 ,, gautama budhAbhAI zAha 1942-47 , choTAlAla caMdulAla morabIA 1958-59, kizora zAmajI cheDA 1943-44 , popaTalAla cunIlAla mahetA 1959-60 , azvinakumAra tribhovanadAsa zAha 1944-45 , bAbulAla ochovalAla gAMdhI 1960-61 , jazavaMtalAla choTAlAla zAha 1945-46 ,, anubhAI maMgaLadAsa zAha 1961-62 ,, amRtalAla sajajanalAla maMDAta 1946-47 ,, ramaNIkalAla kIracaMda gAMdhI 1962-63 ,, mukunda amRtalAla zAha : 1947-48 , vADIlAla dalasukhabhAI zAha 1948-49 , bAbulAla choTAlAla zAha 1963-64 ,, indukumAra jamanAdAsa karaDiyA 1949-50, jazavaMtalAla premacaMda zAha 1964-65 ,, mahendrakumAra cImanalAla zAha 1950-51 , hasamukhalAla cImanalAla mahetA 1965-66 ,, caMdrakAnta abhecaMda vorA 1951-52 , lakSmIcaMda muLa gegarI 1966-67 , dilIpa harajIvanadAsa zAha (3) hA nagInadAsa je. zAha smAraka pAritoSika rU. 5) (pustaka svarUpe) saMsthAnA 23 mA varSamAM zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA maMtrIoe De. nagInadAsa je. zAha smAraka phaMDamAM ekatrita thayela rUA. 600)nI rakama bheTa karatAM vyavasthApaka samitie tene tA. 4-5-1936 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTA 211 nA rAja svIkAra karyAM. tA. 3-8-1939 nA rAja vyavasthApaka samitie inTara kAmarsa agara bI. koma. nI yunivarsiTI parIkSAmAM ochAmAM ochA pacAsa TakA sahita vadhu mArkasa meLavanAra saMsthAnA vidyArthIne rU. 25) tuM pAritaeNASika pustakonA svarUpamAM DaeNoN. nagInadAsa je. zAhanI smRti arthe ApavAnuM TharAvyuM. ene meLavanAranAM nAma nIce mujaba che-- tha nAma 1939-40 zrI kanubhAI lallubhAI mahetA 1940-41 rasIkalAla cheTAlAla zAhe kanaiyAlAla dharamazI ze ,, "" 1941-42 jayaMtIlAla kalyANajI turakhIyA bI. kAma. "" 1942-43 niyama mujaba guNa meLavanAra vidyArthI nahIM. hAvAthI prAijha Apela nathI. 1943-44 zrI hIrAcaMda phulacaMda zAha 1944-45 hastImala sIvI 1945-46 zAMtilAla pe|paTalAla verA 1946-47 subhASacaMdra DAhyAbhAI jhaverI 1947-48 dhIrajalAla seAbhAgacaMda parIkha 1948-49 phatehacaMdra kasturacaMda parIkha 1949-50 dhIrajalAla seAbhAgacaMda parIkha 1950-51 dhIrajalAla dIpacaMda zAha 1951-12 jayaMtIlAla jagajIvanadAsa mahetA 1952 -53 1953-54 zrI jayaMtIlAla jagajIvanadAsa mahetA 1954-55 guNavaMta nagInadAsa zAha 19:55-56 hasamukha jaya'tIlAla cAMgANI 1956-57 pratAparAya bhagavAnadAsa zeTha 1957-58 IzvaralAla caMdulAla zAha 1958-59 pravINacaMdra magaLadAsa zAha ,, 22 "" "" "" 27 22 "" ,, ,, "" ,, bipinacaMdra jamanAdAsa zAha ,, 1959-60 anilakumAra maNIlAla dezI 1960-61 manubhAI cheTAlAla dezI 1961-62 1962-63 ,, mahendra nagInadAsa zAha 1963-64 mahendra nagInadAsa zAha 1964-65 mahendra nagInadAsa zAha 1965-66 navInacaMdra gAdaDalAla zAha 196}-67 maneAja kezavalAla gAMdhI. ', inTara kaeNmisa niyamAnusAra guNa meLavanAra vidyAthI nahI. hAvAthI prAijha Apela nathI. dd "" ,, "" parIkSA zrI. kAma. .. inTaraphaeNmi bI. kAma. ,, inTaraphaeNmi ,, bI. kAma. "" bI. kAma. inTara kAmasa "" ,, . kAma. "" ,, " epha. vAya. kAmasa pri. yuni. kaeNma epha. vAya. bI. kAma. esa. vAya. bI. koma. bI. koma. epha. vAya. bI. kAma Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vidyAlayanI vikAsakathA (4) zrImatI lIlAvatI bALAbhAI mAhanalAla jhaverI vidyArthinI jaina skolarazipa phaMDa aa. 300 zrI meAhanalAla hemacaMda jhaverIe peAtAnI putravadhUnI smRti arthe rUA. 2000)nI kiMmatanA " dhI amadAvAda eDavAnsa mIlsa ''nA 5% vyAjanA 20 prekaransa zera bheTa ApatAM vyavasthApaka samitie tene svIkAra karyo. kanyA keLavaNInA uttejana arthe A kuMDanA vyAjanI rakama dara varSe muMbaI yunivarsiTI/esa. esa. sI. kherDanI parIkSAmAM sauthI vizeSa mArkasa meLavanAra jaina zvetAMbara mUrti pUjaka vadhu abhyAsa cAlu rAkhanAra vidyArthinIne ziSyavRtti rUpe ApavI e TharAva pasAra karyAM. A ziSyavRtti nIcenI vidyArthinIoe meLavI cheH-- 1940-41 zrI dhairya bALA chaganalAla pArekha 1941-42 6, yAbena lAlabhAI zeTha 1942-43 kumuda sAMkaLacaMda zAha 1943-44,, kuMdana nAttamadAsa kApaDiyA 1944-45 uSA dIpacaMda cAkasI 1945-46 jyotibALA lAlabhAI laThThA 1946-47,, subhadrAbena bhAgIlAla zAha 1947-48 3, vINA jayavadana zAha 1948-49 3, guNavaMtIbena amRtalAla zeTha 1949-50 vitAdinImena peApaTalAla zAha 1950-51, vIrabALA nagInadAsa pArekha 1951-para, biMdu trIkamalAla zAha 1952-53 sarayU zAMtilAla kApaDIyA 1953-54 niraMjanA bhAgIlAla zAha ,, "" "" ,, "" "" 1958-59 1959-60 1960-61 1961-62 1914-15 3 pramIlA caMdrakAnta zAha 1955-56 lakSmI ratanacaMda nahAra 1956-57 sarAjabALA nagInadAsa zAha 1957-58 nilanI nagInadAsa parIkha >> ,, "" nAma Do. hasamukhalAla cImanalAla mahetA DA. bhAgIlAla caMdulAla dezI zrI niraMjana giradharalAla saMdhavI zIrISa caMdulAla patrAvAlA "" "" 1958-59 mInAkSI vasaMtalAla mahetA 1959-60 3, ilA khImajI deDhiyA 1960-61,, vijayA zAmajI gAlA 1961-62, sunaMdA cunIlAla kApaDiyA 1962-63 ha'sA trileAkacaMda parIkha 1963-64,, rITA azAkadra zAha ane ,, AzA anetarAya zAhe 1964-65,, jayavaMtI punazI deDhiyA 1965-66,, latikA zAMtilAla paTaNI 1966-67 hInA hIrAlAla zAha (5) DeDa, vRddhIza maNilAla zAha smAraka pAritoSika rU. 45) AphrikAthI khAsa abhyAsAthe bhArata AvI ema. bI; khI. esa.nI padavI meLavI mAtra cha mAsamAM ja akALa avasAna pAmelA DeA. vRddhIza maNIlAla zAhanI smRti satata jIvaMta rAkhavA temanA nAnA bhAI zrIvIyeSa maNIlAla zAhe saMsthA pratyenA sadbhAvanA pratIkarUpe rU. 1000) bheTa ApyA, jene vyavasthApaka samitie sAbhAra svIkAra karyAM. yojanA anusAra 4% vyAjanI rakamanAM pustaka meDikala lAInamAM yunivarsiTImAM zreSTha pariNAma lAvanArane DA. vRddhIza maNIlAla zAhanA smArakarUpe Apa vAmAM Ave che. tene meLavanArAnAM nAma nIce mujaba che:-- va ,, "" parIkSA phAInala ema. bI., khI. esa. ,, prathama varSa 23 "" .. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTA va 1962-63 1963-64 1964-65 1965-66 1966-67 acaratalAla narapatalAla lAla ,, (6) zrImatI raMbhAbena dIpacaMda zeTha (cATIlAvALA) pAritASika 2. 45 zrI. dIpacaMda kevalaca'da zeThe peAtAnI patnInI smRti arthe rU. 1000) bheTa ApatAM vyavasthApaka samitie tA. 17-8-1962nA rAja tene svIkAra karyAM. cAjanA mujaba 4% vyAjanI rakamanAM jainadharma agara tattvajJAnanAM pustake prativarSa Asa agara enjiniyariMga lAInamAM yunivarsiTI parIkSAmAM sauthI uttama pariNAma lAvanArane bheTa ApavAmAM Ave che. tene meLavanArA nIce mujaba cheH va nAma parIkSA "" ,, 1961-62 zrI uddeza amRtalAla zAha 1962-63 1963-64 "" "" "" "" ,, ' ,, nAma pravINacadra bhAgIlAla zAha pravINacaMdra bhAgIlAla zAha azAka manasukhalAla dozI kiraNa jaya'tIlAla zAha .. 22 varSa nAma 1961-62 zrI kezavalAla cunIlAla zeDa 1962-63 mahendra nagInadAsa zAha 1963-64 dinezacaMdra amRtalAla zAha aneApacada ratilAla veArA kezavalAla cunIlAla zeTha mukuMda amRtalAla zAha rUpikAbena dalapatalAla mahetA 1964-65 rUpikAbena dalapatalAla mahetA 1965-66 ramezacaMdra caMdulAla zAha 1966-67 ,, mukeza kAntilAla desAI ,, prathama varSa bIjI va prathama va 1964-65 1965-66 prathama varSa, keniM. enji esa. vAya. bI. e. kemi. enji. trIjI va 1966-67 mukunda amRtalAla zAha "" (7) zrI. khemacaMda nAnacaMda kApaDiyA ( cAMdavaDavALA) smAraka pAritoSika parIkSA ,, .. saMsthAnA pUrva vidyArthI nAIjiriyAmAM rahetA DaeNmAM. kAMtilAla khemacaMda kApaDIAe temanA pitAzrInI smRti arthe rU|. 1750nA niyata rUA. 75)nI vyAjanI rakama prativarSAM prathama agara dvitIya varSanI krama anusAra ArTIsa, kema agara sAyansa lAinamAM zreSTha pariNAma lAvanArane pustakAnA svarUpamAM pAritoSika ApavuM--A zarata sahita yAjanAnA vyavasthApaka samitie tA. 19-8-1962nA rAja sAbhAra svIkAra karyAM. tene meLavanArAnI yAdI nIce mujaba cheH---- esa. I. khI. I. khI. e. "" ka 213 22. parIkSA inTara Asa (8) sva. ca'caLabena umeca'da arADiyA dhArmika pAritASika zrI. umedaca'da dolatacaMda barADiyAe rUA. 1001)nI rakama bheTa ApatAM tA. 17-8-1962nA rAja vyavasthApaka samitie tene svIkAra karyAM. saMsthAnI badhI zAkhAomAM sauthI ucca kakSAnI pri. yuni. kAma epha. vAya. bI. esasI. epha. vAya. bI. e. pri. yu. kAma. pri. yu. sAyansa. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 vidyAlayanI vikAsakathA parIkSAmAM je vidyArthIno abhyAsa uttama hoya tene vyAjanI rakamanuM pAritoSika vyavasthApaka samitinA nirNaya anusAra ApavuM. A pAritoSika nimna vidyAthIoe meLavyuM che - nAma. zreNuM 1962-63 zrI jayaMtakumAra kezavalAla zAha caturtha zreNI. 1963-64 , praphulacaMdra jecaMda mahetA paMcamI zreNI. 1964-65 , dhanasukha rAjapAla vorA 1965-66 ,, azoka chaganalAla zAha 1966-67 , cInubhAI zAMtilAla zAha (9) zrI dIpacaMda kevaLacaMda zeTha coTIlAvALA TrasTa phaMDa - zrI. dIpacaMda kevaLacaMda zeThe rUA. 1000)nI rakama bheTa karatAM vyavasthApaka samitie tA. 10-9-63 nA roja svIkAra karyo. tadanusAra rUA. 1000)nA 4 % vyAjanI rakamanAM dhArmika, tatvajJAna ke caritrane lagatAM pustaka prativarSa vArSika dhArmika parIkSAnI prathama zreNImAM prathama AvanArane bheTa ApavAmAM Ave che. nIcenA vidyArthIone Ano lAbha maLyo che nAma zreNI 1963-64 zrI dinezacaMdra amRtalAla zAha prathama zreNI. 1964-65 , vilAsa benDIcaMda zAha 1965-66 , praphula choTAlAla zAha 1966-67 , zIlAMka caMdulAla mahetA (10) zrI, jIvatIbena zAmaLadAsa vorA (sAyalAvALA) TrasTa phaMDa zrI rAjapALa zAmaLadAsa vorAe rUA. 1000nI rakama pAritoSika arthe bheTa ApatAM vyavasthApaka samitie tA. 10-9-1963nA roja tene sAbhAra svIkAra karyo. tadanusAra rU. 1000)nA 41% vyAjanI rakamanAM jIvanacaritra, tatvajJAna agara jainadharmanAM pustake dara varSe vArSika dhArmika zreNImAM prathama AvanArane bheTa ApavAmAM Ave che tene meLavanAra vidyArthIo nIce mujaba che - nAma 1963-64 zrI kiraNa jayaMtIlAla punamacaMda zAha dvitIyA zreNI 1964-65 , kiraNa yaMtIlAla punamacaMda zAha ) vilAsa benaDIcaMda zAha 1965-66 , praphula choTAlAla zAha ane te prathama zreNI , kIrtikumAra dhIrajalAla zAha ) tRtIyA zreNI 1966-67 4 zIlAMka caMdulAla mahetA prathama zreNI (11) zrI zaradU-dhIraja zAha smRti pAritoSika phaMDa tA. 18-7-1965nA roja Akasmika avasAna pAmela saMsthAnA pUrva vidyArthIo zrI zaradda kanaiyAlAla zAha ane zrI dhIrajalAla devacaMda zAhanI smRti mATe temanA mitravarge rU. 1125) ekatrita karI tenI vyAjanI Avaka rU. 50)nI kiMmatanAM vijetAnI pasaMdagI pramANenAM pustake bI. esa. varSa zreNI Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa pariziSTa 215 sI. DigrI varSanI parIkSAmAM muMbaI vidyAthIgRhamAMnA sarvottama guNAMka meLavanAra vidyArthIne pAriteSika rUpe ApavAnI zarate saMsthAne bheTa ApatAM vyavasthApaka samitie tA. 1-3-196nA roja tene svIkAra karela che. te nIce mujaba vidyArthIoe meLavyuM che - nAma parIkSA 1965-66 zrI dineza amRtalAla parIkha bI. esa. sI. 1966-67 i mayUra dharamadAsa pArekha ' (12) inAma anAmata phaMDa zeTha zrI somacaMda uttamacaMde Apela rU. 2500)nA vyAjamAMthI dara varSe dhArmika parIkSAmAM zreSTha pariNAma lAvanAra vidyArthIone dhArmika agara navajIvana TrasTanAM pustakarUpe pAritoSika ApavAmAM Ave che. pariziSTa-7 18 vidyArthIonuM vargIkaraNa tathA parIkSAnA pariNAmenI TakAvArI varSa lena piga hAphapeiMga TrasTa kula parIkSA pAsa TakA ApI 1915-16 12 7 18 1916-17 1917-18 1918-19 1910-20 1920-21 1921-22 1922-23 1923-24 1924-25 1516 1926-27 1927-28 1928-29 1928-30 1930-31 1931-32 1932-33 1933-34 107 1934-35 113 | | | | | | | | | / - 8 8 8 9 | | | | | | | | | | | 45 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 - 82 101 134 237 vidyAlayanI vikAsakathA varSa lena peiMga hAphapeiga TrasTa kala parIkSA pAsa TakA ApI 1935-36 8 113 6i5 1936-37 A , 80 1 ya 6 111 95 85 137-38 5 17 11 5 108 74 75 1938-39 117 78 1939-40 118 1940-41 115 1941-42 116 1942-43 129 82 1943-44 127 106 1944-45 177 160 1945-46 117 182 152 1946-472 139 224 179 1947-483 151 1948-494 164 233 184 1949-50 144 181 147 1950-51 113 183 150 1951-52 179 183 1952-53 75 173 1953-54 82 198 1954-555 103 241 1955-56 147 1956-57 150 330 1957-58 149 332 308 1958-59 108 316 289 1959-60 304 281 1960-61 25 - 282 1961-62 102 313 1962-63 113 328 1963-64 108 73 332 306 1. muMbaI parelamAM zrI gokaLabhAI mULacaMda hosTela saMsthAne vAparavA maLI. 2. vidyAlayanI amadAvAda zAkhAnI zarUAta thaI. 3. vidyAlayanI pUnA zAkhAnI zarUAta thaI. - 4, zrI gokuLabhAI mULacaMda jaina hosTela pAchI soMpI dIdhI. 5. vidyAlayanI vaDodarA zAkhAnI zarUAta thaI. 5 195 212 282 332 298 305 298 290 315 52 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa varSa 1964-65 115 1965-66 118 115 196-66 149=C/ & 1 va lAna 1915-40 78 1940-43 ' 1941-42 4243 5 1943-44 3 1944-45 1 1945-46 5 194 g 197-42 ma 1948-49 1 19-2 4 1950-51 ' 1951-52 1 1952-53 153-54 114-55 155-1 15-16 5 158 9 56 5 bI.e. bI.esa. bI.koma bI.I. ema.bI. ela.ela. sI. cAre bI.esa. bI. viSaya Ayurveda 18 ' 5 1 peiMga 7 3 15 du ra 7 5 3 91 7 4 1. ' 1 5 5 pariziSTa-8 vavAra judA jhudA viSayanA grejyueTA noMdha :--pahelAM pacIsa varSanA AMkaDA varSavAranA badale samuccayarUpe ApyA che; tenI vigato vidyAlayanI pacIsa varSanI kAryavAhI nA 12 pAnA upara che, 32 p ' hi 13 5 5 1 hApeIMga 5 7 45 41 11 12 3 5 1 j T 1 5 47 - 1 1 123 131 143 155 . 2 3 5 3 g 11 ma 5 } 7 hi voy 1 1 kula 1 5 OM 10 1 6. vidyAlayanI vallabhavidyAnagara zAkhAnI zarUAta thaI. xx 358 1 x bI.bI.esa. DiplomA anya kAma.sI. Teka. Ayurveda (TekSaTAila) 1 1 ra 3 1 1 parIkSA ApI 1 316 343 308 1 1 1 i 217 pAsa kA { p 1/ 1 - 1919 89 24 y r r ulde 149 21 25 1. 23 17 19 35 29 38 19 27 32 31 1 51 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 va bI.e. ela.ela. bI. 1958-59 OM 1959-60 ' 1960-61 1961-62 1962-63 e 1963-64 p 1964-65 5 1965-66 2 1966-67 7 nruta vidyAlayanI vikAsakathA bI.esa. bIY=Ama bI,I. ema.bI. bI. bI.esa. DiplomA anya kula cAre bI.esa. phArma. sI. DeTa. viSaya Ayurveda Ayurveda (TekSaTAIla) sI. 3 1944-45 3 1945-46 4 1946-47 da 3 9 1247-48 12 11 1948-49 10 8 1949-50 22 5 1950-51 16 16 1951-12 18 17 1952-53 24 23 1953-54 25 20 1954-55 32 26 1955-56 39 33 1956-57 42 35 1957-58 41 38 1958-59 39 32 5 3 11 17 18 15 kula 202 22 5 g 3 huM ra 5 13 16 21 15 24 30 35 29 e } ra 14 7 13 14 16 1 15 11 20 - ph 13 15 11 24 228 213 198 13 pariziSTa--9 30 }} 100 100 2 15 100 | 1 5 11 3 81 4 94 91 1 75 2 2 1 kanyAchAtrAlaya : parIkSAnu pariNAma, grejyueTa vargIkaraNa tathA ziSyavRtti ( tA. 31-5-67 sudhImAM) varSa kula parIkSA pAsa TakA bI.e. bI.TI . ema.bI. DI.e. ziSyavRtti rakama esa.sI. bI.esa. esa.ek. ApI jI.e. anya 1 100 4 9 94 g 3 } 4 T } 4 1 1 1 1 1 1 ja ja 1 ma R 1 19 ma 37 1 m hy fy lh hmy 1 1 1 4 4 2 ' 1 1 43 1 1 3 1 x 4 % je para para ra ra 70 41 1213 554 900 2,950 3,850 3,250 3,275 4,300 3,900 4,50 4,700 },00 7,425 7,425 },225 5,700 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTA va kula parIkSA ApI 1959-60 47 46 1960-61 55 46 1961-62 66 13 1962-63 64 46 1963-64 63 17 1964-65 67 60 1965-6} }} 16 1966-67 79 dara 44 44 53 40 51 57 *47 17 5 } 7 "" pAsa TakA bI.e. jI.e. ""> 9 3 96 4 100 4 87 ' 88 4 5 4 1 219 bI.TI bI. ema.bI. DI.e. ziSyavRtti rakama esa.sI. bI.esa. esa.esa. anya 3 zrI caMdulAla nAnacaMda zAha 4 jeThAlAla mAnasiMga dAmANI 33 1 1 4 * 3 "" 84 97 kula 48 4 13 26 12 1,58,654 noMdha-1965-66 sudhImAM judA judA viSayAmAM 103 bahene grejyueTa thaI hatI. sane 1966-67 daramyAna 21 bahenA grejyueTa thatAM grejyueTa thanAra baheneAnI kula saMkhyA 124nI thAya che. 21nuM vargIkaraNa ahIM ApI zakAyuM nathI. pariziSTa-10 zrI mahAvIra leAna phaMDa sane 1920-21mAM bApusAheba zrI jIvanalAla pannAlAla taraphI rU|. 7500) uparAkta kuMDa mATe bheTa maLyA, jeneA uddeza paradeza abhyAsa karavA janAra vidyArthIne pUraka sahAya ApavAneA hateA. pAchaLathI temaNe bInna rUA. 1500) umerI rUA. 9000)nuM' kuMDa karyuM. zeTha zrI maNIbhAI geAkaLadAsa mULaca Mde rUA 2000) bheTa ApyA. kula rakama rUA. 11000)nI thaI. kUMDane lAbha lenAra vidyArthI e nIce mujaba cheH-- 1 zrI pyArelAla jaina 2 haiM|. nagInadAsa jagajIvanadAsa zAha. ' "" 9 DaeNoN. bAbulAla kesarIcaMdajI zarAph 10 zrI rAhitakumAra jIvaNalAla pArekha 11 zAMtilAla devajIbhAI zAha jazavaMtasiMhajI leADhA cadrakAnta maNilAla paTela zAMtilAla jayaMtIlAla zAha rajanIkAMta kacarasiMga gAMdhI. ma 1 4 1 ra ra 1 1 1 },950 8,250 11,800 11,425 11,125 11,575 14,400 17,400 12 madhusUdana hiMmatalAla kAmadAra A bAra vidyArthIomAMthI pahelA vidyArthI zrI pyArelAla jaina sivAya badhAnI leAna pAchI AvI gaI che; ane pyArelAlajI pAse rUA. 8000) leNA bAkI che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 pariziSTa-11 zrI devakaraNa muLajI paradeza abhyAsa phaMDa. saurASTranA vIsA zrImALI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina vidyArthIone paradeza abhyAsa mATe pUraka rakamanI sahAya rUpa leAna ApavAnA prAraMbha 1964mAM karyA. tA. 31-5-1967 sudhImAM rUA. 12500)nI nIce mujaba sahAya ApavAmAM AvI cheH 1. zrI. anApada ratilAla vAra 2. ajitakumAra hiMmatalAla zAha vIrendrakumAra nagInadAsa mahetA 4. hukumAra rasikalAla dozI 5. anilakumAra zAMtilAla mahetA mahezacaMdra hiMmatalAla veArA kiraNakubhAra kapuracaMda zAha dineza amRtalAla parIkha *+ *+1926-29 *+1929-30 . ' "" 22 '',. 4000 7. 4000 3000 27 9. harakIzana maNIlAla vo AmAMthI zrI ane pacaMda ratilAla verAe pAtAnI lona cUkate karI che; ane zrI ajitakumAra hiMmatalAla zAhe rU|. 1,250 pAchA mokalAvela che. 27 oN. 1925-2 6 zrI. 23 ' "" '' va nAma +1915-18 zrI. choTAlAla vamacaMda zropha bI. e. +1918-19 sAMkaLacaMda jeThAlAla zAha. bI. e., elaela. bI. chaganalAla nAnacaMda zAha bI. koma. +1919-21 *+1921-23 goviMdalAla UjamazI zAha bI. e, elaela. bI. *+1923-24 cImanalAla somacaMda zAha bI. e. *+1924-25 cImanalAla semada zAha bI. e. tathA nagInadAsa dolatarAma zAha (tA. 21-4-26 sudhI ) vallabhadAsa mANekalAla parIkha bI. e. ( tA.30-11-26 sudhI ) DaeNA. nagInadAsa jagajvanadAsa zAha pIeca. DI. nagInadAsa jagajvanadAsa zAha pIeca. DI. nagInadAsa jagavanadAsa zAha pIeca. DI. ,, zrI. hi`matalAla zAmaLadAsa dezI bI. esasI. 33 22 vidyAlayanI vikAsakathA pariziSTa-12 gRhapatie mukha rUA. 2500 2500 2500 2500 2500 4000 1. je nAmeA AgaLa kUdaDInu nizAna mUkyuM che te vidyAlayanA jUnA vidyArthI e che; ane je nAmeA AgaLa cokaDInuM nizAna che temanI sevAe mAnada ( vetana vagaranI ) che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa va * * * * * nAma 1930-32 zrI harilAla zivalAla zAha bI. e., bI. TI. 1932-33 ,, mohanalAla hIrAcaMda zAha (3 mAsa sudhI ) , dalapatalAla viThThaladAsa mahetA 1933-34 ,, dalapatalAla viThThaladAsa mahetA *+1934-35 vIracaMda meLApacaMda zAha bAra-eTa-le vIracaMda meLApacaMda zAha bAra-eTa-le , dalapatalAla viThThaladAsa mahetA aMbAlAla caturabhAI zAha bI. e. *1935-37 aMbAlAla caturabhAI zAha bI. e. 1937-46 kAMtilAla DAhyAbhAI kerA ema. epha DI. ela. (sane 1946 thI mahAmAtra) 1946-17 cInubhAI amRtalAla zAha, bI. e. 1947-48 kAMtilAla jagajIvanadAsa dezI ema. e. 1948-49 pAzavIra rUpazI motA ( traNa mAsa ) bhogIlAla choTAlAla koThArI ema. e. 1949-50 bhogIlAla choTAlAla kekArI ema. e. -1950-51 navInacaMdra hiMmatalAla zAha bI. e. 1951-53 , bhogIlAla choTAlAla koThArI ema. e. +1953-63 ,, kAMtilAla maNIlAla kApaDIA bI, kema, bI.e., elaela, bI. :4+1963-64 zrI. araviMda AzArAma zAha ema. esasI. ka+1964 thI , kezavalAla cunIlAla zeTha bI. e. zrI gokuLacaMda muLacaMda hosTela muMbaI mohanalAla dalAbhAI zAha bI. e. (onarsa) bipinacaMdra hIrAlAla kApaDIA. pIeca. DI. 1946-47 , manasukhalAla amRtalAla dozI, ema. e. (onarsa) *1947-48 , kAMtilAla jagajIvanadAsa dezI ema. e. 1948-49 ,, bhogIlAla choTAlAla jeThArI ema. e. (zAkhA baMdha thaI amadAvAda zAkhA (1946 thI) 1946-51 - cinubhAI nagInadAsa DokaTara bI. e., bI. kema, elaela. be 1951-54 , kAMtilAla giradharalAla zAha 4+1954-61 , sajajanasiMha nAthusiMha mahetA bI. koma 1961-62 ,, jayaMtIlAla aMbAlAla zAha bI. e. 1962 thI , dAmubhAI na gAMdhI ema. e., elaela. bI. pUnA zAkhA (1947 thI) *1946-47 ,, harakhacaMda hemacaMda zAha ema. e., bI. TI. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 1947-48 zrI zAMtilAla zAha 1948-50 *+1950-58 caMdrakAMta vIracaMda paTaNI ema. e., elaela. bI. 1958-60 zAMtilAla khemacaMda zAha ema. e. *1960-61 aze!ka maNIlAla kAhArI 1967 68 1961-62 haribhAI ena. paTela 1962 thI ,, "} 31. zrI. "" "" 22 "3 paMDita zrI vrajalAlajI paMDita darabArIlAlajI. "" "3 23 "" ?? paMDita nAgezajI. paMDita bhagavAnadAsa harakhacaMda "" paMDita ,, paMDita mahendrakumAra vAdarAnI zAkhA ( 1954thI) mohanalAla nagInadAsa zAha hasamukhabhAI sI. zAha, ema, esasI. pariziSTa 13 dhArmika zikSaka zrI bipinacaMdra jI. jhaverI. vallabhavidyAnagara zAkhA (1967 thI ) atyAra sudhImAM nIce mujaba vidvAnAe muMbaImAM tema ja zAkhAomAM dhArmika zikSakanI kAmagIrI majAvI che.-- muMbaI khuzAladAsa jagajIvanadAsa .. 31. indracaMdrazAstrI pati zrI IzvaracandrajI nagInadAsa ma. mahetA zAntilAla maNilAla vArA meAhanalAla DholAjI zAhe bipinacaMdra hIrAlAla kApaDiyA navInacaMdra a. dozI vijayamUrti jaina atyAre zro navInacaMdra a. dAzI muMbaI gokuLadAsa mULacaMda jaina hosTela zrI meAhanalAla dAlAjI zAhu muMbaI OMoN. bipinaca`dra hIrAlAla kApaDiyA zrI navInacaMdra a. dezI amadAvAda zAkhA paMDita zrI ecaradAsa jIvarAja dezI padmAnAbhajI nI zrI ratilAla dIpacaMda desAI ,, pre. zrI zrI vidyAlayanI vikAsakathA atyAre-- DA. zrI nagInadAsa je. zAha "" "" 23 vI. ema. zAha zAntilAla ma. verA pUnA zAkhA zAMtilAla pAnAcaMda zAha sumatilAla zAha caMdrakAnta vIracaMda pANI zAMtilAla ke. zAha vAdarA paDita zrI lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI ( zarUthI te atyAra sudhI cAlu) Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa zrI kezavalAla premacaMda meAdI suracaMda pu. badAmI 23 pati zro becaradAsa jIvarAja dozI zrI umedacaMda DI. bareDIA "" 39 "" 33 pAnAcaMda khuzAla ,, ,, prasannamukha su. badAmI paMDita zrI sukhalAlajI "3 pariziSTa-14 dhArmika parIkSakA ( muMbaI tema ja zAkhAmAM judA judA mAM dhAmika parIkSaka tarIke sevA ApanAra vidvAneAnI yAdI) preA. eca. DI. velanakara pro. e. ena. upAdhye (kAlhApura kaoNleja) preA. jagadIzacadra jaina kuMvarajI ANaMdajI meAhanalAla 6. desAI pro. vrajalAla meAhanalAla zAha zrI saubhAgyacaMda u. dozI *tehacaMda jhaverabhAI cImanalAla je. zAha cunIlAla mULacaMda kApaDiyA meAhanalAla bha. jhaverI ,, . 5. bhagavAnadAsa harakhacaMda 5. dalasukhabhAI mAlavaNiyA zrI caMpakalAla DI. zAha OM. jyaMtIlAla su. badAmI OM|. bhagavAnadAsa ma. mahetA zrI nagInadAsa ma. mahetA meAhanalAla dI. ceAkasI .. "" khuzAladAsa jagajIvanadAsa >> pUjya muni zrI puNyavijayajI zrI ramaNIkalAla ma. meAdI naTavaralAla ke. zAha meAhanalAla delAjI zAhe AcArya' zrI vijayakastUrasUrijI zrI bipinacaMdra jI. jhaverI zrI zAntilAla maNIlAla verA OM. amRtalAla gepANI paMDita zrI ratnezajI zrI navInacaMdra a. dezI. >> ramaNalAla sI. kAhArI 'bAlAla caturabhAI .. 39 ,, mAvajI dAmajI zAha hIrAlAla devacaMda zAha paMDita zrI:zvicaMdrajI DaoN. jitendra jeTalI zrI jasubhAI maNIlAla zAha vasatalAla khI. kApaDiyA 33 pUjya munizrI yAnavijayajI zrI kezarIcaMda temacaMda zAha kAntilAla maNilAla kApaDiyA ,, pUjya paM. zrI ramaNIkavijayajI, zrI cunIlAla bAbarabhAI zAha ,, pravINacaMdra jayaMtIlAla zAha pUjya AcArya zrI vijayavikAsasUrijI pUjya paM. zrI darzInavijayajI gaNI zrI aMbAlAla nagInadAsa zAha paDita zrI amRtalAla meAhanalAla zrI zAMtilAla cheTAlAla zAha lAlacaMda ke. zAha "" 5. zrI zrI zAntilAla nagInadAsa zAha bAlAla premacaMda zAha "" ratilAla dIpacaMda desAI DaeNA. iMdukalAbena jhaverI rara3 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vidyAlayanI vikAsakathA pariziSTa-15 zAkhA samitinA pUrva tathA cAlu sabhya tema ja zAkhA vidyAthI grahonI saMpakasamiti amadAvAda zAkhA samiti vaDodarA zAkhA samiti pUrva saLe. pUrva sabhyo zrI lAlabhAI cImanalAla zAha ,, dhIrajalAla dhanajIbhAI zAha zrI chaganalAla lakSmIcaMda zAha De. sabhAgacaMda bhoLAbhAI zAha , vADIlAla maganalAla vaidya , narottamadAsa kezavalAla jhaverI ,, lAlacaMda naMdalAla vakIla ,, lAlabhAI umedacaMda laTTA , zAMtilAla nyAlacaMda gAMdhI cho. sAMkaLacaMda ena. zAha , rasikalAla dalasukhabhAI zAha cAlu sabhyo , nAgakumAra nA. makAtI zrI zAMtilAla puMjAbhAI zAha ,, lAlabhAI lallubhAI parIkha cAlu sabhyo , caMdulAla umedacaMda zAha zrI jamanAdAsa kALIdAsa jhaverI , kanubhAI lallubhAI mahetA ,, cImanalAla chaganalAla zAha Do. jayaMtIlAla jagajIvanadAsa vorA lAlacaMda bhAIlAla zAha zrI harilAla ravacaMda zAha (maMtrI). , kAntilAla cImanalAla zAha ,, kacarAbhAI nAthAlAla zAha (maMtrI) jazubhAI ma. zAha (maMtrI) pUnA zAkhA samiti ,, rasikalAla chaganalAla zAha (maMtrI) pUrva sabhya zAkhA vidyAthI grahonI saMparka samiti zrI vinAyaka kuMvarajI zAha zrI prANalAla kAnajIbhAI dozI cAlu sabhyo , ramaNalAla nagInadAsa parIkha zrI kAMtilAla gagalabhAI ,, maganalAla bhagavAnajI zAha ,, maNIlAla mANekacaMda ,, ratilAla cImanalAla koThArI kesarIcaMda javAramala lalavANI , pravINacaMdra hemacaMda kApaDiyA kAntilAla maganalAla pArekha jayaMtIlAla ratanacaMda zAha ,, caturadAsa maNIlAla zAha ,, manubhAI gulAbacaMda kApaDiyA popaTalAla rAmacaMdra zAha (maMtrI) , caMdulAla vardhamAna zAha Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje lokApayogI sAhitya Ban Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya eTaluM upayeAgI ane kalyANakArI che ke e jaina-ajaina badhAnI pAse paheAMce evA prayatna thavA joI e. Aje vizvazAMtine mATe jaina siddhAMtAnA pracAranI khUba jarUra che. pU. A. vijayavallabhasUrijI bhAvanagara : vi. saM. 2008, mAgasara sudi 7 zrI AtmakAMti jJAnamaMdiranA udghATana prasaMge O gujarAtI jaina sAhityane joI e eTaluM prAtsAhana maLela nathI. A dizAmAM vizALa yeAjanA rUpe nahIM paNa sArI gatie vyavasthitapaNe pagaraNa mUkavAnI jarUra che. zrI meAtIca'da gi. kApaDiyA su*baI : tA. 20-3-1949 : sanmAna samArabha prasaMge Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANalakSI vicAra lekhaka : pUjya munirAja zrI nyAyavijayajI, nyAyavizArada, nyAyatI zAsathI sIdhA anubhava sarjAtA nathI, paNa zAstropadezanA yAgya parizIlana khAda mumukSu jyAre antayeMganI sAdhanAno mArga grahaNa kare che tyAre e sAdhanAnA vikAsamAMthI, zAstrothI na meLavI zakAya evA anubhava tene prApta thAya che. A prakAranA ujajavaLa anubhavamAMthI sarjAtu zAstra yathA ane zreyaskara hAya che. Ama anubhavanuM sthAna khahu UMcuM che, zAstranI bhUmithI bahu UMce che. duniyAmAM zAstrAnA pravAheA keTalI badhI bhinna bhinna vicAradhArAemAM vahI rahyA che! emanA ( zAztrAnA) praNetA RSie samAna bhUmikAnA nathI. te badhAnI AMtarika ni latA tathA samatA sarakhI nathI. zAstravidyAnA mahArathI mahApuruSa AcAryAM vacce keTalA ane kevA matabhedo jovAmAM Ave che! ane svamantavya viSe samatulA na rahetAM tenA pratipAdanamAM Avezane vaza thayelA paNa joI zakAya che. RiSae ane AcAryonA paraspara khaMDanamaMDanathI bharelAM zAstrA kaI ochAM che ? A prakAranA vikaTa vAvaMToLathI mUMjhAI akhA bhagata khelI gayA ke " akhA kahe adhArA kUvA, jhadhaDA cukAvI kArDa na muo. kahevAnI matalaba e che ke zAstramehe zAstranA pUjaka na thatAM peAtAnI prajJArUpa pradIpane sAthe rAkhI zAstravihAra karavAmAM kSemakuzala che. dareka samajadAre koI paNa zAstra-jaLa cA upadeza-jaLane peAtAnI svastha buddhirUpa gaLaNAthI gALIne ja levAmAM DahApaNa che. zAztrArUpa samudramAMthI " marajIvA " thaI meAtI kADhavAnAM cheH e rIte zAztrAthI kAma levAnuM che; paNa DUbI maravA mATe koI eka zAstrane kUve banAvavAnu` nathI. A, pArama zAstrAmAM jJAnasampatti tathA pavitra vicArasampatti ghaNI bharI che. chatAM zAstrA lAMkha bhUtakALanA jhaMjhAvAtAmAMthI pasAra thaI AvyAM che e vastu paNu, zAstrAnA avaleAkanamAM peAtAnI sahaja taTastha buddhinA upayAgane sAthe rAkhavAnI Ava zyakatA sUcave che. keruM " khAkhAvAkathaM pramANuM " na cAle. "" Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha AjanA pratibhAzAlI prAnA vicAre zAstra paraMparAthI viruddha jaNAtA hoya toye tethI na bhaDakatAM te vicArene samatAthI vicAravA ghaTe; ane, ThIka lAge che, satyazodhakanI hesiyatathI te vicArone potAnI vicArapUjImAM bheLavavA ghaTe. koInA paNa vicAra eTale aMze yukta-upayukta lAgatA hoya teTale aMze temanI kadara karavI ghaTe. e satyapUjA yA jJAnapUjAnuM prazasta lakSaNa che. satyane mATe zAstra che, paNa zAstrane mATe satya nathI. je satya che, je vicArapUta athavA buddhipUta che, yuktisiddha ane hitAvaha che tene zAstra uthalAvI zake nahi; uthalAvavA jAya te te pite ja UthalI paDe. je buddhithI agamya-buddhinI paherAnI bahArahoya tenI sAme to virodha karavAnI zakyatA ja kyAM che? tevI bAbatamAM gama na paDe teye cupakI ja rAkhavI paDe. paraMtu buddhiviruddha hoya (buddhi vAMdho uThAve) evuM, lokahitaviruddha hoya evuM tattva zAstrathI (zAstra kahe che mATe) mAnI levAya nahi. bRhaspati smRtimAM kahyuM che : kevalaM zAstramAzritya na kartavyo vinirNayaH / yuktihInavicAre tu dharmahAniH prajAyate // arthAta kevaLa zAstrane AdhAra laI nirNaya karI zakAya nahi; kemake je vicAra yutiviruddha hoya tene anusaravAthI dharmanI hAni thAya che. ahIM prasaMgopAtta jaNAvavuM joIe ke kulAcArathI paNa sAruM AcaraNa ke sArAM kAma thAya te prazaMsanIya che, paNa samajabuddhithI je satkarma thAya tenI majA eka aura che. kulAcArathI je jaina, bauddha yA vaiSNava che tenI eTalI mahattA nathI, paNa je samajapUrvaka jena, bauddha yA vaiSNava che, arthAt jainatva, bauddhatva yA vaiSNavatvanA vizuddha Adarza mujaba je jaina, bauddha yA vaiSNava che te ja kharo jaina, bauddha yA vaiSNava che; kemake je samajapUrvaka sanmArganI dIkSA aMgIkAra kare che te e mArganI paraMparAmAM kastara-kacarA jevuM je AvI paDeluM hoya tene khaseDavAne viveka paNa dAkhave che. evA vivekathI te asat tatvane dUra karI pitAnA jIvanavikAsanA sAdhana sAthe AmajanatA AgaLa paNa eka svaccha jJAnamArga rajU kare che. jaina, bauddha, vaiSNava vagere saMkucita manovRttinA hoya te ja ekabIjAthI alagajudA judA mArgagAmI-bane che, paNa je viveka daSTisampanna ane sAcI kalyANa kAmanAvALA hoya to teo, sAmpradAyika nAma judAM judAM dharAvavA chatAM, vastutaH eka ja kalyANa mArga para viharanArA hoya che. AvA samabhAvI, zuddha jijJAsu, guNapUjaka sajajane kharekhara, eka ja mArgane sahapravAsI che. vaiSNava jana te tene kahIe, je pIDa parAI jANe re." -e bhajana, je dezabharamAM prasiddha che, temAM batAvelA naitika saguNa jema vaiSNava thavA mATe Avazyaka che, tema bauddha ke jena thavA mATe paNa Avazyaka che. ataH e saguNane dhAraNa karavA e ja je sAcuM vaiSNavathavApaNuM, bauddhathavApaNuM athavA jainathavApaNuM Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke mu. zrI. nyAyavijayajI kalyANalakSI vicAra hoya to vaiSNavapaNuM, bauddhapaNuM ane jainapaNuM e judI vastuo rahetI nathI, e eka ja vastu banI jAya che. jema jala, vAri, pANI, nIra zabdo eka ja vastunA bodhaka hoI jala, vAri, pANI, nIra eka ja vastu che, tema vaiSNava, bauddha, jaina * eka ja vastunA bedhaka hoI eka ja vastu che. jagatamAM dArzanika manta hamezAM judAM judAM ja rahevAnAM, tema ja kriyAkAMDanI praNAlIo paNa judI judI ja rahevAnI. have ahIM e samajI levAnI jarUra che ke dArzanika mantavya ane kriyAkAMDanI judAIne lIdhe dharmamAM judAI AvI zakatI nathI. hajAro mANasamAM dArzanika mAnyatAo ane kriyAkAMDanI rIti-paddhatio ekabIjAthI judI judI hovA chatAMya jo e badhA satya-ahiMsArUpa eka dharmamAM mAnanAra hoya to teo eka dharmanA gaNAvA yegya che. e vAta spaSTa che ke dhArmikatAnuM mApa dharmathI (jIvana dharmanA nirmaLa raMge jeTaluM raMgAyuM hoya te parathI) thAya, dArzanika paTutAthI ke kriyAkAMDanA bAhya AcaraNa parathI nahi. tema ja e paNa khulluM che ke jIvanane uddhAra ekamAtra dharmathI (ahiMsA-satyarUpa dharmanA pAlanathI) che, korAM dArzanika mantavyanA svIkaraNathI ke kere kriyAkAMDathI nahi. Ama chatAM bhinna bhinna prakAranA dArzanika vAde paikI kaI paNa vAda koI mANasanI pavitra dharmasAdhanAmAM sahAro ApanAra bane ane kaI paddhatinuM kiyAkAMDa enI pavitra dharmasAdhanAmAM ullAsa pUranAra bane to te mANasa mATe te banne (te vAda ane te kriyAkAMDa) zreyaskara banI jAya che. Ama, dharma e muddAnI vastu che, ane dArzanika matavAda tathA kriyAkAMDanuM sauSThava dharmapAlanamAM upagI athavA sahAyaka thavAmAM ja raheluM che. jenI pavitra dharmasAdhanAmAM je tattvavAda ane je prakAranuM kriyAkAMDa sahAro Ape te tene mATe amRtarUpa. ataH dArzanika mantavyanI vizeSatA ke kriyAkAMDanI bhinna bhinna praNAlIo uparathI dharma judA judA mAnI levAnI daSTi khoTI hAI dUra karavI joIe, ane ahiMsA-satyanA sanmArgamAM dharma mAnanArA badhA-cAhe e lAkho hoya ke karoDo-eka dharmanA che, sAdhamika che ema samajavuM joIe. jIvananuM kalyANa zAstrajJAnanI vizALatA ke adhikatA upara avalaMbita nathI, paNa tattvabhUta samajaNano daDha rIte amala karavAmAM che. jADI buddhinA paNa mANasa anItianyAya tathA rAga-roSa na karavAnI zikhAmaNane jIvanamAM utArI jhapATAmAM tarI gayA che, jyAre moTA moTA paMDite, zAstrIo ke philasUphe tatvadaSTine sparzavAmAM asamartha rahI bhavasAgaramAM DUbelA rahe che. mAruM te sAcuM ema nahi, paNa sAcuM te mAruM" ema bolavAmAM ghaNAkharA caturAI vApare che, paNa vartAvAmAM teo pakSamehathI kheMcAI jAya che ane sAcuM zuM che, kyAM che ene vicAra karavAne thobhatA nathI, ane pitAnuM te sAcuM ane bIjAnuM te huM * vaiSNava, bauddha, jainanI jema anya sampradAyAnuyAyI dhArmika paNa levA. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava evA manobaddha pUrvagrahathI deravAI bIjAne mithyAtvI, kusaMgI, nAstika, kAphara evAM evAM upanAmathI navAje che. paraMtu AmAM vivekadraSTinI moTI khAmI dekhAI Ave che. jemane ApaNe AptapuruSa mAnyA temanA vize ApaNane zraddhALubhAva heya e svAbhAvika che, paraMtu te zraddhA aMdhazraddhA na hovI joIe. sthAne paDelI hoya toye vidhekavicAranA pAyAvALI na hoya to te jAgrata ane aDaga zraddhA nathI hotI. jyAre te zraddhAne viveka-vicAranuM pIThabaLa hoya che tyAre te sAcI zraddhA bane che. ahIM ApaNe e jANI levuM upayogI che ke mAnavajIvananA sarvAgINa vikAsa mATe buddhi (je jJAnanuM sthAna che) ane hRdaya (je zraddhAnuM sthAna che) e benuM saMtulana Avazyaka che. e banne ekabIjAnA pUraka che -buddhi je kartavyamALa sujhADe che, te hRdaya e mArga para cAlavAnI preraNA Ape che; hRdaya vinA buddhi niSkriya che ane buddhi vinA hRdaya dibrAnta che. buddhi ane hRdaya e benA sumeLathI ja jIvanayAtrA cAle che ane jIvanayAtrAnuM sauSThava sadhAya che. cAritramArgamAM jJAnanI apUrNatA zraddhAthI pUrIne AgaLa vadhI zakAya che. jema jema anubhavajJAnanuM kSetra vadhatuM jAya che tema tema zraddhAnuM kSetra ghaTatuM jAya che -jeke zraddhAnI ghaniSThatA vadhatI jAya che, ane jyAre anubhavajJAna pUrNatAe pahoMce che tyAre zraddhA pitAnuM svataMtra astitva tajIne anubhavajJAnamAM laya pAmI jAya che. kaI bAbatanA astitvanA saMbaMdhamAM athavA keI kAryakAraNabhAvanA saMbaMdhamAM sanDehane mATe kiMcit paNa avakAza raheto hoya tyAM zraddhA rAkhavA na rAkhavAno prazna AgaLa Ave che; paraMtu jyAre te bAbatanuM pratyakSa rIte ke prayogasiddhapaNe anubhavajJAna thAya che tyAre zraddhA rAkhavA na rAkhavAno prazna UThato nathI. mAMDala (viramagAma thaIne) : tA. 29-10-64 - - - - - Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara pAMData zrI padmavijayajI viracita mana-dhanadeva-rAsa sa'pAdaka : pUjya paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNi dharmAMpadeza tema ja zAstraracanA mATe paNa leAkabhASAno Adara e jaina sa`skRtinI bhAratIya saMskRtine mahattvanI bheTa che. leAkabhASA taraphanA jaina saMskRtinA AvA Adara ane guNapakSapAtabharyA valaNane kAraNe dareka saikAmAM judA judA pradezonI pracalita leAkabhASAmAM jainadharmanA sAhityanA cAre anuyAganA graMthA racAtA rahyA che. temAMya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAya pachI teA gujarAtI-rAjasthAnI bhASAmAM gadya tema ja padya khanne zailImAM nAnI- meATI gaNI gaNAya nahIM eTalI badhI kRtionI racanA thaI che. (kannaDa tathA tAmilabhASAnu prAcInamAM prAcIna sAhitya paNa jaina bhikSue ane vidvAnonA hAthe ja racAyeluM che, ema e sAhityanA abhyAsIo kahe che. ) ane ucca koTinI sAhityika racanAe dvArA leAkabhASAnuM vadhu ne vadhu sAmarthya pragaTAvavAno ane leAkabhASAnA sAhityane vizeSa samRddha banAvavAno A krama atyAre paNa jaina saMghamAM pahelA jeTaleA ja pracalita che. A pachI teA sa sAmAnya varganA vidvAno ane kavie paNa leAkabhASAno pUrepUrA Adara karIne emAM uttama keoTinI asakhya gadya-padya kRtie ghaNA lAMbA samayathI racavA lAgyA che. dha kathA kahevI heAya ke sa'sArakathA kahevI hAya, ene traNa rIte AkarSaka anAvI zakAya: saraLa ane madhura bhASA, sacATa ane sarasa zailI, ane manane vaza karI le ane kutUhala, utsukatA ane jijJAsAne uttejita kare evuM kathAvastu. kathAmAM ATaluM tattva hAya eTale pachI kathAnA vAcakA ke zrotAe ApameLe ja vaza thaI jAya. temAMya racanA padya zailInI hAya, bhASA sugama ane madhura hAya, kathAvastu utsukatA preraka hAya ane gAyakane bulaMda, madhura ane bhAvavAhI kaMThanI bheTa maLI heAya, pachI te gAyaka ane zrotAe vacce evI ekarUpatA pragaTe ke jANe A dharatInuM rUpa ja badalAI jAya ! AmAM mukhya Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava-matha vazIkaraNa geyAtmaka-padyabaddha kAvyakRtinuM samajavuM. saike sake saMkhyAbaMdha jaina kavie nAnA- meATA asa`khya rAseAnI racanA karavA prerAtA rahyA te mukhyatve A ja kAraNe. geya kAvyanI pAMkhe caDeluM kathAvastu jANe sahelAIthI zrotAnA hRdayapradeza sudhI paheAMcI jAya che. vikramanI egaNIsamI sadImAM thaI gayelA eka khyAtanAma kavivara paoNMDitaratna zrI padmavijayajIe egaNIsamI sadInA uttarArdhamAM racela AvI ja eka Aja sudhI apragaTa kAvyakRti-mana-dhanadeva-rAsa-nuM saMpAdana karIne ene ahIM pragaTa karavAmAM Ave che. A kAvyakRtimAM Ama tA adhAya sAhityarasAno AsvAda maLI rahe che; Ama chatAM emAM adbhutarasanuM prAdhAnya che; ane tethI AvI racanA caritrakathAzailI karatAM paurANika kathAzailIne vadhu anusare che, e hakIkata rAsanuM vAcana karatAM saheje jaNAI Ave che. kavivara paM. zrI padmavijayajI mahArAja emanI sumadhura kAvyakRtio dvArA----khAsa karIne judI judI pUjAonI racanA dvArA----jaina saMghamAM AbAlageApAla jANItA che. emanI aneka kRtiene aMte AvatI uttamajinapadmapadmanI sevA' jevI paMktiee, munivarya zrI uttamavijayajInA ziSya munirAja zrI padmavijayajI tarIke, A kaviratnanuM nAma janasamudAyanI jIbhe ramatuM karI dIdhuM che. madhura kAvyanuM sarjana karavAnI pratibhAnuM jANe emane varadAna maLyuM hatuM. dharma ane tattvajJAnanA kaMIka gahana viSayAne tee peAtAnI rasaLatI, saraLa, kAvyavANI dvArA sAmAnya janasamudAya sudhI sahelAIthI paheAMcatA karI zake che. kartA * A rAsanA kartAnuM nAma zrI padmavijayajI che. kartAe rAsane a Mte prazastimAM peAtAnI gurupara'parA Apela che, te A pramANe che: (tapAgaccha) zrI vijayadevasUri vijayasi'hasUri paMDita satyavijayajI khamAvijaya jinavijaya uttamavijaya padmavijaya * A rAsanA kartA paMDita zrI padmavijayajI mahArAjanA paricaya sAkSara zrI mehanalAla dalIcaMdra desAIkRta " jaina gUra kavie '', bhAga trIjo, khaMDa pahelA--e suprasiddha gra Mtharatna (pR. 7375)mAMthI AbhArapUrvaka ahIM ApavAmAM AvyA che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padmavijayajI viracita madana dhanadevarAsa kartAnA gurunuM nAma munivarya zrI uttamavijayajI che. kartA zrI padmavijayajI kidvAraka paMDita zrI satyavijayajInI paraMparAmAM thayelA che. temano paricaya A pramANe che :- amadAvAdamAM zAmaLAnI piALamAM rahetA gaNeza nAmanA zrImALI vaNikane tyAM enI bhAryA jhamakuthI vi. saM. 1792 nA bhAdrapada zuda bIjane dine eka putrane janma thayo. enuM nAma pAnAcaMda rAkhyuM. cha varSanI vaye mAtA maraNa pAmI. vi. saM. 180panA mahA suda pAMrAmane dine, 13 varSanI vaye, pAnAcaMde munivarya zrI uttamavijayajI pAse rAjanagaramAM dIkSA lIdhI. nAma padmavijaya sthApita karyuM. pachI guru pAse zAstrAbhyAsa karyo ane sUratamAM suvidhivijayajI pAse zabdazAstra (vyAkaraNa) tathA kAvya, alaMkAra Adino abhyAsa karyo. uparAMta, emaNe tArAcaMda saMghavInI sahAyathI nyAyazAstranuM adhyayana zarU karyuM. pachI tapagacchanA vijayadharmasUri bhaTTArake rAdhanapuramAM vi. saM. 1810mAM padmavijayaane paMDita pada ApyuM. tyAMthI saMgha sAthe giranAra, navAnagara, zatruMjaya tIrthanI yAtrA karIne teoe bhAvanagaramAM comAsuM karyuM. vi. saM. 1813 ane 1814nAM mAsAM sUratamAM karyo. te pachI teonA guruzrIe emane buharAnapura mokalyA. tyAM comAsuM karI dakSiNa dezamAM keTaloka samaya vicarI teoe buharAnapura AvI sthAnakavAsI sAthe vAda karyo. saM. 1815-16nAM comAsAM tyAM karI 17nuM comAsuM khaMbhAtamAM karyuM. pachI zatruMjaya AvI rUpacaMda bhImanA jinaprAsAdamAM aneka biMbanI pratiSThA karAvI. ghoghA jaI caMdraprabhasvAmInI pratiSThA karI. pATaNamAM comAsuM karI siddhapura, pAlanapura--ema pharIne saMgha sahita AbunI yAtrA karI. pachI rAdhanapura be comAsAM karI saM. 1821mAM siddhapuramAM comAsuM karI rAjanagara ne sUrata gayA. sUratanA tArAcaMda saMghavIne siddhAcalamAM 295 biMbanI pratiSThA karavAnI IcchA thaI te padmavijayajIe pUrI pADI. pachI sametazikharanI yAtrA karI makasudAbAdamAM pratiSThA karI. saM. 1825mAM navasArI comAsuM karI guru uttamavijayajI sAthe rAjanagaramAM AvyA. ahIM saM. 1827mAM guru divaMgata thayA. pachI piote saM. 1830mAM sANaMda samAsuM karI rAjanagaramAM traNa comAsAM karyA. pachI be mAsAM vIsanagaramAM karyo. pATaNa AvI premacaMda lavajIe kADhelA saMgha sAthe siddhAcala gayA. saM. 1838 ane 1839 mAM lImaDImAM comAsA karyA. ahIMthI visanagara gayA ane tyAM comAsuM karyuM. saM. 1843mAM rAdhanapuramAM comAsuM karyuM. tyAMthI vIramagAmamAM caityapratiSThA karI te ja varSanA jeTha mAsamAM rAdhanapuranA devarAja masAlIe goDIjInI yAtrA mATe kADhelA saMgha sAthe gayA. saM. 1844 nA mAgha vadi 8 guruvAre pATaNamAM biMbapratiSThA karI. pachI rAdhanapura, pATaNa vagere sthAnamAM comAsAM karI saM. 1848mAM rAdhanapura comAsuM karI tyAMthI vimalAcAla jaI lIbaDI thaI sUrata AvI radera jaI sthAnakavAsI sAthe vAda karyo. khaMbhAta AvI pharI siddhAcalanI yAtrA karI lIMbaDI AvyA. tyAM paNa sthAnakavAsI sAthe vAda karyo. pachI hRdayarAma dIvAne kADhela goDIjInA saMgha sAthe joDAI yAtrA karI lIMbaDI comAsuM karyuM. pachI saM. 1853mAM rAjanagaramAM comAsuM karyuM. ahIM zrImAlI lamIcaMda zeThe sahastraphaNuM pArzvanAthanI pratiSThA 1854nA mahA vadi 5 ne somavAre karAvI, temAM 472 jinamUtio ane 49 siddhacakanI pratiSThA karI, pachI rAjanagaranA osavALa harSacaMda saMghavIe siddhAcalane moTo saMgha kADhayo. saM. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtrA yAtrA yAtrA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava pratha 1857mAM sametazikharamAM jIrNoddhAra karAvyuM. saM. 1858mAM lIMbaDI comAsuM karyuM. saM. 1859mAM amadAvAda vaizAkha sudi 7 guruvAre pratiSThA karI. tyAM be comAsAM karI pATaNa AvyA tyAM saM. 1862nA citra suda 4 ne budhavAre svargavAsa karyo. emaNe pa7 varSanA dIrgha dakSA paryAya daramyAna A pramANe yAtrAo karI hatI - vimalAcala (pAlItANA)nI yAtrA tera vAra; giranAranI yAtrA traNa vAra; zaMkhezvaranI ekavIza vAra; geDIprabhunI traNa vAra; tAraMgAjInI pAMca vAra; ane AbunI yAtrA eka vAra. rAsakartAnI racanAone paricaya zrI padmavijayajI siddhahasta kavi hatA ane dIkSA lIdhA pachI chaThThA varSathI ja teoe pUjA, stavana, rAsa Adi nAnI-moTI aneka racanAo karavAnI zarUAta karI hatI. emanI racanAne saMvavAra krama nIce pramANe che - rAsa ane pUjA (1) aSTaprakArI pUjA racanA saMvata 1819 ghoghAmAM. (2) neminAtha rAsa - 20 saM0 1820 rAdhanapura. (3) zrI uttamavijaya-nirvANa rAsa (ai). 20 saM. 1828 (4) mahAvIrastava (5va mahimAdhikAra garbhita) 20 saM. 1830 (5) jinakalyANastava 20 saM. 1837 (6) paMcakalyANa-mahotsava stava 20 saM. 1837 (7) navapadapUjA 20 saM. 1838 lIMbaDI. (8) samarAditya kevalI rAsa 20 saM. 1841 visanagara A rAsa samadazI AcArya zrI haribhadrasUrikRta samarAdityacaritra parathI che: samarAditya susAdhune caritra arthe suvicitra haribhadra sUre bhAkhIe vacana vicAra pavitra che " (9) siddhAcala navANa yAtrA pUjA 20 saM. 1851 (10) madana-dhanadeva-rAsa 20 saM. 1857 rAjanagara (11) jayAnaMda kevalI rAsa 20 saM0 1858 lIMbaDI A rAsa sahasAvadhAnI zrI munisuMdarasUrikRta zrI jayAnaMdakevalicaritra parathI banAvyA che. pite rAsamAM A vAtane A pramANe ullekha kare che - Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa munisuMdarasUri ekAvanameM pATe guNagaNadariyA che; sahastravidhAnI bAlapaNuthI tAya jihAM vicariyA che. adhyAtmakalpadruma nAme sAMtikara jiNe kIdhuM che; ekase ATha hAthane kAgala likhine gurune dIdhuM che. eka ATha vartulikAnA rava bhinna bhinna oLakhiyA che; upadezaratnAkara jiNe kIdhe vAdigekulasaDha lakhiyA che. ItyAdika bahu graMthanA kartA zrI jayAnaMdacaritra che; jiNe kIdhuM nAnA rasa saMyuta bahu vairAgya pavitra che. teha caritrathI rAsa rameM eAchA adhika likhA che; te mujha micchA dukkaDa he pApa rati na rakhAye jI. devavaMdana, stavana, sajhAya Adi covIsI be. mAsI devavaMdana. covIsI daMDaka garbhita vIra jina stavana. khaMbhAta caityaparipATI stava. samakita pacIsI stavana 20 saM. 1811. siddhacakra stava tathA siddhAcalAdi aneka tIrtha stavanasaMgraha tathA siddhacakrAdi namaskAra saMgraha. siddhadaMDikA stavana 20 saM. 1814. paMcakalyANa stavana 20 saM. 1817. paMcakalyANaka mAsAdi garbhita stavana. A sivAya bIjA tIrtha saMbaMdhInA, saMghayAtrA saMbaMdhInA, sImaMdhara Adi jinastavano tema sajhAya, gahelIo, theya-stutionI racanAo kavi zrI padmavijayajIe emanA kavi nAmane sAthe karI batAve evI sarasa rIte karI che. temanAM stavanomAM je bhAva batAvela che te kAvyadaSTie vizeSa rasika che. comAsI devavaMdanamAM AdinAthanA prathama jinezvara stavanamAM cetrIza atizayanuM varNana bahu suMdara rIte karyuM che tevI rIte bIjA stavanamAM paNa jovAmAM Ave che. ane stutio-thomAM to teo yamakano camatkAra batAvyA vinA rahetA nathI - Adi jinavara rAyA jAsa sevana kAyA, maradevI mAyA gherI laMchana pAyA; jagata sthiti nipAyA zahacAritra pAyA, kevalazrI rAyA mekSanAre sidhAyA. (1) prastuta rAsamAM temaNe kareluM meghanuM varNana uparanI hakIkatane eka suMdara namUno che- eka dina pAusa A re, kAminI viraha agani thakI dhUmalekhA ghanamALA re; vistarI gagane teNei karI medha huA mAnuM kAlA re. dizivadhUne AbharNa pari jaladA bhartAi dIdhuM re; camake ciMhuM dizi vIja te kanakamayI suprasIdhuM re. kiMDima pAusa rAyane Ari diza vistarIo re; huM rAjA chuM INi paraM loka garoM bharIe re. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -10 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsavapratha prathivI mahilAne hAra saira abhirAma re; saritA pasarI sAhiI dezI pasare kAma re. megha ghaTA mahiSI valI pRthivI te AkAra re; paya jharatI gAje ghaNuM zyAma varaNu suprakAze re. A uparathI kavinI spaSTa rIte camakatI kAvyarasikatA keAnA khyAla mahAra rahe ema che ? A uparAMta emaNe gadyanI racanA karI che. zrI yazeovijayajIkRta sIma MdharijananA 350 gAthAnA stavana para khalAvamedha racyA-20 sa. 1830; gautamakulaka ' upara bAlAvabAdha racyA che--sa. 1846, tema yazeAvijayajI kRta mahAvIra stavanA khAlAvamAdha sa'. 1849mAM; 'gautamapRcchA ' bAlAvabodhanI sa. 1884mAM ane saMyamazreNi stavana para khAnI racanA karI che. kavizrI peAtAnI nAnI-meATI tamAma kRtiomAM potAnA gurunuM ' uttama ' zabda dvArA smaraNa karatA hoya che. e temanI asAdhAraNa gurubhakti ja kahevAya : jina uttama zuSNetA padmane sukha ditA. vAMcanAra tathA sAMbhaLanArane je kavitAno samUha rasa pedA kare tene sAdhAraNa rIte rAsa kahevAmAM Ave che. prastuta rAsamAM madana ane dhanadevanuM kathAnaka sarasa rIte vaNuvAcela che, eTale A kavitAnuM * rAsa ' nAma sArthaka anela che, ' bhASA bhASA aMge vizeSa lakhavA jevuM nathI, kAraNa ke A rAsanI bhASA 19mA saikAnA madhyakALanI che, eTale lagabhaga cAlu gujarAtI bhASA jevI che; rAsa vAMcatAM tarata samajAya tevI sugama che. kavizrI saMskRta ane prAkRta bhASAnA paDita che tethI rAsamAM keTalIka jagAe saMskRta ane prAkRta zabdo jovA maLe che. paraMtu sada` joIne vAMcanAra ke sAMbhaLanAra te zabdonA artha tarata samajI zake ema che. AdhAra zrI padmavijayajIe pAtAnI matikalpanAthI A rAsa racyA nathI; paraMtu pUrvAcAe A kathAnakanI racanA karI che, tenA AdhAre peAte zasanI racanA karI che. te mATe peAte rAsanA aMte A rIte ullekha kare che :-- tasa Asana sAhAguru e jANe jaina siddhAMta; zrI guru uttamavijayajI e 2 vairAgI ekAMta. tasa padapadma bhramara saMmeA padmavijaya vara nAma; gurukirapAthI kIdhalA re eha rAsa abhirAma. pAMcama sumati jinesarU re teDhunA caritra majhArI zrI jayAna caritramAMthI re lAkhe. e adhikAra. pAMcamA tItha kara sumatinAthanA caritramAM tema zrIjayAna kevalIcaritramAM A kathAnaka Avela che tenA AdhAre A rAsanI racanA karI che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadevarAsa 11 jayAnaMdakevalIcaritranA kartA sahasAvadhAnI AcArya zrI munisuMdarasUrijIe pitAnA racelA caritranA navamA sargamAM kamalaprabhanagaramAM kamalaprabha nAmane rAja che. tene ekane eka putra che. tene gAtrasaMkeca nAmane mahAvyAdhi thayela che. ghaNA upacAra karAve che, chatAM vyAdhi maTato nathI. pachI nagaramAM paDaha vagaDAve che. je koI A vyAdhi maTADaze tene mArI putrI kalamasuMdarI ane rAjyamAMthI eka deza ApavAmAM Avaze. A avasare eka brahmavaizravaNa nAmane vaidya Avyo che, te paropakAradaSTithI lokonI davA karato ane asAdhya rogane maTADato hate. A vAta nagaramAM prasiddhi pAmI ne rAjA pAse pahoMcI. rAjA te vaidyane belAve che. brahmavaizravaNa rAjaputranI davA kare che. vyAdhi maTI jAya che. eTale rAjA pitAnI pratijJA pramANe vaidyane rAjaputrI ApavA taiyAra thAya che. rAjA brahmavaizravaNane kahe che, "mArI putrInuM pANigrahaNa kare; kAraNa ke mArA putrane sajaja karanArane mArI putrI ApavI evI meM pratijJA karelI che." A sAMbhaLIne vaidya kahe che, "mAre gharamAM rasAI karanArI brAhmaNI che. te sAthe mArA jevA sAmAnya mANasene vadhAre priyAo karavI egya nathI. tema be patnInA pati madananI kathA sAMbhaLIne kaNa mUkha be patnIe kare?" eTale rAjAe pUchayuM : "te madana keNa che?" brahmavaizravaNa kahe che, "saMsAramAM sukha mukhyatAe strIthI lAvI zakAya che, paraMtu prAyaH karIne strI kuTila, krUra tathA pariNAme ati duHkhadAyI hoya che. A bAbatamAM madana ne dhanadevanuM daSTAMta kahuM chuM te sAvadhAna thaIne sAMbhaLe." ema kahIne vidya madana ane dhanadevanuM daSTAMta kahe che (je rAsamAM gUMthavAmAM AvyuM che). A kathAnaka navamA sargamAM pUruM thatAM munisuMdarasUri pite kahe che, "A caritra prAkRta sumatinAtha caritra uparathI meM racyuM che." AthI eka vAta nakkI thaI ke A caritranuM mULa prAkRtabhASAmaya sumatinAthanA caritramAM che. sumatinAthacaritranA kartA 1ramI sadImAM thayelA che. jemaNe kumArapALa pratibaMdha ne siMdUraprakAranI racanA karI che, te somaprabhAcAye A caritra banAvyuM che. temAM kathAnaka A rIte Ave cheAcArya mahArAja padhAryA che, tyAM badhA dezanA sAMbhaLavA jAya che. dezanA pUrI thatAM eka vidyAdhara kahe che, "ApanAM darzana karatAM mane ghaNe harSa thAya che. mATe mAre ne tamAre pUrvana koI saMbaMdha hovo joIe." te vakhate AcArya. zrI pitAne ne A vidyAdharane pUrva bhava kahe che, ke ApaNe be pUrvabhavamAM madanadhanadeva hatA. ema kahIne AkhI kathA kahevAmAM AvI che. A rAsane AdhAra sumatinAthacaritra che. amadAvAdamAM DezIvADAnI piLamAM gosAIjInI piLamAM sImaMdharane khAMco te bhAbhA pArzvanAthane khAMce, tyAM rahIne A rAsanI racanA karI che. rAsamAM aMte kahe che- sImaMdhara svAmI tathA re tima vaLI bhAbhA pAsa; sAnidhe saMpUraNa thaye re madana-dhanadeva-rAsa. prati-paricaya prastuta rAsanA saMpAdana-kAryamAM jAmanagara vIsA zrImALI jaina upAzrayanA jJAnabhaMDAranI pratino upayoga karyo che. A prati kAgaLa upara lakhAyelI che. tenI laMbAI Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-tha pahoLAI lA 44 IMcanI che. A rAsanI bIjI pratio amadAvAda, pATaNa, vaDodarA, pAlanapura, kheDA Adi jJAnabhaMDAramAM che, te mArA dhyAnamAM che. paraMtu jAmanagaramAMthI maLelI prati kartAnA pitAnA hastAkSaramAM lakhAyela che ethI tene mukhya sthAna ApIne A rAsanuM saMpAdana meM karyuM che. je bhaMDAramAMthI A prati meLavI che te bhaMDAranA sUcIpatramAM A pratinI mAhitI A pramANe che - madana-dhanadevarAsa, gU. pithI 94 naM. 636, patra 16, kartA zrI padyavijayajI, rAsagAthA 59, lekhana-kAla 19muM zataka, racanA-saMvata 1875, lakhyA-saMvata 1875, kAraNa ke kartAnA pitAnA hastAkSarathI lakhAyelI prati che. rAsane kathAsAra rAsanI racanAne hetu vizeSataH saMsAranI asAratA batAvIne dharmabaMdha ApIne mAnavIne dharmAbhimukha banAvavAnuM che. A rAsamAM madana ane dhanadevanI kathA dvArA kavi saMsAranI viSamatA batAvavA mAge che. temAM paNa saMsAramAM be patnI ke vadhAre patnI hoya evA nAyakanI kevI viSama sthiti thAya che, te A kRtimAM batAvyuM che. te sAthe strIcaritra kevuM hoya che, te paNa batAvyuM che. A rAsamAM 19 DhALe che. ene DhALavAra kathAsAra nIce ApavAmAM Ave che - pahelI DhALa-kuzasthaLa nAmanA nagaramAM madana nAmane zreSThI hatuM. tene nAmathI ane guNathI caMDA ane pracaMDA nAmanI be strIo hatI. madana zeTha ba para sarakhe prema rAkhato hate; paraMtu banne nahIM jevA kAraNe kalaha karatI hatI. tethI madana zeThe pracaMDAne najIkanA bIjA gAmamAM rAkhI ane eka eka divasane niyama karIne madane zeTha eka ekane ghera javA-AvavA lAgyA. eka vakhata madana zeTha pracaMDAne ghera eka divasa vadhAre rahyo, tyAra pachI caMDAne ghera gayo. caMDA khUba ke pAyamAna thaI, eNe tenI sanmukha sAMbeluM pheMkayuM. teno prakopa joI madana tyAMthI nAThe. keTaleka dUra jaI pAchuM joyuM, te muzaLanA badale bhayaMkara sarpa Avate joIne e gabharAI gaye ne deDate deDate pracaMDAnA ghera gaye. pracaMDAe pUchayuM : "priya! tuM kema ATale badhe vyAkuLa thayo che?" tyAre teNe caMDAne vRttAMta kahyo. te sAMbhaLI pracaMDa bolIH "manamAMthI bhaya dUra kara ane svastha thA. hamaNAM tene upAya karuM chuM." bIjI DhALa-pile bhayaMkara sarpa teNInA gharanA AMgaNAmAM AvyuM. tene joIne teNue pitAnA zarIranA melanI goLIo karIne te sarpanI sAme pheMkI. e goLIonA neLiyA thaI gayA ane emaNe sarpanA kakaDekakaDA karI nAkhyA. A joIne madana zeTha vicAra karavA lAgyAH caMDAnA kopathI bacavA hu A pracaMDAne zaraNe AvyA. paraMtu A pracaMDA paNuM kepa kare te mAre konuM zaraNa levuM? mATe A banne strIne tyAga karIne paradeza cAlyA jAuM. A pramANe vicArI madana zeTha eka divasa puSkaLa dhana laIne dezAMtara cAlyA ga. keTalAka divase te svarga samAna saMkAza nagarInA udyAnamAM vizrAMti levA mATe beThe. te vakhate tyAM AvelA bhAnudatta zreSThIe ene kahyuM: "madana, tuM bhale Avyo. cAla mArA ghera." mane emanA ghera gaye, bhAnudanta snAna, bhejana vagere karAvI potAnI putrIne AgaLa Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa karIne kahyuM: "madana zeTha! tame A mArI putrInuM pANigrahaNa kare." tithI adhika rUpavatI te kanyAne joIne teNe zreSThIne kahyuM: "mAruM kuLa-zIla jANyA vinA mane tamArI putrI kema Ape che?" zeTha kahe : "mAre cAra putro ane vidyullatA nAmanI A eka putrI che. putrI uMmaralAyaka ane badhI kaLAomAM nipuNa thaI eTale e kone paraNAvavI enI mane ciMtA thavA lAgI. mane gaI rAtre kuLadevIe AvIne kahyuM: "vatsa ! zA mATe ciMtA kare che? prAtaHkALe A nagaranA udyAnamAM tArI kanyAne gya madana nAmane puruSa AvI pahoMcaze, tene tArI kanyA paraNAvaje ane tArA gharamAM rAkhaje." tenA AdezathI ja A putrI huM tamane ApuM chuM." trIjI TALa-madana vizullatAne paraNe che, ane bhAnudanta Apela gharamAM rahIne vidyulatA sAthe bhega bhogave che. A pramANe keTaloka samaya sukhamAM nirgamana thayA. tevAmAM viyegI strIone mATe yamarAja samAna varSAkALa Avyo. ahIM kavi varSARtunuM bahu sarasa-suMdara varNana kare che. te vakhate eka viyegI strI patinuM smaraNa karI rudana karatI hatI. te rudana gekhamAM beThelA madane sAMbhaLyuM tethI tene vicAra Ave che ke - cothI DhALa-jema A strI patinA viyogathI kAmadeva vaDe pIDA pAmIne rUve che tema mArA virahathI mArI ane patnIo paNa mane yAda karIne duHkhI thatI haze. te emanI pAse jaIne emane AzvAsana ApuM." pachI madana zeTha AMsu sAravA lAgyuM. vidyullatAe e joyuM ane pUchayuM: "he priya! atyAre akasmAta tamane radana kema AvyuM ?" tyAre mane pitAnI be patnInI hakIkata kahI saMbhaLAvI. e sAMbhaLIne teNIe kahyuM: "te tame tyAM jaIne temane kema AzvAsana ApatA nathI?" madane kahyuM : "he priye! te rajA Ape te tyAM jaI AvuM." te sAMbhaLI ene IrSyA thaI AvI, chatAM bAhya zAMti rAkhIne te bolI : he priya! hamaNAM varSARtu hevAthI rasto kAdava-kIcaDathI viSama thaI gayuM che, mATe zarada Rtu Ave tyAre javuM egya che. pachI madane avasara joIne vidyulatA pAse javAnI rajA mAgI. teNIe tarata ja saMmati ApI, ane karaMbAnuM bhAtuM paNa ApyuM. madana kuzasthala deza tarapha cAlyo. madhyAhna samaye te eka savaranA kAMThe vizrAma karIne beThe. pachI devagurunuM smaraNa karI bhejana karavAnI IcchA thatAM tene vicAra Avyo ke kaI atithine ApIne pachI huM jamuM. tevAmAM eka jaTAdhArI tApasane joI teNe tene zraddhApUrvaka karaba Ape. bhUpe tApasa tyAM besIne khAvA lAgyA. madana khAvA jAya che tyAM chIMka thaI. apazukana thayA jANI, madane khAvAmAM vilaMba karyo; tevAnAM karaMbAnA prabhAvathI tApasa gheTe banI gayo. pAMcamI DhALa-gheTe bebe karato saMkAza nagara tarapha cAlyuM. te joIne mane vicAryuM ke je meM karaM khAdho hota to huM paNa gheTe thaI jAta. e gheTe kyAM jAya che te jANavA mATe te tenI pAchaLa cAlyA. banne jaNa saMkAza nagaramAM pahoMcyA. gheTo vidulalatAnA gharamAM peThe. madana eka bAju saMtAIne Ubho rahyo. vidulalatA bAraNuM baMdha karIne krodhathI gheTAne mAravA lAgI, ane bolIH "are duSTa, niraparAdhI evI mane mUkIne aparAdhI evI be priyAonI sAthe ramavA mATe icche che? zuM mArI pAse muzaLa nathI ? paraMtu bharatAranA prANane nAza kema karuM?-evA vicArathI huM tane muzaLathI haNatI nathI. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha caMDAnA muzaLathI bhaya pAmIne tuM pracaMDAne zaraNe gaye, paNa atyAre mArAthI haNAto tuM kone zaraNe jaI zake tema che?" Ama kahIne te gheTAne vAraMvAra mAravA lAgI. gheTAnA pikArathI leke ekaThA thaI gayA ane bolyA, "re nirdaya! A pazune zA mATe mAre che?" tyAra pachI teNIe maMtreluM pANI gheTA para chAMTayuM. eTale tarata gheTe jaTAdhArI tApasa thaI gayo. te joI mANasoe tApasane pUchayuM, "he pUjya! A zuM?" tyAre teNe pitAne vRttAMta kahyo. te sAMbhaLI le ke Azcarya pAmyA. bhaya pAmele tApasa tyAMthI nAsI gaye. vidullatA vicAra kare che ke mane dhikkAra che ke meM niraparAdhI tApasane mAryo ! lokamAM mArI niMdA thaI ane patine viyegA thayA. madana vicAravA lAgyuM ke strIonAM caritra jANavA yogIe paNa samartha nathI. tethI caMDA, pracaMDA ne vidyullatA-e traNene tajIne have huM Atmahita karIza. A pramANe vicArI madana zeTha hasaMtI nagarIe pahoMcyo. - chaThThI DhALa-tyAM udyAnamAM teNe AdijihaMdanuM caitya joyuM. bhagavAnanI stuti karIne te raMgamaMDapamAM beThe. te vakhate suMdara veSavALo eka yuvAna tenI pAse AvIne beTho. tene duHkhI joIne mane pUchyuM: "he mitra! tuM koNa che ane zA mATe niHzvAsa mUke che?" te bolyo : "mAruM duHkha pachI kahIza. pahelAM tame keNa che te kaho." tyAre lajajA sAthe madana zeThe pitAne sarva vRttAMta kahyo. te sAMbhaLI dhanadeva nAmane te yuvAna bolyaH tamArA duHkha karatAM mAruM duHkha alpa che." mane kahyuM, "tamAro vRttAMta kahe." eTale dhanadeva A pramANe kahevA lAgyA : sAtamI DhALa-"A nagarImAM dhanapati nAme zreSThI hato. tene lakSamI nAmanI bhAryA hatI. temane be putro hatAH prathama dhanasAra, bIje dhanadeva. bannene sarva kaLA bhaNAvI be kanyAo paraNAvI. temane keTalAka kALa AnaMdamAM vyatIta thayA. temanAM mAtApitA jainadharmanuM ArAdhana karI svarge gayAM. banne bhAIo paraspara sanehathI rahetA, paraMtu strIo kalaha karatI hatI. tethI dhanAdika vastuo vaheMcIne teo judA rahevA lAgyA. nAnAbhAIne udvega pAme joIne moTA bhAIe udveganuM kAraNa pUchyuM, tyAre nAnAbhAIe potAnI strI tarapha asaMtoSa batAvyuM, tethI moTAbhAI e rUpaguNayukta evI bIjI kanyA zodhI tenI sAthe dhanadevane paraNAvyA. AThamI DhALa-navI strI sAthe dhanadeva bhega bhegavavA lAgyuM, paraMtu durbhAgye te paNa svecchAcArI nIkaLI. eka divasa ane strIonuM caritra jANavAnI IcchAthI dhanadeve kahyuM : mane Aje vara AvyA che." ane pachI te sUI gayo, nAsikAnA ghera zabda bolAvavA lAgyuM. tene nidrAvaza thayelo jANuM maTI strIe nAnIne kahyuM : "bahena, jhaTa badhI sAmagrI taiyAra kara." pachI banne jaNa eka AmravRkSa para caDhI. te vakhate dhanadeva paNa gupta rIte AmravRkSanA koTaramAM besI gaye. pachI te strIoe maMtrajApa karyo, eTale e AMbo AkAzamAM UDIne ratnadvIpanA ratnapura nagaramAM gaye. banne jaNa nagaramAM IcchA pramANe Azcaryo jevA lAgI. dhanadeva paNa temanI pAchaLa gaye, ane temanuM AvuM caritra joIne Azcarya pAmya. navamA DhALa-te nagaramAM zrI puMja nAmane zreSThI hato. tene cAra putro upara eka zrImatI nAmanI putrI hatI. tene atyAre lagnotsava cAlato hato. tene paraNavA mATe Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa vasudatta sArthavAhane putra azva para ArUDha thaIne toraNe Avyo; paNa lekanA dhakakAthI toraNane thaMbha paDI gayo ane tene agrabhAga vararAjAnA mastaka para vAgavAthI te tarata mRtyu pAme. A vakhate zrIpuMja zreSThI vicAra kare che ke kanyAne atyAre ja nahi paraNAvIe to lekamAM teNInuM durbhAgya prasiddha thaze. mATe kaI yuvAna vara maLI jAya te tenI sAthe A putrIne tatkALa paraNAvI daIe. ane zreSThIe varane zodhI lAvavA mANaso mokalyA. teo kAmadeva jevA dhanadevane zreSThI pAse laI AvyA. yuvAna putrIne gya che ema jANI zreSThIe prArthanApUrvaka harSathI te yuvAna sAthe putrIne paraNAvavAnuM nakakI karyuM. | dazamI DhALa-te vakhate dhanadeve vicAra karyo ke AvI suMdara svayaMvarane zA mATe tyAga karuM? pachI lagnakriyA zarU thaI. A avasare dhanadevanI banne strIo tyAM AvI pahoMcI, ane deva-devI jevuM varavahanuM yugala joIne prazaMsA karavA lAgI. te veLA nAnI strI bolI : "bahena ! A vara ApaNA pati je dekhAya che. moTI bolI : "samAna AkRtivALA manuSya ghaNuM hoya che. ApaNo pati te zIta javarathI pIDAtA ghera sUto che, jethI tuM jarA paNa ciMtA nA karIza." pachI dhanadeva kaI bahAnuM kADhI nagara bahAra AvI AMbAnA koTaramAM bharAI gayo. pilI be strIo paNa tyAM AvI. emaNe maMtra bhaNe ane A AkAzamAM UDIne potAnA gharanA AMgaNe AvI gaye. dhanadeva temAMthI nIkaLIne gharamAM jaIne oDhIne sUI gaye. banne strIo ene sUtelo joI zaMkA vinA sUI gaI. savAre gharakAma karatAM nAnI e dhanadevanA hAthe kaMkaNa bAMdheluM jeIne meTIne te vAta kahI. modIe kahyuM: "tuM ciMtA na karIza. hamaNAM ja huM ene IlAja karuM chuM." agiyAramI DhALa--pachI moTI strIe ke derAne maMtrIne sAta gAMTha vALIne dhanadevanA page bAMdhI dIdhe; eTale tarata e pipaTa thaI gaye. te vicAra kare che, "manuSyabhava hArI gayo, ane pakSI thaye; have huM zuM karuM?" A vicArathI duHkhI thayela popaTa UDavA lAge. te vakhate moTI strI ene pakaDIne bolIH "re mUrkha ! TADhiye tAva AvyAnuM bahAnuM karI teM amAruM caritra joyuM che, te have kapaTanuM phaLa bhegava!" pachI eNe pipaTane pAMjare pUrI dIdho. nAnI strI moTI strInI AvaDatanI prazaMsA karavA lAgI. piopaTa potAnA gharane tathA parivArane jeI ka karavA lAgyuM. pachI te strIo je vakhate vaghAranA chamakAra ApatI hatI te vakhate pipaTane kahevA lAgIH "re duSTa ame tAre vadha karIne tArA paNa AvA ja chamakArA bolAvIzuM." bAramI DhALa -A bAju ratnapuramAM zrImatIne pati kyAM gaye, kyAM gayo tema zodha zarU thaI, paNa tene patto lAgyuM nahi. savAre teNe lakhela eka leka zrImatInA jovAmAM AvyuM. temAM lakhyuM hatuM ke hasaMtIpuranA nivAsI dhanapatine putra dhanadeva ahIM Ave hato, te paraNIne pAcho gaye che. zrImatIe A vAta potAnA pitAne kahI. pitAe tene kahyuM: "tArA patine zIdhra ahIM bolAvuM chuM." pachI eka divasa sAgaradatta zeTha dhanepArjana mATe hasaMtI nagarI jato hato te vAta jANIne zrIpuMja zreSThIe dhanadevane mATe ratnanA alaMkAra ApIne saMdeze kahevarAvyoH he dhanadeva, tArI patnI tane bahu yAda kare che, mATe jaladI AvIne enI saMbhALa le." sAgaradatta samudra oLaMgIne hasaMtI nagarImAM Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha AvyuM ane dhanadevane ghera gaye. tyAM eNe dhanadevane ja nahi, eTale tenI patnIone pUchyuM ke dhanadeva kayAM gayo che? emaNe javAba Apyo ke vyApAra mATe paradeza gayA che. tyAre sAgaradatte kahyuM : "zrI puMja zeThe A alaMkAra mokalAvyA che ne jamAI dhanadevane zIdhra belAvyA che. banne strIo belIH "amArA pati ke patnIne maLavA utsuka che. paraMtu kAryavaza dezAMtara gayA che. jatAM kahetA gayA che ke kadAca ratnapurathI ahIM koI Ave te tenI sAthe mArI priyAne mATe pipaTa mokalaje, ne je Ape te laI leje." ema kahI sAgaradattane pAMjarA sahita pipaTa Ape, ane tenI pAsethI alaMkAra laI lIdhA. sAgaradatta vyApAra karIne potAnA nagara ratnapura gaye ne zrIjane dhanadevanA samAcAra kahIne pipaTa Ape. zeThe pitAnI putrIne e piopaTa Ape. tethI te saMtoSa pAmI ane pipaTane ramADatI divase vitAvavA lAgI. teramI DhALa-pipaTane ramADatA ramADatAM eNe eka divasa pipaTanA pagamAM doro je; Azcarya pAmI te toDI nAkhe. tatkALa pipaTanA badale dhanadeva pragaTa thaye. te joIne te Azcarya pAmI. eNe pUchayuM: "A zuM Azcarya ?" te bolyoH "tuM je juve che te satya che. vadhAre pUchavAnI jarUra nathI." A vRttAMta zrImatIe pitAnA pitAne kahyo. A sAMbhaLI badhA AnaMdita thayA. keTalAka samaya sukhamAM vyatIta thaye. zrIpuMja svarge ga. pitAnA gharamAM bhAIone sneha e jANIne zrImatIe patine kahyuM: "tamArA pitAnuM ghara kema batAvatA nathI?" dhanadeva bolyaH "avasare batAvIza." zrImatIe pharI pharI Agraha karyo. - caudamI DhALa-dhanadeva bolyoH "he priyA, haju sudhI mane chamakArA sAMbhare che." zrImatI belIH "te chamakArA kevA ?" eTale dhanadeve potAne sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM. zrImatIe kahyuM: "tame zaMkA na rAkhazo. huM tene pratIkAra karIza, mATe pitAnA ghera cAle. dhanadeva hasaMtI nagarImAM Avyo. te vakhate dhanadevane pipaTanA badale mULarUpamAM joIne Azcarya pAmelI ane bahArathI harSa batAvatI te ane strIoe sukhazAtA pUchIne patine khuza karyo. pachI moTI strInA kahevAthI nAnI strI paga dhevA mATe jaLa laI AvI ane bhaktithI tAmrapAtramAM tenA paga dhoyA. te jaLa laIne moTI strIe maMtrIne jamIna para chAMTayuM. eTale tarata cAre taraphathI pANI vadhavA lAgyuM. te joIne dhanadeve bhaya pAmIne zrImatI sanmukha joyuM. te bolI: "bhaya na pAmo." vRddhi pAmatuM te jaLa anukrame ghUMTI, DhIMcaNa, sAthaLa, nAbhi, kaMTha ne chevaTe nAsikA sudhI pahoMcyuM. te vakhate teNe bhaya pAmIne zrImatIne kahyuM: "priyA! DUbI gayA pachI zuM?" zrImatIe "gabharAze nahi" ema kahIne pitAnA mukha vaDe te jaLanuM evI rIte pAna karyuM ke eka biMdu paNa bAkI rahyuM nahi! A camatkAra joIne banne strI zrImatInA pagamAM paDI ane bolI, "tArI vidyAthI ame hArI gayA chIe. tArI mAphaka ame paNa patinI sevA karIzuM." tyAra pachI traNe strIo prItivALI thaIne rahevA lAgI. kAraNa ke sarakhA svabhAvavALAne prIti hoya che. paNa pachI prathamanI be strIonI jema zrImatI paNa vecchAcArI thaI gaI! paMdaramI DhALa-AthI dhanadeva vicAra kare che ke A traNeno tyAga karIne huM have Atmahita karuM. pachI dhanadeva kaMIka bahAnuM karIne ahIM Avyo che. te dhanadeva huM ja chuM. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI paddhavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa 17 meM pakSInI avasthAmAM tathA bIjI rIte paNa je duHkha bhegavyuM che te tamArA duHkhathI vizeSa che." madana kahe, "have to A saMsAra ja dukhamaya che ema jANIne ApaNe Atmahita karavuM yogya che. A vakhate tyAM vimaLabAhu nAmanA guru padhAryA. banne bhaktithI gurunI pAse beThA. gurue dharmadezanA ApI saMsAranuM svarUpa samajAvyuM. dezanA sAMbhaLIne banee emanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. saMvega dhAraNa karIne vihAra karatA banne vividha prakAranuM tapa ane chevaTe anazana karIne saudharma devalekamAM deva thayA. soLamI DhALa-tyAMthI madanane jIva vijayapuramAM samarasena rAjAnI vijayAvatI rANIthI maNiprabha nAme putrarUpe utpanna thayo. anukrame pitAe tene gAdI para besAryo. cirakALa rAjyalakSamI bhogavI, eka divasa karamAI gayelA kamaLavanane joIne pratibodha pAmI, pitAnA putrane rAjya seMpI jinezvarasUri pAse e dIkSita the. maNiprabha rAjarSi avadhijJAna pAmyA ne AkAzagamananI zaktivALA thayA. sattaramI DhALa-dhanadevane jIva vaitADhaya parvatanA rathanapuracakravAla nagaramAM mahendrasiMha nAme vidyAdhara-cakravatI thaye. tene ratnamAlA nAmanI paTarANI hatI. tathA ratnacUDa ane maNicUDa nAme putro hatA. eka vakhata cakravartInI priyA mahAvyAdhithI maraNa pAmI. rAjA tenuM rakSaNa nA karI zakyo. te mehavaza thaI vilApa karavA lAgyA. aDhAramI DhALa-A vRttAMta avadhijJAnathI jANI maNiprabha munIzvara AkAzagAminI labdhithI ane pUrvabhavanA sanehanA vazathI tene nagaramAM gayA. tyAM cakravatI vaMdana karIne tenI sanmukha beThe. munie saMsAranuM svarUpa sArI rIte samajAvyuM. - ogaNIsamI DhALa-tyAra pachI vidyAdhare maNiprabha munine kahyuM: "tamArA para mane bahu sneha thAya che tenuM zuM kAraNa?" te vakhate munirAje dhanadeva ane madanane pUrvabhava kahyo. pUrvabhavanI strIonuM caritra sAMbhaLIne vidyAdhara pratibodha pAmyA ane putra ratnacUDane rAjya seMpI pote dIkSA grahaNa karI. vidyAdhara rAjarSi Agamane abhyAsa karI ugra tapa tapI aneka labdhinA bhaMDAra thayA. anukrame banne munirAja zukaladhyAna karatAM karatAM kevaLajJAna pAmIne mokSasukha pAmyA. A pramANe sujJa puruSa, madana-dhanadevanI jema viSayasukhane duHkharUpa mAnI tenAthI virakta thaI cAritra aMgIkAra karIne anukrame mokSasukha pAme. madana-dhanadeva-rAsa I % hai ahaM namaH | | | duhA che viharamAna prabhu rAjatA, vaMdu jinavara vIsa padakaja praNamuM pAsanA, jehanI caDatI jagIsa che 1 . guNadAyaka guNamyuM bharyA, praNamuM gurunA pAyA bhamatAM je bhavasAyare, pravahaNa sama parakhAya che 2 | Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha jagamAM baMdhana de kahyAM, rAga tathA valI dveSa tehamAM paNi rAga ja vaDuM, jehathI dukha azeSa 35 sukhaIchaka sahu jIva che, sukha navi ela kayA jihAM Atmika sukha nIpaje, te zivamaMdira hoya che ane dubuddhi sukhabhrAMtithI, rameM viSayamAM lIna na game sajajana puruSane, jAsa sukRta mati pIna che pa teha viSayasAdhana achaM, mukhyathakI vara nArI te te krUra kuTila kahI, sApiNa pari niradhAra che 6 jUThI krodhamukhI ghaNuM, niradayI sAhasavaMta kalahakArI kapaTI valI, pAra lahe nahIM saMta che 7 | kaTuka vipAka pariNAmathI, suNa IhAM daSTAMta madana tathA dhanadevane, vivarI kahuM vRttAMta che 8 caritra deSI nAstiNuM, viramyA jeha mahaMta te sukhIA saMsAramAM, te thAI guNavaMta che 9 che te paNi e daSTAMtathI, jANe suguNanidhAna kima AdarI chAMDI valI, jANI dukha nidAna 1LA kautuke ne vairAgyanI, vAta ghaNuM suvida sAMbhaLatAM sukha upaje, pUraNa lahe prabheda che 11 che DhALa 1 | || mAlI kerA bAgamAM deya nAriMga pake re lo, aho deya--e dezI jabUdvIpa lakha jeNe, jagatIsyu sohe re , aho jagatIsyu sohe re le ! merU parvata madhya bhAgamAM devI mana mohe re le, ahe devI mana mehe re le (12aa tehathI dakSiNa diza bhaluM kSetra bharata dedArU re le, aho Setra bhArata dedA re lo bicameM naga vaitADhaya che rUpAne vArU re , ahe rUpAne vAru re le 13 tehathI dakSiNabharatamAM sehe sarvisa re , sehe sannivesa re , nAma kusasthala jaNiI bahu puNya praveza re le ahe bahu puNya praveza re le 14 tihAM kulaputra sahAmaNe rUpe jisya kAma re , aho rUpe jisya kAma re le Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI : zrI padmavijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa madana nAme. parasiddha je lamIne dhAma re leA, ahe| lapamInA dhAma re leA kahAM+ thakI bAlakAlathI vidyA bahu pAmyA re le, ahe| vidyA bahu pAmyA re le| / sarala seAbhAgI suMdarU puNya atizaya pAmyA re le, ahA puNya atizaya pAmyA re leA nArI deya sehAmaNI jAUi rati prIti 2 le, ahe| jANiU rati prIti re le| / ca'DA praca DA nAmathI tima guNathI pratIta re leA, ahA tima guNathI pratIta zaile prema re leA, aheA tehane paNi prema re leA / paNi bihuM sAki kalaha kare' sAki dharma e nema re le prema ghaNA bihuM upari` tene paNi aheA seki dhama e nema re le yata: seki vedha ati bhAlA zUla taNI // duhA ! AkArA, jehavA tISAM tIra / pari', 'pira pira aa2e pIra 5 pUrva DhAla / madana vAre piNu rASI pracaMDA niva rahe, kApa ne abhimAna re lA, ahe| kApa ne abhimAna rele nArine, pAse. gAmane thAna ph leA, ahe| pAse gAmane thAna re le eka eka skrinanA niyamathI, rahe. mana te vAre 2 le, aheA rahe mana te vAre 2 leA 1 madana te niyama cUke nahI', ima karatAM kavAre're leA, aheAima karatAM kivAre 2 lA pAmIne, paraca'DA geha 2 leA, 2lA / kAraNu kAIka eka dina adhikA ahe paracaMDA geha tihAM rahyo, dharI tAsa saneha re leA, ahe| dharI tAsa saneha re le dhare, kachu khAMDatI teDu 2 ke, ahA kazu khAMDatI teha re le| / AvatA dI| nija pati, krodhai bharI deha re lA, ahe| kAIM bharI deha re lA Avyo caDAne 51mA 19 // 16 // 517NA 5185 519aa AranA 5ra15 AraNA sArA Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (24 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha musaluM nAkhyuM sanamukhe, mukhiM iNi paribhAsa re , aho mukhiM iNi paribhAsa re lo ! re re duSTa abhAgIyA, tujha nahIM IMDA vAsa re , ahe tujha nahIM IhA vAsa re le dui pracaMDA tujha, ghaNuM prANa AdhAra re , ahi ghaNuM prANa AdhAra re le jA tehane ghari sukhathakI, raheje dharI pyArI re lo, ahe raheje dharI pyAra se le mArA te dezI bIhano ati, nAThe ti velA re lo, aho nAThe tiNa velA re lo ! thoDI bhUmikA jaI karI, paMThi jUi helA re le, aha pUThi jU helA re le pAradA sarSa bhayaMkara duSIo, phaNATopa vizAla re le, aho phaNATopa vizAla re lo ! yUla muzala sama Avato, jANi mahAkAla re lo, ahe jANiI mahAkAla 2 le paraNA nAThe savizeSe valI, paraMcaDA pAsa re le, ahe paraMcaDA pAsa re le che diThe tiNAI Avate, navi mAI sAsa re , aho navi mAI sAsa re lo 28 pUche kima bhayabrAMta tuM, A tatakAla re , aho A tatakAla re le ! madana kahe caMDA carI, pUThe tuM bhAli re le, aho peThe tuM bhAli re le paralA sAMjali paracaMDA kahe mata bhaya mana ANi re le, ahe mata bhaya mana ANi re le che tuM mujha prANathI vAlahyo, huM kahyuM trANa re , ahA huM karacyuM trANa re le 30 dhIrA thA koI bhaya nathI, ehane sTe bhAra re lo, aha ohane sTe bhAra re le ! Ima karI AsvA tiNe, nAricaritra apAra re , ahe nAricaritra apAra re le 31 dhana dhana te munirAjane, dUri IDI nAri re lola, aho dUri cheDI nAri re le ! pahelI DhAla 'padama" kahe, suNatAM jayakAra re , he suNatA jayakAra re dvArA para 11 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI raNuNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa che duhA che paracaMDA dIThe prabala, bhujaMgama bhayakAra AMgaNA Agali AvIe, kInAzane anukAra nA ko te dekhI karI, tanu udvartana tAma karI malapiMDanI gelikA, norSe sanamukha jAma rA nakula thayA te tataSiNe, nAga karyo nava khaMDa ! camakya madana te cittamAM, caMDAthI A pracaMDa levA jotAM jotAM naliA, sarva thayA visarAla ! nAnA rasa vede mane, ciMte madana rasAla aho ! caMDAnA kopathI, A pracaMDA pAsa ! zaraNa thaI e mujha, rAkhyo deI AsvAsa pA paNi je devage karI, kepe pracaMDA eha te keNa zaraNa have tadA, jAuM keha geha dA vAhalo paNi kArpe nahIM, eha durlabha kaya te nAri kubhAyA, navi kepe kima heya pAchA e rAkSasa deya jaNI, chAMDI jAuM paradeza Apa kuzalane kAraNe, tyajII rAya ne deza 8 yataH tyajedekaM kulasyArtha, grAmasyAthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe, AtmArthe pRthivIM tyajet // 1 // che DhALa 2 | che puNya pragaTa thayo e-dezI che Ima ciMtavI nakalyA re suhajana, sAthe bahu dhana leya, puNya pragaTa thaye madana bhameM dezAMtare re suva svecchAI gata kheya puNya lA keIka vAsara vahI gayA re suva pRthivI jatAM tAsa pu bhamato bhamate AvI re sutra nagara nAma saMkAza 50 1nA jIte nija laSakhI thakI re suMTha surapurI laMkAM vAsa purA teha nayara udyAnamAM re su0 beThe azoka sakAza pu. 11 iNi avasara eka AvIe re sutra bhAnudatta INa nAma putra seThamAMhi ziromaNi re sura bele te have Ama puru pArA madana sukhe tuM AvI re sui kuzala sukhazAta putra cAle nija ghari I I re sutra mAne amacI vAta pu. 13 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha nAma sunuM citta camakI re suDa syuM jANe mujha nAma puche ! cAlyA nagaramAM teharyuM re su. piohato tehane dhAma 50 14 seTha karAveM tene re sui snAna bhajana bhalI bhAMti putra ! gaurava Adara bahu karI re sui bhASe ima ekAMti pu1pA kumarI nija Agati karI re sui kahe paraNe mahAbhAga 50 madana de te nAri re sui bhAla aradhacaMdra bhAga 50 16o caturA caMpakavAnasya re sui bele amRta vANi putra ! pakava biMchI kAminI re suo nayana kamaladala jANi 50 1LA rUpe ratine harAvatI re su vadana te caMdramAna pu. nahi tattamA ehavI re sui be madana sujANa pu. 18 kima jANe mujha nAmane re sunavi jANe kulazIla puche ! kima gaurava kare evaDe re su valI kanyA die lIla pu1lA seTha kahe suNi sAhibA re sutra mAhare putra che yAra putra te upari eka IcchatAM re sutra putrI huI mane hAra putra mAravA prANuthakI mujha vAlahI re su vidyulatA INa nAma 50 pAThavI sakala kalA valI re su AvI yauvana jAma purA 21 te devI huM ciMtavyuM re sui vara gyA thaI eha putra ! devI keI varaseM have re sura lekarIti dharI neha putra rarA valI viga na sahI sakuM re sutra ehane kSaNa eka mAta putra che Ima ciMtAtura huM thaye re sui navi nidrA AyAta putra bharavA bhUSa tarasa savi upazamI re su chAMDa sakala vyApAra putra ! zUnya mane varatu sadA re sura sUto rAti majhAri 50 24 madhyarAti kuladevatA re su AvI bhASe Ima putra vaccha ! kAMya ciMtA kare che su kahuM te sAMbhali nema putra rapa vihANe nagaraudyAnamAM re suTa azoka vRkSane mUla putra puruSaratana kulapine re su taruNa kalA anukUla pu. mArA divasa prahara ekaneM sameM re sutra madananAma guNavaMta putra ! devI kanyA deje tene re su tava meM bhAguM taMta paM. pAraNA ciMtA samudramAM bUDatAM re sui mujhane uddharyo mAta putra adaza thaI kuladevatA re sutra anukrameM thayo parabhAta pu. 28 kRtya karI vihANAM taNuM re sura AvyuM huM INa ThAmi putra ! devII bhALyuM te save re sutra nayaNe dIThuM nAma puche rahyA Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa DhAla bIjI eha rAsamAM re sutra bhASI atIhiM vizAla pu 'padravijaya" kahe sAMbhalo re sutra Agali vAta rasAla putra 301 | sarva gAthA 61 che | duhA che te mATe karuM vInatI, jANuM tumacuM nAma mAheru vacana mAnI karI, karo ahoruM kAma nA te sAMbhaLIne ciMtave, madana te citta majhAri vinAM priyAM huM ekale, vaMTha pari niradhAra para kAla gamAvuM kiNI pari, rahuM have kiNe ThANa de dIdhI kanyakA, Ape che mujha pANi AvA bhAgyayoge AvI malI, manavizrAmanuM ThAma paraNIne dhana bhegavuM, eha zeThanuM dhAma jA Ima ciMtavI aMgIkAre, teha zeThanI vANi zubha lagane paraNya tihAM, manamAM ucharaMga ANi pA DhALa 3 che | catura sanehI mohanAM--e dezI che bhAnudatta have seThIo, vastra ane alaMkAra re bahu dhana kaMcana pUriuM, bhavana dII mahAra re dA punyavaMta Ima jANiI che vighalatANyuM tihAM rahyo, sukha bhegavuM surasAla re ! puNye manavaMchita mA~, dukha thAI visarAla re punyavaMta chA - supusi jihAM jAI tihAM, navi jANe kula zIla re . paNi te puNyaudaI karI, pAme sukha bhara lIla ke punyavaMta 8 - je Icchaka kalyANanA, Iha bhava parabhAvi prANI re to puNya udyama Adare, kariI guNamaNi khANI re punyavaMta chelA sasura dravyathI saMpaje, bhoga bhalA bharapura re madana magana sukhasAgare, dukha vAta gaI dUri re punyavaMta 1 keIka varasa vahI gayAM, eka dina pAusa A re paMthI leka virahI jike, te ghara bhaNI sahu dhAyo re punyavaMta 11 kAminI virahaagani thakI, dhUmalekhA ghanamAlA re vistarI gagana teNei karI, megha huA mAnuM kAlA re punyavaMta 1rA dizivadhUne AbharNa pari, jalada bhartAI dIdhuM re camake cihuM dizi vIja te, kanakamayI suprasIdhuM re punyavaMta) 13 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatvagraMtha - DiDima pAusarAyane, cAri diza vistarI re ! huM rAjA chuM INi pare, leka gajara bharIe re punyavaMta 14 A mAninI mAnakhaMDaNa bhaNi, khaDagadhArA kyuM pracaMDa re ! varase niraMtara tiNe same, jaladhArA te akhaMDa re punyavaMta 1pa prathivI mahilAne hade, hAra saira abhirAma re saritA pasarI sahiI, devI pasAruM kAma re punyavaMta 16 kuTaja kadaMba ne ketakI, sallakI arjuna phUlyA re kuraMca cakara neM maranA, mada vAdhyA tema mele re punyavaMta 16 meghaghaTA mahiSI valI, pRthivI neM AkAze re ! paya jharatI gAje ghaNuM, zyAmavaraNa suprakAsuM re punyavaMta 18 " garbha dhare bagalI tadA, haritAMzuka dharA pahere che nRpayAtrA raja upazameM, kAminI patipatha he re punyavaMta 1lA - madana beThe tihAM geSaDe, je pAusa sahA re pADesiNa nayaNe paDI, karatI dukhavi chehA re punyavaMta ra01 karatI vilApa INi paraM, mukI mujha anAtha re dezAMtara game te hajI, navi AvyA mujha nAtha re punyavaMta paranA ghana garajArava vijalI, dAdura mujha Dara pAve re jhUMpaDI te pANI jhare, tharahara deha kaMpAve re punyavaMta pArA - niThavIuM dhana pUrvanuM, bAlika paNi IMma rove re ANuM myuM AvuM have, daiva na sAmuM jove re punyavaMta ravA dukha kulabhavana huM nIpanI, madana suNaI kAne re ! atizaya karuNA upanI, cittamAM dharI ima sA re punyavaMta mArA DhAla trIjI eha rAsanI, bhASI guru supasAya re ! padyavijaya kahe puNyathI, pAmeM vaMchita ThAya re punyavaMta parapA | sarva gAthA 86 che madana vicAre cittamAM, aho e rAMka anAtha ! pativiroM IMma vilapatI, nahIM ke ehane sAthe 1 che caMDA pracaMDA bApaDI, mAre dharatI vigata INi paraM dukhaNI bahu hasya, bharatA vigu sya bhega che 2 Ima ciMtavane te haveMnayaNe nIra jharaMta che te dezIne nAhane, vidyulatA bhaNaMta 3 ye uga tuma cittamAM, bhASe kAraNa muja bahu AgrahathI bhASiuM, jeha hiyAnuM gujha che pUrava bhArayA sAMbharI, tiNe mujha dukha bahu thAya che deSa pADosaNa rovatI, sAMbharI cittamAM Aya che 55 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI ramaNIkavijayajI zrI padmavijayajI viracita madana-dhanadevarAsa nA DhALa pa 51nA // AdhA Ama padhArI pUjya ama dhare veAharaNa velA--e dezI gA vAta sAMbhalI kAminI te cittamAM, karatI ima vicAra / iMNi paraM sukha bhogave mujha sAthe', paNa sAMbhare te nAri svAmI sukhe padhArA ghare, tehanI Sari te lIje khAdya vikAra navi deSAve, khele iMzu pare vANI / svAmI evaDu dukha upajAvA, spe. kAraNa hita ANI svAmI tihAM jaIne tasa rati upajAveA, madana kahe tava Ima / tAharI ANA hAya teA jAuM, nahIM teA jA" kema svAmI sAMbhalI ciMtave i IrSA ANI, jIe dAsI para sevuM / vacana na leApu ehanu' kamahIM, karuM ehunA citta jevu svAmI tApaNu dukhadAyaka te bihune, saMbhAre chaI Ama mhe. tA SasI na sakrIi kSaNa paNi, dura pIDe kAma svAmI pAusa rituhu kAma jagAve, vAta visAre pADuM / kAla kSepa karIi kAI rIte, ima ciMtI kahe. ADu' svAmI svAmI vATi viSama e ritumAM, mAraga du^ma kare' / girI nadIe ati viSama che vATe, jAvA citta kima pasare svAmI aa2aa zarada kAle jakha pAusa utare, tava jAjye tumhe svAmI / vAta suNIne mAnyuM mardane, strIne vaza hAi kAmI svAmI bheAga sukhe' have kAla gamAve, zarada rItu jakha Ave / takha jAvA utkaMThita pUche, jA jo tu pharamAve svAmI kAMya vicAra karIne mAnyuM, `khala sAthe' Ape ! karI sugaMdha kara vidhisyuM, madanane hAthe thApe' kuzasthala bhaNI cAlyA vege, lei kara'e teha / jAtAM thaye madhyAhna samaya tava, kAI gAme gayeA eha svAmI tAsa udyAne sareAvaratIre', taru mUle vizrAma / nAhI deva guru sa'bhArI, icche bhejana kAma svAmI|1LA ci'tave' jo kAI Ave. atithI, nayaNe iMhI ja kAla / // 11 // 51aa 514aa svAmI 15mA 5195 te| tasa grAsa aradha ApIne, puNya karuM tatakAla svAmI (185 parane zabda karIne bhuMje, jagamAM te dhana prANI / atithIsa vibhAga kahyo teNe', laSamI karatala ANI svAmI iM ciMtavatAM drI pAse,devakulathI nIkalatA / jaTA mukuTa ne bhasmavilepita, gAma bhaNI salasalatA svAmI un chA zALA ht hAphulA AranA 5 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsavatapasI devI haraLe hRda, belA bahu mAne A karaMbe AhAra pramANe, leI valIo nija thAne svAmI. 21 bhULe tapasI khAvA beThe, teha sarovaratIre khAvA madana AraMbhe je, leI samIpa te nIre svAmI, pArA eha chIMka thaI tava zite, kAMya vilaMba te kIje ehave yogI bakaro huM, karaMba prabhAva vadIje svAmI. pArakA zrIguru uttamavijaya prabhAve, bhASI thI DhAla 'padravijaya" kahe puNyaprabhAve, he maMgala mAla svAmI24 che sarva gAthA 110 beoM karato bekaDe, cA nayara saMkAsa madana lahyA vismaya ghaNuM, dezI teha vilAsa pelA kihAM jAI chaI bokaDo, jeuM pUThe jAya ima ciMtine cAlIe, kautIka mana na mAya pArA madana bokaDo bihuM jazuM, pahetA nayara majhArI paMTho bakaro bhavanamAM, jihAM vidyutalatA nArI 3 madana jevA chAMne rahyo, kaI thAnika te pAsa jeu bakaro syu kare, pesIne AvAsa majhA bakare Avye jANine, vidyutalatA diI dvArA leI lakuTane mAravA, uThI uMdhI nAri pApA baMba pADe te bekaDe, tava bole te nAri niraaparAdha mujhane tajI, re tujha paDe dhikkAra che bahu kAle paNi pUrvanI, nArithI virape nahi cAlya tihAM utkaMThavI, sya joI A AMhi chA che DhAla para kare taNuM ghaDade -e dezI nArI kahe musale karI, dayA dharIne Aja mAruM nahIM bharatA bhaLI, jANI hatuM akAja 8 bhavika jana suNajo re, nArIcaritra vicitra hRdayamAM muNa re bIhane caMDA musalathI, gaye pracaMDA pAsa che mujha mAgaMtAM ha kahe, citamAM kehanI AsI bhavika jana mAlA kahI kahIne Ima mAratI, milIo leka apAra che madana vicAre cittamAM, ahAhe carita apAra bhavika jana 1 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padmavijaya viracita madana dhanadeva rAsa kare che je vAta kadA, mAharI paNi e rIti | loka bubArava sAMbhalI, devI eha anIti bhavika jana 115 re re mUDha pazu bhaNI, mAre che tuM kema vaNikakule tuM upanI, kima hiMsA kare Ima bhavika jana mArA tava pANI maMtrI karI, chAMTayuM tehane jAma bhasma guMDita jaTA dhare, UraNa jegI thayA tAma bhAvika jana mAnavA leka devI pUche Isyu, bhagavana sI e vAta tava te AMsu nASa, bhASe nija avadAta bhAvika bIhake tapasI nAsate, vismaya pAmya loka vidyutalatAne upane, manamAMhIM ghaNe zeka bhAvika jana. 1pa dhiga dhiga niraparAdhI e, tapasI mAryo Aja navi jANuM kihAMI gaye, pati jANa e akAja bhAvika 10 16o milarce athavA nahIM mIle, te mAhare bharatAra ! meM jANyuM zikSA deI, lega bhegavaccuM sAra bhavika jana1chA mananA mAratha mana rahyA, janamAM thaye apavAda pati virahaNa huM thaI kihAM karuM zera ne dAda bhavika jana 18 paMhaka khavANe nahIM, valI hAthe dIdho jema eha uSANe mujha thaye, kahAM have kariI kema bhavika jana 1lA madana vicAre deSIne, nija caritre karI e caMDA pracaMDA bihuM jaNI, chatI kapaTanI geha bhavika janaramA gIne paNi gamya nahIM, nAricaritrane aMta dhi biga viSayI jIvane, to paNi tihAM rAcaMta bhAvika jana mArA rAkSaNI sApiNa valI, vAghiNa jItI eNa je vizvAsa kare narA, te pazu nararUpeNa bhavika jana dharA puye traNathI chUTIo, have karuM nija kAja Ima ciMtavato AvIe, nAma hasaMtI purI pAja bhAvika jana riyA madanarAsamAM pAMcamI, DhAla iNi parve hAya ! "padyavijayeM' paNa karI, puNya karo sahu keya bhavika jana24 che sarva gAthA 136 [13] ( duhA | gorI ghari ghari bAraNe, Izvara mAnuSya mAta ! raMbhA vana vana dezIi, dhanadanI kaI kahuM vAta ? Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha gaurI Izvara raMbhA dhanada, sahune hasatI teha che nAma hasaMtI tehanuM, surapurI adhika che eha parA tasa udyAnamAM citya che, jANe megiri kanakathaMbha paMcAlikA, jihAM zrI rISabhajirNoda 3 che DhALa che ke bhavi tuhe vaMdo re sumati ne zAMti jimuMdA-e deza che madana deulamAM piTho hara, rISabha jinesara dIThA janama maraNa TAle bhavijananAM, manamAM lAgA mIThA jinavara nirajI lAla, hiraDe haraSa dharaje ! jinaguNa paraSI lAla, narabhava saphala karI je che bhavasAyaramAM bhamatAM janane, AlaMbana jinarAyA ! devane deva surAsura vaMdita, pUrava puNye pAyA jinavara0 lApa hAthe nahIM hathiyAra na mAlA, nahIM ucchege vAmA avikArI akaSAyI mudrA, nirabhayI ne guNadhAmAM jinavara dA eha sarUpa na jagamAM dIse, saphala thaye avatAra nayaNa kRtAratha mArAM hUA, dhanya huM jagaziradAra jinavara0 dhANA bhavasAyarane pAra huM pAme, duralabha jinapada pAmI bhavakhayakAraNa bhavadukhavAraNa, hoM thaye zivagatigAmI jinavara0 8 Ima bahumAne jinavara praNamI, beMThe tigRhI ja kAma vaNikaputra iNa avasara Avya, dhanadeva tehanuM nAma jinavara0 chellA te paNi paramAtama praNamIne, manamAM ullasita bhAve ! madana ne dhanadeva raMgamaMDapamAM, hara bihuM jaNa Ave jinavara 0 11 puche dhanadeva sneha dharIne, sAdharmika tasa jANI bhadra tuhe AvyA kahe kihAMthI, jinamukha jovA jANe jinavara0 11 dukha hRdayamAM suhu bahu devuM, tava ciMte te Ima ! koI mahAtamA mujhane pUche, ANa bahu prema jinavara. 12 bAlya madana bhadra huM AvyuM, nagara saMkAsathI jANi dukha kAraNa muja rIdayane pUchyuM, te sAMjali guNaSANi jinavara0 13 vAta lajA jevI che te paNi, macuM darisaNa devI sneha ghaNe dIThe taNuM bhAthuM, bIjuM sarva uveSI jinavara0 14 nija vRttAMta sarava tiNe bhAge, dhanadeva balya tehare keTaluM sukha dukha Agali tAharuM, tujhathI adhika dukha mAhare jinavara0 1pa mAharI vAta ghaNI acarijanI, suNatAM vismaya thAya che bhAryA mAhare tujhathI adhikI, suNatAM tujha dukha thAya jinavara0 16 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa madana kahe kaho tuma bhAryAnI, vAta te vismayakArI dhanadeva kahe te kahiI suNajo, harSa dharI naranArI jinavara0 1LA "padmavijaya " kahI madana rAsamAM, rUDI chaThI DhAla haveM kahuM je dhanadeva kerI, vAta ghaNuM surasAla jinavara0 18 sarva gAthA 154 [15] . che duhA | INa nayarImAMhiM vase, dhanapati nAmA zeTha ! nizcala zrIjinadharmamAM, bIju jANe veTha (6) 1 munijananI sevA kare, karaM valI paraupagAra ! guNarAgI giruuM ghaNuM, zrIyaMtamAM ziradAra dhArA laSamI nAma sohAmaNuM, nAma tisya pariNAma laSamI ghari AMgaNi vase, sakala kalAnuM dhAma mArA ehavI nArItyuM zeThajI, ubhaya loka aviruddha che sAvaMtAM suta de thayA, teha sadA suvizuddha iaa tihAM pahile dhanasAra che, bIje che dhanadeva yauvana vaya AvyA bihaM, svAmI kArtika mahAdeva pApA che hAla 7 che ke geba sAgaranI pAli ubhI doya nAgarI mahArA lAla-e dezI che deya kalA have sIdhyA yevana vaya AvIyA mamhArA lAla, rU5 lAvaNya viziSTa kanyA paraNAvI A mahArA lAla ! nitya nitya nija vyApAra kare te bahuM ja hArA lAla, kAla gamAve chaNi pare sahui ikamane hArA lAla 6 jIvalekane maraNa ane A sadA hArA lAla, samaya samaya viNaseM rasa rUpa ne saMpadA mhArA lAla ! dhanapati seTha Ayu nija athira jANa karI mahArA lAla, zatru mitra rAmabhAva hRdayamAMhi dharI mahAza lAla pAchA thaI virakta saMsArathI sahu jIva bamaNa mahArA lAla, mana ekAgre paMca parameSThi sumaraNa mahArA lAla paMtha sAthe paralokane dhanapati vANiI mahArA lAla, maraNa lahyo IMma uttama zrAvaka jANii mahArA lAla pATA nija bharatAra viga zeka hoM bahu kare mArA lAla, laSamI paNi gharavAsa bIhAmaNe citta dhare mhArA lAla bahu saMvega viSaya vimukhI te nitya rahe mahAra lAla, tapathI tizeSe zoSavI kAya maraNa lahe mahArA lAla mAlA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha mAtapitA maraNathI zoka kare ghaNe hArA lAla, navi sukha pAmeM kiNahI ThAma citta doya taNe hArA lAla tao sakala vyApAra hoM Izu avasare hArA lAla, zrImunicaMda muNiMda AvyA puraparisare hArA lAla 1 tiNe upadeza karyo Ima be bhe kima kare hArA lAla, evaDo zokasaMbhAra dharo cittamAM ghare hAra lAlA navi saMsArasarUpa nirUpaNa citta kare mhArA lAla, cara thira sakala saMsAramAM sarvane jamaharo hArA lAla 11 nitya paMthIe prANa zarIra cala aneM hArA lAla, vana capala maraNa dhruva anukrameM savi gache mahAre lAla eka jiNavara bhASita zaraNa te dharma che hAra lAla, teha AdhAra gati sthita avara adharma che mahArA lAla 1rA teha suNIne zeka maMda karI ghari gayA mahArA lAla, nija ghara kArya vyApAramAM bihaMI saja thayA hArA lAla bihaMnI nAri te gharamAM nitya kalaha kare hArA lAla, bihuM jaNa samajI bhinna rASe ghare hArA lAla 13 jAte dina eka dina pUchyuM vRddha bhAI I hAra lAla, kima udavega sahita tujha manaDuM pAIche hArA lAla ! tava laghu bhAI kahe mujha nArinuM dukha ghaNuM hArA lAla, tiNe mujha udavega thAya tanu durabalapaNuM mahArA lAla 14 mehaTa bhAI kahe tuM mane mata dukha kareM mahArA lAla, kanyA bIjI paraNAvuM tehathI sukha dhare hArA lAla laghu bhAI kahe IMma ja karo jima sukha lahuM hArA lAla, eha vAta tuha Agali jhAjhI sI kahuM hArA lAla 1pa tava vRddha bhAIba kaIka kulavaMtI nI hAra lAla, paraNu dhanadevane bIjI zobhA banI hAra lAla sAtamI DhAla rasAla kahI he INi pare hArA lAla, paddhavijaya" kahe sAMbhale kiNI pare nistare mahArA lAla 16 | sarva gAthA 170 [118] . duhA che abhinava paraNI nArisyuM, bhaga navalA bhaga bhAvI bhAvanA vegathI, sari milyo saMyoga 1 vecchAcArI nAri te, pahilI sariSI eha citta saMtoSa na upaje, dhanadevane tihAM reha pArA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajIH zrI padmavijayajI viracita madana dhanadevarAsa mana ciMte nirabhAgya he, ghara uTha gaye rana tihAM paNi bhAvI bhAvathI, lAgI bahuta aganni 3 tAsa parIkSA kAraNe, je tAsa caritta che Ika dina beMThe dhrujato, nArine kahe INi rIti jA zItavara mujha AvIe, beMsI na sakuM teNa vahilI sijyA pAthare, zayana karuM huM jeNaupA praguNa karI ziyA ti, dhadeva sUto jAma pAvaraNuM sIrapa pramukha, oDhADyAM tasa tAma ddA | DhALa 8 ! che jhAMjharIA munivara dhana dhana tumha avatAra--e dezI tiNe sameM sUraya Athame che, rAti thaye aMdhakAra ! AchAde savi deSane jI, guhaDa kare chutakAra Uaa sebhAgI sayaNuM sAMbhaLo nArIcaritra che ghara nAda kapaTe karI , UMghe tihAM dhanadeva tava moTI laghune kahe che, sAMjali re tuM heva bhAgI. 8 tuM paravAri utAvalI jI, ApaNane zuM kAma tava te kAma utAvalI , karIne praguNa thaItAma sobhAgI. mA ghora nidrA A vahI , jANI te deya nAri gharamAMthI te nIkalI che, gharaudyAna sahakAra sobhAgI1bhA te upari doI caDhI che, pAchalithI dhanadeva tehane anusare gaye jI, halu halUI heva sebhAgI11 teha ja abe vastrathI jI, mAthuM Apa zarIra beMThe prathivI upari che, sAhasa dharIneM dhIra sobhAgI12 maMtra saMbhAryo tiMNAi , zakati aMcitya che maMta uDIne AMbe gaye , cAlyA te gaganAMta saubhAgI 13 jalajaMtu bIhAmaNe jI, rayaNAyara madhya bhAga ratanadvIpa ralIAmaNe jI, avara dvIpa vaDabhAga sobhAgI 14 tasa zira mugaTamaNa samuM che, nagara yaNapura tatha ! ratane maMDita ghara ghaNA che, sahasa meM ja0 sobhAgI15 vidyAdhara vAse jihAM jI, rUpe jItye anaMga ! vidyAdhara rUpe karI che, rati hArI ekaMga sabhAgI. 16 tiNa nayarI udyAnamAM jI, utarIo sahakAra dhanadeva tihAMthI nIkalI jI, dUri gayo keI ThAra sabhAgI1LA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha bhAryAo paNi utarI ja, paiThI nagara majhArI ! dhanadeva paNi peThe thaye ja, tAsa rANa anusAra bhAgI 18 kautuka nagarImAM jUI ja, nAnAvidha mahAra nija IcchAI virAratI che, pUMThe tasa bharatAra bhAgI. 1lA teha caritra jotAM thako cha, cittamAM camakyo eha. jANe svargamAM AvI che, svapari lahe te bhAgI paranA INi paraM dhanadevarAsamAM jI, bhASI AThamI DhAla 'padravijaya" kahe sAMbhaLe che, Agali vAta rasAla sobhAgI paranA che sava gAthA 191 [18] | duhA che iNi avasari te nayaramAM, zrIpuMja nA seTha ! bIjA sahu vyavahAriyA, mAnuM ehathI heThi nA ccAra putra upari sutA, zrImatI nAmeM tAsa ! tilaka samI traNa lekameM rUpa lAvaNyane vAsa para ehavI nArI na pAmIo, kSINa deha tiNe kAma halUI halUI anaMgathI, te dukhathI mAnuM Ama 3 vidyA kalA sarve tihAM, spardhA karyo vAsa che saubhAgya thAnika e samuM, navi lAdhuM kaI pAsa majA sArthavAha vasudatta tihAM, tehanA putrane teha karyo vivAha havaeN paraNavA, mAMDyo occhava geha pA che DhALa 9 ! che rAga khaMbhAtI che havai zrIpAlakumAra-e dezI che sAravAhane pUta vastra amUlika aMgi dhare jI ! caNataNa alaMkAra tAsa kiraNa ati vistare cha padA sAbelA zrIkAra paheryA vAgI jarakasI jI ! nATaka kare vara pAtra jANe raMbhA uravasI jI chA vAje vividha vAjitra ziraNAI rahake ghaNI ja ! sAjana milio sAthe maMgala gAve jANaNI jI mATe bole biruda aneka leka jevA bahu AvIe ? zrIphala meM valI pAna vararAjA kara bhAvIe jI lA vije cAmara pAsa chatra dharyuM zira upasiM nebata gaDagaDe chadi cehaTi cAleMI INi parve jI 1bhA Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI ramaNIkavijayajI : zrI padmavijayajI viracita madana-dhanadevarAsa te jI 513mA dveSI nAricaritra dhanadeva ciMte iNisameM jI valasyuM. jaLa e nAri tava valasyuM huM anukrame jI / 11 / jotA Acchava teha zrIpu`ja seTha ghara AMgaNe jI ! UbhA teAraNe dIse te ralIAmaNe jI / 12 / izu avasara vararAya turaga caDhayo sAhe... ghaNuMjI / vasudattasuta zrIpu Mja seThanu seAhAve. AMgaNu lAka taNI bhIDi bhADi jovA milie chai ghaNAM ja / thabha te DagIe tAma tISI dhAra teAraNu taNeA jI 5145 paDIe trIche teDa bhavitavyatA yeAge lAge te uttamAMga tatakAla gayA vasudatta parijana jeha teha zAkAtura bahu rAve savi parivAra zira phUTe pITe saha gayA te nija ghera have zrIpuMja citta syA AvyA. aMtarAya kahe| hA sI gati hAsye ya zveda kare nija parivArane'sAthi ciMtave vara karI jI / marI jI 1pappA thayA jI / hIyeA jI / 16 / ciMtave jI / syu karai have jI / 1aa citta ApaNe' jI ima DApaNuM... jI 518aa prArabdhamanyathA kArya daivena vidadhe'nyathA / ko vetti prANinAM prApyakarmaNAM viSamAM gatim // 19 // cha AragA paraNe nahi jo A ja laganetA e abhAgiNIjI / "maleke parisiddha sakalakI kanyA bhaNI ja gArabA nahIM paraze. narAya sahune jIvita vAlahyuM jI ! paraNAvu kAI Aja kanyA bhAgya zAstre kahyuM jI rA sayaNu kahe. kAMI kheda tumhane karavA nava ghaTejI / viSNu bhAvI navi hAya bhAvi bhAva te vimaTe. jI rarA bIjAne dyo ahu sAMbhalI cittamAM haraSIe jI / nija narane kare ANu lAve kAi nara te nara tataNa tAma vara jovAne rAjamAraga sivaThAma jotAM koIne navi malyA ja zArajA IMNa avasara dhanadeva nayaN. piDa divya rUpadhara jeha AvyA te lAvye seThane pAsa nija putrI sama prArthanA kare tAsa seThIe caDe... madana rAsamAM DhAla bhASI navamI padmavijaya 'kahe` prema sAMbhalA Agila guNIjI nAraNA jI DA sava gAthA 218 [ 216] paraSIA nIkalyA D ! tehane bharayauvane cha ArapA niraSIe jI ! haraSIe jI tArA saiAhAmaNI jI 33 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha | duhA. prAthanA suNI seThanI, ciMte citta majhAri e rUpavaMtI dezIi, jehavI pUrava nAri 1 jema kuzala nija vAMchate, pUrava cheDe nAri . paNi nArI viSNu: mAhera, aphala thaye saMsAra rA atithI ne valI prAhaNA, na lahe AdaramAna che nArI vinA hAlI samo, puruSa te viTala samAna cheDA tAta kare IMma prArthanA, Adara karI apAra ! ehavI kima che hoM, nArI rati anuhAra kA ima karI hAkAro bha, nDavarA dhanadeva ! kariya vilepana caMdane, vastra paheryA tatakheva pA AbhUSaNa aMge dharyA, paherIne kulamAla zrImati kanyA paraNIo, hara thaI ujamAla dA seDa kanyA dhanadevane, AnaMda vara ima ! delI jamAI rUaDa, seTha dhare bahu prema cheDA che DhALa 10 | ke vADI phulI atibhalI manabhamarA re--e dezI che dhanadeva ciMtAtura thaI suNo sayaNa re beThe deuM bAhari lAlA deya bhAryA dhanadevanI suNo phirI phirI nayara majhAri lAla che sAMbhalI kautika avanavuM suNe, vivAha jevA kAja lAla mehaTI nAMhanIne kahe suNe rAti ghaNI che Aja lAla lA joII occhava hejaryuM suNo laghuI paDivaryuM te lAla je bihuM jaNI raMgaryuM suNo, laghu bolI suNe eha lAla 11 deva devI sama manaharU suNa0 varavahuM atIhi udAra lAla Aryaputra sama depII suNo mahaTI kahe tava nAri lAla 11 bholI tuM kaya navi lahe suNo sariSA nara bahu hoya lAla Arya putrane sAri suNo dIse bIjo keya lAla 12aa zItajvara karI piDIo suNo te to sUto geha lAla nidrAmAMhi AvIo suNo nahIM vidyA valI eha lAla 13 kihAMthI Avya heya IhAM suNo SiNa eka rahI tiNa ThAya lAla ! kautuka dezI bihu jaNI suNo sahakAra sAtamI jAya lAla 14aa uce goSi beThe have suNe nava paraNitaH strIyuta lAla ! dhanadeva zaMkA dhArata suNo gamana nArinuM gutta lAla 1pa Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padmavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa sirimati vastrane cheDe suNo ka te likhIo eka lAla kuMkuma rasathI saha nAMNI suNe karI nipuNaI cheka lAla 16 yata :-- sUnurdhanapaterbhAgyAddhanadevo'bhyagAt zriyam " // 1 // hasatI nagarI kihAM suNo kihAM ratanapura DAma lAla ! kihAM aMbe gagane calyo suNo kihAM kaho dhanadeva nAma lAla 1LA kAyaka kArya uddezIne suNo nIkalIo have teha lAla AMbe caDhI te deya jaNI suNe manamAM harSa dhareha lAla 18 AMbe pUrva pare rahyo suNe, nAriI gaNio aMta lAla ! cAlyA AkAze AMbale suNo hite nija ghari taMta lAla 1 utaryo nija udyAnamAM suNo dhanadeva chAne tAma lAla ! gharamAM jaI suto valI suNe zAI karI ArAma lAla para oDhI nidrAbhara thaye suNo AvI haa doya nAri lAla bharanidrAI deSIo suNa0 suto nija bharatAra lAla ra1 zaMkA rahita sUtI bihuM suNe jAgI khaNekamAM jAma lAla thaye parabhAti rayaNa gaI suNo sUrya ugyA tAma lAla rarA savi aMdhakAra nasADIo suNe caMDakiraNa dinanA lAla ! valagI gharakAra bhaNI suNo dhaMdho gharane athAha lAla maravA kimahIka have ladhu nArI suNo, soDhi vAhira rahyo hAtha lAla kaMkaNa sahita te dekhIo suNo vivAhavaMto nAtha lAla ra4 maTIne deSADIo suNova tava kahe mehaTI vANuM lAla te tihAM kahyuM te savi malluM suNo devI ehane pANi lAla rapa kimahIka Avyo tihAM kiNe suNo para kanyA ThAma lAla jANyo INuiM ApaNuM suNo savi vRttAMta te Ama lAla mArA mata bIje manamAMhithI suNokarasya tasa pratikAra lAla ! karavuM to bIhavuM karyuM suNo saghaNuM thAye sAra lAla pArakA dasamI madananA rAsamAM suNo, 'padmavijaya kahI DhAla lAla acarijakArI Age suNo sAbhale vAta rasAla lAla ra8 | sarva gAthA 246 [ 244 ] che Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha | duhA ! bIhaka ma kari tu bApaDI, karuM ene upacAra sAta gAMThi deI maMtrIne, dera karyo taiyAra nA dhanadevanaI DAbhe page, nArI bAMdhe tAma ! mUrakha ne niradayIpaNuM, kUDakapaTanuM dhAma AzA maMtra taNA prabhAvathI, sUDe thayo tatakheva devI nIja sUDApaNuM, dInavadana dhanadeva mArA navi choDyuM kaMkaNa kare, nava sAMbhariu jeNuM dhanadeva manamAM ciMtave, zaMkA AvI teNu pAkA rAti vRttAMta jANa karI, sUDo kIdhe Ama i|i caritre e nAri, asaMbhAvya nahIM kAma pA mana ciMteM hA hArio, mAnavane avatAra pazupaNuM huM pAmIo IMma dhyAI tirNa vAra da uDavA jAI jeTale, karathI cAMpya tAsa ! iNi parve bele pApaNuM, kIdha taNe AvAsa pAchA che dezI vaTAonI che A samajhAve anyane re, kare valI anyasya vAta re, anya hadayamAM dhAratI re, kAMya nArI kuTila mujAti re ! je hoya pitAne bhrAta re, valI je hAya nijane tAta re, tehane paNa vaMcavA jAta re, ehavA guNa jaga vikhyAta re sayaNa salUNe sAMbhale mere lAla che koyanI na hoI e kadA re, mukI nija patirAya re, rAka sAthe rame raMgamyuM re, tasa jANe jIvita prAya re ! nadInI pa nIcI jAya re, sApiNuM pari kuTila sadAya re, rASaNa pari khAvA dhAya re, jihAM mana mAnyuM tyAM u jAya re sayaNa mAlyA piNa ika re piNa hase re, SiNa dezAve rAga re, kSiNamAM virAgiNa huI rahe che, SiNamAM kahe mIThI vAge re SiNamAM kaTu vacanane lAgI re, SiNa seM tUse athAga re, kSiNamAM kare nija ghara tyAga re, SiNamAM diI nija pati dAga re sayaNa 10 nija pati paradeza jatAM re, parama hAI sukha deha re, mukhi kahe tuma viNa kima rahuM re, A sUnuM Dhahera che geha re ! tamuccuM mujha atie saneha re, ghaDI varasa samI mujha eha re, ha thA kahe kI taha re, have dukhanA varase meha re sayaNa. 11 18aaaa Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa 37 nArI raMga pataMga re, jAtAM na lAge vAra re, jima vAdalanI chAhaDI re, jima vIjaLIne camakAra re ! jima rAjamAna a5 vAra re, jima kapaTI dhyAnavicAra re, nahIM sAcuM vayaNa ki vAra re, azuci apavitra bhaMDAra re sayaNa0 12aa paMkhI pagaluM AkAzamAM re, jalamAM macchapada joya re, tima nArInA hadayane re, jana na lahe mAraga koya re buddhi suraguru yadi hAya re, tArAnuM gaNita kara leya re, ehane pAra na pAmeM seya re, piNa hasatI viNamAM reya re sayaNa0 13 dhITha hadaya nArI harve re, bele iNi pare vANi re, akhta caritra jevA bhaNuM re, te kIdhuM IMma maMDANa re ! sUto jUTho javara ANi re, ahu sAthe paradvIpa ThANi re, AvI pakaDo kanI pANi re, AvI sUte oDhayuM vastra tANi re sayaNa0 14 tehanuM phala have deSa re, te viNa na vale sAna re, Ima kahI pAMjare ghAlIo re, sUDAne deI apamAna re ! bahuM vacanaprahAranuM dAna 2, sAMbhale sUDo nija kAna re, laghu moTInuM kare bahumAna re, tumha sama nahIM avara ke kAna re sayaNa0 1pa ghara parijana dezI ghaNuM re, zuka kare pazcAtApa re, dhiga mujha sUDo bhava lahyo re, mujha AvI pahotuM pApa re! na karyo parameSThine jApa re, tiNe pApe IMma saMtApa re, haveM paravaza syu karuM Apa re, navi ADAM Ave mAyabApa re sayaNa0 1dA gharakAraya karatI thakI re, rAdhe jaba te nAri re, taba bhAjI chamakAvatI re, tehanA hoya chamakAra re lAvI sUDo tiNI vAra re, bIhavA zastranI dhAra re, kahe sAMjali tuM niradhAra re, karuM ehave tujha para kAra re sayaNa0 17 tujhane mArI INi pare re, eka dina eha havAle re, chamakAvINye tujhane re, Ima bole te vikarAla re ! suNI pAmeM bhaya asarAla re, nitya nitya e dukha jaMjAla re, lahe te kADhe kaI kAla re, jANe malIA che narakapAla re sayaNa. 18 dhana dhana te nara rAjInA re, jANI ehavI nAri re, dUri rahyA mahAbhAga te re, jANe jima ja bukamAra re valI vayara svAmI aNagAra re, dharI vrataTuM atizaya yAra re, Ima DhAla thaI agyAra re, kahe "padravijaya" jayakAra re sayaNa. 19 sarva gAthA rapa [263] Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-tha che duhA che have je ratnapure thaye, te suNa adhikAra seThe jANuM kihAM gaye, zrImatine bharatAra 1 gayo te pAcho nAvIo, khelA bahu kAma vihANe dIThe je likhe, leka manahara tAmArA tathA hi-hasaMtIpurve dhanapati, seThane suta dhanadeva vyamamAraga AvI karI, paraNI gaye tatava cheDA tema suNI seThe have, zrImatI rotI jeha AsAsanA dei eNma kahe, IMhA teDAvuM te mArA * je hAla 12 che. | dezI vIMchiAnI che ika dina Ika sArathapati, sAgaradatta nAmeM seTha re ! vyApAra arthe tihAM jato, hasaMtIpurI jihAM TheThI re pApA juo jUo karmaviTaMbanA che e AMkaNI che tehane zrIpuje pIo, bahu mUlya yaNa alaMkAra re kahe dhanadevane tuhe Apa, karI Adara ati satakAra re jUo mAdA kahai saMdeze iNi pare, tuhe Avo ANe ThAmi re ! nija nAri saMbhAle modaNyuM, tuha na ghaTe ehavuM kAma re jUo pAchA havAI sAgaradatta paNi cAlio, elaMda sAgara jihAja re hito hasaMtI nayariI, kare tihAM vyavasAyanAM kAja re jUo8 dhanadeva gha gaye anyadA, navi dITha tihAM dhanadeva re tava pUche tenI nArine, bhASe mujhane tatakheva re jUepalA dhanadeva kihAM che doSo, tava belI te suNa nAri re ! dezAMtare vyApAre gayA, Avasya dina dasa bAra re jUo. 10 kahe sAravAha nArI prate zrIpuMje dio alaMkAra re dhanadeva jamAInaI kAraNe, zrImati tasa jhUre nAri re jUo0 11 te kAraNa teDyA che tihAM, taba belI te bihu nAri re te vAta teha kahetAM hatA, uchukatA citta bahu dhAri re jUe. 1rA paNi kAryavase desAMtare, jAvuM paDiuM tatakAla re ! jAtAM tiNe INi paribhASiuM, dharI harSanaI thaI ujamAla re jUo. 13 ratnapurathI AvaI je kaI Apajo tasa e sukarAja re mujha nAri navoDhA ramaNa, valI prema upAvaNa kAja re jUo. 14 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 paM. zrI raNaNIkavijayajI zrI padyavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa le valI susa mekale, Ima kahIM ApyuM tasa hAthi re zuka sahita rUDuM pAMjaruM, lIdhI alaMkRtinI Athi re jUo 1pa havaI sAgaradatta te nayaramAM, karI kayavikraya vyavahAra re caDhIo ghari jAvA pravAhaNe, krame sAgara pAme pAra re jUo0 1dA utarI have nayaramAM saMcaryo, hi zrIpuMjane geha re kahyuM sarva vRttAMta te seThane, je nAriI bhAkhyo teha re jUo0 1LA A zukapaMjara tiNe ApiuM, nArIne ramavA heta re te leInaI ati modaNyuM, nija putrIne deI saMketa re jUo. 18 bharatAraprasAda e mAnatI, zukaNye ramatI surasAla re ! puNyaudaya tharce have e kahI, paMghavija" bAramI DhAla re jUo0 1lA sarva gAthA 284 [282 ] | | duhA che ramatAM ramatAM ekadA, davaraka dIThe pAya | vismaya pAmI goDI, tava tihAM acarija thAya tevA mUla rUpe dhanadevane, deSI haraSa na mAya ! vismaya lahIne pUchatI, praNamI nija patipAya pArA svAmI e adbhUta kisyuM, kahe mujhane avadAtA te kahe. jima de tuhe, tima ja a che e vAta cheDA himaNAM adhika ma pUchaye, sAMbhalI eha vicAra! hara jaI nija tAtaneM, bhASyo te prakAra pAkA che DhALa 13 che che Avo jamAI prAhuNA jayavaMtA cha-e dezI che zrIpuMja seTha ha haraSasya jayavaMtA cha jaI jamAIrUpa guNavaMtA che ! ati haraSita saha kuTuMba te jayavaMtA ja sAMbhaLI teha svarUpa guNavaMtA jI pA ati Adara sanamAnathI jayavaMtA jI rahevAne AvAsa guNavaMtA che ! A svargavimAna sya jayavaMtA jI bahu dhana pUrita grAsa guNavaMtA ja dA tihAM dhanadeva su rahe jayavaMtA ja nava paraNita laInAri guNavaMtA ja svecchAI ati snehathI jayavaMtA jI bhoga bhega zrIkAra guNavaMtA jI pAchA jANe puNyaudaya thakI jayavaMtA cha pAmya kirI avatAra guNavaMtA che, kare vyavasAya ghaNA tihAM jayavaMtA ja sakala kalA bhaMDAra guNavaMtA ja pATA lAbha ghaNe temAM thaye jayavaMtA cha dravya pAtra hue tAma guNavaMtA che kAla ketAhika nIgameM jayavaMtA jI rahetAM tiNahIM ja ThAma guNavaMtA cha AlA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-adha IMdrajAla supanA sameA jayavaMtA jI ehu anitya sa`sAra guNavatA jI / AuSaye tiNe kAraNe jayava'tA jI seTha gayA. yamadvAra guNavaMtA jI 51nA bhAI bheAjA ekamanAM jayava'tA jI zrImati upari rAga guNavaMtA jI / alpa thayA tihAM anukrame... jayavaMtA jI viruI eTale vAga guNavatA jI 511mA yata H zrI pIThura nara sAsare' sa'nI sahavAsa ! etAM hAya alaSAMmaNAM jo mI thira vAsa // 1 // zrImati nija bharatArasyuM jayavaMtA jI jAvAne pariNAma guNavatA jI / mana cite bharatAranAM jayava'tA jI kehavA rahevAnA ThAma guNavatA jI 51rA kehavI krAya nArI acche... jayavaMtA jouM tAsa svarUpa guNavaMtA jI / utakati citta tehasyuM jayava'tA jI kahe` patine' karI cu'pa guNavatA jI 513mA janakanu' ghara nija svAmijI jayavaMtA jI nava dveSADA kema guNavaMtA jI / sAsare rahevu. nArane jayavaMtA jI janakagRhe nara nema guNuva'tA jI rA14A jasa kIti pAme' ghaNI jayavatA jI anyathA hAya apamAna guNuvaMtA jI / tava elcA dhanadeva te jayava'tA jI avasare' melacu tAna guNavaMtA jI 51mA khIrayava'tI zrImatI jayavatA jI mauna karI rahI tAma guNuva'tA jI| valI kAlAMtara ekadA jayavaMtA jI zrImati kahe suNo svAmi guNavaMtA jI / 16 / traNya jAtinA puruSa che. jayava'tA jI jaghanya uttama nara jAta guNavaMtA jI / trIjA madhyama jANIU jayavaMtA jI prathama svasuraguNe khyAti guNavatA jI / 1aa nija guNa khyAti uttama kahyA jayava'tA jI madhyama khApa Ne guNava'tA jI / tiNe tumhane' rahetAM ihAM jayavaMtA jI svasura taNe' dravyeNu guNavatA jI / 18aa uttamatA navi ehamAM jayavatA jIvalI suNo traNa prakAra guNavatA jI khapaguNe' uttama kahyA jayavatA cha madhyama mAta prakAra guNavaMtA jI 519aa nAraguNe je vistaryA jayava'tA jI tehu jaghanya kahevAya guNavatA jI / yadyapi guNavaMtA tumhe jayavaMtA jI sakala kalAnA ThAya gujIvatA cha ArtA samaratha dravya upArjavA jayavatA jI te pazuiM ima kahevAya guNava'tA jI jamA zrIpu'ja zeThanAM jayavaMtA jI kahe jananA samavAya guNuvaMtA jI ArA tiNe' je uttama puruSanA jayavaMtA jI. mAraganI karI cAha guNavatA jI / janamabhUmi te anusaro jayavatA cha syu' kahii ghaNuM nAha guNavaMtA cha ArA eha madananA rAsamAM jayavaMtA jI teramI bhASI DhAla guNuva'tA jI / 4 padmavijaya ' kahe. Agala jayavaMtA jI vAta ghaNuM surasAla guNuva'tA jI ArA DA sava gAthA 307 [305 ] // Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI vijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa | duhA che dhanadeva nArivayaNathI, bole INi pari belA svasura taNe ghari je rahe, jANuM teha niTela 1 paNi chamakA bhAjI taNA, navi visariyA mujhA haiyAmAM khaTake ghaNA, syuM bhAthuM huM tujha para te sAMbhaLI zrImatI kahe, chamakAnI kahe vAta tava te durathI savi kahe, chamakAne avadAta 3 |DhALa 14 . che rUDI ne raDhIAli re vAlhA tArI vAMsalI -e dezI che rUDI ne raDhiAli re suguNa zrImati re ! hasine bolI tava tiNI vAra, ehane sya gaNa citta bhAra rUDI ne majA mujhane deSA re te tumaha bhArayA re ! zakati huM jouM kehavI tAsa, mujhane jevA ati pipAsa rUDI neM pApA zaMkA mukI re cAle nija ghare re tumahane bAdhA nahIM lagAra, mujha sariSI pAse thakAM nAra rUDIneM0 mAdA teha suNIne dhIraya dhArato re dravya karI sahu bhale tAma, sAthe laI pitAnI vAma rUDI mALA sayaNane pUchI re dhanadeva cAlIo re sAgara utarI pAme pAra, hite hasaMtI nayarI majhAra rUDI neM. ATalA bahu dhana dete re dIna anAthane re gaMdhahasti pari hita dvAri, vismaya pAmI taba bihuM nAri rUDI ne lA e se acaMbhe re Avyo kihAM thakI re zuka dalIo kima dhare saMdeha, malapato Avyo e nija geha rUDI naM. 1 Ima vicArI re bihuM ubhI thaI re ! jANiI hiyarDa haraSa na mAya, kare maMgala upacAra banAya rUDI naM. 11 gaurava karatI re vinaya deSAvatI re ! citrazAlImAM lAvI tAma, siMhAsana mAMDayuM tiNe ThAma rUDI naM. 1rA dhanadeva beTho re sAthe zrImatI re kuzala emanI pUche vAta, dhanadeva kahe mujha che sukhazAta rUDI naM. 13 moTI bhArthe re nAhanIneM suNa re ! jalathI pakhAle piunA pAya, laghu paNi zIdhra thaI jala lAya rUDI naM. 14 bhaktithI nAMhI re pAya paSAlatI re trAMbAkuMDI mAMhi teha, te jala mahaTI grahI saneha rUDI naM. 1pa Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavartha maMtra maMtrI re tima AcchATiluM re prathavI upari balathI tAma, maMtrane mahimA aciMtya che Ama rUDI naM1dA vadhavA lAguM re pANI veli kyuM re bhaya pAme dhanadeva atyaMta, zrImati sAmuM je taMta rUDI . 1 zrImatI bhAthuM re mana bIje mane re pANI vadhatuM cAlyuM jAya, anukrameM ghuTI paga belAya rUDI . 18 DhIMcaNe AvyuM re sAthale buDatI re ! kaTitaTa ne valI nAbhi pramANa, udara hRdayane kaThane mANa rUDI naM. 1 vadhatuM vadhatuM re nAsAI aDayuM re ! dhanadeva manamAM ati khedAya, kima thAye jala vadhatuM jAya rUDI neM mArA zrImati bhAthuM re bhaya mana mAMNuM re karuM ehane have huM pratikAra, je mAhara camatkAra rUDI naM. 21 ghUMTaDe eke re te jala pI gaI re ! jima navi dharatII jala devAya, eka biMda navi tiNe hAya rUDI naMmArA bihuM te nAri re zrImatI pAya paDe ? zakati chatI te iNi vAra, tuM vidyA guNane bhaMDAra rUDI ne maravA tujhane ArAdhuM re svAminInI pariM re traNa prIti paraspara joDi, kAma kare gharanAM mana keDi rUDI ne ra4i mudra vidyA re traNe barAbarI re ! prIti ghaNI nitya vadhatI jAya, sariSe zIleM saha sama ThAya rUDI meM mArA deya sama trIjI re svecchAcAriNI re avaguNi saM avaguNa thAya, guNa saghalA tasa nAsI jAya rUDI neM pAradA yata :- aMbassa ya niMbassa u doNha vi samA gayAI mUlAI / saMsaggIe viNaTTho aMbo nibattaNaM patto // 1 // dhanadeva ciMte re manamAM iNi paraM re je e bi sama trIjI thAya, to huM zaraNuM karuM kihAM jAya rUDI . mArA rASasI saraSI traNane chAMDine re karuM hoM Atama keru hita, jima navi hoya mujha evI bhIta rUDI naM. 28 dhanya dhanadeva re jiNe ima ciMtavyuM re te kahyuM caudamI DhAla majhAri, padmavijaya have jayajayakAra rUDI meM mArA sarva gAthA 336 [334] Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI ramaNIkavijayajI : zrI padmavijayajI viracita madana-dhanadevarAsa / / duhA / kAMcaka kArya misa karI, ghara rISabhadevane deha, Avye te dhanadeva huM jANaje, beTho tAharI pAsa / suDApaNuM mheM anubhavyuM, kevala dukha AvAsa ArA pazutA AvI ...kaDI, paNi koI deva sayeAga / pazUpaNu' niva pAmI, taNe' tumhe sukhIA lega !! mheM te! mhArA tanu thakI, dukha anubhava... jora ! tiNe tumhathI mujha AkarAM, jANo kama kaMThAra AjA madana suNI rIjhayo ghaNu', vismaya lahI kahe` iMma / tumhe dukha jANI kIjIiM, Atama hita bihuM nema pA cheDaNune heta ! dhuma saMketa / / aa DhALa 15 | !! khe... e munivara vahe raNa pAMgaryAM jI--e dezI ! ghaNi avasari tihAM munivara AvIA jI, vimalakhArUM, jasu nAma re / bahu munivarane vRMde pariva jI, sAdhuguNaeN abhirAma ph iNi.utu paMca sumati sumatA samrA jI, traNa zupatinA dhAra re / dasavidha sAdhu dharama ArAdhatA jI, bhAvanA bhAvatA khArIre I Ni pAchA jinavara caityamAM jinavara vAMDhIA jI, stavanA karIne' stavIA deva re / teha ma DapamAM munivara AvIA jI, jihAM ziSye kabala prAsuka thAnake jI, pAyuM AvI bhaktithI bi u jaNe munivara vIA jI, kariya dha lAla dvIdhA munivare jI, jJAne karI jANI tAsa caritra 2 / dharamadezanA krii pratiSeAdhinI jI, sAMbhaaA prANI karma vicitra re iNi. 510nA jIvita tiTanI pUra samuM kahyuM jI, naTapeTaka sama eha kuTuMba parivAra re / zaranA abhra samI lakhamI kahI jI, dharmamAM je mujhe te gamAra re iNi0 5115 Apada kAle zaraNu na ke hAI jI, svAratha tatpara e parivAra re / mana dhanadeva re INi. 585 eMThA tAma re / paMcAMga praNAma re INi. mAlyA zaDana paDana vidhvaMsa e tanu jI, lalanAM kUDa kapaTa AgAra re iNi. 12aa `Na pari' vighanabharyAM saMsAramAM jI, jIvane sukha nahIM lavaleza re / viSayanuM sukha aNu sama te mAnatA cha, te lalanAM Ayatta che. suvizeza re INuiM0 // 13 // lalanAM tA ApadAnI che priya sakhI jI, sApiNuM vAghaNi rAsaNIne tAla re / svargInI bheAMgala narAnI dIpikA jI, rAce kUNu paDita jeha ameAla re iNi0 5145 kA akAraya na gaNe` prANie jI, vividha prakAranAM karatA pApa re / tethI e sa`sAramAMhi. bhame jI, khamate te cihuM gatinAM dukha Apa re iNi // 5 // 43 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha te kAraNa tuhe dharma samAcare jI, viSayathI viramI mahAnubhAva re ! sarva virati saDI aMgIkare , dharmakAryamAM ANu bhAva re iNi0 16 nigraha kIje sarva kaSAyane jI, iMdriya je capala turaMga re durdama damI tapathI tehane che, gurukulavAneM vasiI raMgare iNi0 1NA upasarga ne valI sahII parisihA jI, te bhavasAyara tariI bhavya re janama jarA kallo na bUDII che, niramala hoI zuddhAtama dravya re INi0 18 sakala saMsArika dukhane vAmatA jI, akala abAdhita lahe niravANa re niraDhaMDhI zAzvata sukhane anubhave che, vilasuMvara kevala daMsaNa nANare INi0 1lA dezanA sAMbhaLI mana saMgIA jI, madana ne dhanadeva praNamI pAya re ! kahe bhavaaMdhakRAthI udharyo cha, dIkSA kara AlaMbane gururAya re INi0 2 kare upagAra svAmI amaha rAMka jI, guruI paNi dIkSA dIdhI tAma re grahaNa AsevanA zikSA bihaM brahe che, dvAdazAMgI dhare jima nija nAma re INika paranA tIvra tapa caraNa ArAdhe bihuM munI jI, bihaM jaNa sneha paraspara dhAra re gurukulavAse vasatA bihu jaNA che, prAI te sAthe karatA vihAra re INika parA aNasaNa ArAdhI gayA hameM ja, paMca palyopama Aya re ! DhAla panaramI 'padmavijaye" kahI jI, zrIguru uttamavijaya pasAya re INika mAravA che sava gAthA 359 [357] che ! duhA || devabha prIti ja ghaNuM, karatA kArya asesa tihAMthI cavI hoM upanA, te sAMbhale suvizesa 1 che DhALa 16 | karahu karuM vaMdanA huM vAra lAla-e dezI madana jIva have upane huM vAri lAla, mahAvideha majhAra huM vAri lAla nayara vijayapura sehatuM huM vAri lAla, alakApurI anuhAra re huM vAri lAla madana mArA samarasena tihAM rAjIe huM vAri lAla, vijayAvalI tasa nAra re huM vAri lAlA maNiprabha nAmeM te thaye huM vAri lAla, sakala kalA siradAra re huM vAri lAla madana mArA yauvana pAmyo jetale huM vAri lAla, paraNA tasa tAma re huM vAri lAla ! pali devI pratibujhio huM vAri lAla, thANe suta nija DAma re huM vAri lAla madana mA maNiprabha rAjyane pAlate huM vAri lAla, vaza kIdhA bahu rAya re huM vAri lAla sAmata maMtrIzvara ghaNuM huM vAri lAla, premeM praNameM pAya re huM vAri lAla madana pA kAla gaye Ima ketale huM vAri lAla, gaja caDhIo eka dinna re huM vAri lAla rayavADII nIkalyo huM vAri lAla, karI ekAgara manna re vAri lAla madana Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI ramaNIkavijayajI zrI pazcavijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa 45 eka sarovara meTikuM huM vAri lAla, kamala vikalpara mAMhi re huM vAri lAla gagana tArAgaNanI pari huM vAri lAla, zemeM atizaya tyAMhi ? huM vAri lAla madana meLA dezI ramaNikatA ghaNuM huM vAri lAla, joI rahyo cirakAla re huM vAri lAla pAyaka pAse aNaviuM vAri lAla, eka kamala tatakAla re huM vAri lAla madana 8 rAya gaye hoM Agale huM vAri lAla, valIo teha ja mAga re huM vAri lAla teha sarovara deSiuM huM vAri lAla, zobhA gaI te alagna re huM vAri lAla madana mAlA aho kaho tyuM thayuM huM vAri lAla, pUche parijana rAya re huM vAri lAla parijana kahe suNe narapatI huM vAri lAla, jima zobhA kamalAya re huM vAri lAla madanalAla kamala ekeke sahu liI huM vAri lAla, tava e nIpanuM Ima re huM vAri lAla suNa rAjA mana ciMtave huM vAri lAla, aho e saravara jemA~ huM vAri lAla madana pA11 rAja raddhi viNa nara tathA huM vAri lAla, navi zebhe kaI kAla re huM vAri lAla ! rIddhi azAzvatI jANi iM huM vAri lAla, supana ne jima iMdrajAla re huM vAri lAla madana 1rA ramaNIka jima kiMpAkanAM huM vAri lAla, phala kaDu pariNAma re huM vAri lAla ItyAdika ciMtApare huM vAri lAla, cAlyA Agali jAma re huM vAri lAla madana pALavA tava dIThA udyAnamAM huM vAri lAla, sUrI jinezvara nAma re huM vAri lAla dharmakathA kaheMtA thakA re huM vAri lAla, kIdhe tAsa praNAma ke huM vAri lAla madana 14 dezanA sAMbhalI harSaryuM vAri lAla, suta spI rAjya re huM vAri lAla ! saMyama liI sUrikane huM vAri lAla, Apa thayA rISIrAja re huM vAri lAla madana 1pA tIvra tapasyA AdarI huM vAri lAla, pAlai zuddha AcAra re huM vAri lAla gagana gAminI upanI huM vAri lAla, labdhi bIjI paNi sAra re huM vAri lAla madana16 avadhinANu valI upanuM huM vAra lAla, jANe jagata svabhAva re huM vAri lAla vicare prathivI pAvana re huM vAri lAla, labdhitaNuM parabhAva re huM vAri lAla madana 1LA dhanadeva jIva havaI upano huM vAri lAla, te suNo adhikAra re huM vAri lAla naga vaitADhya sohe ghaNuM huM vAri lAla, joyaNa paMcAsavistAra re huM vArilAla dhanadevanA18 yaNa pacIsa uce valI huM vAri lAla, gaganasyu karato vAta re huM vAri lAla nijhara kaNa zItala ghaNA huM vAri lAla, pharasI pavana AyAta chehuM vAri lAla dhanadeva0 1lA tiNe sara kinnara yakSanAM huM vAri lAla, sukhI mithuna udyAna re huM vAri lAla rayaNiI eSadhI dIpatI huM vAri lAla, dIpe dIpa samAna re huM vAri lAla dhanadeva para tihAM nayara vara nAmathI huM vAri lAla, rathaneura cakavAla re huM vAri lAla ! pratibhavane jihAM dhUpanA huM vAri lAla, dhUmra te meghanI mAla re huM vAri lAla dhanadeva mArA rayaNamaNi paMktI taNI huM vAri lAla, prabhAte inducApa re huM vAri lAla gagane vidyAdhara maNi taNA huM vArilAla,kiraNa te vIjalI vyApare huM vAri lAla dhanadeva mArA salamI DhAla sehAmaNI huM vAri lAla, zrIguru uttama sIsa re huM vAri lAla padravijaya" kahe puNyathI huM vAri lAla, hoI jagama jagIsa re huM vAri lAla dhanadevanArA | sarva gAthA 382 [ 380] . Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-tha | duhA che vidyAdhara cakI vaDe, maheMdrasIMha abhiyAna bahu vidyAdhara paya ne, teha mahedra samAna nA dasa disa jasa kIrati ghaNI, karato sabale nyAya baMdhune paNi parihare, je jANe anyAya pArA nyAyavaMtane baMdhu pari, jANe teha nariMda pararAmAthI paramuMha, guNagaNa kero vRMda pAyA rANuM rayaNamAlA bhalI, pANI padma samAna khANI sahaga guNa taNI, vANI kephila mAna pAchA rAyahANI kaMdarpanI, pahiMcANuM mukhacaMda rIsANI deSAvalI, jANI loyaNa araviMda pA sukha bhegavatAM daMpatI, deya putra thayA tAsa ! ratanacUDa maNicUDa tima, kare kalAabhyAsa dayA sAdhI vidyA bihuM jaNe, pAMkhyA yAvanaza paraNAvyA bihuM putrane, ratanacUDa suvizesa nA gya jANIne khagapati, ratanacUDane tAma padavI diI yuvarAjanI, rAjyabhAranAM kAma 8 che DhALa 17 | me jagata guru hIrajI re dezI--e dezI INi avasare haveM ekadA re, azubha karamane game pUrva nikAcita udayathI, rANIne thayo roga lAla de gati karmanI re, karbhe sukha duHkha hoya che ratanamAlA rANI taNe re, aMge javara asarAla ! bhUSa gaI anna navi ceM re, lavaleM kyuM maccha jala deva 15 dAha ghaNo aMge thaye re, balatI bU jerA SiNa piNa nidrA navi lahe re, thira na rahe kaThera deva 11 mukha kamalANuM mAlatI re, phUla te jima kamalAya rAjavaidya bahu teDiyA re, vikalapa bahu kare rAya de. 12 auSadha vividha prakAranAM re, karatA teha upAya maMtravAdI maMtre ghaNA re, paNa te guNa navi thAya de 13 rANIne roga vyApIe re, vaidya jANI asAdhya hAtha khaMkherI uThI A re, keI upAya na lAdha de. 14 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI : zrI padmavijayajI viracita mana-dhanadevarAsa anukrame Ayu athirathI re, chAMDacA teNiU prANa taqha AkraMdra te uchalyA re, rAve sahu tiNu ThANu deSA. 51pA rAya AMsubharaaAyaNe re, karatA aneka vilApa ! hA devI tuM krujhane re, kama navi Ape jabApa dveSA0 // 16 // pAka melhI rAjA i re, mele rAtI ka kelri Dhala rAtaDA re, hA tujha caraNa ne pANi netra te kamalanAM dala samAM re, caMdavayaNI de khAla ! kuMda suMdara daMta tAharA re, vidruma adhara ameAla deSA0 5185 tujhane kahAM havai deSasyuM re, tribhuvana sUnuM Aja / bhAse tujha viSNu krujhane re, imarAve mahArAja deSA0 51aa dAva deI have tene 2, dAya putrasyu rAya ! rAtA na rahe. kAyathI re, na kare' kAMya vyavasAya dveSA ArA rAjakAja sasiva chAMDIe re, rahe. ceAgIzvara rIti| ma'trI pramukha milI rAyane re, isa samajhAve. nIti dveSA zara1|| tumhe sariSA dhIra puruSane re, na ghaTe karavA zAka / rAjya sIdAi tumheM taNuM re, dukhI hAi leAka deza ArarA utapati laya cuta sa che re, thira nahIM jagamAM kAMya / samajhAnyA samajhe nahI' re, adhika dhare duHkha rAya dveSA. ArA rANI sAMbhare SiSNu SaNe re, duHkha dhare tAsa viyAga e zAtA kahii navi lahe re, kaThina karamanA bhAga deza ArakA DhAla ! zrI guru uttamavijaya re, sAthe e kahI sattaramI have puNyathI re, duHkha thAi visarAla deza. ArapA gagana gAminI lakhsIthI, gagana mAragathI AvIA, tAsa // sava gAthA 407 [ 405 ] | . duhA .. meza nija sabhya jIva kumara sahita vaMdana bhaNI, jAya dharatA thake, praName. parama haraSa maNiprabha je udyAna vANi / deSA. 17NA vidyAdhara munivara ucitAsane, munivara dika samajhAvavA, valI vizeSa aNugAra ! majhAra 51mA rAya pAya ArA upadeza ! nareza !!gA 47 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha || dALa 18 che ke vAta ma kA ho vrata taNI--e dezI aMga ccAra kahyAM dehilyAM, tihAM mAnava avatAra re dasa daSTAMte dohila, bhamatAM INa saMsAra re Ima jANI vrata Adare jo pRthivI jala tela vAumAM, kADhe asaMkhyAta kAla re ! tima anaMta vanaspatI, duHkha saheto asarAla re iMma pA kAyasthiti ehanI suNI, camake citta majhAra re ! kAla saMkhyA vigalaiMdrimAM, nAnA bhava avatAra re IMma dA deva tiri nArakapaNe, bhamavAne nahIM pAra re Ima bhamatAM narabhava lahyo, puNyatA anusAra re Iya. pAchA tihAM siddhAMtane sAMbha, te durlabha ati jANo re ghAMcI macI ne vAgharI, AheDI taNu ThANuM re Ima0 8 mAchI kasAI ne saI taNuM, chIpA ne sutAra re ! svecchanI jAti te bahu kahI, tihAM lIdhA avatAra re Ima, le narabhava te niSphala , sukule kimahIka Aye re ! AMdha bahere ne babaDe, regeM aheleM gamAye re Ima0 1 Ima karatAM IdrI paravaDAM pAmya suNavAnuM AvyuM re saradhA atizaya hilI, mithyA matamAM muMjhAvyo re ImarA 115 deva kudevane mAna, kugurune guru jANe re kudharma dharma karI seva, Azrava dharmane vANuM re Ima0 1rA saradhA punyathI pAmIo, durlabha saMjama sAra re ! viSaya kaSAyamAM rAcIe, valI AraMbha apAra re Ima) 13 aNuvAhalA re AvI male, tima vAhalAne viga re tehanuM dukha dharato ghaNuM, na lahe tattva saMga re Ima1ThA mehe AkulavyAkula, kare viSAda aneke re navi jANe IdrajAla e, supana thakI atireka re Ima. 15 tIrthakara cakrI jimyA, baladeva ne vAsudeva re kAle koI rahyA nahIM, jasa karatA sura seva re Ima0 1dA zAzvata sukhane je varyA, tehane maraNa na hoya re kuzaarthe jalabiMduo, capala jIvita tima ya re Ima0 1LA netrakaTAkSane sAriSA, priya saMgama mani dhAri re girinarIkallola sariSI, laSamI athira asAra re Ima. 18 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM. zrI ramaNIkavijayajI zrI padavijayajI viracita madana-dhanadeva rAsa yauvana capala te jANiI, jeha gajavara kAna re ! saMdhyA rAga same save, rU5 lAvaNya pradhAna re Ima0 1lA DhAla aDhAramI sAMbhalI, nRpa haveM jeha prakAsuM re paddhavijya' kahe Agele, te kahuM madanane rAse re Ima mArA | sarva gAthA 4ra0 [25] che duhA vidyAdhara cakI kahe, bhagavaMta suNe muja vAta che tumha devIne mujha, haIyarDa haraSa na mAta nA zoka gaye mujha vegala, haiyaDuM hasavA jAya ! tuha mukhacaMda vilekavA, adhika pIpAsA thAya parA vAta na jAI te kahI, syuM kAraNa tasa hoya che tumha syu pUrava bhava taNe, svAmI saMbaMdha che keya kA tava guru belyA jJAnathI, tujha mujha saMbaMdha Ima kahI dhanadeva madanane, saghale kahyo saMbaMdha jo dhanadeva te tuM upane, madana te mujhane jANa sahamathI AvyA bihaM, e saMbaMdha pramANa pA tujha pratibaMdhane kAraNe, huM A suNi rAya je kAraNe pUrava bha, ApaNuM mitra subhAya dA strI duHkhathI udavegIA, lIdhe saMjamabhAra ! vasiyA gurukule ekaThA, eka vimAna majhAra nA tehavI nArI kAraNe, kima muMjhANe Aja sAMbhalI IhApAya thakI, jAtismaraNa lahe rAja paTA bhagavana avitartha bhASiuM, nayaNe dI huM eha ! muMjha upari anugraha karyo, pAu dhAryA sasaneha la che. DhALa 19 meMdI raMga lAgo e-dezI che narapati kahe munirAyaneM re, e saMsAra asAra saMyama raMga lAge bhavasAgaramAM bUDatAM re, utAryo mujha para saMyama raMga lAge che1mAM rAjya bhalAvI putraneM AvuM chuM takhta pAya saMyama raMga lAge che saMyama lemyuM Ima kahI re, narapati nija ghari jAya saMyama, 11 sAmagrI abhiSekanI re, karI ThavIo nija ThAma saMyama che ratanacUDa rAjA thayo re, sAmaMta praNameM pAya saMyama, 12mAM Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu mahatsava-graMtha ziSAmaNu DhAya putrane re, dIdhI aneka prakAra sayamA parama occhava meAcchava karI re, jinamadiramAM sAra sa'yamanA13A pUjA viracAvA karI re, sayaNane I satakAra sayama0 // maNiprabha muni pAse jaI re, kahe ApA vratabhAra sayama0 514aa dIkSA dvIdhI munivare OM, zrutasAyara lahyA pAr sayama. L tapa tapatA ati AkarA re, abhigraha aneka prakAra sayama0 51pA vidyAdhara muni anukrame re, labdhi taNAM bhaMDAra bihuM suni rAjarISI havaI re, karatA ugra vihAra sumati gupati upayeAgiyA OM, sAdhukriyA suvizeSa zuddha AhAranA Sapa kare re, parisaha sahetA azeSa saMyama. ||1LA anukrame apUravakaraNathI re, zukala dhyAna ala joya kSapakazreNimAMhi caDhe re, mAhataNeA kSaya hAya kSINameAhI kare kSaya hevaI re, dhAtI traNa samakAla kevalajJAna sUrayataNA re, thaye leAkAlAka prakAzatA 2, rUpI sUkSma mAdaranA valI re, jANe zailezIkaraNe karI re, sakala sAdi anaMta sukhI thayA re, aja saMyama0 // saMyama0 5165 sayama // parakAza vizAla arUpI svabhAva svabhAva vibhAva kamala jAya . sayama0 ! ajarAmara thAya sa ya ArA thayA rAsa saMyama // ogaNIse DhAle karI OM, saMpUra muni pAMDavapa gaja caMdramA re, varasa ne zrAvaNa mAsa sayama ArarA ujvala pakSanI pa'camI rAjanagaramAMhi rahyA tapagacchagayaNadinesaru vinayavaMta tasa pATavI 1L1 1 ehu sUrya vAra suprasiddha manAratha siddha rAya vijayadevasUri vijayasi'hasUri thAya sayama. !! sauMyama0 // 18 // saMyama. / sayama0 519nA soMyama. | sacama. AranA sayama0| saMyama. ArA poMDitaratnazirAmaNa kIdhA kiriyAuddhAra sayama0 sayama. ArapA re, sIsa tAsa satyavijayajI re, zubha kiriyA AcAra tAsa kapUravijaya kavI re, SamAvijaya tasasIsa sayama.A SimANe karI seAhi" re, nahIM jasa rAga ne rIsa sayama0 265 paDitaziracUDAmaNI re, lakSaNa lakSita aga sayama ! zrI jinavijayaseAbhAgIyA re, tehanA sIsa sucaMga sayama0 nAraNA tasa Asana sAhAga 2, jANe jaina siddhAMta saMyama0 // zrIguru uttamavijayajI re, vairAgI ekAMta sacama. ArA sayama0| sayama. ArakA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 5. zrI ramaNIkavijayajI zrI pa2vijayajI viracita madana-dhanadeva-rAsa tasa padapa bhramara same re, padmaviye" vara nAma saMyama che guru kirapAthI kIdhale re, eha rAsa abhirAma saMyama, pAralA paMcama sumati jinesansa re, tehanA caritra majhAra saMyama che zrI jayAnaMdacaritramAM re, bhALe e adhikAra saMyama. 30 sImaMdhara svAmI tathA re, tima valI bhAbhA pAsa saMyama sAnidhuM saMpUraNa thayA re, madana-dhanadeva-rAsa saMyama. 31 je bhaNaye gaNatye valI re, vAMcasya puNya vizAla saMyama | te sukha saghalAM anubhavI re, loMcce maMgalamAla saMyama 3rA | sarva gAthA 59 [457] . iti zrImaduttamavijaya ga. ziSya paM. padmavijaya ga. viracito'yaM madana dhanadevagasaH samAptaH / / li. paM0 padmavijayena / / paNa vAta kare che... na mAne Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSemarAja lekhaka zrI cunIlAla vardhamAna zAha gurjarezvara bhImadeva solaMkIne Abu-caMdrAvatInA paramAra rAjAo sAthe aneka vAra laDavuM paDayuM hatuM ane teNe temanI pAse gurjarezvaranuM mAMDalika pada kabulAvyuM hatuM; tema chatAM teoe manasvIpaNuM choDavuM nahotuM. AthI kaMTALelA bhImadeve eka vAra jyAre rAjA kRSNadeva paramArane hAra ApI, tyAre te teNe kRSNadevane pakaDIne pATaNamAM lAvI turaMgamAM pUryo hate. bhImadevanI uttara vayane e kALa hatuM. ceDAM varSa pachI nADelanA ThAkora bAlaprasAde pATaNa AvI, bhImadevane maLI, kRSNadevane mukta karavA tene vinaMti karI, tyAre kRSNadeve gurjarezvaranA mAMDalika tarIke rahevA maukhika svIkAra karyo, eTalA parathI jANe dayAthI prerAyo hoya tema bhImadeve tene mukta karavAnI turaMgAdhyakSane AjJA karI, (saMvata 1117), tethI bhImadevanA beu kumArane kSemarAja tathA karNadevane Azcarya thayA vinA rahyuM nahi. bhImadeve putrane samajAvyuM : " game te toye te ApaNe paDozI rAjA che. AjJAMkita rahIne te pitAnI vasatInuM rakSaNa karatA hoya te pATaNa parane eTale bhAra e che." kSemarAja kazuM na belyo, paNa kaNe takSaNa kahyuM : "bhUtakALano anubhava Apa vIsaryA te nahi he. AbunA paramAre mALavAnA paramAranI seDamAM bharAtAM vAra lagADatA nathI." chatAM ApaNuM pratye AjJAMkita rahevAnA zapatha lenAra zatruneya taka ApavI joIe." e pratyuttara sAMbhaLI kaNane lAgyuM ke nADelane ThAkora pitAnI vIra prakRtine bhulAvavAmAM phAvI gayA che. kSemarAjane lAgyuM ke vArdhakyamAM svAbhAvika rIte AvatI mAnasika durbaLatA udAratArUpe pitAjImAM darzana ApavA lAgI che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cunIlAla vardhamAna zAha : kSemarAja 53 bhImadevanI uttara vayane kALe rAjyakArya prati maMtrIo lakSa ApatA ane rAjakumAra gurjarezvarane sahAyaka banatA. jarUra paDe tyAre bhImadeva putro dvArA maMtrIone potAnI IcchA vidita karate ane maMtrIo tadanusAra vartatA. bhImadeva have AjJAo ApavAnuM cheDIne bahudhA svecchA ja putra ke mahAmaMtrI samakSa vyakta karate. mAlava pradezamAM vihAra pUre thatAM muni surAcArya pATaNamAM AvyA ke turata te bhImadevanA kuzaLavartamAna jANavA rAjamahAlayamAM jaI pahoMcyA ane rAjasevaka dvArA dharmalAbhane saMdeze kahAvyA. surAcArya pratye bhImadevano bhaktibhAva hate. e bhakti dharmAnurAga karatAM guNAnurAgane vizeSa AbhArI hatI. muni surAcArya parama paMDita hatA, darzanazAstranA jJAtA hatA, ane sAhityazAstramAM nipuNa hatA. temanA guru muni droNAcArya saMsArapakSe bhImadevanA mAmA thatA hatA. te vidyamAna hatA tyAre surAcArya muni guru saMgAthe bhImadevanA pari. cayamAM AvyA hatA. bhejarAjAnA paMDito kaI kaI vAra gurjarezvaranA paMDitenI parIkSA karanArI sAhitya samasyAo rAjasabhAmAM mokalatA, tyAre e samasyAonA uttaro keTalIka vAra surAcArya munie racelA lokomAM jatA. e munie bhejanI rAjasabhAmAM paNa paMDi sAthe sAhityacarcA karIne prazaMsA prApta karI hatI. muninA Agamanane saMdezo maLatAM bhImadeva DhiliyAmAM sUto hato te beTho thayo. tenI sAme bichAvelI gAdI para mahAmaMtrI bhAbha, purohita semezvara ane yuvarAja kSemarAja beThA hatA teo jarA AghA khasyA ane bhImadeve sevakane kahI muni mATe vaccevaca kASThAsana mukAvyuM. pachI teNe munine padhAravAne pratyuttara pAThavyuM. dharmalAbha" ugAratA surAcArya muni AvyA eTale bhImadeve UbhA thaI mastaka namAvI vaMdana karyuM, ane bIjAoe paNa UbhA thaI tenuM anukaraNa karyuM. muni Asana para virAjyA eTale badhA yathAsthAne beThA. | munie bhImadevanI kuzaLatA pUchatAM kahyuM : "nagaramAM AvatAM ja meM sAMbhaLyuM ke ApanuM svAcya barAbara rahetuM nathI, eTale huM mAtra ApanI kuzaLatA jANavA Avyo chuM." jarAavasthA pitAnuM kAma kare che." bhImadeve svasthatAthI uttara Ape: "kumAre, maMtrIo ane rAjasevake mane zrama paDavA detA nathI eTale svastha rahI zakAya che." mUni belyA: "te sAruM che. have jarAavasthA AvI che eTaluM je manuSya samaje che te puNyazALI lekhAya che." purohita vacce bolyA: "vastutaH zaktinI kSINutA dvArA jarA prakaTa thAya che, ane jo e kSINatA nivAravAnA Ayurvede nirUpelA upacAra karavAmAM Ave te jarAne nivArI zakAya che." - mahAmaMtrI beH "ane munirAja ! mahArAja kaI auSadha levAnI nA kahe che, eTale kSINatA vadhatI jAya che." Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-maheAtsava a'tha bhImadeva beune pratyuttara ApatAM khelyo : " tame badhA kaheA che, paNa ethI kAMI jarAnu' sadyA nivAraNa thavAnu che ? vahelA ke meADA jarAnA aMtima AghAta teA thavAnA ja che ne !" 54 bhImadevanA e zabdo sAMbhaLIne surAcAya melyA " mahArAjane yogya kALe ceAgya samaja prakaTI che. je jarAne pichANIne jAgrata rahe che ane uttara vayanAM katavyamAM cittane pAve che te ja peAtAnA manuSyatvane saphaLa kare che." bhImadeva melyA : " teA uttara vayanu kartavya zuM te have Apa spaSTatAthI kaheA." " uttara vayanuM kabya eTale nazvaranA tyAga ane zAzvatanuM ArAdhana. hlatvamAMthI cittane khaseDIne sUkSmatvamAM joDavu te manuSyane jarAnA saMdeza che. e saMdeza bhUtakALamAM aneka rAjavIoe ane puNyazALI puruSAe jhIlyA che." bhImadeve prazna karyo : " Apa sadUMgata mUlarAjadevanI vAta kaheA che ? '" huM aneka rAjavIe e mArge gayA che, ane manuSyatvane saphaLa karI, ihaleAkamAM amara thayA che. mUlarAjadeva, cAmuDadeva ane vallabharAja jevA rAjavIe tA purAtana kALanA vIra rAjavIone pagale cAlyA che. Ape peAtanapura nareza sAmaca'dra mahArAjanA tyAganI kathA kAI vAra sAMbhaLI che? '' " nathI sAMbhaLI." " mahArAja sAmacaMdranA mastakanA keza zveta turata temaNe vAnaprastha thavAnA peAtAnA niOya putra devIne jaNAvI dIdhA. putra tA pitAnI icchAne mAna kahyuM ke 'mane paNa Apa vananivAsamAM sAthe rAkhavAnuM rahIza nahi.' rAjAne mATe e kAya eTalA mATe muzkela vatI hatI." thatA heAvAnu temane bhAna thayuM ke prasannacaMdrane ane rANI dhAriNI ApavA taiyAra thayA, paNa rANIe svIkArA; huM svAmIthI aLagI hatu` ke te vakhate rANI ga : kSemarAja vacce khelyA : " te rAjAe rANInA prasUtikALa tathA bALakanA stana dhayAvasthAnA kALa sudhI vanamAM jaI rahevAnu multavI rAkhavuM joI e; athavA rANIe vananivAsanA vicAra cheADI devA joI e." muni khelyA : " e vyavahAru mArga che kharA, para Mtu vIra puruSo ane satI strIe evA vyavahArane kAraNe peAtAnA nizcaya-dharmamAMthI calita thatAM nathI. tevI sthitimAM rAjA seAmacandre rANI sAthe rAjadhAnI cheADIne keTaleka dUra vetasA nadIne tIre AvelA tapeAvanamAM nivAsa karavAnuM TharAvyuM; tyAM aneka RSikuLa vasI rahelAM hatAM. pachI temaNe AptajanonI, mitrAnI, rAjasevakAnI ane nagarajanAnI kSamA mAMgI ane tura MgamAM pUrelA kedIone kSamA ApI mukta karyA." bhImadeva vacce khelyA : " e emaNe yatheAcita kArya karyu." muni AgaLa khelyA " pachI rAjA-rANIe rAjadhAnImAMthI prasthAna karyu`. rANInA AgaMtuka prasUtikALane kAraNe temane eka dhAtrIne peAtAnI sAthe levI paDI." Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cunIlAla vardhamAna zAha : kSemarAja mahAmaMtrI beH "dhAtrIne sAthe rAkhI, te ceDA anucare, vAhane ane bIjI Avazyaka sAmagrI paNa sAthe rAkhavAmAM harakata nahotI." muni belyA: "vAnaprasthAzramI thavuM eTale vanamAM nAnI sarakhI rAja-riyAsatA sthApIne sukhe rahevuM evuM tyAgIone mAnya hotuM nathI. saMsAratyAga eTale nagaramAM saMsAra punaH vanamAM vasAva ema nahi. rAjA paNa rAjamahela ane sukhasAmagrI tajIne vananAM ja dhA-phaLAdithI ke maryAdita sAmagrIthI udaranirvAha kare tathA jarUrIAto ochI karIne RSinuM niHspRha jIvana jIve. je samRddhine svecchAthI tyAga karyo hoya te bIje mAge Itara jano dvArA grahaNa na karavI e to niSparigrahI tapasvI jIvananuM hArda che. je rAjAe IchayuM hota to tenA putra-pitanapuranA navA rAjavIe-pitAne tapovanamAMya koI vastunI UNapa rahevA dIdhI na hatI. paraMtu saMsAranI aihika pravRtti pUrI karyA pachI tyAgI-tapasvIe Atma-kalyANanI pravRttimAM rata rahevuM joIe; teTalA mATe ja te vananivAsa tathA saMyata jIvanane svIkAre che, eTale temAMthI te bhraSTa na thAya tenI tenA saMsArI Asajana tathA itarajane paNa kALajI rAkhatA hoya che. saMsArIonA rAgabaMdhanamAMthI ama jevA tyAgIone ghaNI vAra kaSTapUrvaka pasAra thavuM paDe che. maneya e kaSTAnubhava keTalIka vAra thayo che, paraMtu AtmakalyANanA parama sAdhanarUpa saMyamanA saMrakSaNa mATe e kaSTane sahI levuM e tyAgIne dharma che, emAM mane zaMkA nathI." bhImadeve pUchayuM : "haMa, pachI zuM banyuM ?" pachI tapavananA AzramamAM dhAriNadevIe putrane janma Ape, paraMtu thoDA divasamAM rANInuM mRtyu thayuM, eTale dhAtrIe ene ucheryo. ekAda varSamAM dhAtrInuM paNa mRtyu thayuM, eTale semacaMdra RSie putrane ucheravA mAMDyo. bALakane kamaMDalamAM besADI te pitAnI sAthe pheravatA ane snAna, dhyAna, tapa Adi Ahunika karma karatA. e putra mATe thavA lAge ane bIjA RSikumAronI sAthe abhyAsa karavA lAge. cauda varSanI vaye te tapavana cheDI pitAnA bhAIne pitanapuramAM jaI maLe. e rIte semacaMdra RSie tapavanamAM nija jIvana pUruM karI AtmakalyANa sAdhyuM." bhImadeva bolyo : "dhanya e rAjatvane ane dhanya e tApasa jIvanane ! somacaMdra RSie tathA mULarAjadeve paNa AcaraNa dvArA cIMdhelA e mArge mAre paNa javuM joIe, kharuM munirAja?" jema sukha Upaje tema karavuM, satkarmamAM pramAda kara nahi. semazarmAe Takora karIH "jainadharmamAM tapa-tyAgane mahimA bahu gAya che, te ja Ape atyAre pratipAdana karyo, paNa prajAnA saMrakSaNa mATe rAjAone kSAtradharma tyajavA gya hetuM nathI." | munie uttara Ape : "jainadharme je kahyuM che te ja vedadharme brahmarSi vasiSThane rAjarSi vizvAmitra karatAM UMcuM sthAna ApIne kahyuM che, te bhUlaze nahi, purohitajI!" "satya che! " bhImadeva bolyAH "pUrve mahApuruSa je mArge gayA, te ja bIjAene mArga have ghaTe." Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para bhImadevanA e udgArathI mauna ane gAMbhIya chavAI gayAM. e kSaNa rahIne bhImadeve pharamAvyuM : " tyAre sAmazarmA ! yuvarAjanA rAjyAbhiSeka karavAnuM muhUrta zeAdhIne kAle mane kahejo. " zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava-graMtha ATalI tvarAthI bhImadeva rAjyatyAganA ane putranA rAjyAbhiSekanA niNaeNya karaze evu' koInI kalpanAmAM naheAtu, eTale e sAMbhaLanArA sarva koi vismaya pAmyA. mahAmaMtrIe kahyuM : " ATalI badhI utAvaLa na heAya mahArAja ! e mATe teA sa'pU maMtraNA-vicAraNA karavI joI e " 66 zubhasya zIghram . yuvarAja rAjya saMbhALaze ane hu tIvAsa karIza. ghaNAM varSa rAjya calAvyuM, ghaNAM yuddho karyAM, anekane mAryAM, anekane daMDayA ne turagamAM pUryo, ityalam ! kSAtradharmAnuM pAlana karyuM, have AtmadharmanI ArAdhanAmAM vila'ba karavA nathI. ' aMtaHpuramAM, rAjagaDhamAM ane nagaramAM e vAta turata prasarI gaI. rANI udayamatIe patinI sAthe tI vAsa karavAnA maneAbhAva pragaTa karyAM ane bhImadeve te svIkAryAM. seAmazarmAe rAjyAbhiSeka mATe akSayatRtIyAnu muhUta kADhI ApyuM. pATaNamAM rAjyAbhiSekanA samAraMbhanI taiyArIe thavA lAgI. mAMDilakA ane ma`DalezvarAne nimaMtraNA pAThavavAmAM AvyAM. nagaramAM AgAmI utsavanA raMga chavAI gayA. eka divasa kSemarAje ekAMtamAM pitA samakSa jaI ne kahyuM : "pitAjI, mane kSamA karajo, paNa rAjApada grahaNa karavAnI mArI icchA nathI; kaNu nA rAjyAbhiSeka bhale thAya !" bhImadeva ekAeka rAmakI jatA khelyuM : " e zu kahe che, tuM beTA ! '' 66 sa pUrNa vicAra karIne me' e nizcaya Apane jaNAvyA che. rAjatva bhAgavavAmAM mane rasa nathI; rAjyAbhiSeka mATe mane lagAre utsAha kruratA nathI. " HH rasa nathI ! kSatriyaputrane kSAtradharmAMcita kabyamAM rasa kema na hoya ? " ,, " e rasa cAkhI-mANIneya chevaTe tenA tyAga karavA e ja kSatriyanuM` AtmakalyANa mATenu' ka bya hAya tA tyAga karavAnA samaya AvyA pUrve kalyANamAnA pravAsI thavuM e mane vadhu game che. emAM mane vizeSa aucitya lAge che. ' bhImadeva vicAramAM paDI gayA. kSaNabhara tene lAgyu ke surAcAya muninI vANI kSemarAjanA a'taramAM UMDI UtarI gaI che ane seAmacaMdra RSinA vAnaprastha jIvana tarapha tenA mananu AkaSa Nu thayu che. mIjI kSaNe tene lAgyuM ke cALIsa varSanA juvAna ane rAjyakAmAM paLeTAyelA rAjakumAranuM evuM Akasmika AkaSa Na svAbhAvika na heAI zake. teNe putrane pUchyuM : " rAjatvathI tuM bhayabhIta tA thayA nathI ne, beTA ?' ** nA, pitAjI ! bhaya pAmavAnuM kazuM kAraNa nathI. pahelAM jemAM ruci hatI temAM have aruci thaI AvI che, e kharuM che." Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. zrI cunIlAla vardhamAna zAha : kSemarAja e arucinuM kAraNa zuM che? tane mAThuM lAge evuM kazuM banyuM che?" "kazuM ja banyuM nathI. vizeSamAM devaprasAda ane tenI mAtA mArA nizcayane anudana Ape che." devaprasAda-e kizora kare ene paNa zuM ema ja lAge che? savArI mATe kacchI ghoDAnI jeDI te teNe hamaNAM ja maMgAvI che. tArA jevuM vairAgya zuM ene..." kSemarAja vacce bolI UThazeH "nahi, nahi, pitAjI! e vairAgya nathI." kSemarAja smita karato AgaLa bolyo : "devaprasAda pitRbhaktithI prerAI mArA nizcayane vadhAvI le che. huM kAMI mane vairAgyavAsita mAnato nathI. rAjya aMgenAM je kAryo Ape mane pelAM ane meM karelAM temAMya mAre rasa nahota-ApanI AjJAne dhamya tathA adhIna thavA gya mAnIne huM tene anusaryo chuM. Aje jyAre mAre pitAne ApanuM sthAna levAne samaya Avyo che, tyAre ja huM Apane ATaluM kahevAnuM haiye dhAraNa karI zakyo chuM." tuM kAMIka adbhuta lAge tevI vAta kare che...."eTaluM belI bhImadeva jarA ADe paDyo ane AMkho mIMcI jANe UMDA vicAramAM hoya tema zAnta paDyo rahyo. adhaghaDI, ghaDI, be ghaDI gaI, paNa bhImadeve AMkha ughADI nahi, tyAre pitAne zAnta nidrA anubhavatA joI kSemarAja pitAnA AvAsamAM cAlyA gaye. kSemarAja udayamatInA AvAsamAM gaye ane je kAMI teNe pitAne kahyuM hatuM te teNe udayamatIne paNa kahyuM. rANI khUba Azcaryacakita thaI gaI. teNe svapnamAM paNa dhAryuM nahotuM ke pote koI divasa rAjamAtA thavA pAmaze. kSemarAja yuvarAja hatuM, karNa nAne kumAra hatA ane pote ekalA karNanI mAtA hatI. karNane gujarjarezvarano rAjamukuTa paheravAne adhikAra na hoya te udayamatIne rAjamAtA-pada vare e kadApi banavAnuM nahotuM; chatAM jANe kSemarAja cAhIne potAne rAjamAtA banAvI rahyo hoya evuM taMdrAsukha udayamatIe ghaDIbhara mAyuM. rAjamahAlayamAM e vAta prasaratAM vAra lAgI nahi. rAjasevaka mahAmaMtrIne AvAse pahoMcI gaye ane tenI pAsethI vAta jANI mahAmaMtrI pAlakhImAM besI rAjagaDhamAM doDI AvyuM. teNe maMtraNAgRhamAM DekiyuM karyuM, tyAre pArzvake kahyuM : "mahArAja kyAranAya ArAma laI rahyA che." mahAmaMtrI udayamatIne AvAse gaye te rANI paNa vicAranimagna jaNAI. teNe Azcarya anubhavatAM rANIne pUchayuM te vAta sAcI mAlUma paDI. rANIe kSemarAjanA svamukhanA zabdo mahAmaMtrIne kahI saMbhaLAvyA. bhImadeva svastha thaIne Asana para beThe che evuM sevaka pAsethI jANI mahAmaMtrI bhImadevanI pAse gaye ke turata bhImadeve AjJA karIH "mahAmaMtrI ! rAjyAbhiSekanuM muhUrta jaLavAya e rIte karNane rAjyAbhiSeka karavAnuM che. kSemarAjanI IcchAne mAre have svIkA2vI paDe che." mahArAja ! rAjA pada grahaNa karavAnI yuvarAjanI anicchA mane khUba ja vismayakAraka lAge che. Ape e anicchAnAM kAraNo yuvarAjane pUchajyAM te haze ja," Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha "badhuM pUchayuM che. teNe aMtara kholIne mArA praznonA uttaro ApyA che, mArI zaMkAone nivArI mane AzcaryamAM DubAvyA che, paNa atyAre mAruM Azcarya zamI javA pAmyuM che. have anyathA karavuM ucita nathI." nAgarikAmAM paNa Azcarya prakaTayuM. teo kAMI kAMI saMkalpa-vikalpa karavA lAgyA. kaI kahetuM ke kSemarAjanA aMtaramAM kAMI UMDuM duHkha hovuM joIe; kaI mAnatuM ke enI pAchaLa aMtaHpuranI kaI khaTapaTa kAma karI gaI hevI joIe. rAjyAbhiSeka divasa najIka ne najIka AvavA lAgyo hato. keTalAka mAMDalika ane maMDalezvaro pATaNamAM AvI cUkyA hatA ane keTalAka AvI pahoMcavAnA hatA, paraMtu teoya Azcarya pAmI kAMI kAMI zaMkA-kuzaMkA sevavA lAgyA hatA. beu kumAro vacce kAMI vaimanasya ja jaNAtuM nahotuM eTale teone kazA upadravane bhaya rahyo nahote. teo navA gurjarezvarane caraNe dharavA ratnajaDita alaMkAra ane abhinava vastuo lAvyA hatA, te bhImadevanA moTA kumArane ke nAnA kumArane caraNe dharavAM te temane mana sarakhuM hatuM, divase jatA hatA. udayamatI reja patine maLatI ane kSemarAjanA cittanA AvA parivartananuM kAraNa jANavA mathatI. bhImadeve je kAMI mahAmaMtrIne kahyuM hatuM te ja rANIne paNa kahyuM hatuM, paNa e vAta rANInA aMtaramAM baMdhabesatI nahotI. rAjavI thavA mATe adhIrA thayelA aneka rAjakumAronI vAta teNe sAMbhaLI hatI. bhUtakALamAM koI kumAroe pitAne turaMgamAM pUrI pate rAjamukuTa paherI rAjya calAvyuM hevAnAM daSTAMte teNe sAMbhaLyAM hatAM. rAjya mATe bhAI-bhAI vacce yuddho thayAM hovAnI vAte teNe sAMbhaLI hatI, tyAre bhImadeva solaMkIne putra AtmakalyANane mATe rAjatvane tyAga karavA taiyAra thAya e tene saMbhavanIya lAgatuM nahotuM. tene lAgyA karatuM hatuM ke temAM koI rahasya hovuM joIe. e rahasya jANavAnI IcchAthI teNe mahAmaMtrIne pUchayuM hatuM, mahAsAmaM. tane pUchayuM hatuM, rAjapurohitane pUchayuM hatuM, paNa rANInuM mana svIkArI zake tevuM rahasya koI tene batAvI zakyuM nahotuM. rAjyAbhiSekane vidhi thavAne eka divasa bAkI rahyo tyAre sAMjane samaye udayamatI patinA zamyAgRhamAM pravezI. dAsa-dAsIo dIpake prakaTAvatAM hatAM teo jhaTajhaTa pitAnuM kAma pUruM karIne bahAra cAlyAM gayAM. udayamatI palaMganI Isa para beThI. teNe patinA caraNane sparza karyo, paNa manamAMnI vAta te uccArI zakI nahi. pote sahaja AvI hoya e dekhAva karatAM teNe pUchayuM : rAjyAbhiSekane samAraMbha pUro thatAM ApaNe kayA tIrthamAM jaIzuM ? kAMI vicAra karI rAkhe che ?" kaI rane sthaLe nathI javuM. keI zAnta ane nirupadrava sthAna nikaTamAM ja haze tyAM jaI rahIzuM. sarasvatIne tIre ja aneka tIrthasthAne che ane tapovana che. e bAbatanI vyavasthA thatAM sudhI zeDe vakhata pATaNamAM rahIzuM toya phikara nathI. eka vAra bhAra Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cunIlAla vardhamAna zAha: kSemarAja Utaryo ane mana haLavuM thayuM pachI nivAsasthAnanI samatA-viSamatAnI ciMtA rahevA pAmatI nathI, kharuM ne?" kharI vAta che." pachI vAnaprastha jIvana saMbaMdhe pati-patnI vacce vicAra-vinimaya thavA lAgyA. te daramiyAna taka joIne udayamatIe kahyuM: "kumAra kSemarAje je kAMI karyuM te eTaluM vilakSaNa che ke mArA mananI eka graMthi chUTatI nathI." "kaI graMthi?" tenA A vartanamAM badhA je vilakSaNatA jue che te karatAM adhika gahana evuM keI rahasya hovuM joIe ema huM mAnuM chuM. keIe e rahasya saMzodhI mArA mananuM samAdhAna karyuM nathI." cApAsa vistarI rahelI pArthivatAne jenArAMo kyAMthI saMzodhana karI zake ? ane huM te karuM teya tamAruM sAcuM samAdhAna thAya ke nahi tenI mane khAtarI nathI." Ape kahelI vAta para meM koI vAra zaMkA karI nathI...." "te have tame mArI pAsethI e rahasya jANavA Icche che? bhale, huM kahIza, paNa te tamane pacaze ke nahi tenI mane hajIya khAtarI nathI." te eTaluM mAruM tapa chuM." ema nAsIpAsa na thaze. kSemarAjanI jananI bakulAdevI somanAthanA maMdiranI nartakI hatI te tame jANo che. vastutaH te zivanirmAlya yoginI hatI. mArI patnI thavA teNe patana svIkAryuM, paNa bhaktiyogamAMthI te bhraSTa thaI nahatI, tene huM sAkSI chuM. sagarbhAvasthAmAM ke prasUtikALamAM paNa tene e vega calita thaye nahi ke Athamya nahotA. keIgabhraSTa thayelA AtmAne putra rUpe janma ApIne teNe thoDA divasamAM ja IhalokamAMthI cira vidAya lIdhI hatI. huM, tame ane bIjAo e gabhraSTa AtmAne Aje kSemarAjanA svarUpamAM joI rahyAM chIe. pUrvabhavanI adhUrI rahelI titikSAne pUrI karavA te IcchatA hovo joIe. tenA vartanamAMthI maDuM meMDuM paNa e ja rahasya mane lAdhyuM che, rANIjI ! " - udayamatI e sAMbhaLIne stabdha thaI gaI, paNa patinI vANI paranI tenI zraddhA ekasarakhI aDaga rahI. bakulAdevIne teNe joI hatI, cheDA divasa tenI nikaTamAM te rahI hatI, tene saMbaMdhamAM citra-vicitra vAte teNe sAMbhaLI hatI, paraMtu tyAre udayamatInA aMtaramAM sapatnIbhAvanI kAlimA vyApI hatI; pelA yogabhraSTa AtmA tarapha aMgulinirdeza karIne ane tenI ginI mAtAnA aMta svarUpanI oLakha ApIne patie je kAMI kahyuM hatuM tethI rANInA aMtaranI kAlimA dUra thaI jatAM temAM apUrva prakAza patharAvA pAmya hato. e prakAzamAM teNe beune nIrakhyAM, oLakhyAM, ane tatkSaNa patinA caraNa para tenuM mAthuM DhaLyuM. tenI AMkhomAM AdratA prakaTI. te joI bhImadevanI AMkhomAMthI kRtazata karavA lAgI. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha - niyata divase karNane rAjyAbhiSeka thaye, ane gujarAtabharanA mAMDalika, maMDalezvara tathA nAgarike e tenA rAjazAsanane vadhAvI lIdhuM. vadhu ne vadhu azakta thatA jatA zarIrane kAraNe tIrthanivAsane bhImadevano manebhAva pAra na paDyo ane thoDA divasamAM tene svarganivAsa thayo. kaNe gujarjarezvaranA rAjasiMhAsana para besIne moTA bhAIne dadhisthaLI maMDalanA adhIzvara tarIke sthApe. sarasvatIne tIre AvelA maMDukezvara mahAdevanA maMdirathI zebhita tathA kIrtita evA e sthAnamAM sahakuTuMba vasIne kSemarAje prabhuciMtana tathA AtmaciMtanamAM saMsArI jIvana pUruM karyuM. devaprasAda rAjasevAne ane pitRsevAne samAna dharmo samajato tathA jIvanayApana karato rahyo. kSemarAjanA avasAna pachI te dadhisthaLIne mahAmaMDalezvara thayA. * aMjaliH madhura kathA ApIne kathAkAra vidAya thayA ! dharmane Adarza rajU karatI A sarasa, saraLa, hRdayaMgama aitihAsika samarpaNakathA zrI cunIbhAIe tA. 9-5-1965nA roja lakhI hatI. e kathA mokalatI vakhate zrI cunIbhAIe mArA upara nIce mujaba patra lakhyo hato - giradharanagara, zAhIbAga amadAvAda tA. 9-5-1965 zrI kAMtilAla kerA, zrI. ma. je. vi. nA suvarNa mahotsavanA graMtha mATe A sAthe eka eka navalikA ekalI che. pahoMca lakhazo. li. sevaka cunIlAla va. zAha lakhAyA pachI be varSa karatAMya lAMbA samaye A manahara sAhityakRti pragaTa thAya che tyAre zrI cunIbhAI A graMtha jevA mATe ApaNI vacce hayAta nathI tethI aMtara UMDI vedanA anubhave che. teo tA. 12-5-16nA roja videha thayA, e vAtaneya Dheka varSa thavA AvyuM! javAnuM te kAne nathI ? zrI cunIbhAI jIvanabhara niSThA ane ekAgratApUrvaka sarasvatI upAsanA karIne eka kRtArtha sArasvata tarIke amara banI gayA. emanI prazAMta vidyAniSThA ane sAdI-svastha jIvanarItine ApaNe cirakALa sudhI yAda karatAM rahIzuM. cheka chellI avasthAmAM lakhAyelI, kadAca aMtima lekhI zakAya evA, A kRtimAM paNa zrI cunIbhAInI kalamanI sugamatA, svasthatA, madhuratA ane bhASA ane zailInI ThAvakAI ane prauDhatA dekhAI AvyA vagara nathI rahetI. zrI cunIbhAInI A kRtinuM aMtarathI svAgata che ! e kRtine yazanAmI kartAne ApaNuM aMtaranA praNAma ho ! kAMtilAla DAhyAbhAI kerA maMtrI, saMpAdaka maMDaLa Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vazIkaraNuvidyA ane punarjanma lekhaka : pUjya AcArya mahArAja zrI vijayamasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya pUjya munirAja zrI caMdrazekharavijayajI. narI iMddhinI sahAyathI pratyakSa puravAra thatI athavA taka, anumAna ke AnuSaMgika purAvArUpa anya sAmagrIthI nakkI thaI zakatI bAbate uparAMta evI paNa keTalIya bAbato che ke jene puravAra karavA mATe AnAthI paNa vadhu sUkSama sAdhanasAmagrInI, sUkSmAtisUkSama avalokananI ane jene pracalita paribhASAmAM yaugika prakriyA kahe che, e prakriyA dvArA meLavela viziSTa jJAna ke jAtaanubhavanI apekSA rahe che. tethI ja AvI bAbatone atIndriya ke ahetuvAdanA viSayanI keTinI lekhavAmAM Ave che. pUrvajanma ke punarjanma Avo ja eka atIndriya viSaya che, ane enA rahasyane pAmavAnA aneka prayatna cheka atiprAcIna bhUtakALathI laIne te atyAra sudhI thatA ja rahyA che. jaina tatvajJAna ane dharmanI prarUpaNA ane sAdhanAne pAyo ja punarjanmanuM astitva che. tethI, ema kahevuM joIe ke, punarjanmanA astitvanI zraddhA jeTalI daDha bane eTalI dharmAcaraNanI zraddhA ane bhAvanA daDha bane. ahIM vazIkaraNavidyA (Hypnotism)ne AdhAre punarjanma ane enA astitva aMge keTalIka vicAraNA karavA dhArI che. jaina darzanamAM AtmAnA astitva aMge zaMkAne koI sthAna nathI. samagra sacarAcara jagatanI samaviSama-tamAma avasthAo tyAre ja ghaTamAna banI zake jyAre AtmA jevI vastu mAnavAmAM Ave; tene nitya mAnavAmAM Ave, karmano kartA ane bhaktA mAnavAmAM Ave; e kramane saMpUrNa vinAza zakya hovAnuM mAnavAmAM Ave ane sarva karmathI mukta banavA mATenA upAyanuM astitva paNa svIkAravAmAM Ave. zrIvItarAga sarvajJa bhagavaMte e pitAnA jJAnamAM AtmAnuM AvuM cha bAjuovALuM svarUpa joyuM ane jagatanI samakSa e svarUpanI prarUpaNa karI. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha Ama jyAre AtmA nitya che tyAre pUrva janma ane punarjanmanI vAto paNa jaina darzanamAM bahu ja sahaja rIte Thera Thera verAyelI jovA maLe che. ane tethI ja "kare tevuM pAme e nyAye vartamAna janmamAM suMdara dharmAcaraNa karavuM e paNa jarUrI banI ja jAya; kemake tenA vinA punarjanma pAmyA pachI jIvAtmA pote sukhada jIvananuM aizvarya pAmI zake nahi. Ama AtmA aMgenuM vizada svarUpadarzana jaina darzanamAM jovA maLe che. tethI ja koI paNa jena A viSayamAM koI zaMkA karatA nathI, ane zakya eTaluM sadAcAraparAyaNa jIvana jIvavAnI koziza paNa karato rahe che. paNa A hakIkata jagatanA ghaNA moTA vistAramAM khUba ja carcAspada banelI che. buddhijIvI varga AtmAnA svarUpamAM jAtajAtanI zaMkA-kuzaMkAo karato rahe che. vaijJAnikavarga enA aMge tarehatarehanA UhApoha kare che; vaijJAnika paddhatithI AtmAnA satya svarUpanuM anveSaNa karavA kaTibaddha paNa banelo che. ( 1967nA mArcanI 18mI tArIkhathI Atmasiddhi karI ApavA mATe amerikAnI ATha vaijJAnika saMsthAo bIDuM jhaDapIne tenA mATe eka vyaktie be karoDa DolaranuM je vIla karyuM che, tenI rakama prApta karavA AgaLa AvavAnI jAherAta joI che. bhAratamAM jayapura vizvavidyAlayanA perAsAI kolejI vibhAganA prophesara De. benarajI AtmAnA pUrvajanma aMgenuM satya tapAsavA AkAza-pAtALa eka karavA lAgyA che. vizvabharamAMthI pUrva janmanI smRti prApta karatA lagabhaga 500 kissAo temaNe bhegA karyA che. divase divase teo pUrvajanmanA astitvanI satya hakIkatanI vadhu ne vadhu najadIka AvatA jAya che. AvuM AvuM to ghaNuM ghaNuM Aje saMzodhana thaI rahyuM che. A saMzodhanane aMte AtmAnuM astitva ane avinAzipaNuM nakakI thatuM jAya che. Aje judA judA ghaNuM vaijJAnika draSTikoNathI AtmAnA astitvane puravAra karatAM satya hAtha lAgyAM che. aneka vaijJAnikoe nityAtmAnuM astitva kabUlyuM che. ApaNe ahIM emAMnA eka satyAnveSInI AtmAnA pUrvajanma aMgenI kabUlAta vicArIzuM. A bhAIe vazIkaraNavidyA( Hypnotism)nA prayogo dvArA pUrva janmanI siddhi karI che. emaNe evA 1383 prayogo karyA che. ane chellAmAM chellA gaNAtA chaThThA naMbaranA sAthI UMDA vazIkaraNa( Deepest hypnotism)thI e AtmAonI pAse temanA pitAnA pUrvajanmanI smRti tAjI karAvI che. emanuM nAma che elekajhAnDara kenana. emaNe "dha pAvara vidhina" ( The Power Within ) nAmanuM pustaka aMgrejImAM lakhyuM che. A pustakanA seLamAM prakaraNamAM emaNe vazIkaraNavidyAthI punarjanmanI siddhi karatI mAhitI ApI che. temaNe tyAM bahu spaSTa zabdomAM kahyuM che ke - eka samaya evo hato jyAre ghaNAM varSo sudhI punarjanmano siddhAnta mArA mATe eka bhayaMkara svapna samo hato. te vakhate huM A siddhAntane toDI pADavA mATe satata prayatnazIla raheta. vazIkaraNavidyAne niSNAta hato eTale avAranavAra aneka vyaktio upara vazIkaraNavidyAnA prayogo karatA ane teone ghaNI ghaNI vAta pUcho. jyAre kyAre paNa temAMnuM keI paNa mane punarjanmanA astitvanI vAta karatuM tyAre huM sakhta Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI caMdrazekharavijayajI : vazIkaraNavidyA ane punarjanma rIte temanI vAtane vaDI kADhato. paNa aphasosa! jyAre ghaNAbadhAe e ja vAtanuM punaruccAraNa karyuM tyAre te mATe paNa mAnavuM paDayuM ke punarjanma jevI kaI vastu jarUra astitva dharAve che.' vazIkaraNane prayoga karavA dvArA eka AtmA (subject) pitAnI jAtane pUrvajanmamAM vidyamAna mAne ane jANe ke e ja janmanI avasthAone vartamAna kALamAM anubhavo hoya e rIte ja enuM varNana karavA lAge--e badhuM ApaNane Azcaryamugdha karI de tevuM jarUra che, paraMtu A to vaijJAnikonI duniyAnI vAta che. AjanuM bALaka, Adhunika jagatane eka yuvAna kelejiyana ke koI prauDha mAnava A vAtanI sAme baMDa pukAravA sadA lAcAra hoya che, kemake ene AjanA vaijJAnikonA jAtaprAge upara paripUrNa vizvAsa hoya che. A vastusthiti che mATe ja ahI AtmAnA pUrvajanmanI vAtane vazIkaraNa vidyAnA prayogathI je rIte siddha karI devAmAM AvI che, te ja hakIkata ApaNe vicArIzuM. jemaNe A prayogo karyA che, teo bahu spaSTa rIte kahe che ke vartamAna kALamAM jIvana jIvate koI paNa mAnava pitAnA A jIvanamAM je kAMI sukha ke duHkhane anubhava kare che, tenAM kAraNe, hakIkatamAM che, tenA pUrvajomAM ja paDelAM hoya che. vazIkaraNa vidyAnA sAdhake kahe che ke pUrvanA dezonA ciMtaka "karma" jevI eka vastune mAnIne janmAMtaranAM kAraNe ane vartamAna janmanAM sukhaduHkhAdi karyo vaccenI khUTatI kaDI joDI Ape che. ghaNA mANase pitAnA jIvanamAM uparAuparI trATakatI ApattionAM kAraNa pichANI zakatA nathI, paraMtu pUrvajanmane siddhAnta e kAraNe zedhI Ape che. zuM sukha ke zuM duHkha-beya kAryonAM kAraNe avazya che, A janmamAM nahi to janmAtaramAM. vazIkaraNa vidyAthI, sAmAnya rIte te, vartamAna jIvananA ja bhUtakALanI smRtio tAjI karavAne prayatna Aja sudhI karavAmAM AvatuM hatuM, paraMtu have te garbhAvasthAnA anubhavo ane enI pUrvanA janmanA anubhavonuM paNa smaraNa karAvavAmAM Ave che. vartamAna jIvananA 9. Por years the theory of reincarnation was a nightmare to me and I did my best to disprove it and even argued with my tranee sobjects to the eliect that they were taking nossence, and yet the years went by. One subject after another told me the same story in spite of different and varied conseious beliefs, in effect until now, well over a thousand cases hare been so investigated and I have to admit that there is such a thing as reincarnation. --dha pAvara vidhina (The Power Within), pR. 170 .. This study explains the secret of justice in a very broad way showing how a person appears to suffer in this life as a result of something he has done in a past life through this law of action and reaction know in the East as "Karma". ......... Many a person cannot see why he suffers one disaster after another in this life, yet reincarnation may reveal atrocities committed by him in lives gone by. Others, no matter what they seem to do, 'fall on their feet' as it were; and may it not be the reward for services rendered in lives gone by ? -ejana, pR. 170-171 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-tha janmanI jeTalAM varSa pUrvanI vAta pUchavAmAM Ave, kharekhara teTalAM varSa pUrvanI anubhUti te vyakti bahu spaSTa zabdomAM rajU kare che. Ama so, base ke traNa varSa pUrvanI vAta ke hajAra varSa pUrvanI vAta paNa pUchavAmAM Ave to tenI paNa spaSTa bhASAmAM-jANe ke te vakhate te jIvananI ja anubhUti thaI rahI hoya tevI rIte-rajUAta karI zake che. A vidyAnA to ema mAne che ke A rIte pUrvajanma jevI vAta siddha thAya che, mATe te vartamAna jIvananA aneka gUMcavaNabharyA praznone ukela lAvI zakAya che. evA aneka mANase che, jeo jAtajAtanA bhayathI sadA pIDAtA hoya che. AvA mANaso e bhaya vagerenI graMthinI pIDAnAM kAraNe ukelI zakatA nathI, kemake temane temanA vartamAna jIvanamAM tenAM kAraNe maLatAM ja nathI. paNa je vazIkaraNavidyAne Azraya levAmAM Ave ane chaThThA naMbaranuM sauthI vadhu UMDu vazIkaraNa temanI upara ajamAvavAmAM Ave to temanA pUrvajanmanI smRtio jAgRta thAya ane temAMthI vartamAna kALanI bhayagraMthinI pIDAnAM kAraNe pakaDI zakAya. Ajane buddhivAdI mAnava mAne ke na mAne paNa A siddhAnta upara e lokoe aneka mAnavane bhayAdinI graMthithI mukta karIne sukhI karyA che. ahIM to ApaNe AvA be ja dAkhalA vicArIzuM : eka mANasa e hatuM, je koI divasa "liphaTamAM Utarate nahi; kemake tene paDI javAne khUba ja bhaya lAgyA karato. eka vakhata te eka hiTisTanI pAse gaye; ene eNe pitAnI saghaLI vAta karI. tapAsa karatAM A jIvanamAM te tevA bhayanuM kaI kAraNa na jaNAyuM. tarata tene suvaDAvI devAmAM Avyo ane tenA upara UMDA vazIkaraNa (deepest hypnotism)ne praga karavAmAM AvyuM. te vakhate te mANase potAne "cAInIjha janarala" tarIke oLakhAvyuM ane kahyuM ke, "huM khUba UMcA makAna uparathI akasmAta paDI gaye ane mArI khoparI phATI gaI. mAruM mRtyu thayuM. tyAra bAda tene Tebala uparathI Ubhe karavAmAM AvyuM, ane hiTisTe tene badhI vAta jaNAvatAM kahyuM ke, "e je akasmAta thaye te vakhate uparathI nIce paDavAnA bhayanI lAgaNIo tamArA magajamAM sarvatra prasarI gaI e saMskAre Aje paNa "liphaTamAM nIce UtaravA jatAM jAgRta thaI jAya che." A ja bIjo eka kisso banyo che. eka bAI hatI. te pANIthI khUba ja gabharAtI hatI; kadI paNa nadI, taLAva, samudra vagere pAse jatI nahi. A bAI paNa eka hinoTisTa enI pAse gaI. eNe ene pitAnI bhayagraMthinI vAta karI. vartamAna jIvanamAM AvA bhayanuM kaI kAraNa na maLatAM tenI upara paNa pUrvajonI smRti tAjI karatuM UMDuM himneTijhama karavAmAM AvyuM. e vAta jANIne Azcarya thaze ke e pragathI ene eka e pUrvajanma pakaDAyo, jemAM te strIne AtmA romadezamAM purUSa gulAma tarIke hate. (A uparathI jaina darzananI e vAta siddha thAya che ke puruSa marIne strI thaI zake che, strI marIne puruSa thaI zake che.) tyAM tenA keI aparAdhane kAraNe tene page sAMkaLa bAMdhIne pANImAM utArIne gUMgaLAvIne mArI nAkhavAmAM AvyuM hatuM. A uparathI hineTisTe evuM tAraNa kADhyuM ke e gUMgaLAmaNa vakhate pANInA bhayanA je saMskAra cittamAM jAma thaI gayA hatA te atyAranA tenA strI-jIvanamAM jAgRta thaIne tene pANIthI Dara pedA karAvI rahyA che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI caMdrazekharavijayajI vazIkaraNavidyA ane punarjanma A rIte pUrvajanmanI smRtio tAjI karAvIne vartamAna jIvananI aneka samasyAo ukelavAnuM je kAma AjanA hiTisTa vaijJAnike karI rahyA che, te uparathI pUrvajanma ane punarjanmanI siddhi thaI jAya che. jena dArzaniko mATe khUba mahattvanI ane jena darzananuM gaurava vadhAre evI A bInA che. je vAta jena dArzanikoe Thera Thera kahI che, te pUrvajanmAdinI vAta upara Aja pUrve kayAreya je UhApoha thayuM nathI te UhApoha have thaI rahyo che. dareka buddhimAna mAnava A viSayamAM mAthuM mAravA tatpara bane che. AtmA che ke nahi? A jIvana pachI bIjuM kAMI che ke nahi? zuM ahIM ja sarvathA vinAza thaI jAya che je tema na thatuM hoya to mRtyu pachI zuM thAya che? vagere vagere. prazno Aje te cAre bAju jorazorathI UThI rahyA che. ane e kevA apUrva AnaMdanI bInA che ke A praznone je kAMI uttara prApta thaI rahyo che te jaina dArzanike tema ja pUrvajanmane svIkAra karatAM anya dArzanika vidhAnone lagabhaga saMpUrNa maLate Ave che; A hakIkate sarvajJa vizenI zraddhAne paNa vadhu daDha kare che. - jemanI upara UMDAM vazIkaraNa karavAmAM AvyAM che evA agaNita AtmAone AtmAnI nityatAnI satyatA mATe jyAre prazna karavAmAM AvyA tyAre temaNe badhAe bahu sApha zabdomAM e vAta kahI che ke, "ame maratA ja nathI, ame to zAzvata kALa sudhI rahIe chIe. tamArI moTI duniyAne ame zabda dvArA e ghaNI mahAna sAcI vAta kahevA mAgIe chIe ke AtmA amara che ke tame amane pUchaze ke A amaratva e zuM vastu che? te ame tamane kahIzuM ke amaratva eTale maryAdAnuM mRtyu. tame mRtyu dvArA AtmAnA jIvananI je maryAdA AMkI che e maryAdAvihIna avasthA e ja AtmAnuM amaratva che. TUMkamAM amAre e ja kahevuM che ke AtmAnA mRtyu jevI kaI vastu ja nathI.' ' vazIkRta thatA agaNita AtmAoe AtmAnI amaratAnAM AvAM gAna gAyAM che ahIM e yAda rAkhavuM ghaTe ke A vidhAna AjanA vaijJAnikanAM saMzodhanothI niSpanna thayelAM vidhAna che. AjanuM jagata enI sAme baLavo uThAvI zakatuM nathI. ethI ja e vAtane ahIM zAstrone AdhAre rajU karavAne badale vazIkaraNavidyAnI zodhane AdhAre rajU karavAnuM munAsiba mAnyuM che. 3. To Turn, for the moment, to a wider aspect of reincarnation, when we die, are we extinct ? What happens after deth? These are great questions, and today they are engaging the attention of men as never before in the history of world. -ejana, pR. 173 . We do not die ! We live on through the ages into eternity......... The Voice is the instrument where by, we, The Greater World, can make known unto you the great Truths of Eternity in language form. -ejana, pR. 173-174 4. What then is Eternity ? Immediately the answer comes : Eternity means the cessation of limitation. ' -ejana, pR. 174 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava graMtha A kSetramAM AgaLa vadhelA sama hipnoTisTAnAM je vidhAnA vAMcavA maLe che, e jANe ke hUbahU zAstravacana heAya evAM ja lAge che. ethI ja e vidhAnA najare caDatAM vItarAga bhagavaMtAnI sajJatA aMtaramAM vasI jAya che. da jaina dana ema mAne che ke prANImAtre koI paNa azubha vicAra na karavA joI e, ane sadA zubha vicArAmAM ja ramamANa rahevu joI e. enI pAchaLano hetu jaNAvatAM e kahe che ke koI paNa vicAra aMte AtmAnA saskAra anI jAya che. ane jo Ave sa'skAra azubha hAya teA te punaH punaH jAgRta thatA rahI AtmAmAM ghaNA vikArA utpanna karatA rahI prakAzanA puja samA AtmAmAM anaMta aMdhakAra phelAvI mUke che. AthI UlaTuM, zubha vicAranA sa`skAra sArA paDe che. eTale ja manuSye vicAra karavAmAM khUba ja kALajI rAkhavI joIe. azubha vicAra jo bhayaMkara gaNAtA hAya te te tenAthI niSpanna thatI azubha saMskAronI paraMparAne kAraNe ja. A hakIkatane anulakSIne ja vicArothI thatA karmonA baMdha karatAM sa`skAronA anubaMdhanuM sAmarthya vadhu AMkavAmAM Avyu che; ane tethI ja janmAntarAmAM niSpanna karelA azubha karmAMnA anu dhAne teADI nAMkhavAnu' mAnavajIvananA parama kartavya tarIke ' zrI upadezapattu 'mAM jaNAvavAmAM AvyuM che. A ja vAtane Adhunika vijJAnanA puraskartAe hipnoTijhamanI vidyA dvArA puSTi Ape che. teo kahe che ke sAmAnya rIte tA mANusanAM e mana mahattvanAM che : eka jAgRta ( Conscious ) mana ane khIjuM AMtara Sub-conscious ) mana. jAgRta manamAM je vicAra Ave che te thADA samaya tyAM rahIne pachI ardhajAgRta-suSupta jevA--manamAM cAlyA jAya che. A vicAra tyAM jaIne satra vyApI jAya che. pachI jyAre jyAre tene taka maLe che tyAre tyAre te vyApI gayelA vicAra jAgRta manamAM AvI jAya che ane peAtAnu' kArya karatA rahe che. vastusthiti AvI che mATe mAnave kAI paNa azubha vicAra na thaI jAya tenI khUba kALajI karavI joIe. hA, jAgRta mananA uttejita vicAra hajI bhayAnaka nathI, paraMtu pachI AMtara manamAM e sarvatra vyApI jAya che, tyAM sthira thaI jAya che; ane tethI pharI pharI tenAM mAThAM phaLe bhAgavavAnu` durbhAgya avasare sAMpaDatyAM kare che, e badhuM khUba ja du:khada che. A ja vAtane tee eka suMdara dRSTAMta ApIne samajAve che. eka kAcano glAsa leA. tenA pANA bhAga pANIthI bharI do. pachI temAM khIsAnA eka rUmAla evI rIte nAkheA ke aDadhA rUmAla glAsanA pANImAM paDIne bhIMjAI jAya ane bAkIne aDadhA rUmAla pANInI bahAranA glAsanI dhAra upara paDI rahe. have e pANInI bahAra rahelA sUkA rUmAla upara sAkarano eka gAMgaDA mUkeA. zu' A sAkarano kaTakA ogaLaze kharA ? nA. sAru'. have e sUkeA rUmAla pelA sAkaranA kaTakA sAthe ja glAsanA pANImAM sarakAvI do; gheADI vAramAM ja ApaNane jovA maLaze ke pelA sAkarano kaTakA ogaLI gayA che, ane enI mIThAza pANInA pratyeka TIpA sudhI ane rUmAlanA dareka taMtu sudhI vyApI gaI che. have ApaNe mULa vAta upara AvIe. ahIM je sUkA rUmAla che te ajAgRta mana che. je sAkarano kaTako che te vicAra che. jyAM sudhI vicAra jAgRta manamAM che tyAM sudhI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 mu. zrI. caMdrazekharavijayajI vazIkaraNavidyA ane punarjanma te pelA sAkaranA kaTakA jevuM che ke je ogaLIne kyAMya phelAto nathI, paNa jyAre e vicArarUpI sAkarane kaTake AMtara manamAM cAlI gaye tyAre e tyAM sarvatra vyApI gaye. eTale vicAra kyAreya marI jato nathI paNa UlaTo e to AMtara manamAM sarvatra vyApIne lAMbuM jIvana jIvatA hoya che. je A ja vastusthiti che te kaI paNa prANI kyAreya marI zakatuM nathI; UlaTuM pelA vyApta vicArane (ke jene jaina paribhASAmAM saMskAra kahevAmAM Ave che tene) pitAnI sAthe rAkhIne e kyAMka AgaLa vadhe che, mATe adyatana jagatanA buddhivAdI mAnoe AtmAnA mRtyu jevI vastu mAnavAno spaSTa InkAra karI deve joIe, kemake AtmA amara che, aDhaLaka saMskArane e khajAno che. "dha pAvara vidhina" nAmanA A pustakanA lekhaka elekajhAMDara kenana ke jeo vizvane khUNekhUNe khUdI vaLyA che, teo A pustaka lakhatAM kahe che ke mArI badhI vAtane zreSThamAM zreSTha sAra hoya te eTalo ja che ke, AtmAnuM mRtyu hoI zakatuM ja nathI. ahe! A vAta je jagata samajI jAya te samagra vizva upara camatkArika parivartana AvI jAya. lekhaka kahe che ke, pachI te kaI keInuM khUna nahi kare, kaI duHkhane mAryo jIva AtmahatyA nahi kare; kemake AtmahatyA karavA Icchato mANasa pachI samajI jaze ke AtmahatyA karI levAthI jeTalAM duHkhane aMta Avaze tenAthI ghaNAM vadhu duHkhanAM dhADAM pharI tUTI paDaze, kemake "huM amara chuM', mAre ahIMthI paNa kAyaka javAnuM che. lekhaka kahe che ke AjanA nyAyAlaye zuM kharekhara nyAya kare che? nA, nA, eka khUnInA khUnanA badalAmAM nyAyAdhIza vadhumAM vadhu te phAMsInI ja sajA phaTakAraze ne? paNa tethI zuM thayuM? khUnI mANasanA khUnane je vicAra khUna karAvI gaye te vicArane AtmAmAM saMskAra rUpe vyApI jAta kaI rekI zakyuM? e saMskArane keIe dUra karI dIdhA? je e saMskAra dUra na thayA te khUnIne AtmA te mRtyu pAmato ja nathI, eTale punaH punaH e saMskAro enI pAse aneka vyaktionAM khUna karAvatA ja raheze ! te pachI A nyAyAdhIze te nyAya karyo ke anyAya ! pharI pharIne khUne karatAM rahevAnI takane jIvatI rAkhIne khUnIne phAMsInA mAMcaDe caDAvI de ane tethI aneka bIjAM khUne thavA devAM e mAnavajAta sAme bhayaMkara anyAya nathI zuM? have te evAM nyAyAlayanI jarUra che, jyAM khUnIne phAMsIe caDAvavAne badale enA AMtara manamAM vyApI gayelA saMskArane phAMsI devAmAM Ave. A kAma te dharmaguruo-mAnasazAstrIe ja karI zakaze. 4. You will never be able to say again that a man can die. Indeed, there is not, and cannot be, any room in the Universe for such an idea as death. -ejana, pR. 176 u. There is no death ! That is the Supreme massage which this chapter has for you! What a profound change would come over the whole world if that lesson were well and truely learned ! Suicide and murder would cease. -ejana, pR 177. c. What a lesson the would-be suicide can learn from the fact that we do not, cannot die ! He would then know that suicide, so far from ending his miseries, would plunge him into a dilemma ten thousand times worse than the one from which he Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava-graMtha A vaijJAnikoe vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI siddhi karI, AtmAnuM amaratva jAhera kayu ane vicAro tathA saMskAronA maLanuM kAryakSetra ApaNI samakSa rajU karyuM . je vAtA saiddhAntika svarUpamAM ApaNA mATe e ane e cAra jeTalI ja sAdI-sIdhI ane spaSTa hatI te vAtA AjanA vizva mATe ' vahema', ' jUTha', ' dharmAMdhatA ' vagere nAmeAthI khatavAtI hatI. Aje paNa hajI tevu ghaNu' ghaNu' jevA-sAMbhaLavA maLe che. paNa have e duniyAnI AvI utAvaLI vicArasaraNImAM moTu parivartana karavuM paDe evI sthiti UbhI thaI che. jo A rIte vijJAnanI duniyAmAM satyanI kheAja cAlu rahe teA kadAca ema kahI devAmAM sAhasa nahi gaNAya ke eka vakhata eve Avaze ke jyAre vaijJAnike jaina dananI atyadarzitAnA ha pUrvaka svIkAra karavA prerAze. 68 e vaijJAnikA eka ja viSayanA mULa sudhI paheAMcI javAne niSpakSa prayatna zuM kAma kare che te Aje ApaNane aneka ThekANe jovA maLe che. vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI smRtione tAjI karAvavI ane e viSayamAM aneka zaMkA-kuzakAo karIne tenAM samAdhAne meLavavAM ane aMte jAhera karavu ke pUrva janma jevI vastu vaijJAnika rIte siddha thAya che--e mATe karAtAM A badhAM anveSaNAnI pAchaLa keTakeTalA vaijJAnikA jIvana apatA haze ! ekalA elekajhAMDara kenane ja A viSayanA 1383 kesa tapAsI nAkhyA che ane peAtAnI jAtatapAsane aMte pUjanmanI mAnyatAne saMpUrNa samana ApyuM che. elekajhAMDara kenane je prayAgA A viSayamAM karyA che temAMnA eka khUba ja rasaprada prayAga ApaNe sakSepamAM joI e H-- madhyama vayanI eka strI upara UMDu-chellAmAM chellI chaThThI kakSAnuM vazIkaraNa karavAmAM Avyu hatuM. sauprathama te khAIne Tebala upara suvaDAvI devAmAM AvI ane tene punaH punaH jaNAvavAmAM AvyuM ke hamaNAM tame AjathI khAkhara 10 varSa pUrvanA 1924nI sAlanI 4 thI AgasTanA divasamAM vartamAna che. tame hamaNAM zuM karI rahyAM che ?--ityAdi aneka prazno e divasa aMge pUchayA. khUba ja satASakAraka javAe meLavyA bAda vadhu 10 varSa pUnA--1914nI sAlanI 4 thI oNgasTanA-divasa upara ene laI javAmAM AvI. ane e divasanI tamAma vAtA, jANe ke peAte hamaNAM ja anubhavatI hAya e rIte, e bAlI gaI. teNe kahyuM ke " hamaNAM briTana upara apAranA samaya che, jenA seeks to escape-a dilemma from which escape would be ten thousand times harder than before. The nurderer, too, pays for his crime a million times more fully than any capital punishment could ever hope to make him do. In fact, so far from punishing the murderer, society is really punishing itself when it resorts to capital punishment, since the loss of physical body, by hanging or by any other method, merely plunges the murderer's mind into the Unconscious where his murderous ideas, like the lump of sugar in our previous analogy, are able to spread into the mental atmosphere of the world. In fhis way the 'dead' murderer can take possession of other people's bodies during the sleep state, or during period of dissociation and can thus cause more murders and suicides. ~ejana, pR. 177. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI caMdrazekharavijayajI vazIkaraNavidyA ane punarjanma gaganamAM pahelA vizvayuddhanAM vAdaLa gherAI gayAM che." tyAra pachI pharI vadhu 10 varSa pUrvanI smRti tAjI karAvI. tyAra pachI eka eka varSa pAchaLa jatAM jatAM tenA janma samaya pachInA eka ja kalAkanI avasthAmAM tene mUkI. teNe te vakhatanA potAnA snAnanuM varNana karyuM. ane te vakhate veThavI paDelI zvAsanI gUMgaLAmaNu kahI. tyAra pachI tene janma samayanI pUrvanA aDadhA kalAkanA samayamAM mUkI. te vakhate te strI ekadama cIsa pADatI bolI UThI : "oha! mane khUba ja aMdhAruM lAge che ane mane AjubAju kAMIka dhasI jatA dravane avAja Ave che. (saMbhava che ke te mAtAnI nasomAMthI vahetuM lohInuM paribhramaNa hoya.) A varNanamAM jyAM aDadho kalAka pUrNa thaye ke tarata te bolI UThI, oha! have huM bahAra nIkaLI gaI chuMtyAra pachI te strIe te oraDAnuM varNana karyuM. A badhuM varNana paNa te strIe te vakhatanI potAnI bAlya vaya vakhatanA avAja jevA avAjathI ja kareluM-jANe ke eka bALakI ja bolI rahI hoya tema lAge ! tyAra pachI tene keTalAMka vadhu varSa pUrve laI javAmAM AvI. te vakhate te bolI : atyAre huM zukanA gRhamAM chuM!" tyAre samaya pUchatAM teNe kahyuM, "amAre tyAM samaya jevuM kazuM nathI, paNa tamArI pRthvInA ghaDiyALanA hisAbe huM samaya kahI zakuM." tyAra bAda te strIe zukanA graha uparanA pitAnA jIvananI keTalIka khUba ja rasaprada vAta karI. teNe kahyuM ke "pRthvInI prANIsRSTinI jema ame (vepAra vagere) kAryo karatA nathI. amAre tyAM eTalo badho pracaMDa prakAza pravarte che ke amArI daSTie te pRthvI aMdhakArane ja pradeza kahevAya-pachI bhalene tyAM bharabaperane pUrNa prakAza kAM na hoya!" tyAra bAda teNe tyAMnAM vRkSonuM varNana karatAM kahyuM ke "e vRkSe camakatI raeNlIza karelI dhAtunA jevA camakArA mArI rahyAM che. AnI sAme jyAre hiTisTe vAMdho lIdhe tyAre teNe spaSTa zabdomAM kahyuM ke "tame amArI grahonI duniyAnI vAtone samajI zako evI camatkArabharI che." eka bAI uparanA vazIkaraNathI elekajhAnDara kenana ene enA zukanA graho uparanA jIvanamAM laI jAya che. e tyAMnI je vAta kare che e badhI vAta jANIne jenA darzane kareluM devalekanuM varNana saheje yAda AvI jAya che. jenA darzananI daSTie phakta aDhI dvIpamAM ja kALa che; devalekamAM kALa jevuM kazuM nathI. tyAMnAM dIrgha AyuSyone je kALathI varNavavAmAM AvyAM te ahIMnA ja kALathI kahyA che, evuM spaSTa kathana jaina darzanamAM maLe che. vaLI, devalokamAM ratnanA prakAzanI vAto ane adbhuta vaikiya vRkSonI vAto paNa zuM, uparanI vAtane maLatI nathI AvatI ? AgaLa vadhatAM elekajhAnDara kenana kahe che ke, mArI tapAsamAM jeo pitAnA pUrvajanmamAM graho uparanuM jIvana paNa jIvatA sAMbhaLyA te badhAe pitAnuM AyuSya so varSathI vadhu kahyuM che ane 4-4 hajAra varSanA AyuSya paNa kahyAM che. " A vAta paNa jaina darzanamAM kahelA denA sudIrgha AyunI khUba ja najadIkamAM na kahI zakAya zuM? tyAra pachI e bAIne zukanA grahanI paNa pUrvanA janmanI avasthAmAM laI javAmAM AvI. tyAM teNe kahyuM ke, "atyAre huM re dezamAM koIne tyAM gulAmaDI tarIke chuM. ane Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha mArA gulAma tarIkenA jIvanane A aMta samaya che. ATaluM bolIne ja e strInuM meM ekadama phirka paDI gayuM. te bhayathI kaMpavA lAgI ane pachI belI, "mane atyAre pagamAM lekhaMDanI beDIo sAthe pANImAM utArI dIdhI che. ane bhayaMkara jaLacaLa pazuo mArI comera pharI vaLyAM che. oha! hamaNAM ja mane phADI khAze." lekhaka kahe che ke e varNana vakhatanI tenA mukha uparanI vedanAo sAce ja asahya jaNAtI hatI. khera. e pachI ene thoDAM varSa pUrvanI gulAmaDI tarIkenA jIvananI avasthAmAM laI javAmAM AvI, jyAM teNIe potAnI kArAvAsanI karuNa avasthAnuM varNana karyuM. teNe rema dezanA aneka evA rIta-rivAje jaNAvyA jene lekhakane paNa khyAla na hata; jema ke teNIe kahyuM ke, "amAre tyAM puruSanA jAhera kAryakrama saMdhyAnA samaye jAya che, jyAre strIonI sabhAo vagere baporanA samaye ja javAno rivAja che; ame leke snAna karatA nathI, mAtra telanI mAlIza karAvIe chIe ityAdi." vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI vAte, devalokanI vAte, saMskAra zuM kAma kare che ane enuM keTaluM pracaMDa sAmarthya che vagere bAbato AjanA projake vaijJAnika rIte jaNAve che tenAthI herata pAmavAnI jarUra nathI. AvI badhI vAtothI jaina darzananAM sacoTa vidhAne pratye savizeSa Adara utpana thAya che. elekajhAnDara kenana kahe che ke emaNe jemanI upara A prayogo karyA temAMnA lagabhaga badhAe e vAto ekasarakhI rIte jaNAvI che ke, (1) ame eka jIvana karatAM vadhu jIvana jIvIe chIe, (2) eka graha karatAM vadhu graho upara jIvana jIvIe chIe, (3) vartamAna jIvananI ane bhUtapUrva jIvananI agaNita smRtio amane thAya che. lekhaka kahe che ke emanA prayogomAM ghaNA badhA AtmAo budhanA ane zukanA graho upara jaI AvelA sAMbhaLavA maLyA che. khera. pUrvajanmamAM jarAya zraddhA na dharAvatA eka lekhaka vazIkaraNavidyAthI e viSayamAM pUrNa zraddhA dharAvatA thaI jAya ane jagatanI samakSa e vAtanI jorazorathI rajUAta kare e khUba ja AnaMda upajAve evI bInA che. bIjA paNa morI barnasTeIne nAmanA eka hinoTisTe elekajhAnDara kenananI vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI smRti tAjI karAvatA prayoga vAMcyuM ane teNe paNa koI evI majabUta mananI vyakti maLe to tenI upara pUrvajanmanI smRti karAvAya tevuM UMDuM vazIkaraNa karavAnuM nakkI karyuM. A ja gALAmAM eNe bhAratanI zAntidevI nAmanI eka strIne thayelA jAtismaraNa jJAnanI vAto jANI. eTale eNe paNa A viSayamAM kAMIka jANavAne nirNaya karyo. TUMka samayamAM ja eNe rUtha sAyamansa (kuth Simmons) nAmanI eka strI upara vazIkaraNavidyAne prayoga karyo. 29mI navembara 195nA divase A prayoga zarU karyo. ane AvI beThake (Sittings) pAMca vakhata maLI. pAMceya beThake daramyAna thayelI praznottarInuM TeparekoDIMga karavAmAM AvyuM. ati addabhuta vAto jANavAmAM AvI. A bAIne janma 1923mAM amerikAne AvA rAjyamAM thayo hato. prayAga vakhate te eka vImA ejanTanI patnI hatI. eNe 146 varSa pUrvanuM AyarlenDanuM jIvana khUba vistArathI jaNAvyuM. je strI vartamAna jIvanamAM "rUtha sAyamansa" tarIka hatI tene "brAIDe Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI. caMdrazekharavijayajIH vazIkaraNavidyA ane punarjanma 71 maphI' tarIke jovA ane sAMbhaLavA maLI. saMmehanAvasthAmAM e strIe kahyuM ke, "enuM nAma "brAIDe maphI' hatuM. enA pitAnuM nAma DaMkana maphI hatuM. teo berisTara hatA. e strI misa TrenanI zALAmAM bhaNatI hatI. enA patinuM nAma briyana mekAthI hatuM. e berisTarane putra hatuM, tema ja pite paNa berisTara hato. e seMTa TeresAnA devaLamAM jatI. tyAMnA pAdarInuM nAma phAdhara na hatuM. e pote proTesTanaTa hatI, paNa ene pati kethalika hite. 66 varSanI vaye dAdara uparathI paDI javAthI tenuM mRtyu thayuM hatuM. te divase ravivAra hato. eNe ema paNa jaNAvyuM ke, phAdhara jenanA kahevA pramANe, ene AtmA koI vizuddha sthaLe javAno hato, paNa hakIkatamAM tema banyuM na hatuM. chevaTe I. sa. 1923mAM AvAmAM tene janma thayo." A strI Ayariza bhASAnuM leza paNa jJAna dharAvatI na hovA chatAM teNe saMmohanAvasthAmAM Ayariza bhASAmAM ja saghaLI vAtacIta karI hatI. lokee e vakhate AzaMkA paNa karI hatI ke kadAca "brAIDe maphI" nAmanuM koI pustaka lakhAyuM haze, je A rUtha sAyamansa vAMcyuM hoya ane tethI tevI badhI vAto karatI hoya. paraMtu tapAsa karatAM jaNAyuM ke evuM kaMI pustaka lakhAyuM ja na hatuM. vaLI, te bAI kadI AyaleMDa gaI na hatI, chatAM teNe tyAMnI keTalA oraDA? raDuM kyAM? gharasAme vRkSo kayAM?--vagere pustakamAMya na saMbhave tenI jhINavaTabharI vAto paNa kahI hatI. briTIza Inapharmezana samitie paNa e vAtane puSTi ApI. strInA A nAma uparathI ja merI barnasTeIne pitAnA e viSayanA pustakanuM nAma "dha sarca phera brAIDe maphI ? rAkhyuM che. e pustakamAM pAMce TeIpa-rekeDIMganuM avataraNa karavAmAM AvyuM che. tyAra pachI lekhake e pAMce rekeDe sArA sArA buddhizALI mANasene, vaijJAnika vagerene saMbhaLAvI hatI ane temanA aMgata abhiprAya mAMgyA hatA. e badhI vAta lekhake pitAnA te pustakamAM jaNAvI che. vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI siddhi thavI e sAce ja pazcimanA vidvAnane vicAra karatAM karI mUke evI bAbata che, kemake bAIbalamAM pUrvajanmanI mAnyatAnuM samarthana karavAmAM AvyuM nathI. AthI e vAta tadna sahaja che ke AvI koI siddhi thAya te tenI sAme bahu moTo UhApoha thAya; bhAre moTo virodha paNa jAge. zrI merI barnasTeInane paNa A badhI paristhitine sAmane kare paDyo hato. temanI sAme paNa ghaNuM prazno upasthita thayA hatA. eka mANase te temane pUchyuM paNa hatuM ke je A rIte vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI siddhi thaI jatI hoya te bIjA ghaNA e vidyAnA niSNAta che, teo kema A viSayamAM kazuM ja kahetA nathI? A praznane uttara ApatAM te pustakamAM merI barnasTeIna kahe che ke A viSayamAM huM kAMI ekalA-aTUlo nathI; mArI sAthe elekajhAMDara kenana che, jeo eka vakhata A vAtone svapnanI vAta mAnatA hatA. eTaluM ja nahi, bIjA paNa keTalAka vaijJAnike e pitAnAM anveSaNethI pUrva janmanA astitvanI bAbatamAM vidheyAtmaka nirNaya lIdhe che ane temaNe pitAnI vAtane prakAzamAM mUkI paNa Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa-mahAtsava-graMtha che; paraMtu tenA joIe teTalA mahALeA pracAra ja thayeA nathI.9 meArI ana sTeIna AgaLa vadhatAM kahe che ke eka vyaktie pUrvajanmanI mAnyatAnI tarapheNamAM mahAna siddhi prApta karI heAvA chatAM teNe te viSayamAM kazI jAherAta na karatAM mauna rahevAnuM ja pasaMda karyuM. tene jyAre tenA maunanuM kAraNa pUchavAmAM Avyu' tyAre teNe kahyuM ke, * A badhA anubhavAne huM mArA khUba ja aMgata anubhava tarIke chupAvI rAkhuM chuM, kemake mane pahelethI ja khyAla che ke AvI vAtA upara vizvanA mAnavA zuM TIkA-TipaNA karaze ?'10 pazcimanA dezomAM AtmAnI amaratAnAM gIta gAvAnuM keTaluM badhu... muzkela che! Ama hAvA chatAM e aMgenA UhApAha karIne jAheramAM mAthu' UMcakanArAe paNa tyAM che. teone kevI hiMmatathI kAma levuM paDatuM haze ! kili'ga nAmanA vaijJAnike tA meArI basTeInane kahyuM hatuM ke mane teA khUba dilagIrI thAya che ke samAja tamArA A vicArane judI rIte rajU karaze ke temAM kApakUpa karI nAMkhaze. jee virodhI che te te A badhI vAtane UMdhI cItarIne ja rajU karaze; kemake chevaTe te pazcimanA loko AzAspada jIvana karatAM bhayAnaka mRtyune ja vadhu vicAre che ane vaLagI rahe che. eTale A leAkeA AvI vAtAne kadArA vahema ' kahIne hasI paNa nAMkhe.11 ahI eka evA paNa prazna upasthita thaI zake che ke jo A rIte dareka jIvanA pU janma heAya ja, ane tyAM teNe ghaNuM ghaNuM anubhavyuM paNa hAya, teA dareka jIvane zA mATe potAnA bhUtapUrva anubhavAnI smRti nathI thaI AvatI? A praznanA samAdhAnamAM jaina dAnikA te kahe che ke evI jAtanuM matijJAnAvaraNIya nAmanu` kama che, jenA rajakaNA AtmA upara vadhu pramANamAM cAMTI gayela hAya tyAre bhUtapUrva anubhavAnI smRti thaI zake nahi; e. Nor does this man stand alone. There are indeed a number of scientists whose experiments have led them to same conclusion. The first of the answer, then, is that some specialists do know about this other dimansion and have been publicizing their findings. For some reason however, their reports have never been circulated as extensively as they might have been. -- sarca phAra brAiDe maphI ( The Search for Briday Murif), pR. 211 to One young person explaining her silence after she discovered evidence of rebirth, summerized her position with these words:" All this experience I kept to myself as a profound secret, for, young as I was, I realised what judgement the world would pass upon the narrator of such a story. --ejana, pR. 211 22. Kipling too had given some thought to this same problem: I saw with sorrow that men would mutilate and grable the story, that rival creeds would turn it upside down till, at last, the Western world, which clings to the dread of death more closely then the hope of life, would set it aside as an intersting superstion. --ejana, pR. 212 ('phAinesTa sTorI ina dha varlDa'' pustakamAMthI utta ) Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI caMdrazekharavijyajIH vazIkaraNavidyA ane punarjanma 73 evuM keI nimitta-dazana vagere-thAya te ja A kArmika aNuo UkhaDI jAya ane AtmAne bhUtapUrva anubhavanI smRti thaI Ave. vaLI, pUrvajanmanI smRtinI te zI vAta karavI? ApaNuM vismaraNazakti eTalI badhI tIvra che ke A janmanA paNa bAlyakALanA anubhavenI smRti ghaNAne thatI nathI! khera. A te dArzanika daSTie samAdhAna meLavyuM; paNa arvAcIna jagatane eka vidyAthI te kahe che ke "kadAca ApaNe ApaNA bhUtakALa jarUra jANI zakIe, paraMtu khAsa karIne pazcimanA ApaNA dezanI adhyayana paddhati ane ghaDatara ja evAM che ke eNe ApaNuM magajane dhaMI ja nAkhyAM che, ane ApaNuM viziSTa smaraNazaktine vinAza karI nAkhe che! 12 bezaka, keIne paNa bhUtapUrva janmanuM smaraNa thaI zakatuM nathI ema te na ja kahI zakAya. have te zAntidevI, nekATI vagerene jAtismaraNanI vAta mera phelAI gaI che. ane jemane AvAM jAtismaraNe vagere nathI thayAM ane tethI bhUtapUrva janmanI smRti nathI thaI teo paNa pitAnA jIvanamAM je koI lAgaNIo dharAve che, temanAmAM jyAre kayAre paNa keTalAka bhAvAveza AvI jAya che, temanAmAM je zaktio kAma karI rahI che, judA judA viSayamAM teo je surUci ane aruzi dharAve che--e badhAMyanI pAchaLa AMtaramanamAM paDelA bhUtapUrva janmanA saMskAre ja kAma kare che ne? eTale, bIjI rIte te dareka AtmA pitAnA vartamAna jIvananI sAthe bhUtapUrva jIvanenI kaDI lagADIne ja rahe che, ema mAnavuM joIze. ane tethI ja sArA mANase bhUtapUrva bhUlenI punarAvRtti karatAM aTake che; jyAre durjane evI bhUlone punaH punaH karatA jovA maLe che. A badhAnI pAchaLa pUrvajanmane saMbaMdha kAma karato hovAnuM mAnyA vinA chUTake ja nathI. 13 pUrvajanmanI vArtA kahetA mANase potAnI tarapheNamAM kahe che ke mAtApitAnA saMskAra ja bALakanA vArasAmAM Ave che e vAta lagabhaga vajUda vinAnI che. evuM ja lagabhaga sarvatra jovA maLe che ke je mA-bApamAM nathI hotuM te bALakamAM hoya cheH bApa kodhI hoya ane bALaka kSamAzIla hoya; bApa udAra hoya ane bALaka kRpaNa hoya. have je bALakane enA saMskAra vArasAmAMthI nathI maLyA te kyAMthI AvyA? Ane uttara pUrvajanmanI mAnyatAthI ja maLI zake che. bALakane AtmA janmAntaranA saMskArane laIne ahIM Avela che mATe ja Ama bane che. paNa A vidhAna sAme eka prazna thaI zake che ke, "bhale tema hoya, paNa jyAM pitA-putranA saMskAra taddana samAna che tyAM to punarjanmanI vAtane samarthana nathI ja maLatuM ne? kemake tyAM to spaSTa rIte kahI zakAya tema che ke pitAnA lehInA saMskAra ja bALakamAM UtarI gayA che." 12. To the theory of another student who contends that perhaps we might remember something of our past but that our training and conditioning, particularly in the Western world, has 'washed our brains'obliterating these memories. -ejana, pR. 212. 13. ......... Although we do not remember specific incidents of previous lifeepisodes, we still carry over fmpressions, tendencies, capacities, and dispositions subconscious checks and balances--which resirain us from repeating past mistakes and guide us in the eternal process of erolution. ejana, pR. 213, 1 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha A vAtanuM samAdhAna ApatAM De. jahona meka TegArTa pitAnA "hyumana ImeTalITI enDa proekajhIsTansa' nAmanA pustakamAM kahe che ke A vAta paNa khabara nathI. je bALakane AtmA potAnA bhAvI pitAnA saMskAra jevA ja saMskAra dharAvato hoya te AtmA te ja pitAne tyAM janma pAme che, tyAre AvuM bane che. eTale have ema te na ja kahI zakAya ke pitAnA saMskAra bALakamAM UtaryA. AgaLa vadhatAM, lekhaka eka daSTAnta ApIne potAnI vAta samajAvatAM kahe che ke amuka mAthA upara amuka heTa barobara phiTa besI gaI tethI ema nathI kahevAtuM ke mAthAnI je goLAI hatI te heTamAM UtarI gaI mATe mAthAmAM heTa phiTa besI gaI; balake ahIM ema ja kahevAya che ke jevI goLAI mAthAnI hatI tevI ja gaLAI je heTanI hatI te beya eka sthAne bhegAM thaI gayAM. 14 A ja vAtane nyu TesTAmenTanA zabdomAM kahIe to ema kahI zakAya ke je lohImAMsamAMthI bane che te lehI-mAMsa che, je AtmAmAMthI Ave che te AtmA ja che. brAIDe maphInA punarjanmanI pAMca TeparekorDo sAMbhaLanArAmAMthI ghaNAoe e prazna karyo che ke zuM e rIte amArA pUrvajanmanI smRti paNa tAjI karAvI zakAya kharI? Ane uttara ApatAM zrI merI barnasTeIna kahe che ke nA; Aje te nahIM, kemake jenI tevI smRti tAjI karAvavAnI che tenuM manobaLa asAdhAraNa rIte majabUta hovuM jarUrI che. rUtha sAyamansa jevuM daDha manobaLa bahu ja virala vyaktimAM maLI zake. vazIkaraNavidyAthI pUrvajanmanI smRti tAjI karAvavAnA prayogathI jaina darzanane mAnya evuM eka vidhAna siddha thAya che ke eka ja AtmAnI strI ke puruSa vagere tarIkenI jAti sadA avasithata rahetI nathI, paraMtu badalAI paNa jAya che. A vAtane A prayoganA badhA jANakAroe samarthana ApyuM che. zrI eDagara kaisIe paNa Aja vAta kahI che. 15 astu. vazIkaraNavidyAnA prayogothI AtmAnuM amaratva, pUrvajanma ane punarjanma, devaloka, saMskAranuM pracaMDa baLa, jAtinuM parivartana vagere aneka bAbato siddha thaI jAya che. A viSayano UhApoha karatA ghaNA graMtho lakhAyA che; jevA ke Do. Ara. sI. honasananuM dha ImprIjhanDa plenDara'; rApha zIlenuM "problema opha rIbartha'; jana saminArAnuM . 98. The man whose nature has certain characteristics when he was about to be reborn, would be reborn in a body descended from ancestors of a similar character. It would be the character of his ancestors and its similarity to his character which would determine the fact that he was reborn in that particular body rather than in another. The shape of the head does not determine the shape of the hat, but it does determine the selection of this particular hat for this particular head. -ejana, pR. 214. (Do. jahona meka nATakRta "hyumana imeTIlITI opha prIejhIsTansa' pustakamAMthI uddhata ) 24. These findings, incidentally, are suported by the readings of Edgar Cayce, who maintained that race, nationality or sex might alter from one life experience to the next. -ejana, 5 215. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI caMdrazekharavijayajI vazIkaraNavidyA ane punarjanma 75 menI menzansa, thomasa sugaranuM, "ghera Ijha e rivara; IvA mATananuM "rIMga oNpha rITarna" vagere. rUtha sAyamansanA AyarlenDanA bhUtapUrva jIvananI vAta sAMbhaLIne eka patrakAre tapAsa karAvI. e vAta jANIne sAnaMdAzcarya thaze ke jyAre e tapAsa karavAmAM AvI tyAre ghaNA prayatna bAda ghaNI ghaNI vAtone saMvAda prApta thayo. A aMge jemane vistArathI jANavuM hoya temaNe A lekhakanuM "dha sarca phora brAIDe mapha' pustaka joI levuM. ApaNe te ahIM eTaluM ja jaNAvavuM che ke pAzcAtya saMskArane gaLathuthImAM ja pAmelA keTalAka mANase A rIte AtmA ane tene punarjanmanI mAnyatAnI vAtenA khUba UMDANa sudhI pahoMcI jAya ane te pachI parizrama veThIne moTAM pustaka pragaTa kare ane temAM jaina darzanane khUba ja anukULa vAte jovA maLe tyAre haiyuM AnaMdathI chalakAI jAya e svAbhAvika che. vazIkaraNavidyAnA pragathI je AtmAnuM amaratva siddha thatuM hoya, te e amara AtmAnA bhAvInI ja ciMtA karavAnuM ucita nathI zuM ? je vartamAna jIvananA sukhaduHkhanA mULamAM janmAMtaranA saMskAra karma dvArA kAma karatA siddha thatA hoya te bhAvI jamenA sauMdarya mATe vartamAna jIvanane suMdara saMskArathI sabhara banAvavAnuM anivArya nathI zuM? ane chellI vAta. agamanigamanI AvI vAta kahI janArA sarvajJa bhagavaMtonI tamAma vAtamAM apratihata zraddhA mUkI devAmAM have ApaNe paLabharAya vilaMba karIzuM kharA ? e zraddhAne anurUpa jIvana banAvavAmAM leza paNa udAsInatA dAkhavIzuM kharA ? agama vastune jANyAne sAra jIvanane uccamAgI ane vizuddha banAvavAne nizcaya ane puruSArtha kare e ja che. bAjarI, che 21 ja *: 3:ka Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgharSa lekhakaH vaidyarAja zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI paraduHkhabhaMjana rAjA vIra vikrama samagra bhAratavarSanA mahAna ane samartha rAjA hatA. emanA rAjamAM lUMTa, cerI, anAcAra lagabhaga naSTa thaI gayAM hatAM. paraMtu emanA eka tyajAyelA arthAt vismRta thayelA putra devakumAre pitAnI AMkha khelavA khAtara avaMti nagarImAM pitAnI buddhi ane cAlAkI vaDe e camatkAra Ubhe karyo ke ethI vIra vikrama paNa hArI gayA ane pitAnA putrane haiyAsarase laI vismRtinAM vAdaLa dUra karyA. yuvarAja devakumAranI buddhicAturInI vAta rAjasabhAmAM jAhera thaI ane rAjasabhAe devakumAranuM nAma vikramacaritra pADyuM. saMsAramAM strIcaritrane kaI pahoMcI zakatuM nathI, paraMtu vikramacaritra AgaLa sIcaritranI kaI kiMmata nathI evI prazaMsA thavA mAMDI. A prazaMsA pAchaLa kevaLa rAjAne sAruM lagADavAnI kaI daSTi nahotI, paraMtu devakumAranI cAturIe camatkAra sarjAvyuM hatuM ane tethI ja sahu mugdha banI gayA hatA. - vIra vikramane paNa thayuM nArIcaritra karatAM vikramacaritra zreSTha che, ane Aja paryata strIcaritrane mahAna mAnanArAonI mAnyatA yuvarAje beTI pADI che. dhIre dhIre strIcaritra karatAM vikramacaritra mahAna che e vAta samagra nagarImAM prasArita thaI gaI. avaMtimAM janatA bhAre sukhI hatI. tyAM nahAtI rAjanI kanaDagata ke nahotAM koI prakAranAM kammarateDa karabhAraNa. nahatI keI niyama-jaMjIro ke nahatI kAyadAnI abhedya jALa. dareka prajAjana pitAnI rIte udyoga-vepAra karI zakatA hatA ane pitAnA paraMparAgata Adarzo pramANe jIvI zakato hato. nagarImAM keTalAya kaTAdhipatio hatA. emAM sudaMta nAmano eka zreSThivarya dareka vAte sukhI, saMskArI ane dharmiSTha hato. ene saMtAnamAM mAtra manamehinI nAmanI eka kanyA hatI; A sivAya koI saMtAna nahotuM. sute ane www.jainelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAhanalAla cunIlAla dhAtrI : saMgha tenI patnIe kanyAne lADakoDamAM ucherI naheAtI, paNa vividha kalAnA abhyAsa karAvIne saskArI banAvI hatI. kanyA te game tyAre parAyA ghera javAnI ja che--ema mAnIne suI kanyAne saskAra ApavAmAM jarAye kacAza naheAtI rAkhI, para`tu parAyA ghera jaIne putrI pitAnA gharanI zaiAbhA vadhAre e dRSTie kanyAne ucherI hatI. kalA, sAhitya, dharma, kAvya, vyAkaraNa, sa'gIta, rAjanIti vagere viSayAmAM te nipuNa banI hatI. kuladharma jaina hAvAthI manameAhinI yauvananA uMbare AvI heAvA chatAM zAMta ane saumya rahI zakI hatI. vinaya, viveka, madhura vANI, devakanyA jevu rUpa, zayaLa pratyenA sadbhAva vagere aneka guNNA manameAhinI mATe sahaja anI gayA hatA. rAjA vIra vikrama peAtAnI prajAnA sukhaduHkhanA paricaya prApta karavA khAtara avAranavAra adhArapacheDA eDhIne--arthAt adRzya rAkhanArA vaijJAnika pASAka dhAraNa karIne-- rAtricaryA karavA nIkaLI paDatA. fq eka rAte te suda MtanA bhavanamAM gayA. grISma Rtu hevAthI bhavananA upavanamAM manamAhinI ane tenI be-traNa sakhIe beThI beThI vAtA karI rahI hatI. vIra vikramanA manamAM thayuM: A navayuvatIenI vAtA evI te kevI haze ke ATalA rasapUrvaka cAlI rahI che ? AthI te pazu najIkamAM eka kuMjanI ethe UbhA rahI gayA. vAtane viSaya vikramacaritrane hAvAthI vIra vikramane vadhAre kutUhala thayuM. manameAhinIe peAtAnI priya sakhI sunaMdAne kahyuM: " sunaMdA, ApaNA rAjA; dareka vAte mahAna che, paNa kAI vAra mUrkhAInA zikAra banI jAya che. strIcaritra karatAM vikramacaritra vadhe enA jevuM hAsyAspada vidhAna bIjuM zuM hAI zake? devakumAre thADIka cArIo karI, kATavALa, capaLasenA, mahAmaMtrI ane vikramane thApa ApI emAM evuM te zu` hatu` ke strIcaritra karatAM vikramacaritra vadhI jAya ? ' " sakhI, capaLasenA jevI catura gaNikA, je UDatAM paMkhI pADatI hatI, tene banAvI javI e zuM nAnI vAta che?" " sAva nAnI vAta ! mAnavI jyAre mehAMdha ane che tyAre peAtAnI caturAI ne buddhi adhu' vIsarI jAya che. capaLasenAnuM evuM ja thayuM hatuM. A kaI evI meATI vAta nathI ke jethI strIcaritra karatAM yuvarAjanI mALaramata uttama lekhAya ! AthI te ema nakkI thAya che ke rAjA vAjA vAMdarA traNeya tara`gavaza hAya che--e kahevatathI ApaNA mahArAjA paNa mukta nathI ! ' vIra vikrama tA tyAMthI cAlyA gayA, paNa manameAhinInA zabdoe enA haiyAmAM kAtila phaTakA lagAvI dIdhA hatA. khIje ja divase teNe peAtAnA rAjabhavanamAM suta ane tenI putrIne khelAvyAM. prathama teA rAjAe banneno AdarabharyA satkAra karyo; tyAra pachI sudaMta zeTha sAme joIne kahyuM : " zeThajI, gaI rAte nagarabhramaNa karatA karatA huM ApanA bhavanamAM AvI caDayo hatA ane ApanI kanyAe mane mUrkhAInA zikAra baneaA jaNAvIne vikramacaritra te eka bALaramata che ema kahyuM hatuM. A aMge me Apa saune khelAvyAM che. mArA Azaya Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsavatha e to na ja hoya ke ApanI kanyAne A mata sAMbhaLIne huM roSe bharAyo chuM ane keI sajA karavA mAguM chuM; huM to kevaLa vAtane bheda pAmavA IcchuM chuM." sudate kanyA sAme joIne kahyuM: "beTI, mahArAjA kahe che e vAta sAcI che?" hA pitAjI, gaI rAte mArI sakhIo AvI hatI eTale ame upavanamAM besIne carcA karI rahyAM hatAM. vikramacaritra mATe meM mArI sakhIo samakSa mAre je abhiprAya vyakta karyo hato te barAbara che." manamohinIe kahyuM. vIra vikame manamohinInI sAme joIne kahyuM: "dIkarI, huM e vAta puravAra thayelI jovA mAguM chuM." kRpAnAtha, strIcaritra samakSa saMsAranI badhI zakti sAva pAMgaLI ja che. strInA ekamAtra IzArA para anekanAM rAjapATa naSTa thaI gayAM che. nArInI caturAI AgaLa mahAna devatAo paNa parAjita banyA che. brahmA, viSNu, maheza, iMdrAdi de nArIcaritra AgaLa zuM lAcAra nathI banyA? je nArImAM AvI zakti sahaja che te mArI AgaLa vikramacaritra te kaI visAtamAM nathI ! A eka nagna satya hovA chatAM Ape tulanAtmaka vicAra karyA vagara ApanA yuvarAjanI rAturAIne A rIte jAhera karI, e zuM bhAspada che? ethI ja meM Apane mUrkhAIne zikAra banyAnuM kahyuM hatuM ane Aje paNa huM e ja kahuM chuM ke Ape nArIcaritranI khullI upekSA karIne eka moTo anyAya karyo che." vIra vikrama vicAramAM paDI gayo. thoDI paLe pachI sudaMta zeTha sAme joIne e be zeThajI, ApanI kanyA kharekhara tejasvinI che, buddhimatI che ane rUpavatI paNa che. mArI eka bhAvanA che; tame kaho te vyakta karuM ?" khuzIthI vyakta kare." "te Apa ApanI kanyAnAM lagnanI taiyArI kare. yuvarAja dareka rIte ApanI kanyA mATe suyogya che. huM yuvarAjanuM khAMDuM mokalIza-AjathI sAtame divase!" mahArAjanI A vAtathI sudaMta bhAre harSamAM AvI gaye. ane manamohinI paNa manamAM ne manamAM hasI rahI. te samajI gaI hatI ke mahArAjA A rIte eka saMgharSa Ubho karIne strIcaritra ane vikramacaritranI parIkSA levA mAge che. kaMI harakata nahi! pitAputrI pitAnA mahAna rAjAne namana karIne vidAya thayAM. sudaMta zeThanuM bhavana rAjabhavananA virATa sthaLathI ghaNuM dUra hatuM-cheka sijhAnA kinAre ! prathama te vIra vikrame devakumArane ATha divasanA pravAse mokalI kIdhe. pachI sikAnA taTa pAse AvelA rAjane eka nAnA upavanamAM AveluM bhUgarbhAbhavana emaNe svaccha karAvyuM ane tene e ghummaTa karAvyuM ke keIne aMdara rAkhyA pachI ghummaTanuM dvAra caNI devAmAM Ave eTale aMdaranI vyakti bahAra na jaI zake ane bahAranI vyakti aMdara na AvI zake. aMdaranI vyaktine havA-ujAsa ane joItI sAmagrI maLatI rahe eTalA mATe eka lokhaMDanI jALI rAkhelI. e jALI vATethI jaLa, anna ane bIjI joItI sAmagrI ApI zakAya; dhevAnAM vastro vagerenI Apa. le karI zakAya. maLamUtranA tyAganuM pAtra paNa laI Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI saMgharSa 79 mUkI zakAya. paNa aMdarathI kaI mAnavI A jALI vATe bahAra nIkaLI zake nahi. tema bahArathI keI aMdara jaI zake nahIM. rAjA vIra vikramamAM aneka guNa hatA, paraMtu eka guNa e hato ke manamAM AvelI vAtane pUrI karyA pachI ja te jaMpato ! barAbara sAtame divase sudaMta zeThanA bhavanamAM vIra vikrama ane tenA be aMgata mANaso yuvarAjanA khAMDA sAthe AvI pahoMcyA. khAMDA sAthe lagna thayAM eTale e ja pAchalI rAte saha pAchA vaLyA ane rAjabhavanamAM na jatAM vIra vikrama putravadhUne laIne sikhAnA kinAre AvelA nAnA upavanamAM gaye. tyAM cAra-pAMca kaDiyA kArIgare paNa hAjara rAkhavAmAM AvyA hatA. - vIra vikrame manamohinIne rathamAMthI nIce utArI ane kahyuM: "dIkarI! tArA mATe A nivAsa che. temAM tAre rahevAnuM che. aMdara dAkhala thayA pachI tuM bahAra nahIM nIkaLI zake; ane bahArathI aMdara keI nahIM AvI zake. tArA khaMDamAM mAtra eka ja jALI rAkhavAmAM AvI che ane te dvArA tane saghaLuM maLyA karaze. have tAre eka ja parIkSA ApavAnI che. tuM bALaka sahita mane maLavA AvI zakIza, e sivAya tane A bhUgarbha gRhamAMthI chuTakAre nahIM maLe. nArIzakti ajoDa ane apUrva che tenI khAtarI tAre mane A rIte karAvI ApavAnI che. | manamAhinI kazuM belI nahIM. vIra vikramanI caraNaraja mastake dhAraNa karIne te eTaluM ja belI " nArIzakti kadI parAjita banI nathI ane banaze nahIM: evA vizvAsa sAthe huM ApanI AjJA mastake dhAraNa karu chuM." manamohinI aMdara cAlI gaI. tarata rAjAjJAthI dvAra baMdha karavAmAM AvyuM ane kaDiyAoe tatkALa tyAM bhIMta caNa dIdhI. vIra vikrame pitAnI vizvAsu dAsIomAMthI eka dAsIne te jALI pAse coko mATe besADI, ane tene ucita sUrAnA paNa ApI. keI puruSa ekiyAtane tyAM na rAkhe, kAraNa ke puruSanuM mana pAMgaLuM hoya che. rUpavatI navayauvanAne joIne kartavyathI vimukha banatAM ene vAra lAgatI nathI! dAsInA nivAsa mATe bAjumAM ja eka kuTira banAvavAmAM AvI hatI, ane eka mahinA pachI enI jagyAe bIjI dAsI Ave evI vyavasthA paNa karI hatI. te eTalA mATe ke chevaTe AvI sthitithI akaLAIne paNa koI dAsI putravadhUnI sahAyaka na bane! Ama ne Ama cAra mahinA vItI gayA. bhUgarbhadvAranI jALI UMcI hatI eTale manamohinIne mAtra hAtha ja tyAM pahoMcI zakato hato. cIjavastunI Apa-lemAM kazI harakata nahotI AvatI; paNa ekabIjAnuM mukha joIne dAsI sAthe vAta karI zakAya tema nahotuM. rahevAne khaMDa ghaNo ja uttama hate. sUI rahevAne palaMga, vonI piTikAo, alaMkAranA dAbaDAo, ekalA ekalA ramI zakAya evI ramatanAM sAdhana, abhyAsa, lekhana ane vAcananAM sAdhano vagerenI tyAM pUrepUrI vyavasthA hatI, Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha pAMcame mahine eka navI dAsI AvI. manamohinIe vIra vikramane paDakAra te jhIlI lIdhuM hatuM, ane te paDakArane javAba ApavAnI yejanA paNa ghaDI lIdhI hatI. teNe jamavAne bAjaTha jALI pAse rAkhe, ane tenA para te UbhI rahI. paraMtu hajI jALI sudhI moTuM laI jaI zakAya tema na thayuM, eTale teNe palaMga khesavIne A tarapha rAkhyA. prathama pAMca-sAta divasa paryata eNe e dAsI sAthe, enA manamAM karuNA janmAve evI evI vAta karI. tyAra pachI potAnI eka mUlyavAna mudrikA dAsIne ApatAM kahyuM? bena, mArA mATe A alaMkAro sAva nakAmA che. A mudrikAnuM ratna ghaNuM ja kImatI che. tuM sukhethI te dhAraNa karaje !" paricArakavarga dhana joIne pAlita pazu samo banI jAya che. dAsIe manamohinInA AvA duHkha pratye sahAnubhUti darzAvI ane kahyuM : "Ape mahArAjA sAthe hoDa karIne bhAre duHkha vahorI lIdhuM che. mahArAjA bhAre haThIlA che; lIdhI vAta mUkatA nathI! mAruM mAne te Apa kSamA mAgI le ne hAra kabUle eTale Apa jarUra mukta thaI zakaze." tArI vAta sAcI che bena! paNa evI nAmozI vahoravA karatAM A gRhamAM rahevuM vadhAre uttama che. ahIM huM nirAMte dharmadhyAna karI zakuM chuM. keInI kUthalI nahIM, keIne dveSa nahIM, mane ahIM bhAre sukha che. paraMtu tuM ja mAruM eka kAma karI zake te mArA para meTe upakAra karyo gaNAze." mahArAjAnI sUcanAnI maryAdAmAM AvatuM kAma haze to huM jarUra e kAma karI daIza." dAsIe kahyuM. mahArAjAe zI maryAdA mUkI che, enI te mane khabara nathI, paraMtu AvatI kAle mAro janmadivasa che--mAra mAbApanI huM ekanI eka lADakavAI kanyA chuM. mArA janmadivase teo mArA hAthanuM pAna khAIne bhAre sukha anubhave che. bAra mahinAmAM mAtra eka ja vakhata teo pAna khAya che. je tuM mArA bhavana para mArA pitAne mArA hAthe vALIne ApuM e be pAna ApI Ave te mane zAMti thAya." dAsIe tarata kahyuM: "A kAryamAM mahArAjAe ApelI sUcanAone bhaMga nathI tho; jarUra pAna ApI AvIza; kyAre ApavA javAnuM che?" AvatI kAle vahelI savAre." dAsI kabUla thaI. ane bIje divase be pAna taiyAra karIne manamohinIe jALI vATethI dAsIne ApyAM. dAsIne eka vAtanI te khAtarI ja hatI ke jaLI kAIthI tUTe evI nathI ane jALI vATethI kaI bahAra nIkaLI ke jaI zake ema paNa nathI. bIje kAMI saMdeza Ape che?" dAsIe prazna karyo. mane A rIte pUrI rAkhI che e vAta mArA mAtApitA ke kaI jANatuM nathI; mahArAjA ane emanA vizvAsu mANase sivAya keIne khabara nathI. eTale tuM paNa A Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI: saMgharSa vAta temane kahIza nahIM. vAta sAMbhaLIne bicArAM nakAmAM duHkhI thaze. mAtra eTaluM ja kaheje ke tamArI putrI ghaNI sukhI che ane tamArA AzIrvAda Icche che." dAsI A zabdo sAMbhaLIne vadhAre prabhAvita banI. te tarata sudaMta zeThanA bhavana tarapha ravAnA thaI. pitAnI priya kanyA vagara sudaMta zeTha ane tenAM patnIne bhAre duHkha thatuM hatuM. rAjarajavADAmAM kanyA ApIne bhAre paMcAta UbhI karI ema temane lAgatuM hatuMH na kanyA maLavA AvI zake ke na mAbApa tyAM jaIne maLI zake ! A karatAM te koI garIba vaNika putra vere kanyAne paraNAvI hota to jamAIne paNa ghera rAkhI zakAtA ane putrI najara sAme ja raheta ! paNa have zuM thAya ? vahelI savAre dAsI sudaMta zeThane maLI ane bolI : "ApanAM suputrI AnaMdamAM che. Aja emane janmadivasa che eTale A be pAna Apane mATe mokalyAM che ne ApanA AzIrvAda mAgyA che." sudaMta zeThe banne pAna laI lIdhAM. dAsInI vAta parathI ja te samajI gayo hato ke pAnanAM A bIDAM pAchaLa avazya kaMIka rahasya che. sudate dAsIne kahyuM : "dAsI, amArA AzIrvAda te sadAya enuM rakSaNa karatA ja rahe che. ame te Aja nirAza thaI gayAM hatAM? rAjasukhamAM paDelI kanyA mAtApitAne vIsarI to nahi gaI heya ne? tuM ghaDIka besaje. huM AvuM chuM." zeTha aMdaranA oraDe gayA, dasa suvarNa mudrAo laIne AvyA ane dAsIne ApatAM bolyA: "A bakSisa tuM svIkAraje ane mArI kanyAne kaheje ke mAtApitA bane tane khUba yAda kare che." dAsI vidAya thaI zeTha bane pAna khelyAM. eka pAnamAM eka tAlapatra ghaDI vALIne goThavyuM hatuM. te kADhIne joyu te aMdara putrIne saMdeza hate. manamohinIe e saMdezamAM pite kyAM che, kevI rIte rahe che, te saghaLI mAhitI ApI hatI ane upavananI uttare thoDe ja dUra eka khaMDiyera maMdira che, tyAMthI bheMyaruM khedAvIne pitAnA bhUgarbhagRhamAM tene cheDe pahoMcADavAnI vinati karI hatI; sAthosAtha jaNAvyuM hatuM ke A kArya vaheluM nahIM kare te ApanI ekanI eka kanyAnuM mRtyu nizcita che ! saMtAnanuM duHkha dUra karavA mAbApa game te bhega ApavA taiyAra thatAM ja hoya che. ane temAMya ekanA eka saMtAnanuM duHkha dUra karavA teo kema zAMta besI rahe? - bIje ja divase temaNe eka zilpazAstrI, je tene khAsa mitra hatuM, tene bolAvyA tene samagra paristhitithI vAkepha karyo. zilpazAstrI e sthaLa barAbara joI AvyuM. be divasa vicAra karIne zilpazAstrIe nirNaya karI lIdhuM. ane jIrNa maMdiranA uddhAranA 11 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha bahAnA taLe teNe pitAnA khAsa mANase dvArA suraMga dAvavAnuM kAma zarU karyuM. barAbara be mahine suraMga khodAIne taiyAra thaI gaI. manamohinI ati prasanna thaI gaI. zilpazAstrIe A bhUgarbhagRhamAMthI suraMga dvArA bahAra nIkaLI zakAya e mArga to karI ja dIdhe; paraMtu sAthe sAthe bhUgarbhagRhamAM kaI tapAsa kare te tene e mArgane khyAla paNa na Ave evI guptadvAranI racanA paNa karI. eka rAte dAsI pitAnI kuTiramAM gaI eTale manamohinI suraMga dvArA nIkaLI gaI ane pitAnA bhavana para pahoMcI gaI. bhavanamAM jaIne teNe potAnI eka priya dAsI, je samavayaskA hatI, tene pitAne vastrAlaMkAro ApIne potAnA sthAne mokalI dIdhI. teNe khAsa sUcanA ApI ke "dAsI sivAya tyAM kaI hotuM nathI; dAsI sAthe koI jAtanI vAta na karavI. yogya samaye huM tane belAvI laIza." dAsI harSapUrvaka bhUgarbhagRhamAM pahoMcI gaI rAtrine aMtima prahara hajI pUre naheto thaye. sudaMta zeThanA raheNAkanA makAnanI bAjumAM ja teonuM eka bIjuM nAnuM makAna hatuM. A makAnamAM keTalAka sarasAmAna rAkhavAmAM AvyA hatA ane sudaMta zeThanA moTA munIma emAM rahetA hatA. manamohinIe janA ghaDI hatI te mujaba sudaMta zeThe pitAnA moTA munImane pitAnI aMdaranA bhAgamAM AvelA bIjA makAnamAM rahevA mATe mekalyA ane A makAna barAbara sAphasUpha karAvI uttama raMga vaDe zobhAyamAna banAvI temAM palaMga, Asane, gAlicA, piTikAo vagere goThavAvyuM. manamehinIe eka ginI je pizAka dhAraNa karyo, badhA mUlyavAna alaMkAra dUra karyA ane e pitAnI eka priya dAsI sAthe bAjunA makAnamAM rahevA gaI A makAna evA sthaLe hatuM ke sudaMta zeThanA makAnamAM AvanAre kaI paNa mAnavI A makAna pAsethI ja pasAra thaI zake. makAnanI pAchaLa sikhAne taTapradeza hatuM ane tyAM rakSaNAtmaka dIvAla hatI. A latto sArthavAha piLanA nAme oLakhAto hato. A piLamAM rahenArA moTe bhAge vaNike hatA ane badhA zrImate hatA. eka divasa putrInI sUcanA mujaba sudaMta zeTha rAjA vIra vikrama pAse gayo ane AvatI kAle parvanuM nimitta hovAthI kanyA, jamAI ane mahArAjAne bhejana mATe pitAne tyAM padhAravAnuM nimaMtraNa ApyuM. mahArAjA bhAre vicAramAM paDI gayA : manamohinIne te bahAra kADhI zakAya tema che nahIM, tema A mAgaNune sIdho InkAra kare te paNa vyAjabI nathI. be paLa vicArIne vIra vikrame kahyuM: "zeThajI, ApanuM nimaMtraNa keI anya samaye rAkhe to? kRpAnAtha, huM nAne mAnavI chuM, eTale Apa mArA para ATalI kRpA kare!" kahI sudaMta zeThe bhAre kAlAvAlA karyA; nayane paNa sajaLa banAvI dIdhAM. mane Ape bhAre dharmasaMkaTamAM mUkI dIdho che. AvatI kAle rAjabhavanane strIvarga Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mehanalAla cunIlAla dhAmI saMgharSa upavanavihAramAM javAnuM che. te vakhate yuvarANI mohinI sAthe nahIM hoya te badhI strIo nirAza thaze. e karatAM yuvarAjane ekane ja mokaluM ?" Apa ?" "huM nahIM zobhe. ApanA jamAI jarUra Avaze." vIra vikrame kahyuM, ane nirAMtane dama lIdhe. zeThane to joItuM maLatuM hatuM! rAjAjIne AbhAra mAnI e vidAya thayA. bIje divase vIra vikrame devakumArane kahyuM: "beTA, AvatI kAle tAre tArA sAsare jamavA javAnuM che." "mArA sAsare ?" kumArane navAI lAgI. "hA. tane khyAla nathI, paNa sudaMta zeThanI kanyA manamohinI sAthe tArA khAMDA vere lagna thaI gayAM che. tAre javuM joIe." "pitAjI !...." vikrame hasIne kahyuM: "tArI patnI tyAM nathI; eka agatyanA kArya mATe meM ene anyatra ekalI che. te nizciMta rahe. tAre javuM ja joIe." devakumAre pitAnI vAta svIkArI ane bIje divase pitAnA eka mitra sAthe e suraMta zeThanA ghara tarapha gaye. be tejasvI azvo piLamAM dAkhala thayA. eka rAhadArIo sudaMta zeThanuM bhavana batAvyuM. divasane prathama prahara pUro thaI gayo hato. ginIne vezamAM devakanyA samI zebhatI manamohinI jharUkhe UbhI hatI. baMne azvo tyAMthI nIkaLyA ane manamehinI tarapha vikramacaritra devakumAranI daSTi svAbhAvika rIte ja gaI. navayuvAna devakumAranA kALajAnI karane vIMdhavA jeTaluM rUpa te manamehinImAM hatuM ja teNe AchA hAsya sahita mAtra eka ja nayanakaTAkSa karyo. devakumAranuM hadaya ghAyala thaI gayuM. te vicAramAM paDaH A devakumArI keNa haze? eNe ginI je veza zA mATe dhAraNa karyo haze? paNa UbhA rahIne pUchI zakAya ema te hatuM nahIM. azva enI gatimAM hatuM. teNe pharIvAra pAchaLa najara karI. nayanabANa nArI taNAM, tINuM khame ji keya; paMDita nayasuMdara bhaNe huM balihArI seya!. gerI ! nayaNuM tumAraDAM, leha vihuNa bANa AvaMtAM dIze nahIM, khIMcI liye parANa. devakumAra asvastha banI gaye. tenuM citta jANe parAdhIna thaI gayuM. tene mitra te AgaLa thaIne sudaMta zeThanA dvAra pAse UbhuM rahI gayA hatA. mitrane asvastha banele Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahatsava-graMtha jatAM ja te bolyo : "kema deva, zuM thayuM?" kaMI nahIM. pachI vAta karIza." devakumAre kahyuM. bane sudaMta zeThanA bhavanamAM gayA. sudaMta koThe jamAIne khUba AdarapUrvaka satkAra karyo. devakumAranuM citta koI paNa vAtamAM ke vyavasthAmAM prasannatA anubhavanuM ja nahotuM. teNe bhojanamAM paNa bahu rasa na lIdhe. sudaMta zeThane bhAre Azcarya thayuM, paNa teo te vArevAre Agraha ja karatA rahyA. bhejana AdithI nivRtta thayA pachI eka zaNagArelA khaMDamAM banne mAnanIya atithiene ArAma mATe besADyA. devakumAranuM citta ajANI navayauvanA ginIne paricaya pAmavA bhAre Atura banI gayuM hatuM. teNe mukhavAsa grahaNa karyA pachI potAnA mitra sAme joIne kahyuM: "mitra, tuM ahIM besaje. huM jarA ATalAmAM laTAra mArIne AvuM chuM." sudaMta zeThe kahyuM : "yuvarAjazrI, mAre koI aparAdha to nathI thaye ne?" nA murabbI, paNa bhejana pachI mane jarA ghUmavAnI Adata che. huM hamaNAM ja pAcho AvuM chuM" kahI te Asana parathI Ubhe thaye. manamohinIe je pariNAma kayuM hatuM te ja AvyuM. yuvarAja sudaMta zeThanA bhavanamAMthI bahAra nIkaLe te vakhate manamohinI hAthamAM eka jhoLI laIne sAmethI AvatI hatI. yuvarAja najIka AvatAM ja UbhuM rahI gaye. ginI paNa UbhI rahI gaI yuvarAje kahyuM: "eka Azcaryane ukela meLavavA ApanI pAse ja AvatuM hatuM." mArAM ahobhAgya ! mArI pAchaLa pAchaLa padhAre !" rUpa ane yauvana e puruSa mATe mAtra jAdu ja nathI, kAtila vazIkaraNa paNa che. devakumAra ginInI pAchaLa pAchaLa bAjunA makAnamAM gaye. ginIe pitAnA khAsa khaMDamAM yuvarAjane besADatAM prazna karyoH "Apane kaI vAtanuM Azcarya thayuM che?" yauvananA prAtaHkALe Ape evuM te kayuM duHkha anubhavyuM che ke jethI Apane A rIte ginI banavuM paDayuM ?" devakumAre prazna rUpe potAnuM Azcarya vyakta karyuM. "saMsAra A eka Azcaryone ja samUha che ane mAnavImAtranuM jIvana paNa vividha AzcaryanA bhaMDAra samuM che. paraMtu prathama Apane parizya Ape eTale.... vacce ja devakumAre kahyuM: "huM mahArAjA vIra vikramane yuvarAja vikramacaritra chuM." yuvarAjazrI, gya sAthI zodhavA mATe huM be varSathI ginI banIne bhamI rahI chuM; eka jyotiSInA vacana para zraddhA rAkhIne nIkaLI chuM. paraMtu" kahetAM kahetAM manamohinIe nirAza haiyAne kAtila abhinaya karyo. zuM Apa pasaMda karelA sAthI sAthe lagna karavA Icche che?" Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mohanalAla cunIlAla dhAmI saMgharSa 85 nA...joSInA kahevA pramANe mArAM lagna thaI zake ema nathI. ane je amuka mudatamAM managamata priyatama na maLe te mATe sadAne mATe manane mArIne saMsArano tyAga karavAne che. e mudata paNa have pUrI thavA AvI che--mAtra eka mahino ne traNa divasa bAkI rahyA che." "oha! zuM Apane hajI sudhI e koI puruSa nathI maLyuM?" nA. lagna karyA vagara mitra tarIke rahe e managamate puruSa hajI sudhI maLe nathI. mAtra Aje ja eka AzA haiyAmAM jAgI UThI hatI. paraMtu paricaya jANyA pachI e AzA paNa havAmAM maLI gaI!" ginIe nirAzAne nisAso nAkhatAM kahyuM. "kaI AzA ?" yuvarAje utsukatAthI pUchayuM. manamohinI kazuM bolI nahIM, paNa premabharI najare yuvarAja sAme joI rahI. bane ekAMtamAM hatAM. bannemAM yauvananuM mAdhurya chalakatuM hatuM. yuvarAje bhAvabharyA mana vaDe yoginIne hAtha pakaDI letAM kahyuM : "e bhAgyavaMta nara keNu che?" "A5 hajI paNa na samajI zakyA?" ' oha, huM dhanya banyA ! huM Apane mArA haiyA sAthe ja rAkhIza. priye, tArI prathama daSTie ja huM paravaza banI gayo chuM !" Aja huM paNa dhanya banI gaI te nagarInI bahAra kaI ekAMta sthaLamAM ApaNe javuM joIze. lekadaSTie huM ginI chuM. ane A bhavana paNa mane be divasa mATe ja maLyuM che..." manamohinIe barAbara jALa bichAvI dIdhI hatI. devakumAra e jALa toDavA samartha nahe. bannee naukAvihAra karIne cAra koza dUranA eka upavanamAM javAno nirNaya karyo. manamohinIe puruSaveze taiyAra thaIne saMdhyA pahelAM ghATa para pahoMcI javuM ema nakkI thayuM. UThatI vakhate vikramacaritre ceginIne bAhubaMdhanamAM jakaDI lIdhI ane premarasathI bhIMjavI dIdhI. saMdhyA samaye manamohinI puruSaveza dhAraNa karI mAtApitAnA AzIrvAda laIne simAnA ghATa para pahoMcI gaI. e vakhate eka suMdara naukA paNa ghATa pAse UbhI hatI. e nakAmAM potAnA mitra sAthe devakumAra Ubhe hate. naukA bhavya hatI. aMdara eka khaMDa hate. khaMDamAM ArAmanAM sAdhano hatAM. manamohinI e naukA para caDI gaI. naukA gatimAna thaI aMdaranA khaMDamAM gayA pachI manamohinIe puruSaveza kADhI nAkhyuM ane ginIne veza dhAraNa karyo. rUpa-yauvananA baMdhanamAM jakaDAyela vikramacaritra pitAne dhanya mAnI rahyo hato ane tene mitra paNa AvuM suMdara nArIratna nihALIne prasannatA anubhavI rahyo hato. cAra divasa ne cAra rAta paryata manamohinI sAthe vikramacaritre upavananI e kuTiramAM yauvananA madhura milanane AnaMda anubhavyo. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvar mahAtsava-graMtha pAMcamI rAte manameAhinI anubhavI zakI ke peAte sagarbhA thaI lAge che, eTale te vahelI jAgRta thaI ane eNe yuvarAjanA hAthamAMnI mudrikA kADhI lIdhI. yuvarAja nidrAnA gulAkhI kheALe koI svapnamAdhurImAM masta banI gayA hatA. kuTiranI bahAra tenA mitra maMtrIputra paNa bharaniMdamAM peyo hatA. ceAginIe puruSaveza dhAraNa karyAM ane svAmInA caraNa para mastaka namAvI te vidAya thaI. sUryodaya thayA tyAre devakumAranA mitra ma`trIputra jAgyA ane devakumArane jAgRta karavA eNe bUma mArI. devakumAra paNa jAgyA. eNe joyu ke zayyAmAM priyatamA naheAtI. eNe mAnyuM, kadAca prAtaHkArya nimitte mahAra gaI haze ! banne mitrA prAtaHkArya ATApavA mAMDayA. mAtApitA pAsethI meLavelI rajA Aja pUrI thaI gaI heAvAthI banne mitrA Aja ati javAnA hatA ane ceAginIne eka svataMtra makAnamAM rAkhavAnA temaNe vicAra paNa karyA hatA, eTaluM ja nahI paNa ekAda mAsanA piracaya pachI tenI sAthe, game te muzkelI hAya tepaNu, lagna karI levAne ni ya karyA hatA. paNa ceAginI kAM ? anne mitrA AsapAsa zeAdhavA mAMDayA. Ama te upavana koInI mAlikInu' na hAvAthI sAva nirjana hatuM. nagarInA sahelANIe kAI koI vAra A tarapha AvatA ane AvI be-cAra kuTira hatI temAM rahIne cAlyA jatA. divasanA prathama prahara pUrA thayA chatAM ceAginInAM darzana thayAM nahIM. banne mitro bhAre ci'tA sevatA nadIkinAre pahoMcyA. jeyu' te tyAM naukA paNa naheAtI. A joI ne bannene bhAre Azcarya thayuM': naukAnA cAre nAvikA naukA laI ne kaI tarapha gayA haze ? madhyAhna sudhI khanne mitroe tapAsa karI, paraMtu cekiMganI na maLI. have zuM karavuM ? zu' koI duSTa mAnavI ceAginIne uThAvI gayA haze ? A praznonu samAdhAna paNa kevI rIte karavuM ? e ja vakhate krUrathI naukA AvatI dekhANI. anne mitronA haiyAmAM kaIka AzA pragaTI. naukA teA AvI paNa temAM nAvikA sivAya koI naheAtu'. yuvarAje pUchyuM : " naukA laI ne kayAM gayA hatA ? " ra " ApanA mitrane ghATa para mUkavA gayA hatA. emane mahattvanA kAryaM nimitte Aje ja cAMka javAnuM hAvAthI amAre javuM paDayuM.." kuTiramAM rAkhelA sarasAmAna nAvikA laI AvyA. ane banne mitrA bhAre haice nagarI tarapha ravAnA thayA. 6 bhavana para paheAMcyA pachI manameAhinIe mAtAne saghaLI vAta kahI ane mAjInA bhavanane sa`pUrNa karavAnuM jaNAvI te tarata bhUgabhagRhamAM javA nIkaLI paDI. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI meAhanalAla cunIlAla dhAmI : saMgha 87 paMdara divasa vitI gayA. A daramyAna yuvarAje sAvAha pALamAM tapAsa karAvI te jANavA maLyu ke ceginI tA cAra-cha divasa pUratI ja tyAM AvI hatI ane te ghaNA samayathI cAlI gaI che. eka vAra rAjA vIra vIkramane vicAra AvyA ke manameAhinInA gava kha'Dita thayA ke kema te jANavu joI e. eka savAre te upavananA bhRgabhagRhanI jALI pAse Avye ane teNe manameAhinIne sa MdhIne kahyuM : "kema dIkarI, tArA niya ryAM ke nahi ?" " nA pitAjI ! mAro niNaeNya tA aphara ja che." "chatAM huM tane taka Apu chu....eka varSImAM tu' mane jaNAvaje." "huM dhanya anI ! paraMtu mane ahI' ghaNA Anada che. paramazAMti ane dharma dhyAnamAM citta paNa zAMta rahe che." manameAhinIe kahyuM. uttarAttara garbhanI vRddhi thavA mAMDI. peAte tA sAva nirbhaya hatI. navame mahine te suraMga mArge pitAne ghera gaI ane pAtAnI jagyAe pAtAnI priya dAsIne meAkalI dIdhI. samayane jatAM vAra lAgatI nathI. pUre divase kuzaLa dAyaNanA hAthe manameAhinIne putrane prasava thayA. zeThe A vAtane jAhera thavA na dIdhI. cAlIsamA divase rAte manameAhinI potAnA bALaka sAthe bhUgabhagRhamAM cAlI gaI ane peAtAnI dAsIne vidyAya karI. savAre bALakanA rudananA svara sAMbhaLatAM ja cAkI karatI dAsI camakI UThI. te khelI : " devI, A kANu raDe che?...." "mAro putra raDe che. tuM mahArAjAne sa Mdeze Apa ke yuvarAjJI peAtAnA putra sahita ApanAM darzane AvavA mAge che, " dAMsI te Azcaya vimUDha banIne mahArAjA pAse gaI ane emane A samAcAra ApyA. vIra vikrama paNa avAk anI gayA. te tarata bhUgarbhagRhanI jALI pAse AvyeA. manamAhinIe kahyuM : 66 mahArAja, ApanI sAthe thayelI zarata mujaba huM putravatI anI chuM; vikramacaritra kevaLa eka taraMga che e vAta me siddha karI che. Apa ApanI putravadhU ane ApanA putranA svAgatanA tatkALa prabaMdha karo !" 66 paNa A anya kavI rIte ? " (( pitAjI, je devAthI paNa na samajAya e ja srIcaritra. prathama mane rAjabhavanamAM laI jAo. pachI ApanA putrane kheAlAvIne pUchajo. ema ja thayu. Azcarya vimUDha anelA vIra vikrame jyAre manameAhinI pAsethI saghaLI vAta sAMbhaLI ane vikramacaritranI mudrikA rajU karIne vikramacaritranI hAjarImAM ceAginIe peAtAnI ALakhANa ApI tyAre tenA gava gaLI gayA ! nara-nArInA sIdhA sa`dha mAM puruSa parAjita banyA ! paraMtu AvI catura ane uttama patnI prApta thavA badala devakumAra dhanya dhanya banI gayA. tene peAtAnI hAramAM paNa vijayane anubhava thaI rahyo hatA. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyAnI keLavaNI lekhikAH pUjya sAdhvIjI zrI saddaguNAzrIjI samAjanI pAyAmAMthI keLavaNIne eka artha e che ke bahenanI keLavaNI, ane bahene dvArA keLavaNI. bALaka mAtAnA udaramAMthI ja saMskAra meLavatuM thAya che. saMskAranA ghaDataramAM kuTuMbanA vAtAvaraNanI jema ja devamaMdira ane upAzraya jevAM dharmasthAne paNa ghaNe phALo Ape che. kuTuMbamAM ke devasthAnamAM aMdhazraddhA ke vahemanI havA hoya te bALaka ethI judA saMskAra kevI rIte meLavI zake ? ethI UlaTuM, kuTuMbamAM, devanA darabAramAM ane gurunI samIpamAM ahiMsA, satya-priyatA, namratA, nirbhayatA, sadAcaraNanI bhAvanA, udAratA vagerethI cetanavaMtuM vAtAvaraNa pravartatuM hoya to UcharatI peDhImAM paNa evA ja saguNa khIle. AvuM vAtAvaraNa dharAvatAM dharmasthAne sAcAM saMskAradhAme bane; ane AvA vAtAvaraNane poSanArAM pUjya sAdhu mahArAje ane sAdhvIjI mahArAje samAjamAM uttama saMskAranuM vAvetara karI zake. temAMya pUjya sAdhvIjI mahArAjene abhyAsa karavAnI ane ApaNI bahene ane ApaNuM UcharatI peDhIne saMskArI banAvavAnI taka ApavAmAM Ave to samAjanuM pAyAmAMthI ja navaghaDatara thAya. sAdhvIjI mahArAjenI saMkhyA ApaNe tyAM ghaNI sArI che, ane chellAM pAMceka varSamAM emAM ghaNo ume paNa thaye che. nAnI uMmaranI bahenane dIkSA ApavAmAM zrIsaMgha jevo utsAha dAkhave che e ja utsAha emanA abhyAsa mATenI sagavaDa ane chUTa ApavAmAM tema ja saMghamAM saMskAronuM siMcana karavAnI taka ApavAmAM batAvo joIe. matalaba ke emanI zaktiono vikAsa thAya ane e zaktione lAbha vizALa janasamUhane vadhumAM vadhu maLe enuM dhyAna zrIsaMghe khAsa rAkhavuM joIe. AvAM sAdhvIjI mahArAjanA sahavAsathI ApaNI bahene mAM saMtoSa, samatA ane zAMtinAM bI naMkhAya ane kaleza-kaMkAsa ghaTI jAya. pariNAme kuTuMba ane bALake sukhI, saMskArI ane sevAbhAvanAvALAM thAya. bhaNatara kadAca ochuM hoya toya AvA saMskAra hoya te kuTuMba zaktizALI ane zAMtipriya banI zake. AnuM nAma ja pAyAnI keLavaNuM. eka mAtAne so zikSaka jevI gaNavAmAM Avela che, te jenA aMtaramAM duniyAnuM bhaluM karavAnI bhAvanA hoya e dharmamAtA(dharmagururNa)nA mahimAnuM te kahevuM ja zuM? phakta ene evo vikAsa karavAnI ane AvuM pAyAnuM kAma karavAnI taka maLavI joIe. Ama thAya te samAja saMyama, sAdAI ane zramaprIti tarapha saheje vaLe. A yugamAM bahenane ane khAsa karIne sAdhvIsamudAyane AvI taka ApavAnI pahela pUjyapAda AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja sAhebe karIne saMgha upara ghaNe mATe upakAra karyo che; vaLI emaNe saMghamAM vidyAlaya jevI aneka jJAnanI paraba besADI che? e badhuM paNa pAyAnuM kAma che. keLavaNuM premI bhAIo-bahenanAM maMDaLa racIne ane pUjya sAdhu mahArAje ane sAdhvIjIonA AzIrvAda ane sahakAra meLavIne A kAma moTA pAyA para karavAnI jarUra che. AvAM kAmone sArI rIte prAraMbha thAya evI zubhecchA. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA lekhaka : : pU. A. ma. zrI vijayapremasUrIdharajInA ziSya pU. paM. zrIbhAnuvijavagaNiziSya pUjya muni zrI amarendravijayajI Ama jJAnanA ghaNA mahimA zAstromAM gavAtA ApaNe sAMbhaLIe chIe. prazna e thAya che ke jenuM ATaluM badhuM mahattva jJAnIe AMke che e jJAna zI vastu che? 46 zuM mAtra pustaka vAMcI javAM, ghaNAM Agame kaMThe hAvAM, ke emAM gaNAvela padArthonA bhAMgA ane bheda-prabhede AMgaLonA veDhe gaNAvI zakAya evI kuzaLatA prApta karI levI, ke pachI pratibhAsa`panna sAhityanuM navanirmANu karavu, e jJAnI thavA mATe jarUrI che ? ke jJAnI thavA mATe bIjI paNa koI zarata che ? jJAnI zvAseAzvAsamAM kare karmAMno kheha, pUrva kADI varasAM lage ajJAnI kare teha.1 - eka rIte joIe te, jagatamAM Aje vijJAna, vANijya, kalA, tattvajJAna Adi bhinnabhinna kSetre ghaNuM jJAna bhegu karatI aneka vyaktie ApaNane jovA maLe che. 12 arvAcIna vijJAna mAtra eka mAkhInA ja eTalA badhA prakAreA batAve che, ke mANasa e badhAnuM--tenI TevA, samUhavyavasthAnuiM--adhyayana kare teA AkhI jiMdagI pUrI thaI jAya. are! phakta kAkhInI ekasA jAtA gaNAve che vanaspatizAstra. ane vijJAnanI AvI 1. 2. jaM annANI kammaM, khavei bahuyAI vAsakoDidi / taM nANI tihi gutto, navei umAsametteNa // --zrI mRkapabhASya, khaMDa 2. uddezA 1, gAthA 1170. kriyAzUnyaM caya jJAnaM jJAnazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // --jJAnasAra, prazasti, leka 11, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha teA keTalIya zAkhA-prazAkhAo che, temAMnI koI ekanu adhyayana karavAmAM ja AkhI ji DhagI kharacI nAMkhanArA che A jagatamAM! dhArA ke koI vyaktie vizvanAM meATAmAM moTAM gra'thA layeAmAM gaNanA pAmatI meAAnI lAyabrerInAM 40 lAkha pustakA vAMcIne dhArI lIdhAM, emAM bharelu' jJAna meLavI lIdhuM, te ApaNe ene jJAnI kahIzuM? tame kaheze : " e te phakta mAhitI kahevAya." tema keAI e zAstrAnu adhyayana kayuM, meTAmeATA jJAnabha'DAromAM sa'grahIta sakaLa zAstrAmAM pAra'gatatA meLavI, teA eNe jJAna meLavyuM ema kaheze| ke mAhitI meLavI ema kaheze ? nA, zAstra! te tyAM sudhI kahe che ke sADAnava pU bhaNI janAra paNa ajJAnI hAI zake. jema paheraveza uparathI kANu keTaluM bhaNelA che te na kahI zakAya----melAMghelAM kapaDAMvALA vidvAna heAI zake ane mUlyavAna kapaDAM paherIne sughaDa dekhAtA mANasa paNa abUjha hAI zake--tema zAstronA mAtra echA-vadhatA jANapaNAthI ja jJAnI-ajJAnInA vibhAga na karI zakAya. ghaNuM bhaNelA ajJAnI hoI zake; ane eke zAstra na bhaNeleA mahAjJAnI hAI zake. (C " e zI vastu sAna ? tA pachI ArAdhanAnI kAyApalaTa-dhULanu seAnuM-karanAra jJAnanuM mahattva khatAvanAra zAsravacanamAM jJAna " zabdathI zu abhipreta che ? jJAna zabdanI vAstavika artha ze ? kAI vyakti ( dA. ta. nAkhela pAritASikanA sthApaka AlaphreDa nobela )nA nAmathI ane kAmathI ApaNe paricita hAI e, paNa pratyakSa ke chatrI dvArA enu' rUpa joyuM na heAya, tA e vyaktinA ApaNane akasmAta bheTa thaI jAya tyAre ApaNe ene ALakhI zakIe kharA? ApaNe jJAnane nAmathI eLakhIe chIe, ane kAmathI--kriyA karatAM anekagaNI ka`nirjarA karAvanAra vagere tarIke paNa oLakhIe chIe; paNa enu svarUpa zuM?-e vicAra kadI karyAM che? ene pichANI zakIe evI sthiti che ApaNI ? te cAlA, vividha dRSTikANathI jJAnanuM nirIkSaNa karI ApaNe enA svarUpanA ahI vizeSa paricaya meLavIe. sumukSunI jJAna-pravRtti enjInIyarIMga lAInamAM dAktarInu` ke sarjarInuM jJAna e kAI kavAlIphikezana-lAyakAta nathI; e jJAna ijanerInA kSetramAM jJAna gaNAtuM nathI; tema saphaLa dAktara thavA mATe kAyadApAthIonu` jJAna upayeAgI nathI. 6 pratyeka kSetramAM * jJAna ' eTale te te kSetrane sparzatA viSayanuM jJAna ja gaNanApAtra ane che. dAktarane zarIraracanAnu, rAgeAnu, rAganAM lakSaNeAnuM ane davAonuM jJAna jarUrI; vakIlane kAyadAnuM, sAkSIonA mAnasanuM, sAkSInI UlaTatapAsa ( Cross-examination ) nI AMTIghUMTInuM; ane vepArIne gharAkanuM, mAlanuM, bajAranuM, bajAranI rUkhanuM jJAna upayogI manAya che. vepArI rAjakIya pravAheA jANavA icche te paNa peAtAnA viSaya sAthe enA je Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA 91 saMbaMdha che, vepAra para enI je asara che, te jANavA mATe. dAktara kiratsarga viSe vAMce te zarIra upara enI zI asara che e vadhu sArI rIte samajavA ane enA pratikAra mATe zuM thaI zake tema che te jANavA. e ja rIte, AdhyAtmika kSetre jJAna te ja gaNAya che je AtmA saMbaMdhI hAya. mumukSu bIjI vastuonuM-jagatanuM jJAna meLave te paNa AtmA ane jagatane saMbaMdha samajavA. jagatanI mAhitI meLavatAM paNa tenA kendramAM Atmatattva-caitanya ja hoya. AtmanirmaLatAnA prakaTIkaraNamAM je sahAyabhUta hoya tevuM jJAna ja ahIM gaNanApAtra bane che. caitanyane bAjue rAkhI ekalI jagatanI mAhitI kaI game teTalI meLave, paNa A kSetramAM enI upayogitA na gaNAya. AtmA, jagata ane e be vacceno saMbaMdha, e mumukSunI jJAnapravRttine viSaya hoya. prathama kRta-zAstrazravaNa ke adhyayana, pachI enA upara ciMtana, ane emAMthI bhAvanAjJAna sudhI pahoMce te kSayopazama ja banI jAya. Ama mumukSunuM jJAna AgaLa vadhatAM vadhatAM svAnubhava sudhI pahoMce. zAstra bhaNI javA mAtrathI AtmAnuM yathArtha jJAna prApta thaI zakatuM nathI. zrutathI meLaveluM jJAna pakSa che, tethI te spaSTa na hoI zake. "aws gokSam "3 tethI, AtmAnuM aparokSa jJAna meLavavuM joIe. "pratyakSam!" 4 ApaNuM rojanA vyavahAramAM paNa "dAktare ke vakIle keTalAM pustaka vAMcyA che?"e nathI jovAtuM, paraMtu te roganuM nidAna karI zake che? davAthI ApaNane ArAma ApI zake che?--e jovAya che. e karI zake te dAktara mAnya bane che; je kesa jItI Ape te vakIla mAnya bane che; tema karma sAme, bhava sAme jIta apAve te jJAna mumukSu vAMcyuM che. e mATe zAstrAdhyayana sAthe sAdhanA joIe. | lAkha lekapramANu sAhityanuM navanirmANa karanAra upAdhyAyajI zrImadda yazovijayajI mahArAjane anubhavajJAna lAdhyuM tyAre emanA mukhethI sarI paDelA A uddagAra che: "saMzaya navi bhAMje zrutajJAne, anubhava nizcaya jeTho; vAdavivAda anizcita karate, anubhava viNa jAya heThe re." anubhavajJAnanA nirmaLa prakAza AgaLa jIvanabharanA athAka parizramathI meLaveluM bahoLuM zrutajJAna emane phika lAge che, "jUThuM lAge che. 5 AtmasvarUpanuM abhAna e ja ajJAna che. e ajJAna TALI Ape te jJAna, dehAdhyAsa TaLe-dehamAM Atmabuddhi eTale ke "huM" e buddhi TaLe, svarUpanuM anusaMdhAna cAlu rahe-karmakRta bhAvomAM "huM" buddhi na thAya, tenuM nAma jJAna, pramANanayatavAleka, pariccheda 3, sUtra 1. ejana, pariccheda 2, sUtra 2. pAsamAM jima vRddhinuM kAraNa, goyamane aMgUThA; jJAnamAMhi anubhava tima jANe, te viNa jJAna te jUTho re. -zrI pALarAsa, khaMDa 4, DhALa 10. 8. 4. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-maheAtsava-graMtha AtmAnuM evuM nirmaLa, kIpaka prApta thayeluM nahi paNa potIku' ja (firsthand) spaSTa jJAna meLavavA enuM pratyakSa darzana-svAnubhUti Avazyaka che. AtmAnuM Avu' aparokSa jJAna, jJAna tarIke gaNanApAtra che. 92 kerI viSe pustakonAM pustaka vAMcIe, paNa jyAM sudhI tene cAkhIe nahI' tyAM sudhI tenA svAda nathI maLatA, eTaluM ja nahi, e (svAda) nI yathArtha samajaNu paNa nathI maLatI. evuM ja AtmA viSe che. zrutathI, tarka-yukti-Agama vagerethI enI bauddhika pratIti maLe, paraMtu game teTaluM vAMcIe, sAMbhaLIe ke vAtA karIe paNa jyAM sudhI AtmAne AtmA pAte-indriyA ke mananI madada vinA-sAkSAt na jue, e AnaMdasAgaranA anubhava na meLave, tyAM sudhInI AtmA viSenI ApaNI samaja adhUrI ja rahe che. eka vAra paNa AtmAne nijAnaMdano anubhava thaI cUkayo heAya tyAre ja Atmatattvane te yathArtha paNe samajI zake che. sAdhanA-prakriyA prazna e thAya ke anubhavajJAna sudhI paheAMcAya zI rIte ? ahI' mukhya vAta te svAnubhUti mATenI tIvra vyAkuLatA ane utkaTa jhaMkhanA jAgavI e ja che. A mAnavabhava ema ja nathI gumAvavA evI tIvra caTapaTI lAgI jAya te upAya avasya hAtha lAge. AvazyakatA evI vastu che ke te ApameLe ja badhuM zeAdhI kADhe che. A vyAkuLatA pragaTacA pachI sattA, pratiSThA, nAmanA, kIti AdinI AkAMkSA nivRtta thAya che; emAM meLavavA jevuM kaMI lAgatuM nathI. khALaka nAnuM hAya che tyAM sudhI e DhIgalIe sAthe rame che ane e ramatamAM Anada meLave che. meATu' thatAM e ramata te chADatA joya che. tevu ja jagatanI vastuonuM che. temAM jyAM sudhI Anada Ave, meLavavA jevuM lAge, tyAM sudhI samajavuM ke hajI bALakaavasthA che. zAstrA ene 'bhavakhALakALa' kahe che; dha yAvana AvatAM ja e badhu chUTI jAya che ane te AtmA satya mATe doDe che. eTale prathama teA jIvananA dhyeya viSe nizcaya thavA joIe. dhyeya nakkI thayA pachI enI siddhi arthe zuM jarUrI che te jANI laI, sAdhake peAtAnI sAdhanAnI yAjanA (plan) ghaDI kADhI, e pramANe jIvananuM ghaDatara karatAM, prathama najIkanAM ane pachI dUranAM lakSyA siddha karatAM, AgaLa vadhavuM joI e. * ApaNI sAdhanA-prakriyAnuM TuMkamAM darzana' ceya : sukti=sa kama rahita thaI svarUpamAM sthiti. (2) sa karmInA kSaya mATe : AtmajJAna (AtmA saMba`dhI mAtra bauddhika jANapaNuM nahi .. }. " AtmanirIkSaNu ' ( * dharmacakra ' phebru mArI-eprIla, 1962 ) ane ' AdhyAtmika utthAna ( ' kalyANu,' me-jUna, 1963) e zI kA heThaLa lekhake ahIM rajU karavAmAM AvelA muddAmAMnA keTalAka muddAonuM vizada vivecana karelu che, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI H jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA paraMtu AtmAnuM pratyakSa jJAna) prApta karavuM rahyuM. (3) AtmajJAnanI prApti artha : AtmA zarIrathI taddana jude che . enA sAkSAtkAra karavAnA uddezathI dhyAnanI sAdhanA jarUrI che. (4) dhyAnanI siddhi mATe ; prathama cittanI ekAgratA prApta karavI rahI. (5) cittanI sthiratA mATe : cittanI nirmaLatA ane zarIrazuddhi Avazyaka che. (6) cittano ni`LatA sa MpAdana karavA : svAdhyAyamAM--zAstrAbhyAsa ane tattvaciMtanamAM--mana parovI devu joI e, jethI bAhya vikalpe| ApoApa TaLI jAya. sAthe sAthe maitrI Adi cAra bhAvanAe ane anityatva Adi bAra bhAvanAethI cittane haMmezAM vAsita karatAM rahevu joI e. (7) maitrI Adi bhAveAnI siddhi mATe : eTale ke e bhAvAne jIvanamAM utAravA ane sthira karavA mATe jIvanavyavahAra nyAya--nIti, vrata-niyama, tyAgavairAgya ane sayamathI niyatrita hAvA joI e. (8) zarIranI zuddhi Adi mATe : tapanI sAdhanA joI e. A che AtmA ane kamane judAM pADI ApanAra AdhyAtmika sAdhanAprakriyA (process). pANIne teAkhavALuM karI temAMthI vidyuta pasAra karIne, ekarUpa (pANIrUpa) thaI gayela hAIDrojana ane AkasIjana vAyuene vaijJAnike chUTA pADI zake che, tema AtmA ane kane judAM pADavAmAM vrata, niyama, sayama, svAdhyAyarUpa tejAba ane dhyAnarUpa vidyuta e mane jarUrI che.10 7. (1) majJAna .......... AtmanaH vivrUvalya saMvenameva nRzyate / nAto anyadAtmajJAnaM nAma / .. 4. 10. 93 --ceAgazAstra prastAva 4, zloka 3nI TIkA (2) khIranIra pare pudgalamizrita, paNa ethI che aLagA re; anubhava-hu sacaMcu jo lAge, te nava dIse vaLA re. --samakitana saDasaTha meTalanI sajhAya, gAthA 62. mokSaH karmakSayAdeva, sa cAtmajJAnato bhavet / dhyAnasAdhyaM mataM tacca taduddhyAnaM hitamAtmana // --yegazAstra, prastAva 4, zlAka 113. -dAtri zandvAtriMzikA, 22, zloka 2 nI TIkA. Amyatara ( zautra ) maLyAlimizcittama'vrukSAnam / (1) padmamoriti saplAya, nIce zALa ziyAyarUM / taiyAe bhiklAyariyaM puNo cautthIe sajjhAyaM // (4 -~uttarAdhyayanasUtra, adhyayana 26, gAthA 12. (2) pUrvadharaSkRta zrI paMcasUtra ' mahAgranthamAM paNa sAmAnyathI muninuM vizeSaNa " jJAna unnayaLasaMko " mUkayu che, ekalu' adhyayana nahi. ( 3 ) svAdhyAyAt dhyAnamadhyAstAM, dhyAnAt svAdhyAyamAmanet / dhyAnasvAdhyAya saMpattyA, paramAtmA prakAzate // --tattvAnuzAsana, adhyAya 3, 7, (81) Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahAtsava graMtha A rIte ApaNA dhyeya-AtmajJAnanuM aMtima sAdhana dhyAna che;11 e lakSamAM rAkhI " enI prApti karAvavA mATe mahAvratADhi yama, niyama, tapanuM Asevana che."--e samajapUrvaka ArAdhanA thavI joIe;12 ema thAya teA, e ArAdhanA uttarottara vadhu AtmavikAsa karAvanArI ane yama, niyama, tapa sIdhAM ja meAkSaprApaka nathI, para`tu te cittanI zuddhi ane sthiratAmAM sahAyaka anI paraparAe meAkSasAdhaka che. yama, niyama, tapa vagere sIdhAM ja meAkSaprApaka che, evI mAnyatAne kAraNe, yama, niyama, tapa, saMyamAdinI zuddhi arthe jarUrI AtmanirIkSaNa na rahetAM, enAthI nIpajavuM joItuM pariNAma pragaTatuM nathI. dA. ta. tapanA yathAyogya AsevanathI nADIzuddhi thavI joI e; eTale ke nADIomAM rahela maLe! (Toxins) khaLI jAya; pariNAme, zarIra halaku phUla lAge ane, dhyAna, svAdhyAya AdinI ArAdhanAmAM zarIra vighnabhUta na rahetAM, cittanI sthiratA sulabha bane. jJAnaprApti mATe buddhinI keLavaNI-buddhinA vikAsa-uparAMta hRdayanI vizALatAnA vikAsa upara, saMyama upara, sa'kalpazaktine sudRDha banAvavA upara tathA cittane zAMta, zuddha ane icchAnusAra ekAgra karavAnI zakti sa`pAdana karavA upara vadhAre dhyAna apAyuM joI e. aMtaHkaraNanI AvI avasthAmAM ja vAstavika jJAnanI prApti thaI zake che. 13 tattvadarzana mananI prazAMta avasthAmAM prApta thAya che. mATe citta uttarAttara vikalparahita prazAMta manatuM jAya, ane samatva sthira thatuM jAya, e dizAmAM nitya, avirata prayAsa karavA joIe. sAmAyika bhAvanI-samabhAvanI sthiratAthI jJAnaprApti thAya che. 14 sAmAyika bhAva jeTalA UMDA teTalu jJAna UMDuM. zrutajJAnaprAptimAM jarUrI viveka svAnubhUti sudhI pahoMcavA mATe jarUrI sAdhanAnuM ApaNe vihaMgAvaleAkana-UDatuM avaleAkana kayuM; paNa tyAM sudhI pahoMcIe te pahelAM ApaNe anubhavIenA vacanathI -zrutathI nabhAvavu rahyuM. e jJAnArjananA viSayamAM paNa ApaNA cittamAM spaSTatA heAvI joI e. kAI eka viSayanuM jIvanabhara adhyayana karatAM rahIe tAya pAra na Ave eTalAM zAstro che. mATe ApaNA dhyeya vize nizcita dRSTi keLavI, " zAstra ghaNAM mati theADalI " -e vicAranA khyAla rAkhI vivekapUrvaka emAMthI pasaMdagI na karIe te jiMgnugIbhara zAstro bhaNatAM rahIe chatAM AtmAnnatinI dRSTie khAsa lAbha na thAya, evuya ane. 11. AtmajJAnaphalaM dhyAna - mAtmajJAnaM ca muktidam / --adhyAtmasAra, prastAva 6, zlAka 1. 12. 13. 14. mUlottaraguNAH sarve sarvA ceyaM bahiSkriyA / munInAM zrAvakANAM ca dhyAnayogArthamIritAH // --upamitibhavaprapaMcA kathA, prastAva 8, zloka 726. vizativizikA, 1, gAthA 17-20. yadidaM taditi na vaktuM sAkSAd guruNA'pi hanta zakyeta / audAsInyaparasya prakAzate tat tattvaM svayaM tattvam // --yAmazAstra, prastAva 12, zloka 21. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gam, ane mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA mATe, prAraMbhamAM vizvamAM rahela cetana ane jaDa padArthonA svabhAvanuM mRtathI labhya darzana prApta karavA temane aMge Agama dvArA-anubhavIonA vacana dvArA-jANapaNuM meLavavuM rahyuM, ke je pitAne svabhAvadazAmAM, athavA enI vadhumAM vadhu najIka rahevAmAM sahAyabhUta thAya.15 jagatanA cetana acetana padArthonuM je jANapaNuM vibhAvadazAmAM ghasaDI jAya te jANapaNuM paNa ajJAna che. jJAna ane ajJAna vacceno bheda " jANapaNA-ajANapaNa ene nathI, paNa je jANapaNuM AtmAne pitAnA svabhAvathI dUra laI janAruM hoya -pachI bhale te Agama graMthanuM hoya-te ajJAna, ane je jANapaNuM svabhAvadazAmAM sthApita thavAmAM upayogI hoya ke svabhAvasamukhatA jagAvatuM hoya te jJAna.17 sAdhake potAnI kRtajJAnaprAptinI pravRttinuM A rIte nirIkSaNa karatAM rahevuM joIe.18 15. garamAgaramAvI levAgyArtham | -tatvArthasUtra, adhyAya ' . 16. ahaMkAravRddhi Adi dvArA seka: trIjI 17. svamAvatrAmaiAra- jJAnamiSyate varSa la dhyAndhyamAtramatastvanyat , tathA coktaM mahAtmanA / -sAnasAra, 5 muM jJAnASTaka, zloka 18. A daSTie jotAM jIvavicAra, navatatva, karmagraMtha, saMgrahaNI vagere granthamAMthI jJAna prApta thayuM kayAre kahevAya?-ene vicAra kaMIka A rIte karI zakAya - dA. ta. jIvavicAranA adhyayanathI--nAnA, najIvA, nagaNya dekhAtA che paNa ApaNA AtmA samAna ja che; jema meTo phoTo ane tenI eka IcanI kepI; enuM kada nAnuM thatAM keTalIka jhINI jhINI vigate prathama darzane jaNAtI nathI, paNa ene enlArja karavAmAM Ave che, pahelAM na dekhAtI badhI vigate chUTa thAya che, tema nAnA jIvajaMtuomAM -eka kuMthuA suddhAmAM -ane pitAnAmAM paNa kaI bheda nathI; je bheda bhAse che, te karmakRta che. bhavabhramaNa mATe keTaluM vizALa kSetra che ! keTalI yunio ! ekendriyAdimAM kAyasthiti keTalI dIdhuM che! koI vakhata ApaNe paNa e badhI avasthAmAM samaya pasAra karyo che vagere vicAraNuM jAge ane tethI bhavabhIratA-pApabhIrutA janma ane nAnA kITa-pataMga pratye tema ja pApI adhama cha pratye paNa ghaNAbhAva ke tiraskAranI lAgaNI na janme; paraMtu temAM paNa dekhavAmAM AvatA caitanyanA aMza pratye mAna (Reverance for life ) 3012. navatatvanuM adhyayana thatAM-jIva-ajIvanI spaSTa samajaNa Ave; sAthe potAnA vartamAnamAM dekhAtA paryAye karmane lIdhe che, ane pitAnuM kharuM svarUpa karmathI avarAyeluM paDayuM che enuM bhAna vadhu spaSTa bane; svarUpe pragaTa karavAnA sAdhana tarIke saMvara ane nirjarAnAM aMge pratye abhiruci jAge ane svarUpaprApti( mukti)arthe tAlAvelI jAge kSetrasamAsa, bRhasaMgrahaNI (kaileSadIpikA) nuM adhyayana cittamAM kevA bhaya prere !--eka tIThAMlekamAM ja asaMkhya dvIpasamudro ! ane te paNa keTalA virATakAya ! ane kalpanAne paNa thakavI nAkhe eTalA vistAramAM patharAyele A tIcchaka paNa jenI pAse vAmaNo lAge evA Urvalaka ane adholakA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha zrutathI zuddhi-aMtaHkaraNanI niLatA-janme te e upayeAgI gaNAya. pratyeka hakIkata te kAcA anAjanA dANA jevI che. tene kAThAramAM saMgrahI rAkhyuM na cAle. anAjanA dANA vaDe rasAI taiyAra karI, dAMta vaDe cAvI, tene leAhInA TIpAmAM pariNamAvIe te e dehadhAraNamAM upayogI bane; tema zAstronI hakIkatA ane vigatAnA saMgrahasthAna mAtra anya kAma na sare. e vigatAmAMthI eka jIvanadRSTi prApta thavI joIe, jIvana pratye navu' valaNa ghaDAvu joIe; mAtra hakIkatA ke mAhitIone gaLI gaye na cAle. ekalu. zruta e koThAramAM paDela khIja tulya che.19 zravaNa-vAcana pachI enA upara ciMtana thavuM joIe. ciMtanathI jJAna vadhe che,. ane tethI madhyasthabhAva janme che,21 Adhunika khagoLavijJAna (Astrology ) paNa kevaDuM mATu. brahmAMDa svIkAre che. tene khyAla paNa nIcenA avataraNathI AvI zakaro : 96 E ; gheADA samaya pahelAM eka khagALazAstrIe 200 IMcanA vyAsanA kaeNmerA-dUrabIna ( Telescopecamera) dvArA eka tArAvizvanA phoTogrApha lIdheA hatA. A tArAvizva eTaluM badhu dUra che ke (eka sekaDe 1,86,000 mAIlanI jhaDape ahIM AvatA ) tenA prakAzane pRthvI sudhI paheAMcatAM cha abaja zu lAge che ! atyAra sudhI zeAdhAyelA tArAvizvamAM A tArAvizva dUramAM dUra che .. ApaNA nava graha ane sU maLIne sUryamaMDaLa bane. ane AvAM abajo sUryaMmaDAnu eka tArAvizva ane ! evAM te ghaNAM tArAvizvA A brahmAMDamAM che." A virATa vizvamAM vyaktinuM sthAna dariyAkAMThAnI retInA eka kaNu jeTalu' paNa kahI zakAya kharuM ? A badhuM najara sAme taravaratuM dekhAya teA vyaktine peAtAnAM kSaNika, apa sukhaduHkha unmAda ke glAni janmAnnI zake kharAM ? peAtAnI AkAMkSAo, pravRttio, siddhi ke niSphaLatAonuM mahattva zuM ? zaileAkaSadIpikAnA adhyayanathI kALa ane sthaLanI virATatAnuM bhAna jAge, peAtAnI apatA-laghutA samajAya, ane pariNAme namratA pragaTe, tA AdhyAtmika kSetre jJAna tarIke e gaNunApAtra ane nahiMtara, AjanI ( skUle ane kolejomAM ) bhUMgALa bhaNanAra vidyArthI Adhunika vijJAnamAnya, vartamAnamAM dRSTa, pRthvInAM zahera, gAmaDAM, nadI, pava tA vagere gaNAvI zake che; ane pele Aje mAnavIne je aSTa che te sRSTinAM nadI nALAM, daravAjA, jagati, patratA vagere gaNAvI javAnI AvaData meLave e khaimAM phera karyAM? e mAhitIne mAja teA vya na gaNAya jo e zuddhine mArge laI jatA hoya. vRttimAM kAMIka paNa parivartana thatuM hoya te! jANavuM ke e adhyayanathI cittamAM kaMIka jJAnanAM kiraNeA pragaTayAM che. vAkyArthamAtra viSaya, koSThakagatabIjasannibhaM jJAnam / zrutamayamiha vijJeyaM, 19. udaka iva tailabindurvisarpa cintAmayaM tat syAt / zrutajJAnAd vivAdaH syAnmatAvezazca cintathA / mAdhyasthyaM bhAvanAjJAnAt sarvatra ca hitArthitA // 20. 21. --AADazaka, 11, zloka cha pADazaka, 11 zloka 8 --- vairAgyaka palatA, stakhaka - AAka 10 paha Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA 97 bIjAnA pitAnAthI bhinna vicAra-mate pratye sahiSNutA pragaTe che, ane emAMthI je sAruM hoya te grahaNa karI laI bIjA aMzenI upekSA karavAnI kSamatA Ave che. ciMtana pachI zratane bhAvanAjJAna sudhI pahoMcADavuM joIe; tyAre ja e jJAna tarIke pratiSThA pAme che. 23 jJAnanI kasoTI : magupti jenAthI cittamAM kaMIka zubha parivartana Ave te zrata upayogI manAya. managupti e jJAnanI kasoTI che. mane guptimAM AgaLa vadhAtuM hoya te sAdhaka mAnI zake ke te jJAnamAM kharekhara pragati karI rahyo che, nahitara jJAnanI brAti samajavI. zA mane guptinI traNa kakSAe batAvI che: 1. Ata-raudra dhyAnamAM ghasaDI janAra saMkalpa-vikalpane viyega, e prathama kakSA. 2. citta madhyasthavRttivALuM bane ke jethI dharmadhyAna sAdhI zakAya, e bIjI; ane 3. kuzaLa-akuzaLa sakala manavRttione nirodha thaI svarUpamAM sthiti, e trIjI kakSA. 24 A rIte mane guptimAM pragati thatAM cittanI uttarettara adhika ekAgratA niSpanna thatI jAya che. UMDANathI vicAratAM samajAze ke mukti parvatanI samagra sAdhanAne maneguptimAM ahIM AvarI lIdhI che. TUMkamAM, sAdhanAmAM pragati eTale mane guptimAM AgaLa vadhavuM te, ema kahI zakAya. jJAna jema jema pariName tema tema kramazaH manamAMnI IrSyA mAtsarya-dveSanI vRttio vidAya le; tiraskAra, dhRNA AdinuM sthAna sahAnubhUti, samaja, audArya ane vAtsalya le; bhaya, ciMtA, saMkaleza TaLI jAya; tema ja tatvaciMtanamAM ane svaguNanI vRddhi ane AtmanirIkSaNa AdimAM otapreta rahevAthI anyanI narasI pravRtti pratye sahajapaNe udAsInatA 22. "muLapradakSiAno varavanAnurAridAbavAvamAvavAta.... tathA ra ta mUAnaimedavAryatAmaapaadyopttirev kartavyA, itthameva samyagdRSTiparigRhItasya mithyAzrutasyApi samyakzrutatvasiddhaH / ' -SoDazaka 16, bleka 13, TIkA. 23. (1) nena hi jJAnaM nAma, biyADakhetara pUrva mokSAvADA Htha . -Dazaka, 11, zloka 8nI TIkA. (2) samyagabhAvanAjJAnAdhigatAnA bhAvato'dhigatatvasambhavAt / -upadezapada, TIkA, gAthA 165. 24. vimunnAnAgArja, samave supratiSThitam | rAmAmaM manatamainonupti karavA mAM . TIkA-ArtaraudradhyAnAnubaMdhikalpanAjAlaviyogaH prathamA / ...dharmadhyAnAnubandhinI mAdhyasthapariNatidvitIyA / kuzalAkuzalamanovRttinirodhena yoganirodhAvasthAbhAvinyAtmArAmatA tRtIyA / -ogazAstra, prastAva 1, bleka 41. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava graMtha AvatI jAya, eTaluM ja nahi, paNa pitAnA matathI taddana virodhI jaNAtI vicAradhArAne paNa te sahI zake evI kSamatA-paramasahiSNutA(tolerance) guNa tenAmAM vikasate jAya che. kramazaH jIvananAM anya dvandromAM paNa e uttarottara adhika samatva keLavate AgaLa vadhe che. pariNAme, enA cittamAM prasannatA, zAnti, svasthatA sahajapaNe relAtAM rahe che. mane guptinI bIjI kakSA vaTAvI gayA pachI nizcaya-ratnatrayamAM praveza maLe. vyavahAra ane nizcaya ratnatrayI - nava tattva, SaDu dravya Adi zrI jinezvaradeva(arthAt pUrNajJAnI kathita bhAvene sArI rIte jANIne tenuM zraddhAna ane te mujaba yathAzakti saMyama, vrata AdinuM AcaraNa e che vyavahAra-ratnatrayI athavA bhedaratnatrayI. parapadArthonI ciMtA cheDIne pitAnA AtmAnuM ja zraddhAna, tenA svarUpanuM jJAna ane cittane anya vikalpathI rahita karI svarUpamAM joDI, tyAM lIna karavuM te che nizcaya-ratnatrayI 27 arthAt abhedaratnatrayI. citta indri, viSaye ane bAhya padArtho sAthe joDAyeluM rahe che. temAMthI kheMcIne tene AtmA sAthe joDavAne abhyAsa e ja pAramArthika thega che. vyavahAra nizcaya sudhI laI javA mATe che. 28 vyavahAra-ratnatraya kAraNa che, nizcaya-ratnatraya kArya che. jenAthI kArya na thAya te kAraNa tarIke gaNanA pAme nahi. . . zrata keTaluM meLavavuM Avazyaka che?--e keyaDAne ukela AmAMthI maLI rahe che. A raudradhyAna TALI zakAya ane dharma-zukala dhyAnamAM pravRtti karI zakAya eTaluM kRta sAdhakanI prAthamika jarUriyAta manAI che. 29 munine eka manoratha e hoya ke "kayAre huM kRtasAgarane pAra pAmuM." paNa samagra mRtasAgarane pAra pAma keTalAne zakya hoya? samaya, zakti ane saMgenI maryAdA e mane rathanI siddhinI ADe naDatI hoya che. tethI sAdhakane mATe keyaDe e rahe che ke keTaluM ane zuM bhaNavuM ? A mUMjhavaNanA ukela mATe zAtre sAdhakane zuM ane keTaluM bhaNavuM? -e na kahetAM AtaMrAdra dhyAna nivArI dharma-zukala dhyAnamAM pravRtta thaI zakAya eTaluM 25. jJAnagarbhita vairAgyanAM lakSaNomAMnuM eka A che: " ceSTAparasya vRttAnte, mUkAndhabadhiropamA / utsAhaH svaguNAbhyAse, duHsthasyeva dhanArjane // ' -adhyAtmasAra, adhikAra che, bleka 41 26. (1) mArca ja navAd, na ta jJAnAmatA ! -ejana, adhikAra 6, zleka 37. (2) jue upAdhyAya zrI yazovijyajI mahArAjata adhyAtmopaniSada, zAraga zuddhi, zleka 70-71. 27. bAramAMsswva cakSuddha, nAnA-cAmAnamAminA jevuM natraye jJAti-pracArArajatA mune ! -jJAnasAra, 13 muM maunASTaka, zleka 2. 28. racavarAroDape muLad, mAvopamano mata ! sarvathA mAvahInatu, za zeyo mavadgati | --vairAgyeka palatA, stabaka , zloka 1018. 29. upadezapada, TIkA, gAthA 897. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su. zrI amarendravijayajI H jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA 99 zruta meLavavAnuM bahumUla' sUcana karyuM' che. pachI e pAMca granthA ho ke pistAlIse AgamA hA ke mAtra aSTapravacanamAtAnu' ja jJAna hA. jo A kArya na thatuM hAya tA mahAnu zruta paNa bhArarUpa samajAvu.30 samiti-guminuM jJAna eTale zuM? je dayAvAna che, karuNA che, ni...bha che, guNagrAhI che, te bhale eka pada ja jANatA hAya tAye jJAnI che.31 samitinuM jJAna eTale IryA vagere samiti kema jovI, najara nIcI ja DhALelI rAkhavI, khelatAM muhapatti mukhe rAkhavI, ke pUjavu-pramAjavu' eTale' ja mAtra nahi paNa enI pAchaLa prANImAtra pratyenA vAtsalyathI dhakhakatuM haiyuM jarUrI che. siti ane guptine pravacanamAtA kahI. zAthI ? bIjAnA sukhamAM peAtAnA hAthe kaMI khAdhA na Ave, kAIne pIDA na thaI jAya, evI kALajIpUrvaka jIvavuM e che samitinA prANa; pravacana (jinazAsana ) jIvA paranA vAtsalyathI bharapUra che, jIvA pratyenA vAtsalyamAMthI janmelu che, ane jIvA pratyenA vAtsalyathI bharapUra haiyAmAMthI e ubhaLyuM che, mATe sanA sukhanI hitanI ciMtAne pravacananI mAtA kahI.32 samitipUrNAMkanuM jIvana eTale jagata sAthe prema, sahAnubhUti, sahakAra, sahiSNutApUrva kanA jIvanavyavahAra. gupti zuM mAge che ? paramAM pravRtta thatAM mana, vANI, dehane tyAMthI pAchAM vALI ekAMta ane mauna dvArA nijamAM utAravAnI prakriyAnA abhyAsa. A che samiti-gutipUrNAMkanuM jIvana. adhyayana vinA paNa jJAna prAsa thaI zake ? AvuM vizuddha jIvana hAya ane enI sAthe tattvadarzInanI tIvra jijJAsA hoya tA jJAna Ape|Apa pragaTe che. jenu' aMtaHkaraNa nirmaLa heAya te alpa zrutamAMthI paNa tattvabhUta vAta grahaNa karI le che.33 sapTeAgavazAt zravaNa ke vAcananI taka na maLe, paraMtu tattva pAmavAnI tIvra jijJAsA hAya tA evI vyaktine zruta vinA paNa jJAna prApta thaI " sAra laghA viSNu bhAra kahyo zruta, khara dRSTAMta pramANa; '' 30. 31. 32. 33. cidAna dajI mahArAja, nirvANapadamapyekaM, bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM nirbandho nAsti bhUyasA // --jJAnasAra, 5 muM jJAnASTaka, zloka 2. pravacanasya prasUtihetutvena hitakAritvena ca mAtRtvamavaseyam / --pADazaka, 2, zloka 8, TIkA, "... te hi bahirbahuzrutamapaThanto'pi atitIkSNasUkSmaprajJatayA bahupAThakasthUlaprajJapuruSAnupalabdhaM tttvmavavuSyanta kRti / tavuo-- spRzanti zaravattIkSNAH svalpamantarvizanti ca / 13 bahuspRzApi sthUlena sthIyate bahirazmavat // --upadezapada, gAthA 193, TIkA, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahatsava-graMtha jAya.34 vizuddha aMtaHkaraNamAM jJAnane prakAza ApoApa thAya che. 35 jJAna bahArathI ja maLe, evuM ApaNuM cittamAM vasI gayuM hovAthI, kaI maLe tyAre, enI jJAnamAM thayela pragati jANavA, ApaNe pUchIe chIe ke nyAya bhaNyA? vyAkaraNa karyuM? Agame keTalA vAMcyA ? paNa e to jJAnaprAptinAM bahiraMga sAdhana che. mAtra zabda, sUtro ke siddhAMtane saMgraha e eka vastu che ane cetanAmAM te aMkurita thaI pAMgare tathA tenA phaLa svarUpa zIlaparyavasAyI prajJA janme te judI ja vastu che. ganuM rahasya sAdhanAthI khUle che; kevaLa granthAnA adhyayanathI jJAnanI pUrNatA prApta thatI nathI. dhAre te jANI zakAya te badhuM tame jANI lIdhuM. pachI paNa tamane jaNAze ke ethIya vadhu mahattvanuM kAMIka te jANavAnuM hajI bAkI ja che. vadhu jANavAnI jarUriyAta tamane jaNAyA ja karaze; tame kadIya ene cheDe nahi meLavI zako. zAstravacanane artha kADhavAnI zakti paNa kevaLa nyAya-vyAkaraNanA naipuNyathI nathI prApta thatI.36 zAstrane marma sAdhanAthI maLe che-bhASAjJAna alpa hoya te paNa. "ciMtanaya viSayamAM dattacitta hoya tene tevA eka ja prakAranA upagane lIdhe vastunuM vAstavika svarUpa bhAse che. e ja jJAna A yogamArgamAM ISTasiddhinuM mukhya aMga che. e ja tattvajJAna che ane te asapravRttithI nivRtti karAvanAruM bane che."37 jJAnanI prApti jJAnAvaraNIya ane darzana mehanIya karmanA kSapazamane adhIna che, enuM nimitta maLatAM, zrata vinA paNa, jJAna pragaTI nIkaLe che. tattvajijJAsAnI jema, sAcA jJAnInI bhakti-ahamAnAdithI tema ja suyogya gurunI samarpita bhAve upAsanA 34. sutAmApa moDa (subraNA) sumamAgavRttitaH phalaM karmakSayAkhyaM syAtparabodhanibandhanam // -ogadaSTisamuccaya, bloka 54. 35. samalo na vijAnIte, mokSamArga yathAsthitam / malakSaye punastasya mokSamArgoM yathAsthitaH // atra tatra sthita cASi, phoSa prAte upamitibhavaprapaMca kathA, pra. 8, zla. 903-4. 36. A( nyAya-vyAkaraNa)nA adhyayana pAchaLa mumukSue samaya ane zakti keTalo kharacavA Avazyaka gaNAya? mULa dhyeyanI apekSAe zAstra e 5Nu sAdhana che. bhASA-nyAya-vyAkaraNanuM adhyayana te e sAdhananuM paNa sAdhana mAtra che; zAstravacanene samajavA mATe teno upayoga che. jiMdagInAM amUlya varSe kevaLa A adhyayanamAM kharcAI jAya ane sAdhaka jIvanamAM upayogI bAbatanuM-sAdhanAnAM aMgenuM jJAna meLavavA mATe pachI avakAza na rahe te, e sAdhakajIvananI kevI karuNatA gaNAya ! 37. " taggayacittassa tahovaogao tattabhAsaNaM hoi / evaM estha pahANaM aMgaM khalu isiddhIe / gye jI taranA avavittiviravittiyaMgaLanam " -Agazataka, gAthA 65, 6ka. 28. "prastutabuddhidhanAnAM ucitAnapAnAdisampAdanapAdadhAvanaglAnAvasthApratijAgaraNAdirUpayA bhaktyA, cintAratnakAmadughAdivastubhyo'pi samadhikAdupAdeyapariNAmAt (bahumAnataH), eteSAmeva buddhimatAM apradeSAd (amatsarAd IrSyAparihAralakSaNAta ), prazaMsAtabdha buddhirjAyate / " / --upadezapada, TIkA mAyA 162, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su. zrI amarendravijayajI H jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA karavAthI paNa jJAnaprApti thAya che. AMtarika ni`LatAmAMthI janmatI AMtara sUjha vaDe sAdhaka yogya gurune pArakhI zake che. je gurue peAte zAstranuM rahasya meLavyu hoya ane manaHzuddhi tathA cittasthaya mATenI sAdhanAmAMthI pasAra thaIne anubhava prApta karyA hAya, te peAtAnA anuyAyIva ne svAnubhUtijanya yathAyogya mAdarzana ApI zake che. evA samartha gurunAM 9 caraNu pakaDanAra ziSya, peAtAne vizeSa jJAna na heAvA chatAM, saraLatAthI AtmavikAsa sAdhI zake che. A badhuM smRtimAM rAkhI sAdhaka zrutajJAnArjananI pravRtti kare. TUMkamAM, zrutane mukhya hetu cittavRttiomAM parivartana lAvavAnA che, e mULabhUta vAta e na vIsare. dhrutanI maryAdA zrutathI-vAcana, zrAvaNa ke zAsrAdhyayanathI-AtmAnuM parAkSa jJAna meLavI laI, e ja prAptavya che ane te (AtmA) sivAyanuM bIjuM badhuM-riddhie siddhie ke zaktie e badhuM-mAthA uparathI utArela vALa ke AMgaLIthI judA karelA nakha tulya asAra che, e vicAra sthira karavA e adhyayananuM prathama kAya che. e pachInI jJAnanI bIjI bhUmikA che muktimArganI spaSTa samajaNu. jJAnayeAga, karmIceAga, bhaktiyAga, rAjayAga, layayAga Adi vividha sAdhanA-paddhatie ane te sAthe cittanI ekAgratAnI keLavaNI arthe upayAgamAM levAtI anya pravRtionu --jevI ke japa, nAdAnusaMdhAna, zvAseAzvAsanuM nirIkSaNa, cittamAM UThatA vicArapravAhanuM taTastha avaleAkana vagerenuM--jJAna sa`pAdana karI, peAtAnI prakRti, saMcAgA ane sAmarthyane anurUpa prakriyA zekhI kADhavI e A bhUmikAnAM zravaNa-vAcana-zAstrAbhyAsanu' lakSya heAya. zravaNu, ciMtana ane vima dvArA mumukSu jJAna ane kriyAnA hArda sudhI pahoMce che. aMtima dhyeya sudhI paheAMcADanAra sAdhanAmArgomAMthI chevaTa koI ekanu paNu abhrAMta dana sAdhake meLavI levu' joI e. A thaI auddhika samajanI vAta. ahIM zAsra aTakI jAya che. AtmatattvanuM parokSa jJAna ane tenI (AtmatattvanI) prAptinAM sAdhanA te batAvI de che; zravaNu-vAcana ahIM sudhI paheAMcADe che; AMgaLI cIMdhI mAga batAvI de che; pachInA patha ApaNe pote kApavAnA che.40 pachI cAlavuM ApaNe rahyuM; je sAMbhaLyuM, vAMcyu N te jIvanamAM anubhavavuM rahyuM. 101 A baMne kA` ekasAthe thatAM rahe che; jema mArga upara thADu' cAlIe ke AgaLa eka-be phUlaoNga sudhInA rastA dekhAtA jAya che, eTaluM AgaLa na vadhIe tyAM sudhI enI AgaLanA mArga dekhAtA nathI. 39. 4. sasaMvitiAmanovezavAcino pun.......tAauti / --yAgazAstra, TIkA, prastAva 12, leAka 53nI avataraNakA vyApAraH sarvazAstrANAM dikpradarzanameva hi / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH // atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayukti zatenA'pi na gamyaM yad budhA jaguH // --jJAnasAra, anubhavASTaka, zloka 2-3. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha Agama, anumAna ane yogAbhyAsa e traNa vaDe pitAnI buddhine keLavato sAdhaka uttama tatva pAmI zake.45 AgamathI arthAta anubhavIonAM vacanathI je jANyuM tene tarka dvArA vizadatAthI samajavA prayatna kare rahyo. sAthe gAbhyAsathI-pitAnA jAtaanubhavathI-enI pratIti meLavatA javAya te atIndriya vastunA nizcita jJAna sudhI pahoMcAya. siddhAMta(theory)mAM je sAcuM samajAyuM tene pragAtmaka rIte cakAsIne vyavahAra (Practice) mAM paNa te sAcuM che evI pratIti meLavatAM AgaLa vadhavuM joIe. Agama ane tarkathI jJAna maLe, paNa te adhUruM, enAthI zaMkAo ane saMzaya na TaLe; e TaLe dhyAnajanya jAtaanubhavathI.42 jJAnaprAptinI bhUmikAe jJAnanI prathama bhUmikAmAM saMsAranI niHsAratA oghathI samajAya che ane tenA nAzanA upAyanI jANakArI mATe mumukSu zAstra ane guru arthAt e mArge je pitAnAthI AgaLa gayelA che temanA tarapha vaLe che. arthAt A bhUmikA AgamapradhAna che. bIjI bhUmikAmAM zravaNa-vAcana sAthe vicAraNa-ciMtana-manana che. A bhUmikAmAM tarkanI mukhyatA kahI zakAya. ethI ahIM, muktinA upAyonuM-jJAna ane karmanuMeTale ke anuSThAnanuM nirmaLa, abrAMta jJAna lAdhe che. jJAnanI trIjI avasthAthI zravaNa-manana sAthe yogAbhyAsajanita jAtaanubhava bhaLe che. cittamAM vicAra-vimaLane pUrve vaheto dhodha ahIM zAMta thato jAya che. azubha saMkalpavikalpa ochA rahe che, ane karmakRta vyaktitva sAthe pitAnI ekatArUpa "aha" ogaLate jAya che. cittamAMthI vicArane pravAha osaratAM ahIM zAMtine-sukhaneAnaMdane anubhava thAya che. - saMkalpa-vikalpanI alpatA ane "ahaM'nuM bahudhA anuthAna-A bemAM vikAsa thatAM svAnubhava mATenI bhUmikA taiyAra thAya che. pariNAme, cothI bhUmikAmAM svAnubhUtinI kaMIka jhAMkhI (glimpses) maLavA mAMDe che. pachI, keIka dhanya paLe, AtmAnuM pratyakSa darzana lAdhe che, ke je jIvana pratyenI sAdhakanI daSTimAM dharamULanuM parivartana lAvI de che; avaLI daSTi savaLI thaI jAya che. prAraMbhamAM kSaNavAra ane kavacit kadAcita prApta thatA A anubhava pachInI sAdhanA dvArA vadhu sulabha (frequent) ane vadhu TakAu tha ane aMte samAdhinI e avasthAturyAvasthA sahaja dazA banavI e che anubhava pachInI jJAnanI bhUmikAo. 4. (1) sAmenAnumAna, yogAkhyAna jo tridhA rajUcaNAM, mate tasvamuttamam -gadRSTisamuccaya, leka 101. (2) Agama ne anumAnathI, vaLI Anara guNageha re; kare je tatvaveSaNa, te pAme nahiM saMdeha re. -zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 7, gAthA 13. 42. niyoDatIyiArthahya, yoginnAnAdate na ! -gadaSTisamuccaya, bleka 141. WWW.jainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti-eka vicAraNA ApaNI sAdhanAnuM lakSya - Ama kamaza: sAdhanA karatAM karatAM AtmatatvanAM apakSa darzana-samApatti43 sudhI pahoMcavuM e ApaNI vartamAna bhUmikAnuM lakSya banavuM joIe. hA, e mATe ApaNA "ahaMne-ApaNuM karmakRta vyaktitva, jene maharSi pataMjali "asmitA" kahe che tene--ogALatAM rahevuM joIe. karmakRta bhAmAM "huM" buddhi thavI e mohanI jaDa che; ene adhIna ja mohinI AkhI bAjI nabhe che.44 karmakRta je avasthAo che, temAM "huM" buddhi na thavI e jAgRti mAge che. svAnubhava vinA nityanA jIvanavyavahAramAM AvI jAgRtine TakAvI rAkhavI e kaparuM kArya che. kevaLa bauddhika pratItithI dehAtmabuddhi TaLavI asaMbhavaprAyaH che. ene mATe nirvikalpa avasthAmAM AtmAnubhava meLavo rahyo. jema zilpI pote dhAre te TAMkaNuM upADI zake che ane pitAnI IcchAnusAra tene upayoga karI pachI che tyAre tene bAjue mUkI zake che, tema mumukSu potAnA manarUpI sAdhanane pite dhAre tyAre ane teTale vakhata upaga karI zake ane che tyAre ene bAjue mUkI zake evI sthiti hevI joIe. emAM jyAre e pUrNa saphaLa thAya ane manane taddana sthagita-zAMta karI de-bhale evI sthiti kSaNabhara jeTalI hoya-tyAre svAnubhUtijanya AtmajJAna ene lAdhe. zuSka jJAna te vinA, "huM AtmA....zuddha, buddha, niraMjana chuM" evI vAto mAtra popaTapATha che.45 enI sthiti hoTalanA veITara (pirasaNiyA) jevI che. keI adyatana DhabanI hoTalamAM jAyela pATamAM, kaDaka IstrIbaMdha, UjaLAM dUdha jevAM vastromAM sajaja "veITaro" dUdhapAka pIrasI rahyA hoya ke madhura saDamavALI vividha vAnagIonI rakAbIo (dishes) laIne deDAdoDa karatA hoya te joI abUjha bhikhArIne emanI sthiti spRhaNIya-IcchavA gyalAge, paNa emanA aMtaramAM DokiyuM karI zakanAra, pATamAM dUdhapAkane AsvAda mANatA, 43 samAnitaH panA -gadaSTisamuccaya, TIkA, bleka 64. 44. be varmakRta mArA gharamArcacena cAlmano minAra tatrAmADaDaminivezodAroDae cayA pati che mamA'hakAranAmAnau senAnyau tau ca tatsutau / yadAyataH sudurbhedo mohavyUhaH pravartate // -tattvAnuzAsana, adhyAya 1, bleka 15, 13. - 45. (1) gau sau jana cira phota nahIM chIna, jhima vIvo pAna; veda bhaNyo paNa zaTha ( mUrkha), pothI thothI jANa re. * ghaTa ghaTa mo nahI, gau sau anubhavajJAna. -cidAnaMdajI mahArAja. (2) avayava savi suMdara hAye dehe, nAke dIse cATho; prathajJAna anubhava viNa tehavuM, zuka jitye mukhapATha re. -upAdhyAya yazovijayajI mahArAja. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha sahRdayI mahemAnane to temanI (veITaronI) sthiti dayAmaNI ja lAgeH bicAre maNubaMdha dUdhapAkanI heraphera karato hoya paNa ene pitAne te e dUdhapAkano svAda nasIbamAM ja nahi ! jJAnInI najare evI ja karuNa sthiti che zuSkajJAnInI.46 zratanA rasAsvAda mATe anubhavarUpa jIbha joIe,47 buddhinI kaDachIthI enA rasane AsvAda na maLe; ethI te mAtra zratanI heraphera ja thAya. anubhava zrata e jJAnane paDachAya che. paDachAye kAma na karI zake kArya karanAra te paDachAyAnuM udbhava sthAna-anubhava-ja che.8 anubhavanuM vacana e Agama che. zA anubhavamAMthI jamyAM che, zAstravacane pAchaLa anubhavanuM baLa che, tethI te zraddheya, Adeya ane anusaraNIya banyAM che. ekalAM vacana pakaDIe tethI ene AtmA-zratanuM rahasya-na pamAya. paDachAyAne pakaDavAthI enAM halanacalana upara kAbu nathI meLavI zakAte; paDachAyo jene che tene pakaDe te paDachAye ApoApa pakaDAI jAya che. nijAnaMdane eka vAra-bhale kSaNabhara paNa-anubhava maLavo joIe. nijane nira. tizaya AnaMda meLavyA pachI viSaye (IndriyenAM bhego) yathArtha paNe nIrasa lAge che.49 ane sarva pudgala-khela IMdrajALa sama samajAya che. AvA AtmajJAnIne mana jagatanA banAvonuM mahattva svapnanA banAvathI kaMI adhika rahetuM nathI.50 - bauddhika pratIti vicAramAMthI janme che, paNa vicAra pote ja avidyA upara nirbhara 51 rasabhAjanameM rahata dravya nita, nahi tasa rasa pahicAna; tima zrutapAThI paMDitakuM paNa, pravacana kahata ajJAna re. ghaTameM pragaTa bhayo nahIM, jo lauM anubhavajJAna. cidAnaMdajI mahArAja mAM na nAva rAkSI jamdinI virAstAvikozanumAnidhrayA che -jJAnasAra, anubhavASTaka, leka 5. dRDhAjJAnamayIM zaGkAmenAmapani nISavaH / adhyAtmazAstramicchanti, zrotuM vairAgyakAkSiNaH // dizaH pradarzakaM zAkhA-candra nyAyena tatpunaH / pratyakSaviSayAM zaGkAM, na hi hanti parokSadhIH // zrutvA matvA muhaH smRtvA, sAkSa danubhavanti ye / tattvaM na bandhadhIsteSaH-mAtmA'bandhaH prakAzate // -adhyAtmasAra, prastAva 6, zleka 74, 175, 177. (1) vacanaM tamAkRtathI ja tArivam ! -ogadaSTisamuccaya, leka 69. (2) ra ra darAmatavarNa, ratinivartite -adhyAtmopaniSadda, jJAnayega, bleka 4 (1) AtamajJAne magana je, sa saba pudagala bela; IndrajALa karI lekha, mIle na tihAM manamela. -samAdhizataka. (2) gAmAne munirmana, sarva pustraviSyamanagARtti, naiva tatrAnarase che. -adhyAtmapaniSadda, jJAnayega, zloka 6. 51. vikalpakalpanAzilpaM, prAyo'vidyAvinirmitam / TI--"vizaHI:" aviravA gaya vizAca, tenA kalpanAha zivuM, "prAyo' vahunzana, "nizAvinirmita" jJAnAvaraNIsAvimalaMganetan. -kAtri zaThAtrizikA, 23, zleka 6. 46. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 che; eTale vicAra zAMta thAya tyAre ja anubhava maLe.para mananI upazAMta avasthA ke tenA nAza e unmanI avasthA che. ane unmanI avasthAmAM anubhava maLe che. mATe AtmajJAnanI anubhavanI prApti icchatA mumukSue prathama caMcaLa cittane peAtAnI icchAnusAra pravartAvavAnuM sAmarthya meLavavuM rahyuM; pachI ekAgra banela e cittane AtmavicAramAM joDI ene nAza karavA joIe.paNa mehanAzanA A amegha upAya che.pa4 zuM vatamAna kALe AtmAnubhava meLavI zakAya ? ane svAnubhUti A jIvanamAM na ja maLe evuM nathI; ApaNA nikaTanA kALamAM thaI gayela upAdhyAya zrI yazeAvijayajI mahArAja, upAdhyAya zrI mAnavijayajI vAcaka, mahAyeAgI AnadaghanajI ane cidAnaMdajI mahArAje peAtAne anubhava prApta thayAnA spaSTa ullekheA karyA che : : su. zrI amarendravijayajI : jJAna ane svAnubhUti--eka vicAraNA * 14 (1) " mAhare te| gurucaraNa pasAye, anubhava dilamAM peDhA; Rddhi vRddhi pragaTI ghaTamAMhI, Atama rati hui beTho re.. "55 (2) para. 53 54. 55. " ajita jinesara caraNunI sevA hetrAe huM haLI; kahIe aNucAkhyA paNu anubhava-rasanA TANA mIlIyA. (6 --upAdhyAya zrI yazAvijayajI madyArAja, zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 13 (1)japanA zivRvizrAMte tucavAnumatho dazA ! --adhyAtmapaniSad, jJAnayeAga, bleka 24. (2) naTe manAla samantAta, sa viyaM ca sarvato cAle / niSkalamudeti tattvaM, nirvAtasthAyi dIpa iva // TIkA - naSTe bhasmachannAbhivatsamantatastirohite manasi / tathA saha kalAbhizci tAsmRtyAdirUpAbhivartate yattatsakalaM tasmin jalapravAhAlAktivahnivadvilayaM kSayamupagate sati tattvamAtmajJAnarUpaM niSkalaM karmakalAvinirmuktamudeti / --yAyazAstra saTIka, prastAva 12, klAka 36. vikSiptAccetasaH svAbhAvikAdyAtAyAtaM cittamabhyasyet, tato'pi vizviSTaM tato'pi ca sulInaM, evaM punaH punarabhyAsAnnirAlambaM dhyAnaM bhavet / tataH samarasabhAvaprApteH paramAnandamanubhavati / --yogazAstra, prakAza 12, zloka 5, TIkA, ( cittanI vikSiptAdi avasthAnuM varNana zloka rUpa mAM karyu. che. ) (1) bA MthaivavAA, yavAna diciddhicintayenyat / anupanatendhanavahUniva dupazAntaM syAttadA cetaH // "" zAnte manasi jyotiH prakAzate zAntamAtmanaH sahajam / bhasmIbhavatyavidyA, mohadhvAntaM vilayameti // (1) *** "" (2) vahIvadyAvidyA joDhendriyavatrA hA amanaskaphale dRSTe nazyati sarvaprakAreNa // ----yAmazAstra, pra. 12 leka 400 jinaguNu caMda kiranasu: umagye, sahaja samudra athAga; dhyAtA dhyeya bhaye dAu ekahu, mITo bheda ke bhAga." --upAdhyAya zAvijayajI : candraprabhajinastavana. --adhyAtmasAra, anubhavAdhikAra, zloka 17, 19 manAvA / Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 (3) pa. 57. prabhunI mahere te rasa cAkhyA, aMtaraMga sukha pAmyA; mAnavijaya vAcaka Ima ja`pe, hue muja mana kAmyA." " avadhu anubhava mati merI Atama Aje paNa evI virala oI e. je emaNe meLavyuM ceAgya dizAnA puruSA nI. sAdhanA ane preraNA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu maheAtsava-adha - ajitanAjinaratavana (upAdhyAya zrI mAnavijayajIkRta ceAvIsI ) kalikA jAgI, samarana lAgI... anubhavarasameM rAga na zAgA, leAkavAda sakha meTA; kevaLa acala anAdi zivaza kara bheTA. vadhu 3 varSoMdhyuM samudra samAnI, khabara na pAve. kAI, Anadhana hai caiAtisabhAve, alakha kahAve sAI, avadhu0 4 anubhava jyAti jagI che haiye amAre e, anubhava jyAti jagI che. prathama teA nidhAna ApaNI pAse ja paDyuM' che, enu bhAna thavuM joIe. ane pachI enA sAdhananuM jJAna meLavI enI sAdhanAmAM lAgI javu joIe. sAdhana che sthiratA.56 svAnubhava mATe pragADha zAMtimAM sthita thavu joI e. pAtranI sthiratA vinA tenI aMdaranI vastu sthira na thaI zake, mATe AtmadravyanI sthiratA Ave te pahelAM zarIra ane mana sthira thayelAM hAvAM jarUrI che. tethI manarodhanA abhyAsa Avazyaka thaI paDe che. svAnubhUti ane samayaktva saMkaLAyelAM che.57 --cidAnaMda mahetirI, 56 55. te vyaktie nahi hAya ema nahi, emane pArakhavAnI dRSTi ApaNe paNa meLavI zakIe chIe; jarUra che e mATenA Ana dhanajI mahArAja, (2) guruprasAda timati pArka, tAme mana lage| lIna; cidAna dhana aba huI kheDe, kAhuke nahi Adhina. 1 ghaTa pragaTI sarvi soMpadA hA. IndrANI samatA pavi dhIraja, jasa Ta jJAna vimAna; janma samAdhi-naMdanavaname khele, taba hama indra samAna. ciMtAmaNi surataru suradhenu, kAmalaza bhayeA pAsa; aSTa mahAsiddhi, nava nidhi nirakhe, Apa me' Apa vilAsa 12 vAcaka javijaye Ima dAkhI, Atama sAkhi hi; bhAkhI sadguru anubhava cAkhI, rAkhIye karI dhanavRddhi. 15 vatsa ! ki caJcalasvAnto bhrAntvA bhrAntvA viSIdasi / nidhi svasaMnidhAveva sthiratA darzayiSyati // (1) samati dvAra gabhAre pesatAM cha, 2 ---jJAnasAra, sthiratAaSTaka, zloka 1. bhuMgaLa bhAMgI Ave kaSAyanI 7, mithyAtvamehanI sAMkaLa sAthe re; khAra UdhADAM zama--saMveganAM jI, anubhava bhavane peDhA nAtha re, Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI amarendravijayajI jJAna ane svAnubhUti eka vicAraNA 17 jJAna sahita kriyA eTale je kriyAmAM zrata uparAMta pitAnI AtmAnI svAnubhavajanya pratIti bhaLI heya te.58 e jJAnI zvAse zvAsamAM eTalI karmanijara karI zake je ajJAnI pUrva krioDa varSa sudhImAM paNa mAMDa kare. AvI vipula karmanirjarI karAvI ApanAra evuM jJAna meLavavA pratye udAsIna rahenAra mumukSune saMga tIvra gaNAya khare? je jJAna vinA vipula zrutajJAna paNa "huM" ja rahe che, e anubhavajJAnanI prApti mATe pratyeka mumukSune kevuM AkarSaNa hoya! ane temAMye AtmasAdhanA kAje ja jeNe bhekha lIdhe tene te enI prApti mATe kevI tAlAvelI hAya ! te zuM mAtra zAstrajJAnathI saMtoSa mAnI nirAMta anubhavI zake khare 59 bhAvI gaNadharanA AtmAnA dharmaguru thavAnuM saubhAgya jemane sAMpaDyuM che, te " kalikAlasarvajJa" AcArya zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje vivekazIla mumukSune svAnubhava pUrNa je salAha ApI che, ane bhAvI gaNadhara thanAra AtmAe jenuM ananya bhAve anusaraNa karyuM che, te ApaNe ahIM jaIzuM?61 A rahI te salAha je kaMI duHkha che te AtmajJAna rahitane che. AtmAnA ajJAnajanita te duHkha ajJAnanA pratipakSI AtmajJAnathI zame che, nAza pAme che; jema prakAzathI aMdhakAra." karmane kSaya te tapathI thAya, to pachI AtmajJAnane ATaluM mahattva zA mATe?" -e zaMkAnuM nirasana karatAM teo kahe che ke "bIjAM anuSThAnanI vAta te dUra rahI, jene tame nirjarAnuM mukhya kAraNa kahe che te tapathI paNa, AtmAnA ajJAnamAMthI janmela (2) pitAne anubhava lAdhyAnA uddagAranI sAthe upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja uge samakita ravi jhahalatA, bharamatimira savi nATho. hara anubhava jora hatA je mohamalla jagaDe, paripara tehanA marma dekhAvI, bhAre kAle beTho re. anubhavaguNa A nija aMge, miTo rUpa nija mAThe. -zrIpALarAsa, khaMDa ja, DhALa 10. 58. 59 Atama darisaNa jeNe karyuM, teNe mUvo (DhAMkyo) bhavabhayakUpa re. kSaNa arthe je agha Tale, te na Tale bhavanI keDI re, tapasyA karatAM ati ghaNuM, nahi jJAna taNuM che jeDI re. -zrIpALarAsa, khaMDa 4, DhALa 7, 3-18. adhigatyAkhilaM zabdabahma zAstrazA muniH / / svasaMvedyaM paraM bahmAnubhavenA'dhigacchati // -nAnasAra, anubhavASTaka, bleka 8. kumArapALa mahArAjAnA. " yA zAstrAtsugurormukhAdanubhavAcAjJAyi kiJcit kacit , yogsyopnissdvivekiprissnycetshvmrkaarinnii| zrIcaulukyakumArapAlanRpateratyarthamabhyarthanA-dAcAryeNa nivezitA pathi girI zrIhemacandreNa sA // rI-mAmavAva = dAnatA -megazAstra, prastAva 12, zloka 55 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahatsava-2dha duHkha AtmavijJAnavinAnAothI chedI zakAtuM nathI, kAraNa ke jJAna vinAnA tapanuM phaLa nahivata che." : "mATe, bIjI badhI ALapaMpALa mUkI daIne ratnatrayanA prANabhUta AtmajJAna mATe prayatna karavo joIe. ane...svAnubhUtinuM ja nAma AtmajJAna che; AtmajJAna e enAthI judI kaI cIja nathI."62 ane te (anubhava) asaMbhavita che evuMye nathI. jAtanI kIti ke yazogAthAnI khevanA jevI pitAnI kSudra kAmanAonI tRpti mATe jeTalI mahenata mANasa kare che, tenA karatAM A prayAsa vadhAre muzkelIbharyo nathI. AmAM te potAnA mana joDe ja yuddha karavAnuM che. zrI uttarAdhyayana sUtranA "gi giLejha apALa, same varaNI namo' 63 e sUtrane pitAne jIvanamaMtra banAvI daI sarvatra vIkharAyelI pitAnI cittavRttiono nirodha karI, cittane ekAgra karavAne abhyAsa rAkhavAne che,"64 jethI IcchAnusAra tene svarUpamAM joDI zakAya ane, tyAM ene laya karavA dvArA, AtmAnuM apakSa jJAna prApta karavAnI kSamatA lAdhe. prAraMbhamAM e kAma nIrasa ane niSphaLa lAge che, paNa saMkalpabaLane AdhAra laIne, aneka vAranI niSphaLatAone avagaNIne, khaMta ane vaNathaMbhyA athAka prayatnathI tene ja kAbumAM levAnuM che. A kArya je pAra utAre che tenuM jIvana prasannatAthI sabhara banI rahe che; mAnavajIvananuM kharuM phaLa meLavI te kRtArtha banI jAya che. - "A mArge janAra mATe eka utsAhapreraka hakIkata e che ke A kAryamAM sAdhakane sadA pitAnI hRdayaguphAmAM birAjamAna paramaguru" taraphathI gupta rIte preraNA, mArga, darzana ane sahAya maLatAM ja rahe che. A eka nakkara hakIkata ( fact) che e anubhava A mArge ceDAMka ja pagalAM mUkanArane thayA vinA nathI raheto. pachI te tenuM kAma eTaluM ja rahe che ke e avAja sAMbhaLavA sadA sajAga rahI pUrI zraddhAthI enuM anu. saraNa karavuM."65 amadAvAda vi. saM. 223; 5 5 zukalA 12, - tA. 23 2-7 62. "mAramAra jamavaM sulatAnane iMte . tarasADathara vijJAnIauchetuM na zayate | TIkA-iha sarva duHkhamanAranavidA bhavati, tadAtmAjJAnabhavaM pratipakSabhUtenAtmajJAnena zAmyati yamunayati, tama va vAro . nanuM karmakSayadetuH pradhAna tA 3 .* * yAdR, tavarApi AstAmanyenAnu ThAnena tadAtmAjJAnabhavaM duHkhamAla vejJa nahInairnacchetuM zakyate, jJAnamantareNa tapaso'lpaphalatvAt / .... tat sthitametat --- bAdya viSayavya mohamapahAya ratnatrayasarvasvabhUte aramAne pratita karyuM .ajJAnaM 2 ... mAnaH viTUca svasaMvedanameva mRte, toDavAnA naM nAma " -saTIka rogazAstra, prakAza 4, zloka 3. pitAnI jAta upara jaya meLava, e tAre parama vijaya banI raheze. bIjA badhA vi enI AgaLa phikkA lAgaze." 64-65 "anAmI' upanAmathI lekhake lakhela eka lekha "pAyAnuM kAma" ("dharmacaka', jUna 1962)mAMthI. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyArthI ane zikSakanI yogyatA ane ayogyatAnI bhUmikA lekhikAH pUjya sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjI jagata AkhAmAM jyAM sudhI vidyAnI prApti karanArA vidyArthIo ke ziSya che, tyAM sudhI temane vidyAnI prAptimAM nimitta bananArA AcAryo, upAdhyAye, adhyApako ke prophesaro hovAnA; ane jyAM sudhI kaI paNa prakAranI vidyA hayAta che tathA tene meLavavAnI pravRtti cAlu che, tyAM sudhI vidyArthIo paNa rahevAnA che. A rIte vicAra karatAM vidyA, vidyAthae ane temane zIkhavanArA e traNene saMbaMdha anivAryapaNe rahevAne. vidyA, je bIjAnA koThAmAM che, tene pitAnA koThAmAM lAvavI e kAMI saheluM kAma nathI. prathama te vidyAnI prApti mATe vidyAthI cagya bhUmikA dharAve che ke kema?--e hakIkata khAsa jovI paDe che. e jovA mATe uMmara, uttarottara vargomAM caDatI thavI, e jevA karatAM vidyAthInI mane bhUmikA vidyA meLavavAne gya che ke kema?--e vizeSapaNe tapAsavuM joIe. vaLI, je rIte vidyArthInI manobhUmikA tapAsavI paDe che e ja rIte vidyA zIkhavanAra adhyApaka ke prophesara yA zikSakanI manebhUmikA paNa vidyA ApavAne lAyaka che ke nahi?-e paNa tapAsavuM eTaluM ja jarUrI che. A aMge prAcIna anubhavI AcAryoe ghaNA ghaNA vidyAthIonA saMsargamAM AvI, temanI cittasthitine abhyAsa karI, amuka jAtanuM tAraNa kADhIne jaNAvela ke vidyAthInI amuka jAtanI mane bhUmikA hoya te te vidyA levAno adhikArI che ane vidyAne zIkhavanAra paNa amuka eka vizeSa prakAranI bhUmikA dharAvato hoya to te vidyAne zIkhavavAne adhikArI che. jena Agama zrI naMdisUtramAM ane Avazyaka sUtramAM A aMge khAsa carcA Ave che. Ama te naMdisUtrane mukhya viSaya jJAnanI carcA che tathA Avazyaka sUtrane mukhya viSaya AvazyakanI carcA che, tema chatAM zAstrakAre zAstrane prAraMbha karatAM ja vidyAthInI ane AcAryanI kevI manobhUmikA hovI joIe e aMge keTalAMka laukika udAharaNa tathA kathAo ApIne ghaNI spaSTa ane saune samajAya te rIte je hakIkata jaNAvela che te aMge ahIM saMkSepamAM lakhavAnI vRtti che. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu -mahAtsava-graMtha vidyA eTale kevaLa geAkhaNapaTTI nathI, tema kevaLa zuSka vicArasaraNI pArTanuM smaraNamAtra paNa nathI; mAnavanA jIvanaghaDataramAM vidyAnA asAdhAraNa phALe che eTale ja zAstrakAre vidyAthI ane AcAryaMnI manobhUmikA viSe carcA karela che. zarUAtamAM cegya ne aceAgya vidyAthInI manebhUmikA viSe carcA Ave cheH-- narama kALI mATI hAya ane tenI upara sAdhAraNa varasAda paDe tApaNu enI asara kALI mATImAM UMDe sudhI paheAMce che, te ja rIte vidyAthI narama hAya tA ja tenA upara vidyAnI asara uttama rIte thAya che. narama eTale namra, saraLa ane AcArya-prephesaranI vidyAprApti sAthe saMbaMdha dharAvatI AjJAne vazavatI' hAya, svacchaMdI nahI', eTale vidyAthI'nI maneAbhUmikA sauthI prathama namratAyukta hovI joI e. ceAgya vidyAthI nuM prathama lakSaNa namratA che. ethI UlaTI bhUmikAvALA vidyAthI vidyAprApti mATe ayeAgya lekhAya che, jema kALamIDha paththara upara game teTalA varasAda paDe tepaNa te uparathI bhale palaLeleA dekhAya paNa aMdarathI bhIMjAtA nathI, e ja rIte je vidyAthI atyaMta durAgrahI, akaDa-abhimAnI hAya te bahArathI bhale heAMziyAra dekhAtA hoya yA vAcALa hAya, chatAM tenA citta upara vidyAnI kAMI asara thatI nathI. A jAtanA vidyAthI vidyAnI prApti mATe yeAgya na gaNAya. ghaDA kANA hAya, kAMThA bhAgelA hAya, to temAM pANI kharAkhara TakatuM nathI; gheADuM. ghaNuM Take paNa saravALe te e paNa nIkaLI jAya che, tema je vidyAthI' ca'caLatAne lIdhe kANA ke kAMDAbhAMgalA ghaDA jevA hAya tenA cittamAM vidyA sthirapaNe jAmI zakatI nathI, ane je thADIghaNI vidyA meLavelI hAya te paNa saravALe--eTale ke pAsa thavAnuM kAma pate eTale--cAlI jAya che. A jAtanA vidyAthI vidyA mATe ayeAgya che. je ghaDA tadana sArA-sAjo heAya temAM pANI bhare| teA TIpuMya ahAra jaze nahIM, tema je vidyAthI sthiratAvALA ane ekalakSI hAya tenA cittamAM paDelI vidyA jIvanaparyaMta sthira rahe che ane jarA paNa nakAmI banatI nathI. AvA vidyAthI vidyAprApti mATe yeAgya gaNAya. keTalAka vidyAthI cAlaNI jevA heAya che. jema cAlaNImAM TIpu paNa pANI TakI zake nahIM, tema cAlaNI jevA caMcaLa mananA vidyAthI guru pAse bhale kAna daIne pATha sAMbhaLe, paNa te pATha tenA manamAM jarA paNa TakavAneA nathI, paNa varganI bahAra AvatAM ja te kaheze ke vamAM huM zuM bhaNyA enI mane khakhara ja nathI. AvA vidyAthI vidyA mATe anadhikArI che. netaranuM ghaTTa rIte gUMtheluM pAtra hAya, temAMthI jema TIpuM paNa pANI TapakatuM nathI tema je vidyArthInI manobhUmikA vidyA meLavavA utsAha sAthe ekAgra banI hAya temAMthI AcArya ke zikSake zIkhavela eka paNa hakIkata bahAra cAlI jatI nathI. AveA chAtra vidyAprAptinA adhikArI kahevAya. keTalAka vidyAthIe ghI ke cA gaLavAnI gaLaNI jevA heAya che. gaLaNImAM jema dhIne mela-kITu` ke cAnA kUcA ja bharAI rahe paNa tattvarUpa ghI ke sugaMdhI mITho cA bahAra cAlyA jAya, tema AcArya ke zikSake kahelI vAta ke hakIkatAmAMthI je vidyAthInI manA bhUmikA kevaLa kUcA jevA bhAga sAMgharI rAkhe tevI hAya ane bhaNataranI umadA vAtane mahAra cAlI javA de evI hAya te vidyAthI vidyAnA anadhikArI che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhvI zrI magAvatI zrIjI vidyArthI ane zikSakanI bhUmikA 111 AthI UlaTuM, jema haMsapakSI dUdha ane pANI maLI gayAM hoya chatAM temAMthI mAtra dUdha dUdha ja pI jAya che ane pANI paDatuM mele che, tema je vidyAthI zikSake kahelI vAtomAMthI sArasArarUpa hakIkate tAravIne manamAM saMgharI rAkhe ane pANI jevA bhAgane paDate mele, te vidyAthI vidyAne adhikArI gaNAya. pADe taLAvamAM pANI pIvA paDe che to te badhuM ja pANI DALI nAkhe che, ethI pite khuM pANI pI zakatA nathI tema bIjAM jAnavare paNa cekhuM pANI meLavI zakatAM nathI, tema je chAtra, jyAre pATha cAlato hoya tyAre, pitAnuM DahApaNuM batAvavA zikSakane ADI. avaLI nakAmI vAte pUchI ke nakAmI carcA UbhI karI vargane-pAThane DoLI nAkhe tethI te pate te vidyAne pAmI na zake paNa vargamAM beThelA bIjA jijJAsuo paNa zikSaka dvArA samajAvAtA pAThane pAmI zakatA nathI. A vidyAthI vidyAne mATe pAtra na kahevAya. ethI UlaTuM, jema gheTuM potAnA banne goThaNa nIce nAkhI taLAvanA pANIne DenyA vagara ja pANI pIve che ane bIjAM pazuo paNa cokhkhuM pANI pI zake che, tema je vidyArthI cUpacApa ekAgramana thaIne guru dvArA apAtI hakIkatone sAMbhaLe, grahaNa kare, temAM jarA paNa DoLANa na kare, tethI te pote jarUra vidyAne pAme ane sahAdhyAyIo paNa vidyAne meLavI zake. A vidyAthI vidyAne mATe supAtra lekhAya. macchara mANasane karaDIne tenuM lehI pI pitAne poSe che; Ama te pitAnuM piSaNa karatAM mANasane DaMkha mAryA vinA rahetuM nathI, tema je vidyAthI guru pAsethI vidyA meLa vatAM gurune DaMkha mAre arthAt A te mAtra gekhaNiye che vagere kahI gurunI niMdA kare athavA adhyApakanI sAmuM tiraskArabhAvathI bele te chAtra vidyAne mATe kupAtra che. tethI UlaTuM, jema jaLo mANasane jarA paNa duHkhanI khabara na paDe tema tenuM lohI pI pitAnuM piSaNa kare che, tema je vidyAthI pitAnI bhakti, namratA ane vidyA mATenI khaMta vagere guNethI adhyApakane e vaLage ke ene bhaNAvatAM bhaNatAM jarAya thAka na jaNAya ane UlaTuM te vidyAthI tarapha kheMcAtA ja rahe-A jAtane vidyAthI vidyAne khAsa adhikArI gaNAya. zAstrakAre Ama laukika udAharaNo dvArA vidyArthInI gyatA ane agyatAnuM ghaNuM spaSTa darzana karAvela che. te ja rIte adhyApaka, zikSaka ke gurunI gyatA ane ayogyatA darzAvavA mATe paNa keTalIka uttama hakIkata A pramANe batAvela che - eka lebhI brAhmaNane keI eka dAtAo sastAmAM svarga meLavavA sAru mAMdalI- beThelI ja gAyanuM dAna karyuM. pelA lobhI brAhmaNe dAtAne e paNa na pUchayuM ke A gAya UbhI te kare yA te keTaluM dUdha Ape che? vagere. pachI jyAre ghare laI javA sAru brAhmaNa gAyane pUMchaDe jhAlIne beThI karavA lAgyA, tyAre tene khabara paDI ke gAya te mAMdalI che ane vasUkI gayela che tethI dUdha te ApatI ja nathI. have brAhmaNane ema thayuM ke A balAne koIne taddana sastAmAM vecI mAruM. koI bIje e ja eka lebhiye gharAka maLe. teNe zarUmAM to pUchyuM ke bhAI, A gAyane beThI te kare. paNa brAhmaNe kahyuM ke jema meM kharIdelI che tema ja tamAre kharIdavI paDaze, bIjI pUchaparachanI vAta nathI. pelA leziyAe brAhmaNa upara vizvAsa rAkhIne beThelI gAya taddana pANInI kiMmate kharIdI. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNasmahatsava-graMtha pachI gAyane beThI karavA tenuM pUchaDuM AmaLavA lAge paNa gAya beThI na ja thaItyAre tene khabara paDI ke gAya mAMdI che ane pite sastAmAM levA jatAM chetarAye che. eTale eNe vicAryuM ke huM paNa koI bIjAne Ane vaLagADI dauM. eka bIje gharAka AvyuM, paNa teNe te gAya vize aneka savAle karyA tyAre pelAe kahyuM ke meM jema lIdhela che tema tAre levI hoya to be rUpiyA bhale ochA Apaje! e sAMbhaLIne na gharAka be ke tuM te buddha che, mAre rUpiyA evA harAmanA nathI jethI tArI peThe chetarAuM. A rIte je adhyApaka-zikSaka zAstra ke sAhitya zIkhavatI vakhate vidyArthIne ema. kahe ke bhAI, jevuM huM zIkhyo chuM tevuM meM tamane zIkhavyuM; vidyAthI te bAbata taka kare yA to vizeSa carcA kare to zikSaka ema javAba Ape ke meM to mane jevuM maLyuM tevuM ja zIkhavyuM, e aMge meM paNa mArA adhyApaka pAse kaI taka nahIM karelo athavA vizeSa samajaNa nahIM mAMgelI, eTale tame paNa A aMge koI taka na kare. Ama kahenAra adhyApaka ke zikSaka pelA brAhmaNa je ajJAna che ane bhaNAvavAne adhikArI che. AthI UlaTuM, je zikSaka, I-tapAsIne gAyane dAnamAM lenAra catura brAhmaNanI peThe, potAnA guru pAsethI vidyA meLavatAM mAtra zabdaspazI ja na rahe paNa vizeSa taka ane manana-ciMtana karIne mULa vAta viSe aneka mAhitI meLave ane chAtrone paNa kevaLa zabdaspazI na banAvatAM tarkane upayoga karavAnuM sUcana kare tathA navI navI hakIkatone zodhavAnI taka Ape tathA tulanAtmaka paddhatinI samajaNa ApIne vizeSa zodha karavA preraNuM Ape ane kevaLa prAcIna lokenA zabdo upara ja aMdha vizvAsa rAkhavAnI vAtane gauNa rAkhe, te zikSaka vidyA devAne pUre adhikArI che. vaLI, gurue ke zikSake Apela pAThane jyAre chAtra gokhato hoya tyAre zikSakane ema jaNAya ke chAtra khoTuM gekhe che athavA khoTuM vicAre che tyAre zikSaka vidyArthIne sUcana kare ke-"bhAI, tuM to khoTuM gekhe che ane vicAre che paNa khoTuM !" A sAMbhaLI chAtra ciDAIne kahe ke " sAheba tame ja mane Ama zIkhavela che ane Ama vicAravAnI bhalAmaNa karela che, chatAM tame kema pharI jAo che ane mArI bhUla batAve che ?" A sAMbhaLI zikSaka gusse thaI jAya ane vidyArthIne kahe ke "alyA! tAre bhaNavAmAM dhyAna te rAkhavuM nathI ane mArI bhUla kADhavI che, A tuM nAlAyaka che enI to mane Aje ja khabara paDI."--Ama e bane jhaghaDo UbhuM kare ane na bolavAnuM bolavA mAMDe to evo chAtra to ayogya lekhAya ja, paNa zikSaka paNa vidyA devAnI bhUmikA vagarane che ema samajavuM. AthI viparIta, jyAre vidyArthI zikSakanI saratacUkanI vAta kare tyAre zikSaka namrapaNe ema kahe, "bhAI! saMbhava che ke tane bhaNAvatI vakhate mAruM dhyAna na rahyuM hoya ane beTo pATha apAye hoya tathA Ama ciMtana karavAnI bhalAmaNamAM paNa mArI bhUla thaI hoya, paNa bhAI! kharo pATha Ama che ane tenuM kharuM ciMtana Ama karavuM joIe. -Ama kahenAre A jAtane namra guru ke zikSaka vidyA devAne kharo adhikArI che. A rIte A nAnA lekhamAM ziSya ane gurunI yegyatA tathA agyatA viSe je vivecana paMDita zrI becaradAsajI dezI pAse abhyAsa karatI vakhate mane maLeluM te ahIM rajukarela che. bhUla mATe kSamA mAMguM chuM, tathA bhUlanI mane jANa karavAnI prArthanA karuM chuM. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ snehataMtunA tANAvANu lekhakaH pU. A. bha. zrI vijayamasUrIzvarapraziSya pU.paM. zrI bhadraMkaravijayajInA praziSya pUjya muni zrI dhuraMdharavijyajI kamaLavananA daryane jANe himavarSAe ThIMgarAvI nAkhyuM hatuM ? nayanamane hara sAketanagarInA suMdara rAjamArgo ane enI namaNI zerIe Aje eka vicitra dazyathI virUpa banI gayAM hatAM. eka bAvarI nArI eka puruSanA zabane khabhe nAkhIne zerIo ane rAjamArgo vaTAvIne smazAnabhUmi tarapha nAsI rahI hatI-jANe keI mahAbhaya pAchaLa paDI hoya ane enAthI nAsI chUTavA mathatI hoya ema e jhaDapathI cAlI jatI hatI. enA paga jANe dharatIne sparzatA ja na hatA. ane pUrNa kAya puruSanA zabane bhAra ene jarAya thakavata ne hate. e zabanuM beDoLa rUpa ane emAMthI prasaratI durgaMdha paNa ene akaLAvI zakatAM na hatAM. enA aMtaramAM te eka ja raTanA hatIH kyAre dayA-mAyA vagaranAM mAnavIothI UbharAtuM A nagara dUra thAya ane kyAre huM mArA A priyatamanI sAthe vanavagaDAnA vairAna, zAMta, ekAMta sthAnamAM jaI pahoMce. tamAzAne teDAnI jarUra na hoya ? e jyAM jyAMthI pasAra thatI tyAM tyAM nagaranAM nara-nArIo TeLe vaLatAM. keI enI vedanAbharI dazA joI karuNAbharyo nisAso nAkhatAM te kaI vaLI bhUtane vaLagADa vaLage hoya evI gahalika jevI enI dazA joIne katUhalane laIne ene upahAsa karavAmAM AnaMda mAnatAM. paNa e nArIne te na e karuNAnI kaI kiMmata hatI ke na lekenA kutUhala tarapha keI aNagame hate. prANapriya patinA vicAramAM enuM saMvedanAtra murajhAI gayuM hatuM. deraMgI duniyAnI paNa ene kazI khevanA rahI na hatI! bhalA evuM te zuM banyuM hatuM ke eka nArI pitAnA patinA mRta dehane UcakIne Ama dara-ba-dara bhaTakatI pharatI hatI? sAMbhaLe tyAre e vAta - Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha sAketanagaranA zramaNa zreSThI bhAre vaibhavazALI puruSa hatA. jevA e rAjamAnya hatA evA ja lekamAnya hatA. emane putra priyaMkara sAce ja, saune priya thaI paDe e rUpa-guNa saMpanna hate. yauvananA uMbare paga mUkatAM mUkatAM te e kAmadeva je phUTaDe ane kAmaNagAro banI gayo hato. pADozamAM ja priya mitra zreNI rahe. vaizramaNa zreSThInA e parama mitra. emane eka putrI. suMdarI enuM nAma. suMdarI te sAce ja sauMdaryanI adhiSThAtrI hatI. sUraja-cAMdAnAM teja laIne senA-rUpAnA rase rasI heya evI tejanA aMbAra relAvatI UjaLI enI kAyA hatI. enA aMga-aMgamAMthI rU5-lAvaNasauMdaryanI AbhA nItaratI. yauvanamAM pravezatI suMdarInI dehavallarI jANe ratine sauMdaryabhavane mAta karI rahI! - priyaMkaranuM taravaratuM yauvana, suMdarInuM rasajharatuM yauvana jANe yauvana yauvanane aNusAMbhaLyo sAda daI rahyuM. bannenAM aMtaranI aNakathI kathA banenAM mAtA-pitAnAM aMtarane sparzI gaI. mAtA-pitAe anumati ApI; priyaMkara ane suMdarI lagnabaMdhanathI baMdhAIne ekarUpa banI gayAM. jANe be dehamAM teo prANanuM adbhata racI rahyAM ! snehanI saritAmAM snAna karatI e jugalajoDIne joIne jagatanI AMkha TharatI! paNa premanA devatAe thoDA ja vakhatamAM e jeDInI AkarI kasoTI zarU karI ? priyaMkara khUba mAM paDI gayA. auSadha-upacAra ane vaidanI te tyAM kaI kamI na hatI, ane suMdarInI sevAcAkarImAM paNa kazI ja khAmI na hatI, paNa rega kaIka evuM vikarALa rUpa laIne Avyo hato ke jemajema upacAro AgaLa vadhatA tematema rega paNa ugra banate jato hato! suMdarInI ciMtAne kaI pAra na hato. enI vedanAne keI avadhi nahetI rahI. e pote ja jANe jIvaleNa vyAdhinI asahya vedanA anubhavI rahI: na khAna-pAna, na UMgha-ArAma, na sukha-cena! e priyaMkaranI pIDA jotI ane enuM aMtara becena banI jatuM. amaMgaLa bhAvIne vicAra enA haiyAne levI mUkato. e to priyaMkaranI sevA ane priya karanA maMgaLa sivAya bIjuM badhuM ja visarI gaI hatI. enuM roma roma mAre priyaMkara kayAre jaladI sAjo thAya enI ja mALA jayA karatuM hatuM. paNa vaidyonAM nidAna, auSadhanA upacAra ane suMdarInI sevA-e badhAMyane kamanasIba bhavitavyatAe niSphaLa banAvyAM! bharyAbharyA gharane sUnuM banAvIne ane sau svajanane vilApa karatAM mUkIne priyaMkara cAlato thaye ! sAthe jANe e zANI suMdarInI buddhine hasta ! DIvAra te suMdarI sarvanAzanI kAramI vedanA anubhavI rahI : ene priyaMkara ene ekalI-alI-rajhaLatI mUkIne svarganAM sukha mANavA cAlyA gaye? have mAruM koNa? pitAnA vaidhavyanA vicArathI e paLavAra stabdha banI gaI. bIjI ja paLe enA aMtaramAM asahya kaDAke thaye ane enI sUdhabUdha sarva harAI gaI! ene suMdara cahero vikarALa banI gayuM. enA romaroma upara jANe bahAvarApaNanI asara vyApI gaI. suMdarI priyaMkaranA dehane vaLagIne jANe hajIya enI sevA-suzraSA karatI hoya evA cenacALA karavA lAgI ane babaDavA lAgI : "mArA nAtha! mArA svAmI ! tamane hamaNuM sAruM thaI jaze. tame ciMtA na karaze. huM jIvatI chuM tyAM sudhI koIthI tamAro vALa paNa vAMke thaI zakavAne nathI!" Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI radharavijayajI : snehata'tunA tANAvANA 115 sudarInuM e rUpa joI svajanA zeha khAI gayA A suMdarI! paNa kAI kaI khelI zakayu' nahI'. vAtAvaraNamAM jANe asahya stabdhatA chavAI gaI! theADI vAre sau stabdhatAmAMthI jAgyA ane priyaranA aMtima sa`skAranI taiyArI karavA lAgyA. e taiyArI paNu:thaI cUkI. have te zamane madhavAmAM Ave enI ja rAha jovAtI hatI. svajanA badhA bhegA thaI gayA hatA. paNa suMdarIne e zakha pAsethI dUra kevI rIte karavI ? ane e kAma koNa kare? thADI vAra teA A mATe koI hi'mata karIne AgaLa na AvyuM. paNa zabane Ama ne Ama gharamAM keTalI vAra rahevA:dyaI zakAya ? chevaTe be jaNA hiMmata karIne zamanI pAse gayA, ane zabane gADha AliMgana daI ne kheDelI sudarIne dhImethI dUra karIne zakhane UMcakavAnI taiyArI karavA lAgyA. paNa emanA sparza thatAM ja suMdarI vIklI vAghaNanI jema tADUkI UThI : " khakharadAra, mArA priyaMkarane hAtha aDADayo che te!! huM jANuM chuM, yamarAjanA dUta banIne tame badhA mArA priya'karanA prANa haravA AvyA che ! paNa huM jIvatI jAgatI beThI chuM tyAM sudhI mArA svAmIne koI kazuM nahI' karI zake ! cAlyA jAe pApiyAe ! amane herAna na karo !'' suMdarInI siMdUra jharatI AMkhe ane ene vikarALa cahero joIne AvanArA pAchA haThI gayA, bhaya khAI gayA. saune sukumAra saudaryavatI suMdarImAM Aje ca'DInu' bihAmaNuM svarUpa dekhAyu'! sau vimAsaNamAM paDI gayA : AvI pAgala nArIne kANu samajAve? koI ne kaI mAga na sUjhayA. sau ekabIjAnI sAme joI rahyA. vaizramaNa zreSThI ane priyamitra zreSThInA du:khane koI avidha na hatI. ekanA prANapriya putra akALe maraNa pAmyA hatA; bIjAnI kusumakaLI jevI UcharatI putrInA mAthe vaidhavyane vajrapAta thayA hatA. adhUrAmAM pUruM... suMdarI nehaghelachAne paravaza banIne sAnabhAna kheAI beThI hatI--ALA ghA upara jANe mIThuM chaMTAyuM hatuM ! chevaTe priyamitra zreSThI manane kaThaNa karIne suMdarInI pAse gayA. emaNe suMdarInI pAse besIne enA mAthe vAtsalyapUrvaka hAtha pheravyA. paNa zuM kahevu e mATe emanI jIbha te UpaDatI ja na hatI ! suDharI paLavAra kaIka zAtA anubhavI rahI; pitAnI sAme Tagara Tagara joI rahI. svajanAne lAgyuM' ke vAta kadAca ThekANe AvI jaze. pitAe acakAte acakAte kahyu: " beTA, aMdara eraDAmAM tArI mA pAse jA, ane amane amAru kAma karavA de! kevI zANI mArI dIkarI! " " tamAre zuM kAma karavu' chu'? ane emAM huM kayAM ADe Avu' chu' ? '" suMdarIe vicitra prakAranA cALA pADatAM kahyuM. " A priyaMkara gujarI gayA che. emanA mRta dehane vaLagIne AvI rIte kaI besI rahevAya ? leAkeA hAMsI kare! jA, tArI mA aMdara tArI rAha jue che, ' suMdarIe cIsa pADIne kahyuM : " kANu, mArA priya'kara gujarI gayAM ema tame kahe che? huM jIvatI he|" ane e mare e bane ja nahIM! tame badhA juThThA che ane mArA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahesUvAra svAmIne mAravA beThA che! enA badale tame ja badhA mare ne! mAre priyaMkara to se. varasane thaze! juo, e mane kaMIka vAta karavA mAge che! dUra haTI jAo tame badhA." pitAnuM haiyuM bhAMgI gayuM arere, piyaNa jevI putrInuM A te kevuM durbhAgya ! vaizramaNa zreSThI ane bIjAnI samajUtI paNa nakAmI gaI suMdarI priyaMkaranA zabathI tasubhAra paNa AghI na khasI. have zuM karavuM enI sau lAcArI anubhavI rahyA. dhIme dhIme svajane vidAya thayA. bAkI rahyA be gharanA svajane. gAma AkhAmAM suMdarInI nehaghelachAnI vAta pasarI gaI. banne mitra-vevAIoe mana vALyuM ke duHkhanuM osaDa dADA ! vakhata vItaze eTale ApoApa suMdarInuM bhAna ThekANe Avaze. paNa emanI e AzA ThagArI nIvaDI : ghaDI vItI, prahara vIye, divasa paNa Athame, chatAM suMdarI tyAMthI beThI na thaI te na ja thaI! pachI te zaba gaMdhAvA lAgyuM ane svajane vAre vAre samajAvavAne badale satAmaNI karavA lAgyA. chatAM suMdarIne priyaMkara marI gayo che e na samajAyuM te na ja samajAyuM ! ene to daDha AsthA hatI ke mAre priyaMkara mare nahIM ane mane ekalI mUkIne kyAMya jAya nahIM. A badhA mArA verI banI beThA che! maMtra-taMtravAdIonA prAge ane sukhIenI niMdA paNa nakAmAM nIvaDayAM! chevaTe sagAMonI satAmaNuM asahya banI eTale priyaMkaranA zabane UcakIne khabhe nAkhIne e ghara choDIne cAlatI thaI. ghara ene mana smazAna jevuM akAruM thaI paDayuM hatuM; e atyAre smazAnanI bhUmine jhaMkhatI hatI ane nagaranI zerIo ane nagaranA rAjamArgo vIdhIne jhaDapathI samazAna tarapha jaI rahI hatI. A kautukane jenArAone kaMI pAra na hatuM, paNa enA mArgane rokanAra tyAM koI na hatuM ! suMdarIe to smazAnamAM vAsa karyo hato, paNa enI kahAnI ghara gharamAM cAlatI hatI ! - priyaMkara ane suMdarInAM mAtA-pitAnI dazA to karuNAneya AMsu Ave evI thaI gaI hatI : kevI zANI-samajaNa dIkarI! ane ene ke bhayaMkara vaLagADa vaLagyuM hatuM ! bhUta-DAkaNane vaLagADa paNa AnA karatAM sAra! | zaba te durgadhane pUDa ane kIDAonuM dhAma banyuM hatuM. paNa suMdarIne na enI keI sUga hatI ke na enuM jarAya vismaraNa thatuM hatuM! e te AThe prahara ane sAthe ghaDI enI pAse ja besI rahetI ane jANe bImAra priyaMkaranI sevA karatI hoya evA ja cALA karyA karatI. enAM UMgha ane ArAma, kSudhA ane tRSA harAI gayAM hatAM. enuM pitAnuM ja rUpa evuM bihAmaNuM banI gayuM hatuM ke bhaya paNa enAthI jANe so gAu nAsato! - priyaMkara vagaranA jIvananI e kalpanA ja nahotI karI zakatI. ane ciraMjIva premanI bhramaNAmAM e eka atikaruNa maNanI jALa racI beThI hatI ke "mAro priyaMkara te amara che! e mRtyu pAmI zake ja nahIM !" AvI premadIvAnI nArIne keNu samajAvI zake ke ene priyaMkara kyArane ene cheDI gayo che? Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu. zrI dhuraMdharavijayajI nehataMtunA tANAvANa 117 chevaTe kaMI ja upAya bAkI na rahyo eTale suMdarI ane priyaMkaranA pitAe rAjadarabAre madana rAjA pAse dhA nAkhI: "mahArAja ! kRpA karo ane amane amArI A upAdhimAMthI ugArI le. na suMdarInuM duHkha joyuM jAya che, na lekaniMdA baradAsta thAya che. priyaMkarane te have A duniyA sAthe kazI levAdevA nathI rahI, paNa enA vikRta thayelA zabane joIne haiyuM hAthamAM nathI rahetuM! he bhagavAna, A te ke pApane vipAka! mahArAja, Ane upAya satvara jo ! amArA mATe te jIvavuM harAma banI gayuM che." madana rAjA A karuNa-dAruNa kathA sAMbhaLIne lAgaNIvaza banI gayA. paNa AmAM zuM karavuM e emane paNa na sUjhayuM: kaI cera ke khUnI hoya to ene kedamAM purAya, sajA paNa karAya; paNa AvI bhAnabhUlI nArInI sAna kevI rIte ThekANe lAvI zakAya ? yuvarAja anaMgakumAra pAse ja beThe hate. hato te e rAjakumAra ane zurAtana enA aMgaaMgamAM UbharAtuM hatuM : bhAre taravariyA yuvAna! paNa enA aMtaramAM karuNAne vAsa hate. keInuM thoDuM paNa duHkha che ane enuM haiyuM mAkhaNanA piMDanI jema ogaLavA lAgatuM. ene ema ja thatuM ke huM evuM te zuM karuM ke jethI A duniyAnuM duHkha dUra thaI jAya-jANe koI pUrvabhavanA karUNA-mahAkaruNAnA sAdhaka saMte rAjakumAra rUpe dharatI upara avatAra dhAraNa karyo hate. eNe pitAne kahyuM: "pitAjI, meM A saghaLI vAta jANuM che. premapizAcanA vaLagADe AvI zANuM nArIne ghelI banAvI dIdhI che. ene A vaLagADa zikSAthI ke lAlacathI nahIM paNa buddhipUrvakanA sahAnubhUtibharyA prayatnathI ja dUra thaI zakaze. ApanI anumati hiya te A kArya karavA taiyAra chuM." rAjAjIe prasanna thaIne kahyuM: "kumAra, AvA vicitra kAmanuM jokhama kheDavAnI tane AjJA ApatAM manamAM saMkeza thAya che. paNa prajAnuM duHkha ApaNe dUra na karIe te bIjuM keNa kare? AmAM pAchA rahIe te ApaNe pharaja cUkyA gaNAIe. tane mArI anumati che. yaMgya lAge te upAya dvArA suMdarInuM gAMDapaNuM dUra karIne ApaNuM nagaranI zebhA samA A zreSThIo upara upakAra kara!" anaMgakumAre pitAnI AjJA zire caDAvI. satkArya karavAno avasara maLyAthI e AnaMda anubhavI rahyo. smazAnamAM have ekanA badale be ghelAM bhegAM thayAM hatAM! ke e joyuM ke pelI nehaghelI suMdarI priyaMkaranA saDatA-gaMdhAtA zaba pAsethI hajI paNa paLabhara mATeya AdhI jatI ja nathI ! tyAM vaLI e ja ThekANe evI bIjI balA AvI pahoMcIH eka cIMtharehAla meghe puruSa eka rUpALI strInuM zaba laIne smazAnamAM jaI pahoMce, ane jANe e strI jIvatI hoya e rIte ja enI AgatAsvAgatA karavA lAge ! kaI pUchatuM te e ajaba cenacALA karIne eTale ja javAba ApatAH "A to mArI prANapriyA mAyAdevI che ! bevakUpha duniyA ene mArI nAkhavA beThI che ! paNa mArI jue to kharI !" ane pUchanArA bhaya pAmIne cAlatA thatA ! Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-2the suMdarInI najara e pAgala puruSa upara paDI, paNa enI sAthe vAta karavAnuM ene mana na thayuM. pele pAgala paNa enI sAthe kazuM na bolyA. be dIvAnAonI vacce jANe maunanI dIvAla caNAI gaI! eka Akhe divasa Ama ne Ama ekabIjAne jovAmAM ja vItI gaye! paNa banAva e vicitra hato ke jIbha saLavaLyA vagara rahI na zake. zabanI sAthe hAvabhAva ane vAta karatA pelA pAgalane joIne, jANe pite DAhI hoya ema, suMdarIe pUchyuM : "Arya ! tame A zuM karI rahyA che?" tAre enI zI paMcAta ?" pAgala puruSe ene tarachoDI nAkhI. "paMcAta te kazI nathI. toya jarA vAta te kare, A koNa che?" suMdarI utsukatA anubhavI rahI. are bAI, tuMya kharI lapiyaNa che ! A koNa ane huM e jANIne tAre zuM kAma che ? tuM tAruM ja saMbhALI zake te ghaNuM !" pAgale suMdarIne uzkeravA kahyuM. paNa kharI vAta karavAmAM tamAruM jAya che zuM ? be mAnavI bhegAM thAya tyAre ekabIjAne kaMI pUchekare emAMya tamane vAMdho !" pilA purave nehanI ghelachAnA zALA karatAM rahyuM : "je ne bahena, A mArI sevAgiNI priyatamA che. je te kharI enuM rUpa! adekhI duniyAthI e dekhyuM jatuM nathI. eka vAra e thoDIka mAMdI paDI te badhAM kahevA lAgyAM, A tArI vahu marI gaI che ! ane badhAM ene samazAnamAM laI javA taiyAra thaI gayAM. luccA nahIM te ! emanI AvI vAta sAMbhaLIne huM gabharAya, ane emanAthI mArI jAtane ane mArI priyAne bacAvavA ahI ekAMtamAM nAsI Avyo! ahIM badhuM salAmata che." . suMdarI te have DAhI DAhI vAto karavA lAgI : "bhAI, tame ahIM mArI bhAbhIne laIne nAsI AvyA te bahu sAruM karyuM. pApI ane juThThA lake have tamane kaMI nahIM karI zake. baLI e lokonI duniyA !" dhImedhIme be gAMDAo vacce mitratA baMdhAtI gaI ane vizvAsa vadhate gaye. lekethI dUranI A duniyAmAM beya sarakhAM dukhiyArAM hatAM! eka vAra puruSe mamatA batAvIne pUchyuM: "tAruM ane mArA A banevInuM nAma te kahe." suMdarIe pitAnAM nAma kahyAM. pelA puruSe potAnI priyatamAnuM nAma mAyAdevI kahyuM. pachI te ekabIjAM ekabIjAnA jaNane sAcavavAnuM bhaLAvIne AghApAchAM paNa thavA lAgyAM. A badhI yukti anaMgakumAre karI hatI. ane dhIme dhIme e saphaLa thatI jatI hatI. ene te game tema karIne suMdarIne uddhAra kare te ane enAM mAtA-pitA ane sAsu-sasarAnuM duHkha dUra karavuM hatuM. e mATe eNe smazAnane vAsa svIkAryo hate. e khUba caratApUrvaka pitAnI yojanAne AgaLa vadhAravA lAgyo. premanI dIvAla vAthI paNa majabUta hoya che. game tevA kaSTa sAme paNa e TakI rahe che. paNa premamAM bevaphAInI AzaMkA samI nAnI sarakhI kAMkarIne bhAra e jhIlI zakatI nathI. nehamAM jAMka zaMkA UbhI thaI ke neha jamInadosta ! Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu zrI puraSaravijayajI nehatatunA tANAvANA 119 'anaMgakumAra A vAta barAbara jANato hato. eNe eka vAra khUba uzkerAyelA svare suMdarIne kahyuM: "have mAre ahIM nathI rahevuM, huM Aje ja bIje cAlyuM jaIza." AzcaryathI camakIne suMdarIe pUchayuM : "kema, evuM te ekadama zuM thayuM ? " "are! zuM thayuM zuM! Aje tuM bahAra gaI hatI ane huM jarAka Agho hato evAmAM mArA kAne keInA hAsyane avAja athaDA. huM camakI gaye, ane meM joyuM ke tAre priyaMkara mArI mAyAdevI sAthe chAnIchAnI vAta karato hato ane cenacALA karato hato. ane beya hAMsI-ThaThThAmAM jANe badhI lAja-zarama khAI beThAM hatAM ! huM pAse Avyo ke beya cUpa! bahena, je AvuM ja cAlyA kare che to kekavAra raMDAI ja jAuM ne! naphaphaTa puruSane pArakI strIne upADI jatAM zI zarama ?" - suMdarI paLavAra te ghAvala mRgalInI jema taraphaDI rahI. ane pachI enuM magaja kodhane vaza thaI gayuM. ene priyaMkara upara khUba tiraskAra Avyo ke jenA mATe huM ATaATalAM duHkha veThuM chuM te A bevaphA ! anaMgakumAranI yuktinuM tIra barAbara kAma karI gayuM hatuM. paNa e vakhate eNe suMdarIne samajAvIne zAMta pADI. paNa have kAma pUruM karavAnI ghaDI pAkI gaI hatI. suMdarInuM mana nehanI ghelachAnA vaLagADathI mukta thavA lAgyuM hatuM. bIje divase suMdarI jarAka AvI gaI ke anaMgakumAre banne zabAne upADIne pAsenA kUvAmAM nAkhI dIdhAM; ane pachI potAnI jagAe AvI pika mUkIne revA beThe ! saMdarI deDatI deDatI pAchI AvI. joyuM te eka zaba tyAM na maLe, ane mAyAno pati tyAM vilApa karato beThe hate ! e te hebatAI gaIH paLavAramAM A zuM thaI gayuM? suMdarIe bahu bahu kAlAvAlA karyA tyAre anaMgakumAre kahyuM : "bahena, tane zuM kahuM? tuM Ama gaI ane huM jarA pelI bAju gaye, evAmAM, mArI najara cukAvIne, beya nAsI gayAM ane huM AMkhe caLato rahI gayo ! mAruM te badhuMya lUMTAI gayuM ! have huM ekale zuM karIza ane kema karI jIvI zakIza ?" suMdarInA gAMDapaNanuM jhera have UtarI gayuM hatuM. eNe lAgaNIbhInA sAde kahyuM : bhAI, huM tArI bahena jIvatI-jAgatI beThI chuM, pachI tuM ekale zAne ? e benAM manamAM pApa vasyuM hatuM ! evAM pApiyAM te nAsI gayAM ja sArAM! emanAM karyA e bhegavaze ! ApaNe beya bhAIbahena vItarAga bhagavAnanuM nAma laI ApaNuM bhaluM karIzuM!" agakumArane je joItuM hatuM te maLI gayuM. tarata ja bane smazAnamAMthI pAchA pharyA. pAchAM pharatI vakhate anaMgakumAre suMdarIne dharmanI kaMI kaMI vAto karIne enI dharmazraddhAne daDha banAvI. anaMgakumAra barAbara samajato hatuM ke AvI nAnI vayanI vidhavA nArIne mATe dharmanA Azraya sivAya bIjo eka paNa taraNe pAya na hata; ane ene AdhAre ja enA jIvananI pavitratA sacavAI rahevAnI che. pitAnI vAta suMdarIne samajAvavAnI anaMgakumArane atyAre je senerI taka maLI gaI, ene eNe pUrepUro upayoga karI lIdho. game tema karIne pArakAnuM bhaluM karavuM e ja jANe enuM jIvanakArya banI gayuM hatuM; pArakAnA bhalAmAM ja e pitAnuM bhaluM jete. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNe mahesANA - suMdarI paNa supAtra nIvaDI. anaMgakumAre kahelI dharmanI vAta ane hitazikhAmaNe eNe pitAnA hRdayakoLAmAM saMgharI lIdhI. ane, kathA to ema kahe che ke, enA pratApe suMdarInA aMtaramAM samyagdarzananI prAptine apUrva prakAza relAvAne prAraMbha thayo. suMdarI sAva badalAI gaI. dehanI suMdarI have hRdayanI suMdarI banavA tarapha vaLI gaI! sAketanagarIe te divase bIjuM kutUhala dIThuM : nehaghelI suMdarI zANI banIne nagaramAM pAchI pharatI hatI ! svajane harSaghelAM banI ene AvakArI rahyAM. anaMgakumAranuM dharmakArya saphaLa thayuM. sarvatra ene jayajayakAra guMjI rahyo. e vAtane yuganA yuga vItI gayA, chatAM lAgaNInA taMtu nirmULa na thayA. bhUtakALanI e kathAne taMtu samayanI sAthe A rIte AgaLa vadhe che -- yuvarAja maNirathakumAra jaba zikArI hato. UDatAM paMkhIone pADI devAM ane tIra vege doDatAM pazuone ghAyala karavAM ene mana ramatavAta hatI. e dhAryA nizAna pADate ane bhalabhalAM vikarALa pazuone paDakAratAM paNa kyAreya pAcho na paData. e je nizAnabAja hato e ja zaktizALI ane hiMmatema hatuM. zikAranuM vyasana jANe enA romaromamAM vyApI gayuM hatuM. e kAkaMdInagarInA rAjA kaMcanarathane putra hato. rAjAjI haMmezAM yuvarAjanA A vyazanathI khUba ciMtita rahetA zikAramAM jAnanA jokhamanI ciMtA te kharI ja, uparAMta e vyavasane vaLagelAM bIjAM durvyasanane lIdhe jiMdagI AkhI jANe durgaNonuM ghara banI javAne bhaya hato. A durvyasanI yuvarAja kevI rIte rAjapATane sAcavavA zaktizALI bane ? rANI iMdIvara paNa pitAnA putrane mATe rAta-divasa ciMtA karyA karatI. - rAjA, rANuM ane pradhAna vagere sau A durvyasanathI pAchA vaLavA maNirathakumArane ghaNuM ghaNuM samajAvatA, paNa kAInI vAta e kAne dharato nahIM-jANe, kaI bhUtanA vaLagADavALA mAnavInI jema, ene zikArane vaLagADa ja vaLagyo hato, ane ene e pote parAdhIna banI gayA hatA. zikAre caDyA vagara ene cena ja paDatuM na hatuM. e badhAMya jaMgalone bhomi banI gayuM hatuM. e je jaMgalamAM zikAre ja tyAMnAM pazuo, jANe jaMgalamAM dAvAnaLa saLagI UThaDyo hoya ema, trAhya trAhya pikArI UThatAM. pazu-paMkhIono e sAkSAt yamarAja banI beTho hato. e pradezamAM eka kauzAMba nAme vana hatuM. e vanamAM mRga, sAbara, sasalAM jevAM pAmara pazuo vadhAre vasatAM hatAM. kyAMka kyAMka varAha (sUvara) paNa dekhA detAM. Aje maNirathakumAra e vanamAM zikAre jaI caDyo. eNe mRgalAMnuM eka TeLuM joyuM. gela karatuM nAcatuM-kUdatuM e ToLuM joIne maNiratha kumArane AkaDethI magha utArI levA jevuM lAgyuM. tarata ja eNe dhanuSya upara tIra caDAvyuM ane nizAna laIne tIra chUTuM mUkavuM. dhanuSanA TaMkArathI vagaDe gAjI UThyo. mRgalAo bhayabhIta banIne mera nAsI gayAM. eka paNa mRga te divase ghAyala na thayuM ? Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su. zrI radharavijayajI : snehataMtunA tANAvANA 121 mazirathakumAranuM nizAna Aje khAlI gayuM; mAnA, e niSphaLa tIra enA abhimAnI aMtarane ja ghAyala karatu gayuM ! e mAthuM DhALIne vimAsI rahyo H Aje A kevu* Azcaya ! ceADI ja paLe| pachI eNe mAthu' UMcu' karI sAme najara karI te enA karatAMya mATuM Azcaya sAme khaDu' hatuM: dhanuSyanA TaMkArathI bhayabhIta anIne nAnAM-moTAM badhAMya mRgalAM tyAMthI nAsI gayAM hatAM, paNa eka sukumAra mRgalI miNurathakumAra tarapha ja peAtAnI AMkhA sthira karIne svasthapaNe tyAM khaDI hatI ! ene atyAre kAI paNa bhaya satAvatA na hatA; jANe pAtAnA AMgaNAmAM sahIsalAmata heAya evI niyamanIne e UbhI hatI. maNirathakumAra paNa enI sAme paLavAra animeSa netre joI rahyo. khIjI paLe ene vicAra AvyA kadAca e bheALA pazunA aMtaramAM bhayanI stabdhatA vyApI gaI hAya ane, enAM gAtro zithila thaI javAne kAraNe, e cAlavA-doDavA azakta banI gaI hAya! e dhIme pagale mRgalI tarapha AgaLa vadhyA, paNa mRgalI teA hajIya enI sAme najara TheravIne ja khaDI hatI. maNaratha mRgalIne papALavA lAgyA. mRgalI enI sAthe gela karavA lAgI. mRgalInI AMkhe lAgaNIthI kaMIka bhInI khanI gaI. e joI ne maNirathakumAranI AMkheAmAM paNa jaLajaLiyAM AvI gayAM. AjanA divasa bhAre vicitratA laIne UgyA hatA. jANe zikAra karatAM karatAM Aje enuM aMtara ja vIMdhAI gayuM hatuM, ane emAMthI dayA, mamatA, karuNAnA sAva aparicita rasa jharavA lAgyA hatA. AvI lAgaNIzIlatAnA bhAra enuM kaThAra haiyuM na uThAvI zakayuM. e pAcho kIne cAlavA lAgyA tA pelI mRgalI paNu, jANe enI sAthIdAra hAya ema, pAchaLa pAchaLa AvavA lAgI. jANe e mRgalInI mUka vANI enA aMtarane jagADI gaI hAya ema maNirathakumAre peAtAnA dhanuSa ane tIranA TukaDA karIne krU'kI dIdhA; ane havethI phAI paNa jIvanA zikAra nahI karavAnI pratijJA karI! paNa hajIya enA aMtarane nirAMta na vaLI : vArevAre enA aMtaramAM eka ja savAla UThatA hatA ke A mRgalIne ane mAre evA te kevA sa'kha'dha haze ke mArA jevA krUra mANasathI bhaya pAmIne nAsI javAne badale mArA najIkamAM rahevAmAM ja e zAtA anubhave che? paNa enA uttara maLavA sahelA na hatA. ane A prasaMganA bhedya meLavyA vagara enA cittane nirAMta paNa thavAnI na hatI. e tA UMDA vicAramAM UtarI gayA. vicAra karatAM karatAM ene nagaramAM khelAtI vAta yAda AvI ke Aje sarvajJa bhagavAna mahAvIra nagaranA udyAnamAM sameAsaryAM che. e mahAjJAnI bhagavAna bhalabhalA koyaDAnA bheda ukelI Ape che. ane maNirathakumAre bhagavAnanA samavasaraNa tarapha jhaDapathI paga upADavA. enA aMtaramAM atyAre eka ja jhaMkhanA hatI ke kayAre prabhu pAse pahoMcu' ane kacAre A vAtane mama pADyuM. bhagavAna mahAvIranI dha dezanA pUrI thaI ane padA vIkharAI gaI, paNa rAjA ka'canaratha peAtAnI rANI sAthe tyAM ja besI rahyA. emane te rAjyanA ane yuvarAjanA bhAvInI ci'tA haMmezAM satAvyA karatI hatI. emaNe bhagavAnane prazna karyuM : "bhagavAna ! 1. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 mArA putra maNirathakumAra bhavya che ke abhavya ? enu` bhAvI kevuM che " * bhagavAne uttara ApyA : " rAjana, tamArA putra bhavya che eTaluM ja nahI, e A bhave ja meAkSanA zAzvata sukhanA adhikArI banavAnA che. atyAre e A tarapha ja AvI rahyo che, ane enI sAthe eka mRgalI paNa ahI' AvI rahI che! " zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu mahatsava-graMtha bhagavAnanI vANI pUrI thaI ane mithakumAra ane mRgalI tyAM AvI paheAMcyAM. maNirathakumAra bhagavAnanA caraNAmAM jhUkI gayA. rAjA-rANIe joyuM ke ene avatAra ja badalAI gayA hatA! emanAM aMtara zAMti anubhavI rahyAM. pachI maNirathakumAranI jijJAsAne pUrI karatAM bhagavAna mahAvIre karuNAbharyAM svare kahyuM : "mahAnubhAva, snehataMtunA tANAvANA bahu majabUta heAya che; ane yugeAnA yugA vItavA chatAM e nAza pAmatA nathI. enA rahasyane pAmavAnu badhAne mATe sahelu` nathI.'' kumAra prabhunI vANIne hRdayanA kaceALAmAM jhIlI rahyo. bhagavAne vAtanA bheda khullA karatAM kahyuM : " kumAra, yugeAnA yugA pahelAMnI vAta che. tyAre tArA jIva, mArA jIva ane A mRgalInA jIva snehanA sukeAmaLa chatAM atUTa aMdhanathI khaMdhAyelA hatA : tuM tyAre suMdarI nAme strInA avatAre hatA; mArA AtmAe e samaye ana'gakumAranuM khALiyu* dhAraNa kareluM hatuM; ane mRgalI te kALe zreSThIputra priya"karanA avatAre hatI. priyaMkara ane suMdarI vacce tyAre pati-patnI rUpe avihaDa sneha hatA. jugajuga vItyA pachI Aje verAna vagaDAmAM snehanA e taMtu A mRgalImAM sajIvana anyA ! saMsAranAM mAha-mAyAnAM baMdhana AvAM atUTa ane yugAnA yugeA sudhI TakI rahe evAM heAya che. je dharmAtmA sayamane mAge samatAnI ArAdhanA karI, keAIneya nukasAna karyA vagara, e baMdhanathI mukta thAya che te meAkSanA anaMta AnaMdanA adhikArI bane che. ' maNirathakumAra prabhunI vANIne abhinaMdI ane abhivI rahyo. eNe sadAne mATe bhagavAna mahAvIranA caraNamAM peAtAnuM sthAna ceSI lIdhuM * A kathAmAM bhAI zrI ratilAla dIpacaMda desAI e keTalAka pheraphAra karIne ene maThArI ApI che, enI dhanyavAda saha ahI noMdha levI ghaTe che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtanA sAMskRtika ghaDataranAM paribaLo lekhakaH zrI kumArapALa desAI mAnavIe pRthvI para pitAnuM jIvana AvyuM. jIvananA uSa:kALamAM ja eNe bhautika jarUriyAta meLavavAnA prayatna AdaryA. A jarUriyAtone meLavavAnA prayatnanI sAthe sAthe e mana-cittane upayoga kare che, amuka nIti-niyama ghaDe che, pite e niyama pALavAne Agraha rAkhe che ne bIjA pAse paLAvavAno Agraha dharAve che. AmAMthI manamAM eka saMskAra janme che. cittamAM AdratA, manamAM sahabhAva ne samabhAva, ekabIjA tarapha upayegI thavAnuM valaNa vagerethI e saMskRta banavAnI pravRtti tarapha vaLe che. saMsakRti ane tenuM kAma dhIre dhIre mAnavInA jIvanasamagrane A pravRtti ghATa ApavA mAMDe che. AmAMthI e enI jIvanarItimAM amuka mUlya sthApe che. ApaNA vividha saMbaMdho ane emAMya strIpuruSa vaccene lagnasaMbaMdha, emAMthI ekapatnItva ane ethIya ucca bhUmikAe pahoMcatA bhAIbahenane nAte AnA phaLarUpa che. mANasa ene maLelAM mUlyanuM vadhu ne vadhu kheDANa karate jAya che. jo ke prajA pitAnAM mUlyothI vegaLI banI jAya to e nijI sattvathI paNa vegaLI bane che. A mUlya prajAsamUhanuM mAnasika kheDANa karatAM hoya che-jIvanane vadhu ne vadhu zuddha, samRddha ane paripUrNa banAvavA kAje. A prakriyAne pariNAme saMskRtine eka Agavo AkAra ghaDAya che. e AkAra ke eka viziSTa pradeza para mukhyatve AdhAra le che. ane e bhUmi para vasatI prajAnA jIvanamAM sUkSmarUpe AvirbhAva pAme che. eka samAja ke pradezamAM vikasatAM AvAM AgavAM tothI e prajAnuM eka baMdhAraNa ghaDAya che. e prajAmAM eka viziSTa evI jAgRta cetanAnuM sAtatya varatAya che. A bAbate e pradezanA lokone ekatAMtaNe bAMdhe che. A mUlya e samAjanI rItarasame, jIvanapaddhati ane vicArazIlatAne ghATa ApatAM hoya che. eka pradeza ke samAjamAM UgelAM A mUlyane vArase ceDeghaNe aMze kuTuMba, samAja, Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha rAjaya ane copAsanA vAtAvaraNa pAsethI maLe che. Ama eka samAje meLavele, khIlavele ane AtmasAt karela mUlyasamudAya te e pradezanI saMskRti. A mUlya samudAyanA ghaDataramAM e pradezanI AjIvikA ane raheThANa mATenI goThavaNa, e prajAnAM mAnyatAo, nirNa, valaNa, ciMtane, khyAla, e samAjanAM naitika ane vyAvahArika dhoraNe, tyAM vikaselI Arthika, sAmAjika, rAjakIya ane dhArmika saMsthAene phALo hoya che. e dharatIe anubhavelA ItihAsanA vArApherA, enAM yaMtra, vijJAne ne dazane tema ja ene sAhitya, saMgIta, citra, zilpa ane sthApatya AdiviSayaka kalAvArase paNa mUlyaghaDataranI prakiyAmAM vatte oche aMze bhAga bhajave che. eka samAja bIjA samAjanA saMparkamAM AvatAM je gharSaNa-samanvayanAM baLo jame che te paNa saMskRtinA ghaDataramAM phALo Ape che. AvAM mUlyathI ghATa pAmelI saMskRtinuM teja ApaNuM jIvanazailImAM UtareluM hoya che. saMskRtinI aMdara A gharSaNa-samanvayanI prakriyA AgavuM mahatva dharAve che. ApaNA jIvananI jema saMskRti paNa satata jIvaMta, parivartanazIla ane vikAsagAmI hAvI joIe. AvI eka saMskRtie bIjI saMskRtinA saMparkamAM AvatAM DaravuM na joIe. saMskRtimAM bIjA pradezanAM-bIjI prajAnAM-mUlyo sAthe samanvaya sAdhavAnI akhUTa jIvaMtatA ane zakyatA paDelI che. paNa je kaI eka saMskRti bIjI saMskRtinA bhaye pitAnA aMge saMkecI pitAnA kocalAmAM purAI rahe to emAM baMdhiyArapaNu Ave. A baMdhiyArapaNuM AkhIya saMskRtine ghATa vagaranI banAvI denArI vastu che. AthI ApaNe ApaNuM mUlyane jagatanI khullI havAmAM jhUmavA devAM joIe. mananAM dvAra vAsI daI pitAnAM ja mUlyamAM rAcatA rahIe te pragati aTakI jAya che. eTalA mATe saMskRtimAM navI bhAvanAo ne navI zene jhIlavAnuM, anubhavavAnuM ane samAvavAnuM sAmarthya hovuM ghaTe. paNa A sAthe parasaMskRtinA prakAzamAM aMjAI na javAya evuM hIra paNa emAM hovuM joIe. je svasaMskRtinAM mUlyano anAdara karI parasaMskRtinI pUjA karavA besI jaIe te ApaNe ApaNA vArasAne tema ja svatvane gumAvI besIe chIe. pariNAme ApaNAM jIvanane dhArI rAkhatAM baLanAM mULiyAM UkhaDavA mAMDe che. Ama saMskRtinuM kAma pitAnuM sattva jALavIne bIjAnA saMparkamAM AvavAnuM ane enA sArabhUta tatvane AtmasAta karI levAnuM che. ApaNA keTakeTalA samartha ciMtakee A heya-utpAdeyanuM kAma bajAvyuM che ! gujarAtanA ahiMsA-karuNApradhAna sarakAre | gujarAtanI bhUmi para aneka prajAo AvIne vasI che ane A bhUmi para vasatI prajAe gharSaNa-samanvayanI prakriyA paNa anubhavI che. gujarAtanI prajAnA baMdhAraNamAM amuka mUlyo vizeSa jaNAI Ave che ane ene lIdhe gujarAtanI saMskRtinA paTa para ahiMsA, jIvadayA ane sarvadharma samabhAvanI bhAvanAnI bhAta vizeSa UpasI AvI che. gujarAtane A saMskAronI gaLathuthI I. sa. pUrve trIjA sikAthI maLelI che; enIya pahelAMthI A saMskAro maLyA hovAnuM saMbhava che. atyAranA prajAjIvanamAM ekarasa banI gayelI dekhAtI A karUNAgAmI sukumAra bhAvanAo saikAo pahelAM A pradezanI vasatInA jIvanamAM otaprota banIne sthira thaI gaI che. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAIH gujarAtanA sAMskRtika ghaDataranAM paribaLe 125 ahiMsAnI bhAvanAne eka viziSTa ane vyavahAru AviSkAra ja jIvadayA ke karuNA che. pitAnA nimitte na keIne haNavuM ke duHkha pahoMcADavuM e ahiMsA ane bIjAnA bhalA khAtara pitAnI jAta ke sarvasvane ghasI nAkhavAmAM AnaMda mAnave te karuNAH Ama ahiMsA ane karuNA eka ja sikakAnI be bAju banI jAya che. AthI A baMne bhAvanAne sAthe jovI e ja cagya lekhAze. I. sa. pUrve ra74-237nA kALamAM thayelA devAnAMpriya priyadarzI mahArAja azokanI cauda AjJAo giranAranA zailakaNa" para AlekhAyelI che. A zilAlekha e gujarAtanA itihAsanI pahelI khIMTI che, te gujarAtanAM saMskArabaLone prathama Alekha che. AmAM prANavadhanI manAI uparAMta prANadhana jALavavAnI darakAra paNa ghaNuM batAvAI che. eka AjJAmAM lakhyuM che : "jyAM jyAM manuSyapAgI ane pazuupacagI auSadha na hatAM tyAM tyAM te maMgAvavAmAM AvyAM ane ropavAmAM AvyAM. jyAM jyAM mULa ane phaLa nahotAM tyAM tyAM te maMgAvavAmAM AvyAM ane ropavAmAM AvyAM. paza ane mANasanA upayoga mATe rastAo upara kUvAe dAvavAmAM AvyA." AmAM mAnavanI sAthe mUMgA prANIonI paNa keTalI badhI khevanA rakhAI che! gujarAte ahiMsA ane jIvadayAnI bhAvanA jIvanamAM anubhavelI, utArelI ane jIvI jANelI che. pazuonI mAvajata karavAnI ane khAsa karIne kheDAM Dherane sAcavavAnI prathAnAM mULa ahIM jaNAya che. atyAranI pAMjarApoLanI saMsthAnAM mULa paNa gujarAtamAM ja che ne! paNa A to beeka hajAra varSa pahelAMnA, pramANamAM najIkanA itihAsayuganI vAta thaI. gurjarabhUmine maLela ahiMsA, jIvadayA ane prANurakSAnI utkaTa tema ja subhaga bhAvanAnA cIlA te, itihAsayugane vaTAvIne, itihAsayuganA cheka AraMbhakALa sudhI athavA te prAgaitihAsika samayanA chellA tabakakArUpa mahAbhAratanA yuddhanA kALa sudhI pahoMce che. jainadharmanA bAvIsamAM tIrthakara bhagavAna neminAtha zrIkRSNanA pitarAI bhAI thatA hatA. pitAnA lagna nimitte vadha mATe bhegAM karelAM mUMgA prANuone ArtanAda sAMbhaLIne nemikumAre lagnanA lIlA tAraNethI pitAno ratha pAcho vALI laIne giranAranI gahana guphAo ane bhayaMkara aTavIomAM tapa, tyAga, saMyama ane titikSAne mArge vairAgyanI sAdhanA karavAnuM maMjUra rAkhyuM hatuM. bhagavAna neminAthe vistArela ane Apela karuNA ane vairAgyane A amara vAra gujarAtanI bhaktizIla, dharmapremI ane pApabhIru prajAe cheka atyAra sudhI sAcavI ane zobhAvI jAya che. eTale, kharI rIte, samrATa azoke te gujarAtamAM ahiMsA ane karuNAnI bhAvanAnuM pUrvabhAratamAMthI pazcima bhAratanA A pradezamAM moTe bhAge punaruccAraNa ane amuka aMze punarujajIvana karyuM; bAkI ahiMsA ane dayAnI A bhAvanA te ghaNA jUnA samayathI gujarAtanI prajAnA jIvanamAM tANuMvANAnI jema vaNAI gaI hatI. zrIkRSNane pazuprema paNa eTale ja jANIto che. jainadharmanI prarUpaNa bhale pUrva bhAratamAM thaI hoya, paNa, samaya jatAM, e sthira thaye pazcima bhAratamAM, khAsa karIne gujarAtanI bhUmimAM, temaja dakSiNa bhAratamAM gujarAtanI dharatImAM paraprAMtanuM A bI rekhAyuM ne phUlyu-phAlyuM e ja enI ahiMsApriyatAne mATe purAve che. kSatrapa samaya daramyAna AvelA yuena zuAMganI pravAsanadhamAM rAjA zIlAditya (pahelA)nI vAta maLe che. A zIlAditya jIvanabhara keI prANIne hAni pahoMcADI na Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-2tha hatI ane pitAnA hAthIo tema ja ghoDAo paNa jIvajaMtunI hiMsA na kare e mATe e temane gALeluM pANI pAvAne Agraha rAkhata. vadhumAM e lakhe che ke enA rAjyanAM pacAseka varSa daramiyAna rAnI pazuo manuSya sAthe haLImaLI jatAM ne ke emane mAratA gUDatA nahIM. itsiMga paNa A pradezane eka rivAja varNavatAM kahe che ke ahIM gALelA pANImAMthI nIkaLatAM jaMtuone pAchAM pANImAM nAkhI jIvatAM rAkhavAno rivAja che. AmAM bauddha dharmanI asara hoI zake. paraMtu jenee A bhAvanAne vyApaka ane prabaLa banAvavAmAM moTo phALo Apyo che. AmAM solaMkI yuganA mahArAjA kumArapAlane paNa Agavo phALo che. mahArAjA kumArapAlanI "amAri-SaNa" e eka moTI sAMskRtika ghoSaNA che. AmAM e azeka karatAM eka DagaluM AgaLa vadhe che. A vize zrI hemacaMdrAcArya emanA dvayAzraya" kAvyamAM seMdhe che: "eNe kasAIothI thatI tathA zikArIo dvArA thatI hiMsA baMdha karI, devatAone maLatA bakarAonA bali paNa baMdha karyA ane mAMsAdinA vecANathI jemanI AjIvikA cAlatI hatI temanI AjIvikA baMdha thatAM teone rAjAe traNa varSanuM dhAnya ApyuM. "amAri-zeSaNane pracAra kumArapAle mAtra gujarAtamAM ja nahIM paNa pitAnA sAmaMte mAraphate pitAnA AkhAya sAmrAjyamAM guMjato karyo hato. mAravADanA cheka dakSiNa bhAgamAM AvelA ratnapuranA zivamaMdiramAMthI ane jodhapura rAjyanA kirADumAMthI maLatA hiMsAbaMdhI pharamAvatA lekhe AnI gavAhI pUre che. A sivAya kAle rAjAo ane rajapUtemAM pracalita evA madyapAna ane mAMsabhakSaNanI badhI pharamAvI hatI ane paradArAgamana ane vratane tyAga karAvyuM hatuM. AthI gujarAtanI prajAmAM dareka anAcAra pratye sAmAnya rIte jovA maLatI tiraskAravRtti mATe ApaNe A rAjavIne zrI sahajAnaMda svAmI sAthe saMbhAra paDe. A ahiMsA ane jIvadayAnI bhAvanA gujarAtanI prajAnA hRdayamAM saikAo sudhI ghuMTAtI rahelI che eTaluM ja nahIM, vyavahAramAM paNa UtarI che. A pradezanI eka vibhUti gAMdhIjIe te ahiMsAnI bhUmikA para ja svAtaMtryanuM AMdolana jagAvyuM. ahiMsA ane vIratA e be bAbatone keTalAka virodhI mAnatA hatA; paNa gAMdhIjIe A tathAkathita virodhI bAbatone bhegI karI eka navuM baLa janmAvyuM. ahiMsAthI bharelI vIratAthI yuddha khelavAnA navA ja pATha gAMdhIjIe zIkhavyA. baLavaMtarAya ThAkare A bhAvanAne gya rIte biradAvI che- "che jaMga sAtvika baLa prakaTAvavAne, cAritrya saumya vrata sAdhu khilavavAne." sAmA para ghA karyA vinA jItavAne bhagavAna buddha ane mahAvIrano prayoga gAMdhIjIe karI batAvyuM. kharekhara te AkhIya gujarAtanI ahiMsA ane karuNAmaya saMskRtinuM sarva gAMdhIjI sAMgopAMga vyavahAramAM utAre che ane AthI emanI siddhi gujarAtanA sattvanuM sAmarthya ane khamIra puravAra kare che. Ama azokanA zilAlekhamAMnI dharmAjJAo kotarAI te dezanA ghaNA khUNAmAM, paNa te UgI te gujarAtanA jIvanamAM ja. ja mitrakakAlIna gujarAta' bhAga 1; le. De. hariprasAda zAstrI, pR. 87-89 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAI gujarAtanA sAMskRtika ghaDataranAM paribaLe 17 gujarAtanI sahiSNutA " saMskRta mAnavane eka bIje mATe puruSArtha che parasparanAM vicAre, valaNe ane mAnyatAo pratye sahimaNutA keLavavAne. gujarAtamAM AvI paradharma ke paraprajA pratyenI sahiSNutA vyApaka rUpe jovA maLe che. pitAne paramamAhezvara kahevaDAvatA keTalAka mitraka rAjavIoe bauddha vihArane chUTe hAthe dAna ApyuM che. selaMkI rAjavIo pitAnA nAma AgaLa umAti-jApAranuM biruda lagADavA chatAM solaMkI yuganA sthApaka mULarAje jene sthAna ane enA putra cAmuMDe vIragaNi nAmanA jaina sAdhune AcArya pada mahotsava karyAne ullekha maLe che. siddharAje viSagumaMdira baMdhAvyA ane neminAthanI pUjA karyAne ullekha maLe che, te zrI hemacaMdrAcArya somanAthanA maMdiramAM mahAdeva-zaMkaranI stuti kare che. mahArAjA kumArapALa parama mAhezvaranI sAthe sAthe paramAtanuM birUda paNa dharAve che. cittoDagaDhamAMthI maLelA lekhamAM digaMbara AcArya rAmakItie zarUAtamAM zivanI stuti karI che. vastupAla-tejapAle masjida baMdhAvyA ane somanAthanI pUjA karI hevAne ullekha maLe che, te putraprApti kAje hiMdu devanI pUjA karatA jagaDuzAnI vAta emanA caritrakAro kazIya TIkA vinA dhe che. kAramAM dukALamAMthI prajAne bacAvanAra jagaDuzAe jImalI masjida baMdhAvI. vAghelA vaMzanA arjunadevanA samayane verAvaLa mAMthI maLela eka lekha somanAtha jevA dharmasthAnamAM paNa paradhamIo pratye keTalI udAratA batAvavAmAM AvatI hatI, te batAve che. nAkhudA pIrejhe somanAthadevanA nagaranI bahAranA bhAgamAM majida baMdhAvI hatI. vaLI,AvI dhArmika bAbatone vahIvaTa musalamAnI jamAta kare evI chUTa paNa hatI. thoDA samaya pahelAM je prajAhadaye mahamUda gajhanInA AkramaNane korI ghA anubhavyo hato, e ja prajAhadaya ATalI udAratA batAve e bAbata ApaNA samAjanuM hRdaya audArya chatuM kare che. jaina saMskRtinA hArdarUpa anekAMtavAde Apela paramasahiSNutA, satyane game tyAMthI svIkAra karavAnI vRtti ane udAratAnA pAThe paNa AmAM seMdhapAtra phALo Apyo che, ema svIkAravuM ghaTe. amadAvAdanI eka masjidamAMthI maLI Avela arabI bhASAmAM lakhAyela eka lekha paNa AnI gavAhI pUre che. A masjidane keTaleka bhAga solaMkI samayamAM baMdhAyelo havAne ullekha maLe che. AthI sAbita thAya che ke musalamAnoe gujarAta jItyuM enI be dAyakA pUrve teo ahIM zAMtithI vasavATa karatA hatA. ApaNe tyAM solaMkI zAsana hatuM e vakhate dakSiNamAM ziva rAjAoe vaiSNavonI kanaDagata karI hovAnA dAkhalA maLe che. gujarAtamAM kaI ziva rAjAe AvuM karyuM nathI. saMjANanA hiMdu rAjAe pArasIone ApelA Azraya ane temane vasavATa kAje ApelI jamInano banAva gujarAtanA sAMskRtika itihAsane eka mahAna banAva gaNAya. AvI rIte paradhamIne pitAnI sAthamAM vasavATa ApyAnA dAkhalA itihAsamAM virala che. gujarAtanI ahiMsAmAMthI gAMdhIjIe eka sAtvika baLa UbhuM karyuM, te gujarAtanI sahiSNutAmAMthI gAMdhIjIe jagatane "vyApaka dharmabhAvanA ne vicAra Apyo. * jagaDucaritra sarga 6, zloka 24. + gujarAtane sAMskRtika itihAsa bhAga 1 le. ratnamaNirAva joTe pR. 114 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava | gujarAtanI A paradharmasahiSNutAnI vRtti kAyaratAne aMcaLa lekhAya to e che, kahevAya. kadAca keI A taDajoDa karavAnI vRttine pitAnI kAyara vRttine DhAMkavAnI vRtti tarIke paNa gaNAve. paraMtu, vAstavika rIte joIe te, gujarAtanI asimatA AnAthI kyAreya ghavAI nathI. AmAM te sarvadharmasamabhAvathI AgaLa vadhI sarvadharmasamabhAva taraphanI gati dekhAI Ave che. Ama A sahiSNutAthI gujarAtane, gujarAtanA dharmone ane e dharmo AcaratI vyaktione joba maLI che. gujarAtanI prajA pramANamAM vadhu sukha-zAMti ane ekhalAsane anubhava mANI zakI che te paNa A kAraNe ja. saMskAraghaDataramAM itihAsa ane bhUgoLane phALe saMskRtinuM pratibiMba itihAsamAM joI zakAya che. ApaNI saMskAritAnI sthiratA ke pragatinI chApa itihAsamAM, bhale jude rUpe paNa, AvirbhAva pAme che. ghaNIvAra te viziSTa vyaktinAM kAryomAM saMskRtinAM AgavAM tattanuM vikasana ke praphullana jovA maLe che. Ama ItihAsa e saMskRtinI ArasI che, to bhUgoLa e saMskRtinA vyaktitvane ghaDanAruM baLa che. jemAM mAnavIne enI AsapAsanI prakRtine pAsa lAge che tema prakRti paNa mAnavIghaDyA ghATa dhAraNa kare che. AthI gujarAtanA vyaktitvane jovA mATe je je bhUmivibhAgoe enA vyaktitvane ghaDavAmAM phALo Ape che te jovA ghaTe--pachI bhalene Aje e gujarAtanI rAjakIya sImAnI bahAra hoya. A mATe atyAre rAjasthAnamAM Avela bhinnamAla ke zrImAlane paNa jovuM ghaTe. gujarAtanI saMskRtinA abhyAsIe gujarAta eTale 20.5thI 24.0 uttara akSAMza ane 692thI 74.9 pUrva rekhAMza sudhIne pradeza nahIM, paraMtu saurASTra ane kaccha sahitane pazcima-hiMdustAnane bhAga evI vyApaka vyAkhyA ApavI paDaze. gujarAtanA sAMskRtika ghaDataramAM subaddha sImADA, phaLadrupa jamIna, lAMbo, thoDAMka baMdarovALo kinAre, niyamita AvatuM comAsuM ane samazItoSNa AbohavA jevA bhaugolika saMgoe paNa keTalAka bhAga bhajavyo che. gujarAtane sAgarakAMThe e enI eka bhaugolika vizeSatA che ane e sAMskRtika ghaDataramAM mahattavanuM baLa banI che. prAgetihAsika kALamAM gujarAtanI dharatI para rahelI nAga prajAnI samudrayAnanI vRtti ane vANijyavRttimAM AnuM pageruM zodhavAnA prayatna thayA che. vaLI prAcIna gujarAtane paradeza sAthe rAjakIya saMbaMdho karatAM vyApArI saMbaMdhe vizeSa hatA. Aje paNa gujarAtIo emanA vepArakauzala ane vyavahArajhINavaTa mATe jANItA che. atyAre te hiMdanuM bhAgye ja evuM kaI gAma haze jyAM gujarAtI vANijya arthe vasavATa karatA na hoya! gujarAtanA vepArIo kunehabAja paNa kharA. gaMbhUya (gabhU) gAmane Thakakura ninaya, jagaDuzA, samarasiMha, zAMtidAsa jhaverI ane dilhInA bAdazAha pAsethI musalamAnoe teDelAM jena maMdiranA jIrNoddhAranuM kharca meLavavAnI vaga dharAvatA amadAvAdanA nagarazeThanA dAkhalA maLe che. Ama samudra ApaNuM vANijyavRtti khIlavI; A vANiye ApaNumAM samAdhAnavRtti ANI. mahAjanasaMsthAne vikAsa gujarAtanI samAdhAnapriya ane kalezathI kaMTALavAnI vRttine lIdhe gujarAtamAM jeTalAM mahAjane khIlyAM che teTalAM bIje kyAMya khIlyAM nathI. A mahAjanasaMsthA gujarAtanuM Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAI gujarAtanA sAMskRtika ghaDataranAM paribaLA 129 eka noMdhapAtra sa MskRtikhaLa che, enuM gaurava che. saMghabaLanA bhAre mahimA A saMsthAmAM jovAya che. keTalIka vAra rAjasattA je kAma lAMbA gALe, moTA kharce ne manasAthe karI zakatI nathI, te kAma A saMsthA alpa samaya ane dravyathI, ane pakSanA satASa sAthe, pUru kare che. mahAjanAe ghaNA vakhata sudhI paradezIone vepAramAM pesavA dIdhA naheAtA, kAsI verajhera para kAbU rAkhyA hatA ne svacchaMda rAjasattAone nAthavAnA prayatnA paNa karyAM hatA. sAmAjika ane vyAvahArika niyame paNa mahAjane ghaDIne paLAvyA hatA. mahAjanA vepAra upara verA nAkhatA, lAgA mUkatA ne daMDa paNa karatA. sutAra-luhAranAM mahAjanAthI laIne milamAlikAnuM mahAjana Aje paNa jovA maLe che. gAMdhIjIe te ' majUramahAjana ne janma ApI audyogika duniyAmAM eka navA dAkhale besADayo che. samAdhAnapriyatA ane vIratva samAdhAnapriyatA sadA samanvaya ne saumyatAne zeAdhe che. jaina maMdirAmAM thayelI aMkhAmAtAnI sthApanA e A samanvayavRttine purAveA che, te gujarAtamAM bhayAnaka rasavALA saMpradAyA paNa sAmya banyA, e AnA khIjo purAve che. gujarAte zivadharmImAMthI enA ugra tattvane ochuM karI nAkhyuM. kAlImAtA A pradeza para bhadrakAlImAtA banyAM. paraMtu gujarAtanI samAdhAnapriyatA ane sAmyatAne joI ahIM vIratA vikasI ja nathI ' ema kahenAra thApa khAya che. sisAkriyA vaMzanA mULapuruSa khApA rAvaLa IDaranA hatA. cAvaDA vaMza, solaMkI vaMza ane vAghelA vaMzanI itihAsagAthAmAM sthaLe sthaLe parAkramateja chalakAtuM jovA maLe che. siddharAja ane kumArapAla jevA kSatriyanAM ane vimaLazA ane vastupAla jevA viSNukAnAM hRdayamAM dhabaLa ane hAthamAM yuddhakauzalya paDeluM dekhAya che. kaccha ane saurASTra mAM TheraThera jovA maLatA pALiyAe AnI ja sAkSI pUre che. bhIla, kALI, AhIra, cAraNu, sIra, miyANA, vAghera ane kAThI jevI jAtie Ajeya bahAdura jAti gaNAya che. asahakAranI caLavaLa vakhate A pradezanA badhA vaNunAM puruSA, strIe tema ja bALakoe peAtAnI ThaMDI tAkAta batAvI hatI. A badhuM hAvA chatAM eTalu` teA svIkAravu' paDaze ke gujarAtanI sa'skRtinA AgavA tattva lekhe vIratvane khatAvI zakIzuM nahIM. AnuM kAraNa e paNa hAI zake ke je prajA mahArathI ahIM AvI hAya, te TharIThAma banavAnI manevRttivALI banI gaI hoya. ahI AvelA kSatriye| TharIThAma banavAnI vRttivALA hatA ema kahI zakAya. rajapUtA ahI' AvyA tyAM lagImAM emanI rajapUtavRtti echI thaI gaI. gujarAta pAse vahANavaTAnI gauravazALI paraMparA hatI. bhAratanA lagabhaga trIjA bhAganA sAgarakAMThA dharAvatA gujarAtamAM bharUca, seApArA, khaMbhAta, dvArakA, rAyapura ( mAMDavI kha'dara ), sAmanAtha, surata vagere sAgarasAhaseA ane paradezI samRddhithI chalakAtAM khaDharA hatAM. seALamI sadImAM rANI elijhAbethe akabara bAdazAhane patra lakhyA temAM akakharane kha'bhAtanA zahenazAhe kahyo hatA. samagra hiMdanA samrATa gujarAtanA eka aMdarane lIdhe videzamAM eLakhAya te e khaMdaranI jAheAjalAlI sUcave che. kacchanAM nAkhavAe peAtAnI kAmeliyatathI dUra-dezAvaramAM DaMkA vagADatA. Aje ApaNe dariyA tarapha pITha karIne besI Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavagayA chIe. iMglenDanI kalpanAne jema dariye ghaDe che tevuM gujarAtane mATe have nathI rahyuM! "laMkAnI lADI ne gheghAne vara" e vAta eka uktirUpe ja sacavAI rahI che. Ama vANijya taraphano jheka ne TharIThAma thavAnI vRttine kAraNe vIratvane udraka che thayA hovAno saMbhava khare. AthI ja kavi narmade "gujarAtIonI sthiti mAM jeso ane zarIrabaLa vadhArI "ThaMDA lohInuM sukha choDI "garama lohInA sukhane bhogavavAnI vAta karI che ! gujarAtanI saMskRti ahiMsA, jIvadayA, sarvadharmasamanvaya, samAdhAnavRtti jevAM viziSTa tothI ghaDAyelI che. A badhAM to saumyatA ane udAttatAthI paripUrNa che. AnI aMdara eka navuM baLa pragaTAvyuM mahAtmA gAMdhIjIe. emaNe nirbaLa gaNatI bhAvanAnI sabaLatAnuM jagatane bhAna karAvyuM. gAMdhIjInI vizeSatA gujarAtamAM paDelAM A bIjane manabhara ane manahara vikAsa sAdhavAmAM che. ApaNuM saMskRtito e mahAna vyaktinA pArasaspaze cetanavaMtAM thayAM ane ene prasAra bhAratamAM ja nahIM, paNa samagra vizvamAM thaye. bhAratIya saMskRtinuM ja aMga gujarAtamAM khIlelI A bhAvanAo suvAMga gujarAtanI ja che evuM nathI. kharekhara te gujarAtanI saMskRti tattvataH bhAratIya saMskRtithI aLagI nathI, paNa prAMtIya vaizilyanA raMga dhAraNa karatAM karatAM enI keTalIka bhAvanAo vizeSapaNe vikasI che. paraMtu A prAMtIya vizeSatAonI raMgaberaMgI puSpamALAnuM saLaMgasUtra to bhAratIya saMskRti ja che. gujarAtamAM keTalIka bhaugolika yA sAmAjika vizeSatA jovA maLe, paNa ApaNe ahiMsA ane sarvadharma samabhAva jevA saMskAro mAtra gujarAtamAM ja dekhAya che ema nathI; amuka aMze e AkhA bhAratamAM paNa dekhAya che. Ane vize eTaluM kahI zakIe ke A saMskAronI vizeSa khilAvaTa gujarAtamAM thaI che. Ama bhAratanA judAjudA pradezanI prajAnA rItarivAja, Tevo, valaNe ane mAnyatA bhale judAM hoya, paNa emanAM mUlya to eka ja che. jevI rIte ApaNe svAdhInatAnI bhAvanAne bhagatasiMha, tilaka, rAnaDe, gAMdhIjI ane zrI araviMdamAM jude jude rUpe AviSkAra thaye, evuM ja ApaNI bhAratIya saMskRti vize che. 'upamAthI kahIe te AnuM pita eka ja che, emAM bhAta judI judI, avanavA raMgenI jhalakavALI dekhAya che eTaluM ja, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa ratna lekhaka zrI sureza gAMdhI yuvAna vaye magadhanI gAdIe Avela rAjA zreNika pitAnA navA gaThiyAo ane vAhavAha karanArA sAmaMta-saradAronA raMgamAM raMgAIne vyabhicArI ane vyasanI banI gayuM hatuM. navavasaMtanAM phUloe jyAre phAgaNa para premano abhiSeka karyo ane vArAMganAoe emanA madhura kaMThe bihAga rAga cheDI dIdhe, tyAre zreNike enA gaThiyAone kahyuM : "Aja to borasalInI gaMdhathI yauvananuM pAnetara bhIMjAI gayuM che. malaya pavananA hiloLe caMcala mana DolI UThayuM che. cAle zikAre jaIe." ane e cAMdanI rAte zreNikanI ToLI veNuvanamAM tUTI paDI. mRgalAM ane bIjAM je pazuo hAtha AvyAM emane mArI mArIne dharatIne lAla lahIthI raMgI dIdhI! paNa zreNikane mana haju zAMti nathI. jUInI sugaMdhathI pAgala banelA bhamarAnI jema e vihavaLa thaIne cArekora ghUmI rahyo che. goThiyAonI najara cukAvI eNe rUpanI lAlasA chipAvavA pitAne ghoDe deDAvI mUkyo. ene enA guptacara e bAtamI ApI hatI ke dUra eka khetaramAM eka kheDUta jhUMpaDI bAMdhIne khetI kare che ane tenI yuvAna putrIne kAmAMdha zikArIonI najarathI bacAvI rahyo che. madharAte jaI zreNike kheDUtanI jhUMpaDInuM bAraNuM khakhaDAvyuM. kheDUtanI yuvAna kanyA naMdAe bahAra AvIne pUchyuM : "atyAre zA mATe AvyA che, atithi ?" yauvanamAM hileLa letI A kisAna kanyAne joIne zreNika pAgala banI gaye. ene kaMI paNa bolavAnI IcchA thaI nahi. mAtra dharAI dharAIne e enuM rUpa jete rahyo. zaramAIne naMdA aMdara cAlI gaI tyAre ja ene bhAna thayuM ke vasaMte dharatI para phUlanAM pagalAM mUkyAM che ane kesUDAnA raMge enuM pAnetara raMgAI gayuM che. jhUMpaDInI aMdara jaI Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha eNe kahyuM: "AjanI rAta rahIne kAle savAre mAre mArge cAlyA jaIza. darane pravAsI chuM, jagyA Apaze?" kheDUta bApa-dIkarIe atithine Adara karyo. je kAMI bhajana pitAnI jhUMpaDImAM hatuM te emaNe hAjara karyuM, ane atithinI khUba sarabharA karI. cAra divasa sudhI atithine pitAne tyAM rAkhe. eTalA vakhatamAM to zreNike naMdAne potAnA premapAzamAM lapeTI, bheLavI ane patita paNa karI dIdhI hatI! vidAya thatI vakhate naMdAnI AMgaLImAM rAjamudrikA paherAvatAM e eTaluM ja kahete gayA : "magadhano rahevAsI chuM. koIka divasa magadhanI rAjadhAnI rAjagRhImAM AvavAnuM thAya te mAre AMgaNe padhArajo!" nAmaThAma ApyA vinA bheLI kheDUta kanyAne bheLavI pravAsI te cAlyA gaye, paNa naMdA, e prasaMganA ciMtAbharyA smaraNarUpe, garbhane dhAraNa karI rahI. pUrA divase ene putra avataryo. thoDA divasa pachI eka meghalI rAte sarpadaMzathI naMdAne bApa mRtyu pAmyA! ekalI-aTUlI naMdAe, pitAnA bhalALa sAthIonI sahAyathI, mahenata-majUrI karIne, paMdara varSa sudhI potAnA bALaka abhayane ucherIne mATe karyo. e vAtane paMdara varSa vItI gayAM che. pharI e ja vasaMtanI bahAra khIlI UThI che. vRkSapallave navA aMkura phUDyA che. phUle phUle bhramara guMjI rahyA che. yauvananA uMbare AvelA naMdAnA putra abhaye eka divasa mAne kahyuM : "mA! mArA bApu kyAM che?" tuTelI-jarjarita lAkaDAnI peTImAM mUkelI eka hAMDalImAM sAcavI rAkhelI sonAnI mudrikA kADhI naMdAe abhayanA hAthamAM mUkIne kahyuM : "huM jANatI nathI beTA, ke tArA pitA zreSThI che ke senApati che. mAtra A mudrikA tArA pitAnI che, ane magadhanI rAjadhAnI rAjagRhImAM e rahe che." cAle mA, rAjagRhImAM jaI emane zodhI kADhIe." abhaya ane naMdA rAjagRhIne pAdara AvyAM. emaNe eka kheDUtane ghera utAro karyo. pachI mAtAne praNAma karI, AzvAsana ApI, abhaya enA pitAnI khojamAM nIkaLI paDayo. chellA daza varSathI magadhapati zreNikanA jIvanamAM moTo palaTo Avyo che. vyabhicArI ane vyasanI mitronI maMDaLIne eNe vidAya ApI che. bhagavAna mahAvIranA upadezathI eNe madirA, mAMsa ane vyabhicAra cheDyAM che. prabhunA dharmopadezathI enAmAM dharmavRtti pragaTI che; leko pratye prema ane dayAnAM jharaNuM phUTyAM che. prajAnuM sukha e ja enI ciMtA che. kUvA, vAva ane taLAvo TheraThera baMdhAvI eNe prANImAtra pratye karuNA ane ahiMsA rAkhavA pradhAne ane rAjyanA adhikArIone AjJA ApI che. | mahArAjA zreNikane rAjakAjamAM madada karavA mATe cArase navANu maMtrIo che, paNa temAM mahAmaMtrInI jagyA le e kaI paNa vicakSaNa ane buddhimAna puruSa hajI enI najare caDato nathI. e hoddA para te mahApratApI ane buddhine bhaMDAra hoya e ja mANasa zobhe, eTale judI judI yuktithI evA mANasanI zodha thaI rahI che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sureza gAMdhI : traNa rane 137 Aje mahArAjAnA eka adhikArIe sAva khAlI, avAvarU kUvAmAM eka senAnI viTI nAkhIne jAhera karyuM che ke "je koI mANasa aMdara UtaryA vinA, keI paNa sAdhana vinA, e vIMTI bahAra kADhaze tene rAjyanA vaDApradhAnanI padavI ApavAmAM Avaze." " kuvA AgaLa lokanuM moTu TeLuM jAmyuM che. aMdaroaMdara khUba kolAhala thaI rahyo che. kuvAnA taLiye paDelI sonAnI vIMTI aMdhArAmAMya camakI rahI che. vITImAM traNa ratna jaDelAM che. tene vAMsaDA vinA ke evA bIjA sAdhana vinA bahAra kADhavI kevI rIte? abhaye TeluM joyuM ane e TeLAmAM pisIne e tyAM bhegA thayelA mANasone kahevA lAge, "are, bhAI ! tame badhA ciMtAmAM kema paDyA che?" eka jaNe kahyuM: "jue ne, kUvAmAM kevI suMdara vIMTI camakI rahI che! are, ene traNa traNa te ratna jaDelAM che! lAkha sonAmahora mAla che. ene aMdara UtaryA vagara ke bIjAM sAdhane vinA bahAra kADhavAnI che. e kADhanArane magadhapati pitAnA mahAmaMtrI banAvavAnA che. AmAM te bhalabhalA buddhizALInI buddhi paNa buThThI banI jAya evuM kAma che." abhaye kahyuM : "mAre mana te A ramata che. tame badhA bhAIo ane bahene sahakAra Apazo ?" " badhAMe hA pADI eTale abhaya kUvAnI pALa AgaLa AvyuM. eka mANasane mokalI tAjA chANane piodaLe maMgAvyuM ane barAbara pilI vIMTI para nAkhe. pachI eka sukA ghAsane pULe maMgAvI tene saLagAvI e chANa para pheMkyo. ghAsanA tApathI chANa sukAI gayuM. vIMTI emAM eMTI gaI. pachI badhAM bhAIo ane bahenene sAbadA karI pAsenA bharelA kUvAmAMthI pANInA hAMDA kheMcI kheMcI A khAlI kUvAmAM ThAlavavA kahyuM. te paNa emanI sAthe kAme lAgI gayo. pANI eka kUvAnA kAMThA sudhI AvatAM chANuM paNuM tarIne upara AvyuM. abhaye te laI lIdhuM ane aMdaranI vIMTI mahArAjAnA adhikArInA hAthamAM mUkI. leke abhayanI buddhipratibhAthI aMjAI AzcaryamAM DUbI gayA. badhAe kahyuM, dhanya che. amaladAra paNa khuza khuza thaI gayo ane abhayane mahArAjA zreNika pAse laI gayo. rAjAe badhI vAta sAMbhaLI ene vAsa thAbaDyo ane vIMTI bheTa ApIne enI oLakhANa pUchI. abhaye tenI mAtAe ApelI mudrikA mahArAjanA hAthamAM mUkIne paMdara varSa pahelAne prasaMga yAda devaDAvyA. mahArAjA jhAMkhA paDI gayA. emane badhuM yAda AvyuM. gaLagaLA thaI emaNe putrane mAthe hAtha mUkyo ane darabAra bharI ene mahAmaMtrInI padavI ApI. pachI kheDUtane ghera pAlakhI mokalI naMdAne rAjamahelamAM belAvI lIdhI. cAra Akhe bhegI thatAM mahArAjAnI AMkhamAM harSanAM AMsu AvyAM. " naMdAe patinA pagamAM paDI kahyuM : "deva, huM te bhavabhavanI dAsI. A janmamAM tame na maLatA te aneka janma sudhI rAha joIne besI raheta!" rAjagRhI nagarInA durgapAlee dAMDI pITIne mahAmaMtrI tarIke abhayanI varaNI thaI hovAnI jAherAta karI dIdhI che. joke ane cauTe enI buddhimattAnAM vakhANa thaI rahyA che. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava graMca loko te e samAcAra jANI rAjI rAjI thaI gayA che. ghera ghera AsapAlavanAM tAraNA ma dhAyAM che. raMgarAga, utsava ane nRtyagAna thaI rahyAM che. jema prajAne kuzaLa mahAmaMtrI maLyA tema rAjAne paNa padara varSa pachI peAtAnAM strI-putra maLyAM enA adhika AnaMda che. mahArAjA zreNike matrIone kahyuM : " AjanA ma`gala prasaMge prabhu mahAvIrane AzIrvAda ApavA rAjagrahImAM padhAravA AmaMtraNa pAThaveA." bhagavAna mahAvIra veNuvanamAM peAtAnA sAdhusaMgha sAthe birAjI rahyA che. mAnavajAtanA kalyANanI aheAniza kAmanAthI emanAM nayaneAmAM karuNAnA nidhi chalakAya che. rAjasevakAe gheADAparathI UtarI emanA caraNamAM paDI kahyuM : " prabhunI caraNaraja levAnI icchAthI magadhanareza zreNike Apane yAda karyo che." khIjA divase zramaNusoMgha sAthe prabhu mahAvIre rAjagrahI nagarIne pAvana karI. lokonA AnaMda samAtA nathI. emanA pavitra pagale dudubhi vAgI rahyA che. aMtaHpuranA meTA strIsamudAya sAthe mahArAjA zreNika ane abhaye prabhunuM vaMdana karyuM. abhaye kahyuM : kAdavamAM DUbelA evA amane ApanI amRtavANI saMbhaLAvI pAvana karI prabhu ! ' << pApanA traNa traNa divasa sudhI prabhunI amRtavANInA pravAha nAnA-moTA, UMca-nIca sau jIvAne puNyasnAna karAvI rahyo che. jIvananI veNu ma'gala sUre vAgI UThI che. jANe AkAzamAM meghamAlA paNa thaMbhI gaI che. bhagavAna mahAvIranI premavANIthI bhIMjAyelA abhaye emanA pagamAM paDIne kahyuM : " hiMsAmAMthI ahiMsAmAM, asatyAmAMthI satyamAM ane aMdhakAramAMthI prakAzamAM preranArI ApanI vANI dhanya che prabhu ! " ane pachI eNe peAtAnI AMgaLImAMthI traNa ratnAvALI vIMTI kADhI prabhunA caraNamAM mUkI dIdhI. bhagavAna mahAvIre kahyuM : " sAdhuone suvaNa ke ratnonI zI jarUra che? amArA saMghanA badhA sAdhue pAse AthIye vadhu mUlyavAna traNa ratnA hAya che samyagdarzana, jJAna ane cAritra. e peAtAnI jAtane ane bIjAne paNa samRddhizALI banAvI zake che.'' samaya thaye eTale prabhue teA zramaNusaMgha sAthe vidAya lIdhI. paNa abhaya vicAronA cakarAvAmAM caDayo : jemaNe traNa ratnAthI potAnuM jIvana vibhUSita karyu. hAya evI vibhUtinA caraNe zA mATe na javuM ? evAmAM gheADA divasa pachI eka muninuM rAjagrahImAM Agamana thayu. prabhu mahAvIra pAse dIkSA laIne nagara nagaramAM ghUmate A sAdhu rAjagRhInI galIemAM ghUmavA lAgyA. sAdhu banelA e garIba kaThiyArAne kAI e paNu bhIkSA na ApI. keTalAke ema paNa kahyuM ke, peTa naheAtuM bharAtuM eTale sAdhu thayAM che! leAkeAnA tiraskAra ane upAlaMbhAne sahana karatA sAdhu mUMgA mUMgA rastA parathI nata mastake cAlyA jatA hatA; e koInI paNa sAthe khelatA naheAte. nagaracarcA jovA nIkaLelA abhaye tene joyA. leAkeAnuM TALuM muninI pAchaLa paDyu hatuM ane aneka jAtanI vAteA karIne ene vageAvI rahyuM hatuM. abhaya prabhu mahAvIranA bhakta hatA. tenuM hRdaya anuka`pAthI bharAI gayuM. sAdhu-munione e hamezAM vadana karatA ane bhAva Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sureza gAMdhIH traNa ratna 135 pUrvaka bhikSA Apate. e munine UbhA rAkhI page lAgI abhaye kahyuM: "guNanI pUjA mATe vaya ke jAti jevAtI nathI. jJAna ane guNa te sarvatra pUjya che." munie AnaMda pAmI abhayane AzIrvAda ApyA. pAchaLa AvatA lokonA ToLAne Azcarya thayuM. teo abhaya ane munine AjubAjuthI gherI vaLyA. eka jaNAe te muni para paththara paNa pheMkyo. ethI cekIne gaMbhIra banelA abhaye potAnA hAthamAMnI sonAnI vIMTImAMthI traNa rane bahAra kADhI lekanA TeLAne uddezIne kahyuM: "zAMta thAo ane sAMbhaLe, mAre A traNa ratna ApavAnAM che." kone ApavAnA che?" TeLAmAMthI avAja Avyo. abhaye kahyuM: "je traNa vastu cheDe tene eka ThaMDuM pANI, bIjI vastu agni ane trIjI sI." leke kahe : "e te bhAre muzkela. haMmezA garama pANI pIvuM, kaI paNa jAtane agni pitAnA mATe saLagAva nahi ane strI sAthe saMbaMdha haMmeza mATe choDI de e te bhAra kaThaNa kAma. e kema bane?" abhaye gaMbhIra banIne kahyuM: "A ratnanA adhikArI tame nahi, paNa A muni che. emaNe sAdhunAM vacce eDhI hamezane mATe ThaMDuM pANI choDavuM che, agni cheDyo ane strIsaMga paNa choDa che." sAdhue kahyuM: "amone e vITI ne khape. ame aparigrahI chIe. AvA pArthiva ratna karatAM vadhu kImatI ratno amArI pAse che." dhanya che, dhanya che," e munine jayajayakAra karyo. svArtha ane sukhamAM aheniza rArAtA lake e emanI caraNavaMdanA karI ane kahyuM : "amArI bhUla thaI munivara, amane kSamA Ape." sAdhue pitAnI pAsenAM traNe ratno mAnavajAtanA kalyANa mATe ApI dIdhAM. vItarAgI sAdhunI amRta vANIthI te divase rAjagRhI nagarI dhanya banI. bIjA divase abhaye e ja kaThiyArA sAdhu pAse dIkSA lIdhI ane temanI sAthe vanane mAraga lIdhe. AkAzamAM zyAma meghaghaTA jAmavA mAMDI hatI. aSADhane pavana jorajorathI AvIne rAjagRhI nagarInAM bArI-bAraNuM khakhaDAvI rahyo hate. muni ane abhayanA aMtaranAM dvAra paNa e ja rIte ughADa-bIDa thaI rahyAM hatAM. keI apArthiva tejane jhaMkhatA teo AgaLa 'ne AgaLa cAlyA jatA hatA. ane nagaranAM nara-nArIo emane dUra rahyAM rahyAM aMtarathI vaMdana karI rahyAM hatAM. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhayasamakRta mAnatuM ga-mAnavatI-caupaI saMpAdaka : kanubhAI vra, zeTha ema. e. abhayazomata mAnatuMga-mAnavatI-caupaInI racanA vi. saM. 1727mAM thayelI che. prastuta kRtinuM saMpAdana amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA muni zrI puNyavijayajInA saMgrahanI saM. 1747mAM lakhAyelI, eka zuddha prata parathI karyuM - che. bhaMDAranA 275ra kramAMkavALA gUTakAmAM bIjI kRtionI sAthe pAnA 11 thI 18 sudhImAM A kAvya utAreluM che. bhuja madhye saM. 1747nA Adhina mAsamAM tenI nakala karavAmAM AvI che. kRti saM. 127mAM racAI, e enI "prazastinA nIcenA ullekha parathI spaSTa thAya che? "satara satAvIza saMvatsaraI, sudi AsADhaSTha dvitIyA dina gurai, kharatara sahaguru jiNacaMda jayakaru, tehanaI rAjaI sehagasuMdara; suMdara semasuMdara prasAdi, abhayama INipari kahaI, e sarasa kahinaI kathA dAkhI, bheda matimaMdira lahaI." (4) - parathI jANavA maLe che ke te kharataragacchanA jinacaMdanA ziSya samasuMdaranA ziSya hatA. te sivAya kaI khAsa mAhitI temanA aMgata jIvana viSe prApta thatI nathI. * zrI mehanalAla dalIcaMda desAIe kavinI prApta kRtionI hastapratone AdhAre temane kvanAtha saMvata 1711 thI 1729 gaNAvyuM che. (jaina sAhityane saMkSipta itihAsa, pU. 64,) ane A capaNa uparAMta bIjI traNa kRtio: 1. vaidabha copAI (saM. 1711), vikramacaritra khAparA copAI (saM. 172) ane vikramacaritra (lIlAvatI) copAI (saM. 1724) upalabdha thatI hovAnuM noMdhyuM che. (jena gUrjara kavio, bhAga 2, 5. 14-146 ) Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanubhAIjha zeTha abhayasamakRta mAnatuMgamAnavatI caupaI ! A kRtinI bhASAmAM mAravADI-gujarAtInuM mizraNa jovA maLe che. zrI umAzaMkara jozI A bhASAne mAru-gurjara tarIke ane purAtattvAcArya muni zrI jinavijyajI Ame, rAjasthAnI-gurjara tarIke oLakhAve che. . . . . pratamAM kula 8 pAnAM che. pAnAnuM sAmAnya mA5 71 447" IMca che. dareka pAnAM pare ya: 17 paMkti che. patranI DAbI ane jamaNI bAju 06" ne hAMsiye lAla zAhIthI aMkita karavAmAM AvyuM che. samagra prata suvAcya devanAgarI lipimAM eka haste utAralI che. te prastuta eka ja prata parathI A kRti ahIM rajU karI che. kathAsAra kavi abhayasoma AraMbhamAM gurune namana karI, pachI pahelI kaDImAM sarasvatI ane sUdUgurune praNAma karI kAvyane prAraMbha kare che.. mAlavadezamAM Avela ujajana nagarImAM rAjA mAnatuMga rAjya karato hato. tene rU5guNayukta guNasuMdarI nAme rANI hatI. te nagaramAM zreSThI dhanapati ane tenI patnI dhanavatI rahetAM hatA. temane raMbhA jevI svarUpavAna ane cosaTha kalAmAM nipuNa evI mAnavatI nAmanI putrI hatI. | ekavAra rAtri samaye nagaracarcA karavA nIkaLela rAjA mAnatuMge cAra-pAMca kanyakAene arasaparasa vAto karatAM sAMbhaLI. eke kahyuM: "huM patinI sevA karIne tene rIjhavIza." bIjIe kahyuM: "huM bhAtabhAtanAM bhejana dvArA patine prasanna karIza." mAnavatIe kahyuM: che je prItamane pUrNapaNe vaza karIe te ja paraNyAnuM pramANa kahevAya. je sAta ghaDA pANI vaDe mArA pAdanuM prakSAlana karaze ane huM dharatI para paga mUkuM tyAre pitAnI hatheLI dharaze, evA puruSane huM mAre "kaMtha" banAvIza." prachannapaNe A sAMbhaLI rahelA rAjAe tene paraNIne tene garva utAravA nirNaya karyo. bIje divase pradhAna dvArA mAguM karI rAjA dhanapatinI putrI mAnavatIne paraNa. paracA Ada tene sAthe na rAkhatAM rAjA mAnataMge mAnavatIne ekAMtamAM Avela ekathabhA mahelamAM cekIpaherA nIce rAkhI ane te rAtrIe sakhIo pAse bolelA bela siddha karI batAvavA jaNAvyuM mAnavatIe paNa potAnA bola siddha karavAno nirNaya karyo. pitAnA pitAne belAvI A sarva binA teNe jaNAvI, ane emane potAnA gRhathI ekathaMbhA mahela sudhI suraMga taiyAra karavA jaNAvyuM. thoDA vakhatamAM ja dhanapatie te pramANe suraMga khodAvI. suraMga vATe ekAMtavAsa tajI mAnavatI pitAgRhe AvI ' pachI mAnavatIe ginIne veza dhAraNa karI, hAthamAM vINA laI nagaramAM pharavA mAMDayuM. mAnatuMge tenA vINAvAdana"thI AkarSAI tene maMtrI dvArA teDAvI tene AdarasatkAra karyo. ginIne joI rAjAne te "ekathaMbhA mahelamAM rahetI mAnavatI" hevAne jAma tha. rAjAne vicAramAM paDele jaI mAnavatI cetI gaI. ginIne vidAya karI Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jene suvarNa vidyAlayamAhAtmaya rAjA jaladIthI ekathaMbhA mahela tarapha ravAnA thaye. mAnavatI paNa suraMga vATe ekathaMbhA mahelamAM jaI palaMga para sUI gaI. rAjAe AvI mAnavatIne je tene bhrama dUra thayo. ginI tarapha AkarSAyela rAjAe tene pharI belAvI, kAyama pitAnI sAthe rahevA vinaMti karI. "rAjA pitAnI sAthe eka gAma ane eka ThAmamAM raheze " evI zarata karI, ginI rAjA sAthe rahevA lAgI. . have eka vakhate "muMgI pATaNanagaranA rAjA dalathaMbhaNanI putrI ratnapatInuM "nArIyela" laI tene pradhAna rAjA mAnatuMga pAse AvyuM. rAjAe tene svIkAra karyo. have tene paraNavA mATe "muMgIpATaNa" javAnuM thatAM, rAjA visAmaNamAM paDayo, kemake zarata pramANe te ginIne mUkIne kyAMya jaI zake tema na hato. rAjAe pitAnI muzkelI ginIne jaNAvatAM, te paNa rAjA sAthe "muMgI pATaNa" javA taiyAra thaI. - rAjA ginIne laIne muMgIpATaNa javA nIkaLe. be-traNa majala gayA bAda rAjAe vizrAma karyo. ginI rAjAnI rajA laI snAna karavA sarovare gaI. yoginIne veza utArI teNe soLa zaNagAra dhAraNa karyA ane pAse Avela vRkSanI DALI para hIMcakA khAtI khAtI gIta gAvA lAgI. * vilaMba thatAM rAjA ginInI tapAsa karavA sarovara kinAre AvyuM. ginIne badale eka rUpavatIne joI te tenA para Asakta thaI gayA. pAse jaI teNe tenI sAthe vAtacIta AraMbhI. pilI rUpavatIe rAjAne jaNAvyuM: "vidyAdharI chuM. je kaI sAta ghaDA pANI lAvI mArA paga dhoI te caraNadaka pIve tenI sAthe huM lagna karIza." te sAMbhaLI mAnatuMge tenI sAthe paraNavAne nirNaya karyo. anya sAdhana na maLatAM, teNe hAthanI aMjali banAvI, pANI lAvI tenI sarva zarato pUrNa karI. have thoDIvAra rAjA sAthe besI pelI rUpavatI yuktipUrvaka rAjA pAsethI alepa thaI gaI nirAza thayele rAjA vizrAmasthAne pAcho pharyo. eTalAmAM mAnavatI pharI ginIne veza dhAraNa karI rAjA samakSa AvI pahoMcI. rAjA tenI sAthe muMgapATaNa pahoMcyA. nagara bahAra AvelI vATikAmAM tene mUkI, rAjA ratnAvatIne paraNavA nagaramAM gayo. mAnavatIe pharI pAcho ginIne veza utArI anya veza dhAraNa karyo. ane rAjA mAnatuMga pAse jaI pitAne kuMvarInI "dhAI' tarIke oLakhAvI tathA jaNAvyuM ke gotra devatAnuM kAraja karyuM nathI eTale hamaNuM kuMvarIne samAgama thaI zakaze nahIM." rAjA A sAMbhaLI nirAza thaye. ' pachI mAnavatIe kanyAvALAonI pAse jaI potAnI jAtane "mAnatuMga rAjanI vaDAraNa" tarIke oLakhAvI ane jaNAvyuM ke "amArA kuladevatAne bali karavAne che, je ame ujajenanagarI gayA pachI thaze. eTale tyAM sudhI kuMvarIne rAjAne milApa thaze nahIM." pharI pAchI mAnavatI rAjA pAse AvIne enI sevA karavA tenI sAthe rahevA lAgI. A samaya daramyAna teNe aneka hAvabhAva dvArA rAjAne potAnA tarapha AkaSI, tene mehamAM pADI dIdhuM. rAjA paNa tenI sAthe aneka prakAranA bhega bhegavA lAgyo. thoDA samaya bAda Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : zrI kanubhAI va. zeTha abhayasemikRta mAnatuMgamAnavatI caupaI 19 mAnavatIne rAjA mAnatuMgathI garbha rahyo. teNe A vAta rAjAne jaNAvI. rAjA mAnatuMge tene potAnI sAthe ujajenanagarI AvavA jaNAvyuM. paNa mAnavatIe dalathaMbhaNa rAjAnuM bahAnuM batAvI tema karavAnI azakti batAvI. pachI mAnavatIe rAjA pAse A bAbatanI nizAnI tarIke rAjAnA nAmavALI vIMTI, motIne hAra ane hAthanAM sAMkaLAM mAgI lIdhAM. bAda mAnavatI yuktipUrvaka rAjA pAsethI chaTakI ujajenanagarI cAlI AvI ane ekathaMbhA mahelamAM rahevA lAgI. teNe pitAne garbha rahyAnI vAta vahetI karI. rAjA mAnatuMga dalathaMbhaNa rAjAnI rajA laI ujajaina nagarI pAcho AvyuM. teTalAmAM caMdarI nagarInA cakravatI rAjAne pitAne tyAM AvI javAno saMdeza maLatAM te ekadama te tarapha ravAnA thaye mArgamAM tene paTarANIne saMdezo maLe ke rANI mAnavatIne garbha rahyo che. paNa rAjAne A vAta para vizvAsa na AvyuM. AgaLa vadhIne te caMdarI nagarI jaI zizupAla rAjAne maLyo. eTalAmAM bIjo saMdeze Avyo ke rANI mAnavatIe sIMmatanuM snAna karyuM che. rAjA have vicAramAM paDI gaye. thoDA samaya bAda pharI saMdezo Avyo ke mAnavatIe putrane janma Apyo che. rAjAne have A vAta sAcI lAgI. te tarata ja ujajenanagarI pAchA AvyA. pAchA AvyA bAda rAjA darabAra bharI beThe hate eTalAmAM mAnavatIe AvI putrane rAjA samakSa mUkyo. potAnA jevuM bALakanuM rUpa joI rAjA acaMbo pAmyuM. rAjAe A aMge mAnavatIne pRchA karI. khulAso karatAM mAnavatIe sarva bheda khulle karyo ane pite ja "ginI", "vidyAdharI " ane "dhAI hovAnuM jaNAvyuM. rAjAe pratyakSa pramANa vagara A vAta satya mAnavAne inkAra karyo eTale mAnavatIe pelI vIMTI, motIne hAre ane hAthanAM sAMkaLa rajU karyA. have rAjAne sarva bAbata samajAI gaI. mAnavatIe kahyuM ke eNe pitAnA sarva bela siddha karyA che. rAjAe mAnavatInA zIlanI prazaMsA karI tene paTarANIpade sthApI. have eka vakhata nagara bahAra eka sAdhu mahArAja padhAryA. mAnatuMga ane mAnavatI temane vaMdanA karavA gayAM. vaMdanA bAda pRcchA karatA sAdhu mahArAje teone temanA pUrvabhavane vRttAnta kahyo. sAdhu mahArAjane upadeza sAMbhaLI temaNe zrAvakane anurUpa bAra vratane svIkAra karyo. Ama vrata dhAraNa karI rahelA teo samatva pAmyAM. mAnatuMga-mAnavatI-caupaI zrIgurubhya namaH praNam mAtA sarasatI, praNamuM sadaguru pAya; murakhathI paMDita karaI, jasa jagamaI kahevAya. 1 kathA sarisa naI kavivayaNa, kelavIyA bahu mITha; sAkara dvAkha amI thakI, maI te adhikA dITha. 2 dharama aneka prakAra chaI, sAca same nahI keI; belaNahArau sAcanau, keIka virale joI. 3 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavanAtha mAnavatI vAMkau kAu, samau hau avasANa; mAnatuMga Agali milyAM, jehanau rahIu mANa. 4. kahuM kathA havi tehanI, jima hoI jaga mAMhi; sAvadhAna thaI sAMbhale, suratA mana para cAhi. 5 hAla 1 [caupaInI ]. mAlAgira chaI mAlavadesa, bIjA desAM ucapradeza, tIratha toya ghaNuM tihAM thAna, sannakAra ghaNA jihAM dAna. 1 rAjA parajA dharamI leka, pAna phUla lAbhe sahu zeka; ujeNInagarI paradhAna, mAnatuMga rAjA bahumAna. 2 keI ne lopaI jehanI kAra, vayarI chatA khaDaga prahAra parajA pAse TAle vAMka, rUpakalAguNa ADau AMka.. 3 vijaI paMjara saraNAI sUra, vAcA avicala teja pacra; khyAga tyAga nikalaMka naresa, kIrata jehanI desa pradesa. 4 aNubhaMga viruda mAhAmacharAla, una ghanAghana naI DhAla; guNasuMdari rANu guNabharI, sItA sIlaI sehi kharI. paNa nagara mAMhi vasaI vivahArIyA, lAkha keDi mAyA dhArIA sata peDhIyA ke sAhkAra, gharaghara bAraI daIdaikAra. 6 dhanapati seTha vasaI tiNe ThAma, desa nagara maI jehane nAma; dhanavatI dharaNI tehanI jaNi, mIThI tehanI amRta vANa. 7 mAnavatI tenI ghari sAra, putrI raMbha taNuI avatAra). lakhaNuM batrIsa achaI je aMga, causaThi kalA tehane parasaMga. 8 leka mAMhi ghaNe jasa teha, caMpAvaraNa achaI tasu deha; mAtapitAnau paNi che neha, putra jisI ghararAkhaNa reDa 9 vaya AvI javananI saMdhi, lAjaI namIu jehane kaMdhi; DAhI naI bhelI piNa jANi, kIjaI tehanAkitAI vakhANa. 10 hA ] - mAnatuMga ekaNuM samaI, manamaI aMte ema jevuM parajA kehavau, rAkhe mujasU prema. 1 aMdhArI tArAM bharI, rAyaNa pahUra vitI; sIkha deI darabArathI, uThayo mana dhara cIta. 2 zAma vesa pahiraNa saje, khaDaga dharaI nija hAtha; ekAkI naI bhaya rahita, bIje ke nahIM sAtha. 3 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanubhAI zeTha abhayasemikRta mAnatuMgamAnavatI-caupaI - cauki galI cuTe bhamaI, suNata nava nava vAta; ralIyAM phirato raMgamaI, huI tisaI adharAti. 4 sarakhI vaya sarikhe guNe, sarakhi rUpa udAra; sarakhiI kula naI mAja naI, elaI sAta kumAra. 5 - hAla 2 . ' '' - [ rAga mA kAma parIkSA, e dezI ] bAlI bhalI milane eka re, rAmati ramaI re rasAlA eka ekathI caDhatI kalA re, mAnavatI vici bAla bAlI. 1 lUyari dIdhI asAmaNI re, kuMdI dIdhI phera; rAsa ramI navalA rAgamaI re, gharahara milinaI ghera. bAlI. 2 rAmita karanaI baIDI raMgamaI re, vAta karaI dhari prema; Ape kima ramisyAM ekaThAM re, paraNyA pAchaI kema. bAlI3 kahe bAlI te Ika kanyakA re, INa nagarI vIvAha; ApaNAne thAsaI eka ThA re, vara joyA dhara cAha. bAlI. 4 mAnavatI kahaI tihAM mAhAre re, nahI je koI vida; rAti divasa te jotA rahaI re, pitA na AvaI nIMda. bAlI. 5 valatI kanyA eka kahaI isa re, misyAM kiNa saMga; - kathana alhAro kaho cAlasaI re, kaMtau kiNahI jaga? bAlI: 6 - mAnavatI kahaI vAllAM katane re, dila chaI ApaNe hAtha; kelavaNI je jANeI kAminI re, bayela calaI jima nAtha. bAlI. 7 - pUchuM bahinI kiNipari rIMjhavI re, vasa karIsyau kima kaMta, kAmaNa mehaNa nArI kelavI re, athavA guNinaI maMta. bAlI. 8 kahaI IkabAlI huM vasi karuM re, sevA karI re sabhAva; kathana na levuM kadihI ketanau re, hIyaDaI karaI hAvabhAva. bAlI. 9 kahaI bIjI bhejana bhagatizuM re, kahaI trIjI siNagAra; , , rAgaraMga kare jethI kaI re, vasa karanaeN bharatAra. bAlITa : 10 - kahi bAI! tuM kizupari rIjhavI re, kaMtau kise guNeha; mAnavatI kahe tekSe sAMbhalau re, nAri nahI chaI teha. bAlI. 11 kahyo karaI je kaMtanau, te kima kahIyaI nAri, pagasuM pAchau ThelatAM, kade na muMkaI lAra1 guNavaMtI sIla sadhara, tigura kise vicAra sadA sadA tiNa nArinaI, kaMta na laI kAra. 2, Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava : jau kayuM pAmaI hovaI, teM jaga kIje je kaMtAro kahivau kisU, mela liu de mera. 3 kahaI bIjI tihAM kanyakA, tuM kima rIjhisi kaMta; hmAMmaI tuM adhikI catura, tAharaI kehau taMta. 4 sAta ghaDe pANItaNe, pAu pakhAlaI pIva; paga dharatI detAM thakAM, mAMDe hAtha sadIva. 5 mAnatuMga rAjA sUNI, vAtAM taNau viveka; bIjI bAlA pAdharI, balakaDI chaI eka. 6 hAla che [maI vaIrAga saMgraha ehanI ] citamaI rAjA cItavaI, bahu belI Ika bAlI re, kahe e vAtAM kima havaI, vAta acaMbhaI vAlI re. cita aciraja manamaI AMu, rAjA hRdaya vicArI re; jela bela bolau jikayuM, kAmina kaThina kumArI re. cita0 2 manamaI gAMThi grahI sahI, rAjA ema vimAsI re; bAla utAruM ehane, thAI jagamaI hAsI re. zita 3 adhirati valI jetalaI, bAla save ghara jAve re, rAjA pUThaI tehanaI, mananI spaI dhAvaI re. cita mAnavatI gaI gehamaI, tehanaI bAri lagAve re, pIka ghaNuu tihAM pAnane, ApaNa paI ghari Ave re. cita parabhAti darabAramAM, maMtrI teDI bhAkhe re, sahinANe taMbelanaI, uMcAI bAranI sAkhe re. cita cAMu mau bAraNe, tehanaI ghari talle jAI re, kanyA tenI suMdarU, mAharaI manamaI bhAI re. cita) 7 joDi sagAI Avaje, seThane deI vaDAI re, kahAu rAjA paradhAnanaI, kari heta lagAI re. cita. 8 vahi A ghari tehanaI, sahinAM itiNa Thami re; A sanamukha zeThajI, kari Adara sira nAmaI re. cita rAja padhAriyA AMgaNe, kahi dhanapati mujha kAje re ; manamaI vAta ma rAkhaje, kahiye mUkI lAje re. cita. 10 kahaI maMtrI tuhya kanyakA, rAjA paraNuNa cAhaI re, AvaI teha dhari AMgaNe, kahau tiNa sAhaI re. cita0 11 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIkanubhAI tri. zeTha abhayasemikRta mAnatuMga mAnavatI caupaI seTha kahi kara joDinaI, vanati vAta vanAI re; sira Upari Ika sAmi chaI, bIjA leka ghaNAI re. cita piMDa prANa chaI jehanA, dhana paNa tehanaI nAmaI re; kIdhI sAhiba uvAraNuI, rAkhajaI kiNa kAmaI che. cita eika araja che mAharI, huM garIba kiNa gAMni re; "kima divarAyaI mathakI, kAthau cUne pAne re. cita. 14 maI dIdhI chi rAjanaI, kumarI mArI vAlhI re; paraNuNa vAIgA Avaje, meghADaMbara mAlhI re. cita maMtrI teha saMtaSinaI, kArija sidha kare re, AvI rAjAnaI kahaI, kumarI paraNau te re. cita rAjA uchava ati ghaNuI, paNa dhanapati kanyA re; dhanapati karaI vadhAmaNA, leka kahi e dhanyA che. cita paraNInaI pUchaI nahI, piuDaI na kAMI sAre re, le nAkhyAM bhaMDArame, jANe motI hAra re. cita. 18 " [hA ] kahaI rAjA to Agali, devi paga dhari hAtha; ThelatAM Aghe paDaI, karinyo tehane sAtha. 1 mAnavatI mana cItavaI, AsA huI nirAsa; likhIu lAbhaI vakhata maI, kIja kisau veSAsa. 2 kAraNa keI na jANIu, rAjA kIdhau rasa; kisI vimAsaNa kajIyaI, dajaI karamaha desa. 3 mAnatuMga milIyAM thakAM, mAnavatI mana cAhi; kuA kerI chAMha ryuM, rahyA mAratha mAMhi. 4 saravara kaMThi suhAmaNuu, ekathaMbhe AvAsa; rAkhI rANI ekalI, mAnavatI gharavAsa. 5 khANuu pINuu pahiraNuu, mAsa ekane mAMna, puraNa kare prasAdamAM, rAkhe sAja rAjAna. 6 tAlA jaDinaI pAha, rAjA karaI jatanna haTha lAge tehi ja hUka, maI te kIdhau mana. 7 jAlI eka rAkhI jugati, kAmakAjanI vAtaH rakhavAlAnaI dIdhau hukama, bIjI chaDI tAta. 8 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suNasmA | DhAla 4 - caMdAvata rahI, ehanI ] kumarI manamAM cItavaI re, kima kIdhauM karatAra; hImaMDa hArya karyuM nahI re, nayaNa bhare vAravAra. mahArAjA jeje mArI vAta, ghaDIyaI elaI saMghAta. (AMkaNI) mahAna teDa kemarI tAtanaI re, vItaga dukhanI vAta; kahAu sarUpa te rAyane re, dukha kIdhau tihIM mAta. mahAra mAyatAya kahi vAlahI che, ema na jANe droha . hiva tuM kahaI tima huM karuM re, tenuM mAhAre meha. mahA. 3 mAnavatI kahaI mAharI re, Ika vinatI avadhAra; " suraMga divarAvau mahalame re, tAharA gharanI lAra. mahA. 4 putrI eha nau dehilau re, kAMI nahI INa kAma; lAkha meTi lagi kharicisyu re, jima tujha vAghaI mAMma. mahA5 seTha suraMga dirAvatAM re, kAMI na lAgI vAra; mana harakhe tihAM ApaNe re, je thAI vicAra. mahA. 6 AvaI jAvaI bApanaI re, sadAI ghare sukha heta; vIsAmau lahe dukha kahI re, mAtapitAI sameta mahA. 7 vINA Ika ANa bhalI re, meTA tuMbA jeha; pacIsa AMgulI DaMDa che re, karahau tIna giNeha. rAjA. 8 ghATa gamAI ne sAranI re, tAMta kharI sura deha; sakhara sUnaharI cItaryA re, mAraNA sarikhA veha. mahA. 9 cIra anaI grahaNa bihune re, rAkhaI tuMbA makjhi; ' khelI lAla lUMgI taNuM re, upari rAkhI sakjhi. mahA. 10 dUhA ] mAnavatI mAnaI karI, nIce dAva na deI; kAThAThuM kAThau kare, hIyaDai harakha dhareI. 1 vAkachaTa naI mRgatvacA, ANyau bhekha alekha; paga pahiraNanaI cAkhaDI, baTuA bhasama vizeSa. 2 vINa vajAI rAgamaI, AlApe mukha nAda; nArada tuMbara ehasuM, keI na jIpa vAda, 3 rAgaI kuNu naDuM raMjIyA, brahmA visana mahesa eka triyA vesAInI, bIje sAMI bhesa. 4 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14pa thI pAI tra. zeTha abhayasecakRta mAnatuMga-mAnavatI-caupaI INa rUpaI triyA bhamaI, cAcara cahaTe caMga; ekAeka anaMta guNa, ramali karaI navaraMga. 5 hAla 5 (rAga kedAraI gumAnI jiMla che, ehanI ] caMdravadanI mUgalocana kAmini, kekila kaMTha samAna; vali AlApaI vINamaI, bhale vedhaI catura sujANa. salUNI sAmaNa sahiI che, are hAM, mAnanI janamana mehi e. 1 gayagamaNI naI amRtavayaNI, nAsA dIpa sarIkha; muhakamala virAje mulakatAM, hadahIra daMta sarIkha. salUNI2 sUra IkatAna sanaI vINuM, jhINa vicivici tAna, sAMjali zrotA rAganA, rahaI thaMbhyA devavimAna. salUNI3 rIyA jANu viseSaI mUrakha, rIjhayA sahu naranAra; pasU paMkhI paNi rIjhIyA, sahu phiratA lArelAra. salUNI, jiNa jiNa galIe jegiNa jAaI, leka mile lakhoDi; kAmakAja savi mUkanaI, vahi dekhaNa Ave deDi. salUNI 5 na gaNi taDakau tADha na kAMI, na giI rAti naI dIha bhUkha tRSA na gaNiI sahI, vali ThAmaThAma naI bI. salUNI, gorakhalI gyAnagahelI, bAlA alakha sarUpa; kAra na lepaI tehanI, ke I deva na dAva bhUpa. salUNI, vAta sUNI sahu nagaramAI, sAhiba mAnatuMga mativaMta, guNa DhAMkyA na rahaI kade, kasaturI naI guNavaMta. salUNa0 8 Apa sarIkhe muMkya maMtrI, teDaNa jegiNu kAja; AvI sAmaNa dekhatAM, rI manameM mahArAja. saNa. 9 Adara dIdhe ati ghaNuu, rAjA pAmyau dekhi acaMbha; sAmiNu kahuM kaI sAradA, mAnuM paritikha dIsa raMbha. salUNI, pItAMbara aMbara phaITa virajaI, rAjaI mekhalimAla; vINa vajAI rAgamAM, vili rIjhayo suNata bhUpAla saluNI 11 rAjA sAmaI cItavaI, mAharI rANuM ekaNuthaMbha; evI daI jegiNI, piNa manamAM thAI acaMbha. salUNa0 12 sarikhaI sarikhau dIsaI jagaI, huM bhUlau chuM bharsa zIkha deI rAjA sahu, ati dau tehanaI harma. saNa. 13 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 146 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha [ duhA ] palaTi vesa te padamaNI, pahilI baIThI jAI; rAjA Ayau tetalaI, heta 5khaI belAya. 1 he suMdara, baIThI achaI, kima jAe tuja dIha; ekalaDI kima AvaDa, manamaI nAvaI bIha. 2 mAnavatI kahe rAyanaI, kIdhau tAharaI hoya; rAya kahaI nahI mAhare, tai kahIu te joI. hAsaI te mAho kahyo, jadi kadihI kAMI vAta desaI paga je mAho, tiNasuM milasI dhAta. 4 rAjA manamaI cIMtavaI, trIyA haThIlI jAta; karmahINa A kAminI, INar kehI vAta. 5 mAsa cAra sAmau karaI, muhara chApa vali deI; rAjA darabAraI valI, aITho chatra dhareI. 6 [alabelAnI ] rAjAraI manamaI vasI re lAla, sAmaNi rAti na dIha mana hAu re; jima tima ANuu tehanaI re lAla, lAla pAla kari zaha. mana rAjA nAvaI giNa mAnamaI re lAla, rAjA te Ayau Apa; mana rAjAyaI ANuM ralI re lAla, sAMmiNa baIThI jApa. mana rAjA. 2 kara joDI rAjA kahaI re lAla, sAMmiNa tAna suNAI mana ora na kaI vAratA re lAla, kAMI nAvaI dAya. mana rAjA. 3 kathA kahaI kautika taNI re lAla, vicivici vAta vaNAI, mana, triyA taNI paNi cAlavaI re lAla, bhUpa jaNAI jaNAI. mana rAjA. 4 vali rAjA visama paDaI re lAla, jeAI tihAMkiNa jAI; mana huM bhUlau bhramamaI paDayau re lAla, Ima kima jatanaI thAya. mana rAjA. 5 tenI jIbha samI nahIM re lAla, avalI bela vANi; mana saINa tike jaNa hUvaI re lAla, teha na mUke mANa. mana rAjA. 6 amIya samI e yogiNI re lAla, e sama ke nahI nAra, mana, mAna mUkyo maI mAhare re lAla, INa Age rahyA hAra. mana rAjA. 7 kahaI nRpa sAmiNa sAMbhalo re lAla, mahala rahau muja pAsa; mana. kahaI cAgiNa jugati nahI re lAla, yogI bhegI vAsa. mana rAjA. 8 rAjA kahe rahisyau nahi re lAla, mayAI karI meM pAsa; mana, nahItara huM tAharaI kane lAla, rahisyuM hoI dAsa. mana rAjA. 9 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanubhAI tra. zeTha abhayasemikRta mAnatuMga-mAnavatI-caupaI 147 tAhare hAtha mAhAra re lAla, jIva vikANe jAya; mana jU' jANeu huM hari kara re lAla, thAharaI Ave dAya. mana rAjA. 10 kahe sAMmiNa Ika bela ghauM re lAla, navi jANuM kiNa gAma; mana ekaNu gAMmi ekaThA re lAla, rahi ekaNu ThAma. mana rAjA. 11 vAcA dIdhI tiNa samaI re lAla, rAjA rIjhayau bhAI, mana, sudhi bedhi sahu bhUlI gaI re lAla, prItaI paravisa thAI. mana rAjA. 12 nAgiNu naI vAghiNu kahune re lAla, rahI mAMDenaI prIta; mana maraNa thakI na DaraI kade re lAla, sAra taNuM tyAM cIta. mana rAjA. 13 bIhADe caDelA karI re lAla, maMtra jaMtranI vAta; mana manamaI nRpa Darato rahe che lAla, dUdha DAMkanI ghAta. mana rAjA. 14 [ duhA ] rAjA manamaI bIhata, te sAMmiNanI dhAka; rahi ahAnisa jIvaDa, ghaDau caDyo jima cAka. 1 bIhaI ekaNa keThathI, hasaI ja ekaNa TreThi; bacakAI ekaNi karaI, ekaNuM hAtha thapeTI. 2 hara eka dahaI rahaI, hara eka paNi sati; sAvadhAna jegiNa sadA, rAjA na karaI tAta. 3 dakhyaNa desaI eka pura, muMgI pATaNa jeha; dalathaMbhaNa rAjAghaNi, guNAvalI guNageha. putrI tehanI padamaNa, ratanavatI vivAha mUkyau tihAM nAsira mila, mAtapitA dhari cAha. 5 le Ayau paradhAna tihAM, mAnatuMga nRpa pAsa; Au rAjA UtAvalA, vaheMgA caDhe bahAsa. 6 hAla 7 ( kAcI kalI anArakI re hAM] rAjA cita ciMtA thaI re hAM, kima thAsaI e kAma manamaI ciMtavaI, jau nahi jAu tihAM kigI re hAM, na rahaI nRpamaI mAma. mana. 1 jau jAuM to dina lagaI re hAM, IhAM sAMmaNabhUM lAga; mana sAca ukhANuu e milyo re hAM, parau taDaI IhAM vAgha. mana2 baIThI te dilagIramaI re hAM, AvI samiNa pAsa; mana disaI rAjA dehamaI re hAM, kAMIka Aja udAsa. mana. 3 kahaI rAjA muja AMgulI re hAM, bihU ArAM vici thAI, mana.. vAta kahI mananI tihAM re hAM, tuM kahaI te tau thAI. mana- 4 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava Ave tuM sAthaI sahI re hAM, te muja sIjhaI kAja; mana the nA te mAhare re hAM, kAMI na rahi lAja. makha0 5 terA mana navi ghara rahe re hAM, mere koI na desa; mana, tu rAjA me ceginI re hAM, mujas kehA sosa. mana6 rAya kahe ekabola chaI re hAM, sApurasArI vAca; mana, kuDaI prIta milaI nahI re hAM, prIti mili je sAca. manAve che maI teTU mana bAMdhIuM re hAM, kahi giNa kari sAjamana, huM teNuM Tali nA sakU re hAM, nayaNuM hiMdI lAja. mana, 8 rAjA hara manamaI re hAM, ghe nIsAI ghAu, mana ramatA lAu raMgamaI re hAM, mana cItaviu dAu. mana ha caDe payANe cAlate re hAM, jegiNa lIdhI sAthi, mana, page lAkhINuM pAvaDI re hAM, lIdhI vINuM hAthi. mana. 10 jau vahilaI jau hAthIyAM re hAM, jeu pAlakhI dauDi; mana. rAjA giNa ekaThAM re hAM, baIThA dIsaI Di. mana. 11 bIjI trIjI majali maI re hAM, A vana visatAramana chAyA pANI ati ghaNAM re hAM, kIyau mukAma vicAri. mana. 12 [duhA ] vanachAyAu Dere karI, utarAu sahU sAtha; sajA pUThaI raMgamaI, AvaI chuTe sAtha. 1 DerA huyA niI, kahe jegiNa mahArAja; velA hUI mAharI, snAna jApanaI kAja. 2 kahe nRpa vahilA Aviye, alle UbhA INa ThAma, rakhe vilaMbau vanamAM, nahI vasatInau nAma. bIjau sAja mUkI tihAM, leI vaNuM khaMdhi; giNa cAlI jugatisuM, dhUtevA nRpa dhaMdha. 4 kuMja-nakuMjaI vanagahana, jAtAM saravara dITha; subhara bharIka samudra jyu, pANI amRta mITha. 5 DhAla 8 [cunaDIrI] jANi thati kIyA jeke, tihAM bheda na jANe koI re lola; dAnava deva bholAIyA, kiNa gyAMnaI mAnava jei re lAla. jANa yugArI jogiNI, gaNi jaga mAhe pyArI giNa jagamAMhi dhUtArI re lAla, jANa yugArI jegiNI. (AMkaNI) Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI kanubhAI va. zeTha abhayasemikRta mAnatuMga mAnavatI caupaI hAM re lAla vesa utArI sAmiNI, sajiyA siNagAra sarUpa re lola; vesavaNAu phAvate, manamaI dhari adhikI cUMpa re lAla. jANa0 2 aNIyA kAjala nayaNaDe, biMdalI bhari dIdhI bhAla re lola; nakavesara nAsA bhalI, vali metI sAryA vAla re lAla. jA. 3 kaMcUka samasaMte bazyau, uri Upari motImAla re lAla kAMne kuMDala sobhatA, valI veNadaMDa visAla re lAla. jANu. 4 gajarA navagrahI puNacIyA, jhamakaI tihAM jhaMjhara pAI re lola; pahira paTelI padamaNI, vaDasAkhaI hIcaI jAya re lAla. jANu. 5 vItI eka bIjI ghaDI, nRpa jevaI tehavaI vATa re lola; tAla mAI te hUu, jevaI tehavaI UThI ghATa re lAla. jANa0 6 vanane bhaya jANI karI, pagaleI cAI dhAI re lola alacatta jevi cihuM disaI, nirakhi tihAM sarevara rAya re lAla. jANa. 7 nRpa jAta dekhI karI, jANe kaIla kuTukI DAli re lola; eka hIla de bhale, nupa joyau UMcuM bhAla re lAla. jANa0 8 kAle uMbara bIjalI, vaDamAMhi jhabakI sAra re lAla mAnatuMga mehI rAu, sura kinara nAgakumAra re lAla. jA. 9 hIMcelenaI pUchIu, tuM kehanI kanyA etha re lAla huM bAlI vidyAdharI, jAu mani jANuM jetha re lAla. jANa0 10 paraNa chaI tuM padamaNI, athavA havi vaMchaI pIu re lola; jevau mITi mayA karI, au tujha Agili Au re lAla. jANa0 11 sujhane paNa chaI ehavau, paga dhevi pAchuM lyAvI re lAla; sAta ghaDA je sAmaTA, caraNedika lyaI mana bhAvi re lAla. jANa0 12. - dUho] leTapaTa dekhata hUyauM, guDadAbAja giraMda, ekaNa macakaI AMkha raI na rahyo mAMna naraMda 1 AsapAsa nRpa joIyau, keI na dekhaI mujhujha; kahyau karenaI paraNimyuM, kuNa lahisya e gujha. 2 ThAMma nahI pANI taNe, piINa denau kIdha; velA sAta pakhAlIyA, caraNedika tihAM lIdha. 3 kahe rAjA cAlya hivaI, paTaNI tuM eka; jihAM jihAM tuM pagalA bharaI, tihAM hAtha dharU suviveka. 4 sAthe hUI te suMdarI, sAcI mAhiNavela, sura nara kinara selavaI, cAvaMtI gajagela. 5 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu -maheAtsava-adha AvI beThAM eka ThA, kahe nArI pala eka; UbhA rahijyA mA bhaNI, bhAMbhU ciMtA Teka. 6 Ima kahinai deSaaMtaraI, AthI gaI apa; grahaNuu vesa UtArai nai, kIdheA vINAgeApa. 7 rAjA tihAM jotau rahya, jotAM khabara na kAMi; zvetAM ika khIjI gai, hAthA bhAthA nyAi. 8 ekAekI vanagahana, rAjA visama thAya; cAlyA sAtha bhaNI catura, utAvalyau UrjAI. DhAla 9 [ kAIlau parabata "dhalA relA ] seAbhAgI vesa vaNAyau paliTanai re leA, sAMmiNa kIu sarUpa re; Agai jhikhika utAvalI re leA, Avi sanamukha bhUpa re. jogiNa caritra kIyA jike re leA, kAi na jANe bheda re; carita triyAnA kuNu lekhai re leA, jANe cyAre veDha re. seAbhAgI jogiNu. 1 kahi rAjA sAMmiNu sujJeA re leA, te virahau na khamAi re; seAbhAgI seAbhAgI seAbhAgI hUM dauDA tAharai liyaI re leA, ghaDIya chamAsI jAi re. seAbhAgI jogiNu N 2 hUM' jogiNi kis' karuM re leA, mana nirameAhI hAi re; seAlAgI sabhAgI seAbhAgI kAci tAMtaNe khAMdhIyau re leA, manaDau tujhasu' joI re. seAbhAgI. jogiNu. 3 vahilA vanathI cAlivau re leA, vilaMba na karasyA koi re; vAgha siMdha bhaya cAranau re leA, iMDAM vesAsa na koi re. seAbhAgI jogiNa. 4 rAjA jANe syuM hUa re leA, ehu tamAseA joi re; kahi sa` na hi saku' re leA, vAta ciDIrau era re. seAbhAgI jogiNu. 5 kaTaka sahU bhelA thaI re le, cAlyau Agai jAi re; seAbhAgI0 anukrama pahetA pATaNai relA, muMgI nAma kahAi re lA. seAbhAgIogiNu. 6 tAharai sAthi rahUM nahI re leA, kahi yAgiNi iNi jAna re; seAbhAgI vADI rUDI nagaranI 2e le!, ihAM rahUM sukha thAna re. seAbhAgI. ogiNu. 7 kahi rAjA the sukhada raheA re leA, divasa dAinA kAma re, seAbhAgI khakhari karesyuM tama taNI re leA, lAdhai avasara pAmi re. seAbhAgI jogiNu0 8 dalatha'bhaNa tihAM mAMDIu re leA, maheAcchava nagarapraveza rai; seAbhAgI jovA jaNa milIyA ghaNA re le, AyA desapradesa re. seAbhAgI giNu N ph [ duhA ] haya gaya ratha pAyaka taNA, pAra na lAle kAI; jA'nI mAMDhaI jana milyAM, hAlakaDAle hAI 1 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa1 zrI kanubhAI va. zeTha abhayasemikRta mAnatuMga-mAnavatI-caupaI teraNi ceki purAvAyaI, dhavalamaMgala dhari heta; rAjA Ayau cavarIyaI, varakanyA te sameta. 2 ratanavatI paraNI gulI, AribhakArima kIdha; mana cItyA mahipati taNA, sagale kAriya sIdha. 3 pAchaI gaNa palaTinaI, kIdhe rUpa sarUpa; vINA mUkI bAgamaI, vahi AvI ghari bhUpa. 4 vaDAraNa rAjANI, huM chuM jAnanaI sAtha; rAjaka mAhi gaI, jihAM jeDa hAtha. 5 gAvaI gIta mAMhi thaI, kAma karAvaI sUla; mAMDhI jAni karaI khUsI, vAtAM hAlakaDUla. 6 mAnatuMga rAjA prataI, kahe AvInaI teha; dhAI mAta chuM tehanI, the paraNI chaI jeha. 7 araja eka mAbApanI, avadhArau INa vAra; karaja na kIdhA gotranA, nAvaI seja kumAra. 8 mAnatuMga mAMnI tikA, sagalI sAcI vAta; hiva jAInaI tihAM kahe, jihAM chi kanyAmAta. 9 kahe jamAI thAMharau, rIsa ma karo kAI; deva adhdhArA AkarA, balipUjA je thAI 10 hAla 10. [nAyakArI ] te kIdhA viNa mAharaI re lAla, mele kima na thAya re sanehI; thAI te hivi ghara gayA re lola, evI vAta vaNAI re sanehI. ketA carita trIyANuM re lAla, pAra na pAme kaI re, sanehI; karacha jike Ika AMkhamaI re lAla, jama vAraI navi hAI re. sa. (AMkaNI) 1 phira pAchI rAjA kahune re lAla, mAMnatuMgane pAsa re, sa0 rAjataNuu kArija karuM re lAla, sAMmiNa taNau huM dAsa re. sa. ketA. 2 kela vaNI suM cAlatI re lAla, kayuM belaMtI vayaNa re; satra laTakaI bAheDalI taNe re lAla, kayuM yaMtI nayaNa re. sa. ketA. 3 hAvabhAva kari rIjha re lAla, rAya huu lahalINa re; satra tima tima gADhaI grahaI satI re lAla, nRpa tima bhAkhe dINa re. saketA. 4 bhAmanIyaI sahu bhalavyA re lAla, kuNu kuNu mAnava deva re, satra tehanaI paNi kArija achaI re lAla, sAcI kIdhI seva re. sa. ketA. 5 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pura zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahesUla grAma saddabhAi re. sa0 ketA 6 AvatajAvata hilamilI re lAla, eka thayA mana bhAi re; sa0 mIThI lAgai paratriyA re lAla, sagalAnai prIti vasai dina ketalA re lAla, rasa ludhai mAnavatInA mana taNuM re lAla, kArija sIdhau garabha rahyau tihAM jA nii re lAla, harakhI mana tiNu vAra re; sa0 kAja saryAM na vila`khIye re lAla, DAhAM ehu ja sAra re. sa0 ketA. .. ti DhAMma re; sa0 yAma re. sa0 ketA0 mana na suhAi re; sa0 Avi sadAi 2. sa. ketA huM eka palaka re; sa0 pAse eka ghaDI nahI jaka re. sa0 ketA0 10 sai su`hi mAMguM jAi re; sa0 hAsau leAkamai thAi re. sa0 ketA0 11 bhAi re; sa0 lagAi re. sa0 ketA0 12 vAra re; sa0 cAlaNanai cala cita thau re lAla, kAMI kahe rAjA tuM mAhurai re lAla, sAthe daNuthaMbhaNa mUke nahi re lAla, jau mAnaI dekhai nahI re lAla, prIta vasai hileA thayau re lAla, valIya vimAse manamai re lAla, tAhare uDhaNu cIra chai re lAla, te mujha de mati rAti divasa hUM mAhurei re lAla, rAkhasu` raya deI cIra kahe" "sUM re lAla, prANu krIyA tA Ima chaI manaDau mAharI re lAla, paNa parivasanI nAra re. sa0 ketA0 13 suanai kima dina jAyasyai re lAla, thAse ghaDIya cha mAsa re; sa0 sahinANI kAI rAjanI re lAla, hUM rAkhuM nija pAsa re. sa. ketA0 14 mAhere lAla kAi na chai re lAla, mayA taNuu chai leAbha re; sa0 jIvaDo tuma sAthe cale re lAla, sAhinANIrI seAbha re. sa0 ketA0 15 nAMmAMkita je muMdraDI re lAla, vila meAtInau hAra re; sa0 hAthatA hathasAMkalA re lAla, laI sahinANI sAra re. sa0 ketA0 16 pIlI eDhaNa pAMbhaDI re lAla, mayA karI mana mAja re; sa0 nehui kAMi navi kriya lAla, kauNu kare tihAM seAja re. sa. ketA0 17 mAnavatI te le calI re lAla, kAMi na kIdhI vAra re; sa0 pAlaTe rUpaI khIjau karI re lAla, ghara pAtI milIya pitAsu vAratA 2 lAla, kIdhI teDu mahile rahI tihAM mAnanI re lAla, Upari ela tiNu vAra re. sa. ketA0 18 kahAi re; sa0 aNuAi re. sa0 ketA0 19 [ 1 ] dalatha'bhaNa rAjA prati, mAnatuMga mahArAja; mAMgai sIkha macA kare, Apau avasara Aja. 1 rAjAIM mana cItanya, putrIna' sUkha kAja; saMpreDaNu rAjA taNuM, karaNa sajAI sAja. 7 2 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 havabhAI , zeTha abhayasemikRta mAnatuMgamAnavatI-caupaI haya gaya ratha pAyaka bhalA, mANika motIhAra; cIra paDaMbara caraNIyA, kIdhA sAthi tiyAra. 3 sIkha karenaI cAlIu, chAMnI prItinI rIti; kahinaI kiNasuM dAkhavaI, bhUle jegiNi mIta. 4 Ayau sAtha UtAva, tiNa vana tihi ja ThAMma; giNa naI vidyAdharI, cItA AvI tAma. 5 rAjA manamaI cItavaI, kIdhI bhUrI vAta; prIti karenaI chehaDau, karcau vesAsaghAta. 6 rAjA dAdhe prItisuM, ika yogiNa bIjI devi, tIjI dhAI thakI balyauM, kiNanaI dAkhaI leva. 7 DhAla 11 [[bhamarAnI ] rAjA manamaI cItavaI, ahaMkArI re, kIdhI prIti kurIti; rAya ahaMkArI re mAna tuMga mAharau hUMtau aTa, na rahI tehanI nIti. rAva 1 jera hau tiNa yogiNI a, Agali muMkI mANa; rAva hAthe dI tehanaI a0, jIvaDau catura sujANa. rA. 2 mANu mUkAyau mAnanI aTa, vidyAdharI manamAMhi rA ti paNa hAthaCtI gaI a0, jIva rahyo lalacAI. rA. 3 mana rahau tihAM mAMDahaI a, lobhI cita lapaTAI; rA. pUrI prIta palI nahI ao, mAna gaye mujha rAya. ra0 rAya gaye ghari jetalaI a0, Ayau tehavaI dUta rAva caMderInau cakavaI ava, damagheASa tehane pUta. rAva AganyAkArI tehanau ao, mAnatuMga mahipati, rA. teDAyau tiNa rAjavI ao, Avi IhAM jhati. rA. sAmi dharama nija rAkhavA ao, caDIla tarata pracaMDa; rAva saghalI senA sAthe laI ao, haya gaya je dalamaMDa. rA. 7 A rAI adhe pharaI a0, titaraI kAgada deI, rA0 paTarANI tiNa mUkIla aha, zerI garabha dhareI. rA. 8 the kahisau navi jANIyau aha, jANe ghara bheda rAya mAnatuMga mana cItavaI a0, kuDa kahaI te yuveda ra0 9. maMi phriIdhe je mahalamAM a, jatana jike daDha baMdha; rAtre kahe bhelI te bhAmanI aTa, ratIo na rAkhI saMdhi. rAI 10 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahAvIra Aya milyau rAya raMgasUM aha, zUla ghaNe zizupAla; rAva AdaramAna dIyau ghaNuu a0, bheu jada bhUpAla rA0 11 AI tethI vadhAmaNa aTa, sImaMti kIyauI sanAna; rAtra ATha mAsa pUrA thayA a0, visamaI thayau rAjAna. rA. 12 pUre mAse padamiNuM aLa, jAyau putra pradhAna; rAtre gaItha vadhAI rAyanaI, a0, sauka taNA sahinANa. rA. 13 [ duhA ] sauki jike lAgU hUtI, tiNa paNa kIdhau hAsa; kAgala vahilA mUkiyA, padamiNa pahUtI Asa. 1 rAja kamAve tihAM kizuI, aMteura INa ThAMmika INa vAte je lAbha chaI, te kAMI bIje kAma. rAjA mana ciMtA thaI, dIsaI sAcI vAta; ubhata vAto sAMbhalI, dIThaI sAcI bhAta. 3 sIkha mAMge zizupAlapaI, paTarANInaI dukha; hUkama havaI rAjane, ghari jAu chuM sukha. 4 kArija karinaI Avaje, vahilA valije rAya; dIdhI sIkha UtAvalI, mayA karI mahArAya. 5 A DhAla 12 (hADA rAI sAra bhIjaI raMga cuvaI ] caDhIla rAjA cupacUM, ghari Ayau IlagAra, mAnI rAya samajhi na kA rAjA prataI, khAMti na keI khAra, mAnI rAya je je jima thaI nImaDaI, vAta asaMbhama eha. mAnI AMkaNI. 1 muharachA5 rAjA taNI, dIdhIthI tima dekhI, mAnI kahaI nRpa kima e mAnII, vAta hUI kima lekha. mAnI. je. 2 rAya bayaTho darabAramaI, ciMtaI citta vicAra mAnI titaraI mAnavatI triyAM, nava-sata kari seNugAra mAnI. jeje. 3 pahilI muMkyo kemaranaI, bAlaka dIkhI bhUpa; mAnI jANe rAjA dUsarau, mAnatuMgane rUpa. mAnI. uTho rAjA aMtaraI, paDadaI padamaNa pAsa; mAnI. vAta kahau e kima haI, kima kAMI hAsa. mAnI. je. 5 kahau te leka jaNavaNa, mAnavatI kahe dAkhI; mAnI. kahau tau paritikha dAkhavuM, kahau te paDadaI rAkha. mAnI. je. 6 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanubhAI va. zeTha abhayama kRta mAnatuMga-mAnavatIcaupaI 155 bela acUMkA sahu kahe, niravAhiu navi jAImAnI. betye te tehane khare, je paramANu caDhAI. mAnI kahe rAjA tila jetalI, mAharI kAnahi vAta mAnI. maI kIdhI te mAharI, huM jANesDa ghAta. mAnI. mAnavatI kahe maI kahyauM, paga dhese je taMta; mAnI. te te vAlDau mAhare, kahisyuM tehanaI kaMta. mAnI kumayA mAsuM taI karI, jogiNasuM bahu prema mAnI paga dhaviyA havi tehanA, vidyAdharIne tema. mAnIje. moTA moTA ghari jaI, paraNI padamaNi cheDi; mAnI jAya vilupA dhAMvithI, moTAMnaI e Di. mAnI lejo. 11 [duhA ] sAca na laI kehanaI, kAmI jAra jyAra; piTa sahita je pAkaDaI, khATa sahita myuM jAra. 1 ehavau kAma na kIjIyaI, re raMDhAlA rAya; bhAmaNi koNe na bhUlavyA, kauNa na lAgaI pAya. 2 rAdhA Agala kRSNajI, umiyA AgalaI Isa : iMda caMda nara cakavaI, kuNaI na nAkhyau sIsa. 3 mane cUka pathau hivaI, kahiye paragaTa dAkha; ThAma ThAmi cUkA tahmaI, vasana bharaI chaI sAkha. 4 kahi rAjA mAnuM nahI, ke sahinANuM sAja; pAya lAgu kara joDIne, vAcA avacala Aja. 5 aMta na lIja kehane, kahi nArI kara joDi; le dekhADI muMDI, gAMThi thakI te choDi. 6 hAthataNa hathasAMkalA, vali metInau hAra; pIlI prItama pAMbhaDI, le supyA tiNa vAra. 7 e sahinANe sAca chai, kahau kizuM vAravAra DAhA thA paNi pAMtaryA, kiNanaI diyA UtAra. 8 Apa mAMhi je guNa hUvaI, kaMta sadA hI dAsa; sIla nahI aru guNa nahI, lahe lekamaI hAsa. 9 DhAla 13 [ hAM raMga ralIyAM ho ehanI ] hAM mini malIyA he manI melIyAM, mananA maratha sahUe phalIyA, hAM maniTa mAna choDi pati caraNe paDIu, lAja taNe baMdhaName jaDIu. hAM mani. 1 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavabAra varasa tenaI dukha dIdhaubagasa kare je gunahau kIdhau, hAM maniTa huM ajANa thake ahaMkArI, maMI karate kAMI vAta na vicArI. hAM mani. 2 te sama avara nahI keI nArI, maI sagalI hI eka vicArI; hAM maniTa tehAM teDI kuMvara khele lIdhau, sagale kArija mAro sIdhauM. hAM mani3 mana UlasIla mahArAjAne, lekAMmAMhi vadhIu vAne; hAM maniTa satIya taNuu sagalau jasa vyauM, rAjA mahalamaI dIdhau yau hAM maniTa paTarANuM thApI rANamaI, satIsiradAra tejhanaI jANI gaI; hAM mani. dhana mAtA tAharI jiNa jAI, dhanya pitA jiNa kula tuM AI. hAM maniTa 5 tAharau nAma khare jiNa dIdhau, tAharI velA amRta pIdhauhAM maniTa rAjA raMjyau pAsa na cheDaI, uDaI sIsa jihAM paga maMDaI. hAM maniTa premamagana rAjA sukha mANe, hiva saMsAra saphala kari jANe; hAM maniTa Ima karatAM dina ketA gamIyA, rAta divasa ralIyAmaI ramIyA. hAM maniTa anukami sadaguru keIka AyA, bhavika leka taNuI mani bhAyA; hAM maniTa sUmati gupati naI paMcAcAraI, bayAlIsa deSa TAlaI AhAre. hAM maniTa samavasaryA vanamaI sApUjana, Ika citta dhyAna rahe jehane mana; hAM maniTa tRNuI barAbara je mAne dhana, sevaI ekAeka sadA mana. hAM mani9 ehavA sAdhataNI balihArI, amama akaMcaNa nirahaMkArI; hAM maniTa ehavA sagara AyA jANI, vAMdaNa cAlyA bhaviyaNa prANI. hAM maniTa 10 (dahA] mAnavatI naI mAnatuMga, vAMdI muninaI pAsa; baIThA dharama sUNI kathA, pUchaI prasana ulAsa. 1 vAMkau be ehanau, te nIvau pramANa; samu kahe bIjA manuSya, te piNa hUvai apramANa. 2 aNahi ja jaMbUdIpamaI, khetraI bharata majhAra; nagara kesaMbI vANIu, tehanA be sUta sAra. 3 jinapAlaka jinadatta bihane, karaI viNaja vyApAra; gurumukhi jinadatta sAMbhalI, mRSA taNuu suvicAra. 4 suMsalIyau jinapAlake, pAlaI niratIcAra; jigudata rIsa karau khirau, kahe sAco jiNavAra. 5 manasuM mAyA kelavaI, jinapAlaka maIdeva; tiNathI baMdha triyA taNuu, bAMdhau karamaha poSa. 6 marenaI mAnavatI thaI, mAnatuMga jinadatta sAca thakI tehane kahAu, sau sArAhaI satta. 7 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kanubhAI tra. zeTha : abhayaseAmakRta mAnatu ga-mAnavatI caupai DhAla 14 [ rAga dhanyAsarI ] rAjA sAMti sAdhu mukhai vilI, pAMmI visamai ciMtai manaralI, dekhI mahimA sAcataNI sahI, hUMtI tehavI; munivara e kahI; e kahI munivara sAcavAMNI, hIyaI AMNI je karai, sa'sAranA te sukha pAmI, sayala bhavasAyara tarai. kara joDInai rAjA ima kahei, Adhau mAraga tukSmathI sahu lahaI, bAraha vrata je zrAvakanA kahyA, te mujha dIje mai mina sarahyA; saradahyA nithI sAi grahinai, kharA pAlai khAMtisu, tima mAMnavatI sadguru pAse, vrata leyaI zubha bhAMtisU. anukrami e e vrata pAlI bhalA, puhatA saragai seAhaga guNanilA, phula sugaMdhau jasa jiga mahamahai, sUNatAM manaDau mAhura gaDhagahaI; gRhagaheTha sUtAM mana mAra, miTe tArai karamA, imi jANe prANI sAca khele, vAta evA maramaneA. satara satAvIsai savatsarai, suddhi AsAi dvitIyA dina gurai, kharatara sahaguru jiSNucaMda jayakarU, tenai rAjai sAhagasu darU, suMdarU sAmasuMdara prasAdi, abhayaseAma iSNu pari kaha', e sarasa kahinaI kathA dAkhI, bheDha mati maMdira lai. iti zrI mAnatu`ga-mAnavatI-caupai samApta, saMvata 1747 varSe andhana mAse zrI bhuja madhye, munizrI lakSmIsAgara lapekRta 1 2 3 4 * prusaroAdhana vakhate A caupaInI vi. sa. 1762 mAM lakhAyelI lA. da. bhA. saM. vidyAmaMdiraamadAvAda-mAMnI naM. 7143 nI hastaprataneA upayeAma karyAM che. 157 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marajI mahAkavi lekhaka : zrI maganalAla DI. zAha bAjIpurAvAlA garavI gUrjarabhUmi tyAre be tejasvI nakSatrothI prakAzI rahI hatI : eka hatA mahAna tirdhara "kalikAlasarvajJa"nuM biruda prApta karanAra zrImad hemacaMdrAcArya ane bIjA hatA emanA anurAgI, "paramAta" ane "parama mAhezvaranAM banne birudane bhAvI jANanAra mahArAja kumArapALa. hemAcaryanI udAratA, vidvattA ane samatAbharI sAdhutAe janatAne kAmaNa karyA hatAM. rAjarSi kumArapALanI samadaSTi ane nyAyapriyatAe emane lokapriya rAjavI banAvyA hatA. paNa e suvarNayugane madhyAhna DhaLavA lAgyo hoya ema sarasvatInA lADakavAyA putra zrImadu hemacaMdrAcArya have kevala akSara dehe ja vidyamAna hatA; ane mahArAjA kumArapALano deha paNa paMcabhUtamAM bhaLI gayo hato. gujarAtamAM asmitAnI bhAvanA pragaTAvanAra, gujarAtanI puNyabhUmimAM ahiMsAnI bhAvanAthI paripUta saMskRtinI vela pAMgaratI karanAra, enAM mULiyAM vadhu UMDAM nAMkhanAra A banne mahApurUSothI gujarAta vaMcita banI nirAdhAra jevuM banyuM hatuM ! ajayapALa gAdIe AvyA hatA. emanA gAdIe AvavAnI sAthe ja sukhI ane samRddha gujarAtanA AkAzamAM AphatanI DamarIo caDhavA mAMDI. atyAcAra, anAcAra ane julmanuM gojhAruM sAmrAjya sthapAyuM. rAjA ajayapALe damanane koraDo vIMjhavAmAM jarAya maNa na rAkhI--jANe gujarAtane mAthe rAhu beThe ! - gujarAta saMkrAntinA samayanI AkarI vedanA bhegavavA lAgyuM. saMkrAntinA samaye satiyAonuM sata kasoTIe caDhe, dhamI jane para dhADa paDe, sajajane atyAcAra ane anAcAranA sImamAM ribAI mare! A saMkaTasamaya e to satiyAone, puNyapurane, dharmapriya sajajanene mATe anyAya-adharmanI sAme baLavo pokArI julamanI vedI para balidAna ApavAne lAkheNe avasara ! ane janatAne baLidAnanI preraNAnuM pAna karAvanAra, kAMti ane svataMtratAne udgAtA e sAco kavi pite paNa vakhata Avye balidAna ApavAmAM pAchI pAnI kare kharo ? Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maganalAla DI. zAhaH marajIvo mahAkavi 159 - kavi eTale mahAsaMvedanazIla AtmA. e te maDAmAM paNa prANa phUMkIne svAbhimAnanI bhAvanAne sajIvana kare. kavine aMtastApa ane puNyaprakepa enA pratyeka zabdamAM raNakavA lAge. ane evo eka eka zabda janatAmAM cetanAnI jyotane jalatI rAkhavA mATe telanuM kAma kare! evA ja eka svamAnI masta kavinI A gauravaMtI kahANI che. brAhmaNa te prabhunuM prathama sarjana, brAhmaNa jaina na banI zake, brAhmaNa ane jaina vacce abheda na saMbhave--evI evI kaleza-Sa bharI mAnyatA laIne ajayapALa gAdIe AvyA hatA. emanI A gerasamajaNamAMthI ja gUrjarabhUminI sukhazAMti, samRddhi ane saMskRtine vinAza karanAruM tAMDavanRtya AraMbhAyuM hatuM. hemAcArya ane kumArapALadeve aMtaranAM amI sIMcI sIMcIne gurjara prajAmAM bhrAtRbhAva ane maitrInI je bhAvanA relAvI hatI ene samajavAnuM ke sAcavavAnuM ajayapAlanuM kaI gaju na hatuM. udArarita AtmAonI udAratAne bApaDuM saMkucita mAnasa kevI rIte samajI zake? eTale ja ajayapALa mahArAjA kumArapALa ane hemacaMdrAcAryanuM karyuM-kAravyuM dhULamAM meLavavA taiyAra thayo hato. . rajanIdevI rUperI AbhalAnA bharatakAmathI zobhatI sADI paherI AbhanI aTArIe DekiyuM karI rahI hatI. kALAM kAmanA karanAra mAnavIo potAnAM kukRtyone kAjaLakALI rAtrinA aMdhakAramAM chupAvavA mathatA hatA. tyAre jANe rUperI AbhalA samAM TamaTamatA tAraliyAe mAnavInI mUrkhAI para hasI rahyA hatA ! pATaNa nidrAdevIne baLe piDhI gayuM hatuM, nagaranI zerIo sUmasAma banI hatI, tyAre upAzrayamAM eka sAdhurAja dhyAnastha dazAmAM besI dharmaciMtana karI rahyA hatA. AkhuM nagara UMghatuM hatuM tyAre A apramatta sAdhurAja jAgatA rahIne AtmabhAvanI kheja karI aMtarane ajavALI rahyA hatA. evAmAM eka guptacare dabAte pagale upAzrayamAM praveza karyo ane sAdhurAjanI pAse jaIne tumAkhI bharyA svare jANe paDakAra karyo : "kavirAja ! pATaNamAM thatI uthalapAthalanI Apane khabara to che ne? sAdhurAja! atyAre pATaNamAM konuM zAsana cAle che tenI Apane jANa te che ne?" pATaNamAM jenuM zAsana cAlatuM hoya tenuM bhale cAle, mAre enuM zuM prajana? mahAnubhava, mAre to mArA hRdayasAmrAjyamAM kenuM zAsana pravarte che, enI sAthe ja nisbata che. ane tyAM AtmAnuM zAsana cAlatuM hoya eTale basa ! vaLI AvatI kAle huM (100)muM kAvya racIza, ane "prabaMdhazatakartA"nI upAdhi meLavavA bhAgyazALI banIza. paNa mArA adhyayanamAM AvI madhyarAtrie khalela pADanAra tame kahyuM che, ane atyAre ahIM AvavAnuM prayojana zuM che?" guptacarane manebhAva jANe badalAI gaye. eNe ajaMpAbharyo dIrgha niHzvAsa nAkhe. sAdhurAjanI vadhu najadIka jaI e dhIme sAde kahevA lAgyAM: "kavirAja, kavitA ane kalA, zabda ane dhvani, alaMkAra ane rasa e badhAne, bheMsa ghAsane pULe vAgoLe ema, WWW.jainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1dao zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavavAgoLavAnuM choDI de. have te tamArI kavitA rAjadarabAranI bAMdI banaze. tamArI sarasvatI ajayapALanAM yazogAna gAvAmAM kRtArtha thaze! mahArAja, pahelAne vakhata have vItI gayo !" tame zuM mane bhADUtI kavi banAvavA mAge che? huM khumArIdAra kavi maTIne khuzAmatiye bhATa banuM evI salAha Ape che ?" kavirAje sAvadha thaI kahyuM. haju paNa tamAre tamArI khumArI bhUlavI nathI ?" kavi je AtmAnI khumArI nahI anubhave to bIjuM keNa anubhavaze? zuM huM. kudaratanI kavitA cheDIne ajayapALa jevA adhama rAjavInI prazasti racavA lAguM? mahAnubhAva! na bhUto na bhaviSyati!" are e bhadra puruSa! eTaluM paNa kAM na samaje ke pavana jeIne sUpaDuM dharavuM joIe! vaNika samAjanA guru thaIne eTaluM paNa nathI jANatA ke samaya pramANe sUra badala ghaTe!" vANIzUra guptacara vAtamAM meNu nAkhavAnuM na bhUlyA. * tame mane vyavahArakuzaLatAnA pATha zIkhavavA AvyA che? kavine-masta kavineAtmAne gaLe cIpa denArAM vyavahArakuzaLatAnAM baMdhana kyAreya naDatAM nathI. khuda kavi paNa tenA hRdayane paravaza hoya che; hRdayanI AjJAne e uthApI zakatA nathI. ane sAcI kavitAne samayanAM baMdhana kadI khayAM nathI ane khapavAno paNa nathIkavinI kavitA te sanAtana satyane ja uccAre che, ane evA parama satyane ja ArAdhe che. " sAdhurAja jANe phirastAnI vANI uccArI rahyA. kavirAja! bhIMta bhUla che! rAjA rUThe te kAsaLa kADhe ane rIjhe te nihAla kare. sattA AgaLa zANapaNa nakAmuM che. khumArInI vAte naryuM gAMDapaNa che. zuM tame nathI jANatA ke prabhu paMcAsarA pArzvanAthanA pavitra devAlayane ajayapALanA sainikoe hathoDA mArI khedAnamedAna karI nAMkhyuM che? zuM tame e vAtathI ajJAta che ke mahAmUlA jJAna bhaMDAra romAM Aga cAMpI ene bhasmIbhUta karavAmAM AvyA che? kapadI jevA maMtrIzvarane eka divasa mATe maMtrIpade sthApI rAmazaraNa karavAmAM AvyuM che. AmabhaTa jevA vIrapuruSane lazkare ghero ghAlI haNI nAkhe che! to pachI tamArA jevAnI zI visAta? rAjaAjJA spaSTa pharamAve che ke atyAra sudhI jene khUba mahAlyA, phAlyA-phUlyA; paNa have emanA senerI divaso pUrA thayA. have to jena te jaina ane brAhmaNa te brAhmaNane yuga pharI zarU thayo che. have jaina brAhmaNa nahIM banI zake, jenA deva brAhmaNanA deva nahIM thaI zake ! brAhANa te prabhunuM prathama saMtAna ane jena karatAM ucca. brAhmaNa ane jaina vacce abheda hoI zake ja nahIM! brAhmaNane dharma e ja rAjadhama : AvuM rAjapharamAna tame nathI sAMbhaLyuM?" guptacare kavirAjanI AMkha ughADavA prayatna karyo. - "Apa svabhAvamAM magna rahenAro, AtmAnA dharmane pichANanAro sAdhaka keI paNa dharma pratye pakSapAta ke dveSa na rAkhe. kavi eTale sAcA avadhUta. avadhUta eTale rAgadveSanA vijetAne pUjArI. seminAtha mahAdeva samakSa pUjya gurudeve gAyelI amara paMktio haju paNa mArA aMtaramAM guMjyA kare che, ane mane satata bhAna karAvatI rahe che ke jeo Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maganalAla DI. zAha: marajI mahAkavi 161 rAgadveSanA vijetA che evA koI paNa devane mArA namaskAra ha! AtmAne te kharekhara, badhA dharmonuM milana-maMdira banAvavAnuM hoya!" - sAdhurAja! AvI badhI abhedanI japamALA have cheDI de! mahArAjA kumArapALa ane zrImadda hemacaMdrAcAryanuM nidhana thatAM ja abhedanuM avasAna thaI gayuM samaje. ajayapALa bhedane pUjArI che. e te brAhmaNa ane jainanA bheda vadhu spaSTa karavA mAge che. tame rAjaAjJAne marma nathI samajatA?" kavine rAjaAjJA sAthe zI levAdevA? mAruM prasthAna te gurudeve cIdhelA mArge ja hoya; bIja mArgane vicAra paNa mane kure nahi. koI paNa jAtanA bhayathI, are, maraNanA bhayathI paNa, kavine vicalita thavAnuM na hoya. sAco dharmAtmA pApabhIru hoya. ane kavi uparAMta huM te kalikAlasarvajJa ziSya! prANanA bhoge paNa mAre mArI pratijJAnuM jatana ja karavAnuM hoya !" jANe kavi rAmacaMdra agamavANuM uccArI rahyA. guptacara kavirAjane parama zubhecchaka hata; e game tema karIne kavirAjane nirNaya badalAvavA mAgato hato. eNe lAgaNIbhInA svare kahyuM: "kavivara! sAcA ke khoTAne nirNaya karavAne A samaya nathI. UgatA ravine sAkAI pUje che; AthamatA sUryane kaI pUjatuM nathIduniyAne e rAha che. gUrjarabhUminAM AbadAra (sAcA)matI te ajayapALe pragaTAvelI hatAzanImAM kyAranAM hemAI gayAM; je kAMI DAM bAkI rahyAM che temanI paNa ghaDI-paLa gaNAI rahI che. ajayapALa pitAne mArga niSkaTaka karavA mAge che. abhedamAM mAnanArane te kaMTaka samaje che; evA kaMTakone dUra karavA te enI rAjanIti che." rAjAnI rAjanIti game te hoya, sAdhu dharmavimukha na banI zake. kavi e paNa sAdhu-AtmA che, janatAnI bhAvanAnI dIvAdAMDI che. e sanAtana satya uccAre che. samaya ke rAjanItinAM baMdhana ene naDatAM nathI. enI kavitA saMsAranA vaibhava-vilAsanI dAsI na banI zake! kavi te mukta AtmA hoya." kavirAja! kavi upara kAvya racavAnuM baMdha kare! sAcA kavine A jamAna nathI. khuzAmatiyA kavinI ja Aje belabAlA che. eka ja gurunA be celA eka rAjadarabAramAM zvAnanI jema pUchaDI paTapaTAvato hoya eve vakhate bIje merunI jema acaLa rahevA mAge ene rAjasattA kema sAMkhI zake ?" jene jIva vahAle che te bhale pUchaDI paTapaTAve! jene AtmA vahAle che te pitAnI vAEvIne pArakAne ghera pANI bharavA na mokalI zake ! je marajI che te ja muktinA divya saMgItanuM aNamola matI meLavI zake. bAlacaMdrane gamatuM hoya te bAlacaMdra bhale kare. rAmacaMdra te rAmacaMdra ja raheze ! e bAlacaMdra kadI nahIM bane! rAmacaMdra pitAnA AtmAne kadI nahIM rUMdhe. AtmA anaMta zaktine dhaNI che e sUtra rAmacaMdrane mATe jIvananuM dhruvatAraka che. je AtmA potAnI zaktione pragaTAve che tene mATe vyavahAra ane rAjanItinI duniyAmAM je azakya lekhAtuM hoya te paNa zakya bane che." kavirAja ! bhAvAvezamAMthI janmelI AvI badhI mananI vAte manamAM ja rahI jaze, ane jiMdagI jokhamamAM mukAI jaze. yatirAja bAlacaMdranI kavitAnI jema tamArI Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu -maheAtsava traNa kavitAkalAne paNa ajayapALanA caraNe zira jhukAvatI karavAnAM SaDaya MtrA racAyAM che, kavirAja! izArAmAM samajI jAe, kalpanAnI pAMkhe UDavAnu cheADI do ane najara sAmenA kavyanI vyavahAru bhUmikA upara vicarA te sAru...!" " nahi bhAI, nahi. mArAthI e nahIM ane. pUjya gurudeve amRta si'cana karI je amRtavela ucherI tenu huM unmUlana kema karI zaku? jagatane jANavA do ke A amRtavelane e pAMdaDAM phUTyAM : eka kaDavuM ane khIju mIThuM. emAMnuM kayuM kaDavuM ane kayu mIThu e jagata bhale jagatanI rIte samaje. emanA guNa-avaguNanI sAthe velanI pratiSThAne zI nisbata ? rAmacaMdranI kavitA ajayapALanI AgaLa kayAreya peAtAnuM zira nathI ja jhukAvavAnI--pachI bhale ne thavAnuM heAya te thAya !" rAmacadra jANe apArthiva rUpa dhAraNa karI rahyA. " kavirAja ! AdarzonI aTavImAM kema aTavAe che? bhAgyayeAge lAkheNI ghaDI AvI pahoMcI che. e ghaDIne zA mATe javA do che? nadInA dhasamasatA pUranI sAme taravAmAM te pravAhamAM ghasaDAI javAnuM ja phaLa maLe! jhaMjhAvAtamAM je vRkSa aNanama rahevA mAge te mULamAMthI ja UkhaDI jaI dharAzAyI ane ! hajAra gAMDAmAM eka DAhyAnI zI ki Mmata ? tenA DahApaNanA kevA bhaMDA hAlahavAla thAya che te tame nathI jANatA zuM ?" paNa mahAkavi rAmaca'dra ekanA be na thayA. bicArA guptacarane thayuM ke paththara para pANI badhuM eLe gayu'! eTalAmAM upAzrayanAM pagathiyAM sipAI enA nALakha'dha joDAthI dhamadhamI UThayAM. sainike erAkaTAka upAzrayamAM pravezyA. guptacara sAvadha banyA. aMdhakAranA lAbha laI e sipAI emAM bhaLI gayA. cAradIvAnA jhAMkhA prakAzamAM sipAI e kavirAjane zeAdhatA garjI UThecA: " kaLyAM che rAmacaMdra ?" sipAI enA sattAvAhI sUranA bhaya'kara paDaghA jANe AgAmI AMdhInI AgAhI karatA hatA. sipAI e ! kavi rAmacaMdra ahI. tamArI najIka ja che. tamArA AgamananuM pratyeAjana ! " kavie madhura bhASAmAM javAba ApyA. << 66 gujarezvara mahArAjA ajayapALe Apane rAjadarabAramAM AvavAnuM AmaMtraNa pAThavyu' che." sainikoe sabhya banavAnA prayAsa karyAM. " atyAre madhyarAtrInA samaye ja ? kAle savAre AvuM te ?" " e nahi cAle. atyAre ane aNaghaDIe ja Apane hAjara thavuM paDaze." sipAI e rAmacaMdranA javAmanI rAha jovA paNa na thAbhyA. emaNe. rAmacaMdrane gherI lIdhA. myAnamAMthI talavAro kheMcAI gaI. eka sipAI e ghaTasphoTa karatAM kahyuM : " gujarezvara ajayapALanI AjJA che ke gunegArane eka kSaNa paNa chUTA na mUkavA." " huM gunegAra ? " paNa kavi rAmacaMdra peAtAnuM vaktavya AgaLa vadhAre te pahelAM ja sipAI ee temane UMcakI lIdhA. pATaNanI sumasAma zerIee e akAya upara:madhyarAtrIno adhArapacheDA DhAMkI dIdhA ! * gulAkhI nidrAnA tyAga karI zekhIna ane vilAsI pATaNa pharI pravRttizIla banyuM tyAre pATaNanI zerIemAM rAjyanA anucarA paDahu vagADI rahyA hatAH Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maganalAla DI. zAhu : marajIvA mahAkavi 163 *CC pATaNanA prajAjano ! saha sAMbhaLajo ! guja rezvara mahArAjA ajayapALanI rAjaAjJA che ke brAhmaNu ane jaina eka na heAI zake. brAhmaNa te brAhmaNa, jaina te jaina. paramAta ane paramamAhezvara e khiruda sAthe na saMbhave ! brAhmaNadhama e rAjadhama che, mATe brAhmaNudharmone sau prajAjanAe mAna Apavu. je kAI samaSTine nAme, abhedane nAme brAhmaNu ane jainane ekatra karavA yatna karaze, temane sakhta zikSA karavAmAM Avaze." pATaNanAM nara-nArIe khinna hRdaye A DhaMDherA sAMbhaLI rahyAM. kayAM pahelAMnu pATaNa ane kayAM Ajanu' pATaNa ! jANe ATaluM. echu' hAya ema e DhaMDherAe vadhArAmAM jAhera kayuM ke " Aje madhyAhne sarva prajAjanAe rAjasabhAmAM hAjara thavAnu che. tyAM rAjaAjJAnI avagaNanA karavA badala kavi rAmacaMdranA nyAya tALAvAnA che." samaya thayeA ane nagarajane rAjasabhAmAM kIDiyArAnI jema UbharAvA lAgyA. kAMya talapura jagyA khAlI na hatI. badhA mahAkavi rAmacaMdrane kevA nyAya maLe che te jovA Atura hatA. kavi rAmacaMdrane sabhAmAM hAjara karavAmAM AvyA, paNa emanA caherA para gunegArInI ke lAcArInI eka paNa rekhA dekhAtI na hatI. emanA prazAMta caherA para khrivya teja vilasatuM hatuM. " kavirAja ! tamane jaina ane brAhmaNAne eka karavAnI ghelachA lAgI che. evAM abhedanAM kAvyeA racavA mATe tamAre prAyazcitta karavuM paDaze." " abheda zuM pApa che ? abhedyanAM kAvyeA racavAM e zu' pApakAya che ? " " kavirAja ! rAjaAjJA pramANe abhedanA pracAra karavA e gunA che: e tamAre jANavu' ghaTe ! " 66 kavinuM kAvya koI prayatnanuM nahIM paNa akaLa preraNAnuM pariNAma che. kAvyagaMgAnI ga gAtrInuM, preraNAsthAna sAva akaLa ja heAya che. kavimAM akalpya rIte AvI preraNA jAge ane kAvya sphure temAM pApanA prazna ja kacAM Ubhe thAya che? pApa ane prAyazcitta kavitA pAse *kI paNa zakatAM nathI. koI sattAnA bhayathI ke samRddhinA leAbhathI kavitAdevInI sAcI ArAdhanA na thaI zake. kavihRdaya mAnavI ja kavinI kavitAnuM mUlyAMkana karI zake ke kavinI kavitAnA nyAya tALI zake. e tALavAnuM tamAru' gaju nahIM ! jhaverI ja hIrAnuM mUlya karI zake, geAvALa nahi !" jANe kavinI jIbha nahIM paNa enuM aMtara khAlI rahyuM hatuM. " kavirAja ! rAjyanI AjJA utthApavAnu duHsAhasa kheDavA mAge che ? khakhara tA che ne ke enAM kevAM mAThAM pariNAma Ave che? ethI khacavu' haze te tamAre rAjya ane rAjAnAM prazastikAvyeA racIne A pApanuM prAyazcitta karavu paDaze. tamArA gurubhAI mAlacandre e ja rAha grahaNa karyo che." " kavi svairavihArI heAya che. samagra vizva enu rAjya che. enA khajAnA paNa akhUTa che. duniyAnI koI sattA ene DarAvI nahI' zake; saMsAranI koI sa'patti ene lalacAvI nahIM zake. tamArAM zauya ke satkAryothI kavinA ataramAM Umi' jagADA ane jue ke Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha emAMthI kevAM maneAhara prazastikAvye vahevA lAge che. vasa'ta Ave che tyAre kokilAne kANu kahevA jAya che ke tuM tArI svaramAdhurIne vahetI mUka ? evuM ja sAcI kavitAnuM samajavuM. bhaya ke lAlacathI kharIdI zakAya e kavitA ja nahI." " kavirAja ! AvI badhI ahIna vAteA cheDe, ane tamArI vANIthI sattAne rIjhavA. tamArA gurubhAI khAlaca'dranI paNa A ja salAha che." " husa te| sadAya meAtInA ja cAro caravAnA ! bhUMDa bhale akhAja AreAgyA kare! jene peAtAnuM svAtaMtrya nahI' paNa peAtAnA prANa vadhu vahAlA che, te ja eka bhAna bhUlelA rAjAnI prazasti racIne peAtAnI kAvyadevIne lajave che. sAcI salAhanI tA atyAre AvI namAlI salAha ApanArane ja jarUra che ! " kavinAM AkarAM veNuthI ghavAyelA khAlacaMdre bUma pADI : " nRpa, rAmacaMdra mAruM' haDahaDatuM apamAna kare che !" " zAMta raheA ! gAMDA kavi jo peAtAnuM gAMDapaNu hajI paNa nahI' taje te emane apamAnanA Agya badale maLI ja rahevAnA che!" ajayapALe adhIrAIthI kahyuM. mahAkavi eka pazu zabda na khelyA--jANe emanA citta upara himAlayanI svasthatA ane zItaLatA vyApI rahI hatI. ajayapALanI vAta sAMbhaLIne rAjasabhA have AgaLa zuM mane che enI utsukatA anubhavI rahI. theADIka paLeA mATe sabhAmAM smazAna jevI zAnti chavAI gaI. Ama thoDIka paLe stabdhatAmAM pasAra thaI. pachI jANe aNunama kavine namAvavAnA eka vadhu prayAsa karatA hAya ema ajayapALe kahyu': " kavirAja ! rAjAnI AjJAnA anAdaranu' piraNAma kevu' Ave che te zuM tamArA jevA vidvAnane samajAvavu` paDaze? ... icchuM chuM ke rAjasattAne tamArI sAme peAtAnA DhaMDa ugAmavAno vakhata AvavA na dyo ta sAruM! AmAM zuM karavuM e tamArA peAtAnA ja hAthanI vAta che. zu hajI paNa tamArI vANI rAjasattAnA caraNa pakhALavA taiyAra nahIM thAya ? " kavie vANIno vyaya karavAne badale mAtra mAthuM halAvIne e vAtaneA inakAra karyo. ajayapALane mahArAjA kumArapALa karatAM savAI krIti varavAnAM aramAna hatAM. kavi rAmacaMdra jevA vidvAnAthI e peAtAnI rAjasabhAne vibhUSita karavA mAgatA hatA. tethI teNe dhamakIthI vaza na thanArA kavine samajAvavA peAtAnI vAtanI rIta badalI : " kavirAja ! have tA kalpanAvihAramAMthI pAchA pharo. pratyakSa dekhAtA lAbha jatA na karo. mArI rAjasabhAmAM tamArA gurunuM sthAna tamAre mATe khAlI che, tene zezabhAvA--mArI rAjasabhAnA rAjakavi manIne ! " " rAjan! pUjya gurudevanuM nAma laI ne tame mane calAyamAna nahIM karI zakeA. e nAma te! mane mArA saMkalpamAM vadhu dRDha banavAnu` maLa Ape che. mArA niNya aphara che: mArI vANI AjanI rAjasattAnAM kItigAna nahIM ja gAya ! " Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maganalAla Do. zAha marajI mahAkavi "kavi, tArI jIbha baMdha kara. tAre sarvanAza notaratI mArI kaThora AjJA chUTe te pahelAM samajI jA. tane A AkharI taka ApuM chuM. " rAjAe uzkerAIne cetavaNIne sUra uccAryo. paNa kavie? kavie pratyuttara vALavAne badale svataMtratAnuM gIta lalakAryuM: "he paramAtmA, mArI svataMtratA khAtara galIomAM pharate kUtaro banavAnuM mane maMjUra che, paNa parAdhIna banIne huM traNa jagatane svAmI paNa banavA taiyAra nathI !" kavie-svataMtratAnA kavie-svAtaMtryanuM gIta lalakAryuM. paraMtu kavine eka eka zabda ajayapALanA aMtaramAM reSane Ataza pragaTAvI rahyo. e krodhathI dhamadhamI UThayo. eNe AjJA karIH "maMtrI ! A rAjadrohIne evuM mata Apo ke je sAMbhaLIne bhayaMkara khUnI paNa kaMpI UThe. jallAdane hukama karo ke dhagadhagatA tavA para A kavirAjane abhiSeka karI phaLaphaLatA telathI snAna karAveH mArI A AjJAne satvara amala karo!" rAjAnI AjJA sAMbhaLI sabhAmAM sanasanATI phelAI gaI. je rAjasabhAmAM kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryane paDato bola jhIlI levAmAM rAjA ane prajAjane pitAnuM ahobhAgya mAnatA, te ja rAjasabhAmAM emanA parama ziSyanuM AvuM kamakamATIbharyuM mRtyu ! mahAkavi te marajIvA banIne jIvana ane mRtyune tarI gayA hatA. jalAe emanuM kAma pUruM karyuM; mahAkavi amara banI gayA! kaI sabhAjana e dazya na nIrakhI zakyo. keI vANI e vedanAbharyA dazyane na varNavI zakI. saunAM aMtara kakaLIne eka ja nAda guMjI rahyAM nama. zattAya tena-e tejasvI mahAkavine namana ho! - sau kAramI vedanAnI mUcchamAMthI jAgyA tyAre jANe mahAkavine svastha AtmA pikAra karI jagatane pUchatA hatAH parAkASThAe keNu pahoMcyuM? pApInuM pApa ke satiyAnuM sata? * svatantro deva ! bhUyAsaM sArameyo'pi varmani / mA sma bhUyaM parAyattatrilokasyApi nAyakaH / / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdranI "amRta kRti : darzanaprabhAvakamokSamALA* lekhaka : DaoN. bhagavAnadAsa manasukhalAla mahetA zrImad rAjacaMdranI sarvotkRSTa amRta kRti tarIke, A avaninuM amRta zrI Atmasiddhi zAsa suprasiddha che. temanI mokSamALA paNa amRta kRti che. zrImade "dhanya re divasa A aho !"nA jIvana-dhanyatA-kAvyamAM saMgIta karela "apUrva anusAra'nuM prathama amRtaphaLa zrImadunI amRta( Immortal, necterlike)kRti mokSamALA che. tatvamaMthanakALamAM prajJAnidhi zrImade je padarzananuM madhyastha niSpakSapAta paryAlacana karyuM, jinAgamonuM-vItarAga zAstronuM UMDuM tvarita avagAhana karyuM, keI apUrva AtmAnubhavanuM anubhavana karyuM, pUrvanA koI apUrva ArAdhananuM apUrva anusaMdhAnarUpa anusaraNa karyuM, tene phaLaparipAka zrImadunA A mahAna "dazanaprabhAvaka' mekSamALA graMthamAM prApta thAya che. tatvajJAnakaLAnI soLe kaLAe paripUrNa zrImad rAjacaMdra A anupama graMthanI adbhuta gUMthaNa apUrva paripUrNa tattvakaLAthI karI che; budhajana-cakAre nhAIne AnaMda pAme evI parama amRtamayI jJAna-caMdrikA relAvI che. vItarAgadarzananA daDha gADha raMgathI asthimajajA raMgAyelA zrImade jagatanA cekamAM vItarAgadarzananI mahApratiSThA karI jinadarzana-vItarAgadazanane DaMke vagaDAvyo cheniSpakSapAta nyAyamUrtinI jema sarva darzananI madhyastha parIkSApUrvaka vitarAgadarzananI sarvoparitA prasthApita karI jinazAsanane mahAprabhAva vistAryo che; ane Ama sanmatitaka jema mahAna "darzanaprabhAvaka' grantha gaNAya che, tema jinadarzananI mahAprabhAvanA karanAra A apUrva mekSamALA grantha mahAdazanaprabhAvaka grI tarIke suprasiddha thayA che. seMkaDo varSonA zAstra abhyAsI mahApaMDita ke mahAbahato paNa vAraMvAra vAMcIne paNa jenI nakala ( Copy or Immitation) lekhakanA "adhyAtma rAjacaMdra' graMthamAMthI. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Do. bhagavAnadAsa ma. mahetA : zrImad rAjacaMdranI ' amRta'kRti : meAkSamALA 167 karavAne samatha na thAya, evA A tattvalAmaya apUrva darzanaprabhAvaka grantha jJAnAvatAra zrImade parama prauDha gabhIra zAstrazailIthI seALa varSoMnI vaye, mAtra traNa divasamAM ja, gUjyeA che, e mahAna AzcardhAnuM Azcaya che; adbhutAddabhuta che. peAtAne je kAMI jJAnanA lAbha prApta thayA che, tenA lAbha khIjA jIvAne paNa prApta thAya evI niSkAraNu karuNAthI paropakArazIla jJAnIe peAtAne prApta jJAnanA anya jIvAmAM viniyoga thAya evI satpravRtti Adare che. te ja prakAre zramad jevA mahAjJAnIne vItarAgapraNIta meAkSasanmAnuM je samyagdarzana-jJAna-cAritramaya samyak satya svarUpa peAtAne samajAyuM-saMvedAyuM--anubhavAyuM, teno lAbha jagajIvAne thAya evI Urmi UThe e sahaja svAbhAvika che. eTale AmAlavRddha sarva koI ne upayegI-upakArI thaI zake evA meAkSamAnu' svarUpa darzAvanAra graMtha sarala dezabhASAmAM gUMthavAnA svayaMbhU vicAra emanA hRdayamAM sphuryA. ane A meAkSamALAnI racanA zrImande mAtra traNa divasamAM karI. 6 A 'mAkSamALA ' kharekhara ! meAkSamALA ja che; mumukSune mAkSanA mArga darzAvanArI yathA meAkSamALA ja che! graMthanu je A gauravapUrNa nAma ApavAmAM AvyuM che te tenA * meAkSa ' jevA mahAna viSayane laI che. tattvA sUtranu jema tenA viSayane laI meAkSazAstra ' nAma prasiddha che, tema meAkSa pratye laI janArI eka sUtrakhaddha graMtharacanAne lIdhe Anu meAkSamALA ' nAma yathArtha che. muktAklanI mALAmAM jema yathAsthAne geAThavAyelAM nAnAM-moTAM suMdara mauktikA eka suvarNasUtrathI niddha thaI samagrapaNe eka muktAmALA khane che, tema A muktA( meAkSa )phUlanI mALAmAM yathAsthAne kalApUrNa paNe geAThavAyelAM parama suMdara samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa amUlya mauktikA (muktAphalA ) eka AtmatattvarUpa suvarNasUtrathI niddha thaI eka muktAmALA-meAkSamALA banI che. muktAphalanI mALAmAM kaLApUrNa paNe parAvAyeluM-gUMthAyela eka eka mahAmUlyavAn meAtI jema yathA sthAne zobhe che, tema A muktAphalanI mALAmAM ( -meAkSamALAmAM) tattvakaLApUrNa paNe parAvAyelu-gU MthAyela eka eka amUlya tattva-mauktika yathAsthAne virAje che. uttama tattvajJAna ane sIla kheodhanAruM, meAkSamArganu sadbIja ropanAruM, jJAnakriyAnuM samyag samanvipataNuM nirUpanAruM, A peAtAnuM navasarjana sama thaze evA pUrepUrA nirabhimAna AtmabhAna sAthe zrImadde Ane meAkSamALA ' evuM sAnvaya samucita nAma ApavAnuM samucita mAnyuM che; * meAkSamALA ' evuM graMthanuM je A gauravapUrNa nAma rAkhyu che, te ja tenu' guNaniSpanna guNagaNagArava sUcave che. " A graMthanI mukhamudrAmAM ja zrImad svayaM zrImukhe prakAze che ke A graMtha syAdvAda tattvAvAdha-vRkSanuM bIja che. tattvajijJAsA utpanna karI zake evuM emAM kaI aMze dhaivata rahyu' che, e samabhAvathI kahu` chaM. ahu UMDA utaratAM A meAkSamALA meAkSanA kAraNarUpa thaI paDaze. madhyasthatAthI emAM tattvajJAna ane zIla edhavAnA uddeza che.' tema ja tyAM ja teozrIe vizeSa prakAzyuM che ke- A pustaka prasiddha karavAnA mukhya hetu UcharatA khALayuvAne avivekI vidyA pAmI AtmasiddhithI bhraSTa thAya che, te bhraSTatA aTakAvI, temane Atmahita bhaNI lakSa karAvavAnA paNa che.' A parathI A AdRSTA mahiSa samA A graMthakartAnA A graMtha gUthavAnA uddAtta uddeza ane uttama prayAjana svayaM spaSTa thAya che. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahesava- graMtha zuddha nispRha AtmArtha arthe, paramArtha arthe, paramArtha premathI nirmala jJAnadAna devuM e jJAnadAnezvarI vaktAnuM (kartAnuM) anaMtara (Immediate) prajana che, ane tethI pitAnA AtmAne mahAna nirjarane lAbha prApta thaI anukrame mokSanI prApti thAya e paraMpara (Remote, Ultimate) prajana che; zuddha jijJAsu AtmArtha athe vinamra vinayAnvita ziSyabuddhithI nirmala jJAnadAna levuM e zrotAnuM anaMtara prayajana che, ane te jJAnane anurUpa satazIlarUpa AcaraNathI-heya-ya-upAdeyanA vivekarUpe te prApta jJAnane "kriyAmAM -AcaraNamAM mUkavAthI-AtmAnI malavizuddhi karI anukrame mokSaprApti karavI e zrotAnuM paraMpara prayojana che. navakAravALInI jema eka ATha pATha dharAvanArI A maMgalamayI mokSamALA(bAlAvabodha)nA prayajana aMge kartA puruSa zrImadda saM. 1945 nA eka patramAM svayaM lakhe che-"jinezvaranAM suMdara mArgathI emAM ekake vacana vizeSa nAkhavA prayatna karyuM nathI. jema anubhavamAM AvyuM ane kALabheda je tema madhyasthatAthI e pustaka lakhyuM che. tema ja AgaLa jatAM saM. 1955 mAM eka prasaMge temaNe A prajanane era spaSTa karatAM lakhyuM che-"jenamArgane samajAvavA temAM prayAsa karyo che. jinakti mArgathI kaMIpaNa nyUnAdhika temAM kahyuM nathI. vItarAgamArga para AbAlavRddhanI ruci thAya, tenuM svarUpa samajAya, tenuM bIja hadayamAM ropAya tevA hetue bAlAvabodharUpa yojanA tenI karI che. te zilI tathA te bodhane anusaravA paNa e namune Apela che. ene prajJAvadha bhAga bhinna che. te kaI karaze. A graMthanI zikSaNa paddhati aMge zrImadjI svayaM zrImukhe prakAze che- pAThaka ane vAMcaka vargane mukhya bhalAmaNa e che ke zikSApATha pATha karavA karatAM jema bane tema manana karavA. ane tenAM tAtparya anubhavavAM. je na samajI zake. teNe jANanAra pAsethI vinayapUrvaka samajavAne udyama kare. evI jogavAI na maLe te e pATha pAMca sAta vAra zAMtipUrvaka vAMcI javA. eka pATha vAMcI gayA pachI ardha ghaDI te para vicAra karI aMtaHkaraNane pUchavuM ke zuM tAtparya maLyuM? te tAtparyamAMthI heya (tyajavA gya), 3ya (jANavA rogya) ane upAdeya (grahaNa karavA yogya) zuM che? ema karavAthI Akho graMtha samajI zakAze; hRdaya kamaLa thaze; vicArazakti khIlaze; ane jaina tattva upara rUDI zraddhA thaze. A graMtha kaMI paThana karavArUpa nathI, paNa manana karavArUpa che. artharUpa keLavaNI emAM ja che; te yojanA bAlAvabedharUpa che. vivecana ane prajJAvadha bhAga bhinna che. A temAMne eka bhAga che, chatAM sAmAnya tatvarUpa che. svabhASA saMbaMdhI jene sAruM jJAna che, ane navatatva tema ja sAmAnya prakaraNagraMtho je samajI zake che, tevAone A graMtha vizeSa bodhadAyaka thaze. nAnA bALakane A zikSApAThanuM tAtparya samajaNapUrvaka savidhi ApavuM." A zikSaNa paddhati aMge A ArSadRSTA mahAgurue ApelI A parama prauDha gaMbhIra vivekI zikSA sAmAnyapaNe kaI paNa graMthane abhyAsa karatI veLAe lakSamAM levAyegya ane sarvatra heya-ya-upAdeyanA vivekapUrvaka sarva kALane mATe sarvane upayogI thaI paDe evI anupama ane anukaraNIya zikSA che. AvI parama prauDhithI jeNe mukhamudrA Adi Alekhela che, evA A mAtra soLa varSanI vayane paNa mahAjJAnavRddha bAlamahAtmAne A alaukika graMtha mukhyapaNe bAla Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Do. bhagavAnadAsa ma. mahetA zrImad rAjacaMdranI "amRtakRti mokSamALA 169 yuvAne arthe mukhya prayojanarUpa chatAM, AbAlavRddha sarva koIne upakArI thaI zake e che, ane te game te dharmanA ke saMpradAyanA janene upayogI thaI zake e sArvajanika che. atre jaina ke jina zabdane pravega Ave che tethI A te mAtra jenene ja upayogI che vA jainene ja graMtha che evo sAMkaDo vicAra karI AthI bhaDakavAnuM nathI ke mukha macakeDavAnuM nathI. kAraNa ke jena ane jina zabda atra mukhyapaNe tattvadaSTithI prayojita che. jina" e saMpradAyavAcaka zabda nathI, paNa mahAna tattvavAcaka zabda che. zrImadanuM ja vacana che ke, "jina hI hai AtmA, anya hAIse karma karma kaTe se jinavacana, tattvagyAnIke marma. arthA- jina" eTale zuddha AtmA; AtmA ane karmanA sanAtana yuddhamAM karmakaTakane parAjaya karI je vijayazrI varyA che evA vItarAga paramAtmA te ja jina; ane tenA mArgane yathArtha paNe anusaranAre te jaina, athavA teNe (jine) praNIta kareluM darzana te jaina darzana-vItarAgadarzana. ane "vIrAmo:' ityAdi padomAM vItarAgane mukta kaMThe svIkAra to gItAkAre paNa karyo ja che. eTale bAhya bhUmikA bhale jenanI dekhAtI ho, paNa te bhUmikA para atre te sArvajanika tattvadaSTithI sArvajanika hitaheturUpa tattvavicAraNA karI che. eTale game te saMpradAya, mata, dharma, jAtivALAne A upakArI thaI zake e sArvajanika kaTine (Universal) graMtha che. mATe mata darzanane Agraha ke vikalpa cheDI daI sarva koI makSikAmI mumukSue tattvadaSTithI A graMthanuM UMDuM avagAhana kartavya che. kharekhara! AjanA bAla-yuvAne sAcA dharma saMskArasaMpana-jJAna-zIlasaMpanna thAya ema ApaNuM dharmapakSAtIta (Secular ) sarakAra IcchatI hoya te bhAratanI sarva bhASAomAM A graMthanuM prAmANika bhASAMtara karAvI enI bahALA hAthe ghare ghare prabhAvanA karavA gya che, eTaluM ja nahi paNa bhAratanuM mukha ujajavaLa karavuM hoya to vizvanI sarva bhASAomAM AnuM yathArtha bhASAMtara karAvarAvI akhila vizvamAM Ane pracAra karavA yogya che. kAraNa ke lAkho (Nobel Prize) jenuM mUlyAMkana mathe che evA A amUlya graMthamAM bhAratanuM mukha ujajavala kare evuM parama daivata bhayuM paDayuM che. astu ! Ama A jinadarzananI-vItarAgadarzananI mahAprabhAvanA karanArA A mokSamALA (bAlAvabodha) graMthamAM pade pade zrImanI ananya vItarAgabhakti nijhare che, vItarAga * A mokSamALAne cAra bhAgamAM javAnI zrImadunI dhAraNA hatI: (1) bAlAvabodha mekSamALA, (2) bhAvanAbedha, (3) vivecana, (4) prajJAvabodha mokSamALA. temAM prathama be bhAganI-bAlAvabodha mokSamALA ane tenA upahArarUpa bhAvanAbedha mokSamALA e bannenI-racanA teozrIe 16-17 varSanI vaye saM. 1841-4ramAM karI; vivecanarUpa bhAgano khAsa spaSTa nirdeza nathI maLato, paNa te uparokta banne para vistArathI vicArarUpa hevo saMbhave che; ane cothA bhAga-prajJAvabodha mokSamALAnI viSayasacirUpa Index) saMkalanA zrImade A jIvananA 33mA varSamAM-chelalA varSa mAM-saM. 1956nA Azvina mAsamalakhAvI, paNa AyuabhAve te graMtha temanA varada haste lakhAvAnuM zakya na banyuM. A mahAgurue pradarzita karelI A viSayasUcirUpa saMkalanA pramANe emanI A ejanA nirvAhavAnuM-A mahAsaMtanI AjJAicchAnusAra pAra utAravAnuM kArya karavAno yatakiMcita namra prayAsa A lekhake zrImadunA dehAvasAna pachI pacAza varSe karyo che. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahaeNtsavamAMtha danano apUrva vinizcaya pAkAre che, nigraMtha vItarAgazAsana pratyenA parama prema ullase che, adbhuta vairAgya valase che, alaukika tattvajJAnanA camatkAra camake che, nyAyavAkritA-satyavAditAnA raNakAra raNake che, madhyastha niSpakSapAta nyAyadRSTi akhake che, parama karuNAmaya hRdaya dhabake che, samadazI -vizvabadhutva bhAva bhapake che, anupama sIlanI saurabha mahake che. A mahAdanaprabhAvaka graMthamAM zrImadre ananya zAsanadAjhathI pade pade vItarAgazAsananI mahAprabhAvanA karI che, paNa keTalAMka viziSTa sthaLAe teA jaganA ceAgAnamAM jinadarzananI mahApratiSThA karI jaMgamAM jinazAsananA DakA vagaDAvyA che. 6 zrImadde pAte A graMthanI prastAvanAmAM lakhyu che tema A * sAhasa karyuM' che. x x e phaLadAyI thaze. ' kharekhara ! A * sAhasa '--meAkSamArganuM prabhAvana karanAruM AvuM bhagIratha kAya--zrImad jevA kAI viraleA eliyeA ja karI zake evuM kharekhara sAhasa tA hatuM ja, ane, bhAvi manAvAe batAvI ApyuM tema, te maharSinI A vANI pramANe apUrva phaLadAyI thayuM ja,te eTale sudhI ke zrImad rAjacaMdra-kalpavRkSanu A amRtaphaLa (nectarfruit ) yAvacca dradivAkaro amara rahe evuM amRta ( most immortal, nectar incarnate) manI gayuM! 5, cApATI roDa, muMbaI, cha Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madanarekhA lekhakaH zrImatI jayAbahena ThAkara "nA, nA, na jAva! huM nahi javA dauM ! aniSTanA bhaNakArA hajI paNa mArA kAnamAM vAge che. oha! A azubha eMghANa che ! ..amaMgaLa bhAvinI AgAhI che!" emanuM rakta!...emane vilaya ! yugabAhunA vakSasthaLa paranI bhInAze ene jagADI dIdho. ATalI khuzanumA havAmAM A prasveda zAne ?.. nidrAdevInA madhurA aMkamAMthI jagADanAra e bhInAzathI e akaLAyA. paNa e bhInAzamAM te garama nizvAsa bhaLele dekhAyo. te camakyo. madanarekhAnAM azruonI aMjali ene na gamI. koNa jANe kema, puruSane strInuM svArpaNa suce che, paNa enAM AMsunAM arpaNa nathI gamatAM! "zuM thayuM? svapna AvyuM?" "hA. paNa mane e bhAvinI AgAhI jevuM lAge che." paNa evuM te zuM che?" na pUche nAtha !....na pUcho ! paNa mane vacana Ape ke kAle mane kahyA vagara, mArI anumati vinA, tame kyAMya nahi jAva." yugabAhu jorathI hasI paDyo. eNe madanarekhAne pitAnA gADha AleSamAM samAvI dIdhI. emAM vacananI jarUra che kharI?" "hA. kAraNa, mane bhaya lAge che." premathI baMdhAyelAne vaLI vacananAM baMdhananI jarUra hoya?" heya. kAraNa ke e baMdhana ja Ane mATe javAbadAra banaze." Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahAtsava pratha " javA de....A carcA...." ane yugamADu pAchA nidrAdhIna khanI gayA. paNa maDhanarekhAnuM citta vicAranA gherA vamaLamAM gherAI gayuM. 172 e vicAratI hatI: zA mATe maNirathabhAI gaI kAle mane nakhazikha nihALatA haze ? koI divasa nahi ane hamaNAM hamaNAM ja emanA ba prema ATale badhA sajAga zAne kAraNa banyA che? A tA sAva bhalA-bheALA che. emane te jagatamAM kayAMya aniSTa anAcAra nahi dekhAya. paNa zubha tattvA sAthe azubha tattva paNa dharatI upara ramatAM hAya che e satya pratye AMkhamIcAmaNA te na ja thaI zake. vaLI pAchA e kahetA hatA ke devAneya IrSyA Ave evuM dAmpatya che!" enA atha e ja ke emane amArA sukhI dAMpatyanI IrSyA Ave che. emanA aMtaramAM e IrSyAadekhAIne agni prajavaLe che! teA e agnine ThAravA zI rIte? eka ja vRkSanI e DALamAMthI eka DALa saLagI UThe teA e anyane dajhADayA vagara rahe kharI ? paNa A vedanA mAre kAne jaNAvavI ? patine kahuM teA kadAca e ene mAru srIsahaja mithyAbhimAna gaNI hasI kADhaze athavA mArI evI za'kAzIla dRSTinA upahAsa-tiraskAra karaze. na kahuM ane dhAro ke pariNAma aNudhAyu Ave te ?....kAmavAsanAne Ataza macchune vadhAre bezarama ane maraNiyA prayAsa karavA tatpara banAvI mUke to ? ane Ane vadhu vicAra karatAM enA aMge aMge prasveda prasarI rahyo....e hatI ja madanarekhA--madana enAthI dUra na jaI zake evI saudaryavatI nArI ! ane ama gaLa AzakAnA AvezamAM e peAtAnI snehamUtine vadhAre jorathI vaLathI paDI. eNe UMghavA prayatna karyAM, paNa enAM netrA na ja sIMcAyAM. yugabAhunA dehane e kayAMya sudhI papALI rahI. " deha pratyenI mamatA ATalI badhI zAne ?"-ene AtmA patinA AtmAmAM ekarUpa banIne jANe ene prazna pUchI rahyo. sAcI vAta che. e mamatva ja ATalI vedanA pragaTAve che. te pAchI zAMta banI gaI. prabhAta thayuM. snAnavidhi patAvI eNe yugaJAhunI caraNaraja lIdhI. patine Azcaya thayuM. eNe pUchyuM : " A zuM ? " " mAre have A raja karatAM paNa vadhAre nahivat banavuM che ! " enAthI khelAI gayuM. jANe koI asa'gata pralApa sAMbhaLatA hoya ema yugabAhu hasI paDayo. eTalAmAM te| mahelane eka cAkiyAta AvIne yugamAhunI samakSa mAthuM namAvI Ubho rahyoH " meATAbhAI Apane yAda kare che. madanarekhA camakI. jANe yamadUta Avye hAya ema enA pagamAM dhrujArI AvI. " e nahi AvI zake ! " eNe saMbhaLAvI dIdhuM. " jevI AjJA....paNa kAraNuM........" Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI jayAbahena ThAkeAra : manarekhA 173 " kAraNa kaMI ja nahi. mAre nathI AvavuM ! " yugamAhuM paNuM manarekhAnA kathanane vaLagI rahyo. kAraNa emane bhavavAnI zI jarUra ? chevaTe teA e vaDIlabhAI che. " vinamrabhAve sevake peAtAnuM maMtavya rajU karyu. 'vinA "tuM jA. " caiAkiyAtane vidAya ApIne te patnI tarapha pharyA. 'zA mATe tuM mane nathI javA detI ? ' "C " mane emAM amaMgaLa lAge che. " enAthI vadhu na khelI zakAyu. e svapnanI vAta na kahI zakI. " gAMDI ! tuM mane A kahe che? rAja vIratA ane hiMmatanA naze caDAvanAra mArI preyasI Aje kAyara banIne AvI kAyara vANI uccArI rahI che ? koInIce AgaLa mAthu namAvavAnI nA pADanAra mArI prANezvarI Aje prathamathI ja parAjayanI vAta kare che ? tArA satItvanI ANu AgaLa mane herAna karavAnI kAInI tAkAta nathI. tArI chAyAmAM mAruM sadAye maMgaLa ja che. yugabAhue bhAvAvezamAM kahyuM. "" " nA, nA, nAtha, evuM na belA ! AjanA divasa mAruM kahyu` mAnA....eha ! mArAthI e nathI jIravAtu ?? " madanarekhA ! priye ! tuM A nArI thaIne AvI niLa bane che? mane enI pAchaLanu kAraNa teA kahe. tArA mananA ekAda kalpanA-tara`gane AdhIna banIne tuM mane paNa evA ni`La banAvI mUkIza ? " jANe madanarekhAne AtmA jAgI UThaco : mArA upara ni`LatAne AvA prahAra ! ane eNe lAgaNInA vegane rokIne kahyuM : " nAtha ! bhale, khuzIthI jAe. paNa maDhanarekhAnA AtmA sama che, niLa nathI, eTaluM na bhUlatA. '' enA gAle haLavI TapalI mArIne yugabAhue javA mATe paga upADaco. * udyAnanA pAchaLanA bhAgamAM maNiratha eka zilA para beThA beThA yugamADunI pratIkSA karatA hatA. dUrathI yugamADu AvatA dekhAyA. enA zarIramAMthI zauya ane saumyatAnI saravANIo phUTatI hatI. miNurathanA vAtsalyabhAva ene elAvatA hAya e rIte e enA tarapha javA mATe adhIrA banyA hAya ema lAgatu hatu. paNa yugamADu najIka Avye ke tarata ja jANe maNathanA manamAM dveSano dAvAnaLa pravaLI UThayo. enuM aMtara jANe pAkAra pADIne enI jAtane ja samajAvatuM hatuM : "pelAe te mane kahyuM ja che ke mAgamAMnA kAMTA dUra karyAM vinA amRtapAna sAMpaDe ja nahi. ane kharAMnI teA vaLI tAkAta keTalI ? bhalabhalI satIeya pANI pANI thaI Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha jAya; baLa AgaLa badhuMya TharIThAma thaI jAya! ane ene bhAtabhAtanI tathA jAtajAtanI vilAsagAthA saMbhaLAvaze eTale e badhuM bhUlI jaze." aMtaranA e sAdane sAra e samajI gaye. mitroe ja ene A upadeza Apelo. ane saMsArajIvananA e badhA anubhavI mitro Aja sudhI sAcA ja nIvaDyA hatA. mane yAda karyo?" yugabAhue AvatAnI sAthe ja uccAyuM. "hA bhAI! ghaNuM vakhatathI tArI sAthe vAta nathI karI. tuM tArA saMsAramAM e magna che ke tene bIjA kartavyanI yAda ja nathI AvatI. paNa mAre to e pharaja bajAvavI paDe ne!" yugabAhu thoDI kSaNe mATe lajijata banI gayA. pachI eNe maNirathanI AgaLa zira jhukAvI AjJA mAMgI. e mUkelA zira para eka bhayaMkara prahAra thaye. tIkSaNa hathiyAra enI garadana para vijhAyuM. "he bhagavAna! he madanarekhA !"--cIsa pADatAMnI sAthe e dharatI para DhaLI paDayo! kSaNe kSaNe prabhuprArthanA karatI madanarekhAe e kAramI cIsa sAMbhaLIe tyAM doDI AvI. udyAnamAM kolAhala macI gaye. raktabhInA patinA dehane aMkamAM laI tenA zira para hAtha pheravatI madanarekhAnI AMkho sUkI hatI. teNe maNiratha tarapha najara paNa na karI. tenA para kopAyamAna thayelA parivArane teNe potAnI daSTithI ja vAryo. nAtha ! mArA prANanAtha ! teNe yugabAhune kAnamAM kahevA mAMDayuM. ene zvAsa UMDe ne UMDe Utarato jato hato. "mRtyu te mAnavajIvananuM ekamAtra nizcita aMga che. te kSaNe badhuM ja vIsarIne ISTadevanuM smaraNa karo! tamArA bhAI tamArA mRtyunuM nimitta banyA ! bAkI kharI rIte te ApaNAM karmonA pratApe athavA to durbhAgye ja Ama banyuM." paLavAra e cUpa rahI. enA mukha uparanuM teja asahya banatuM jatuM hatuM. tarata ja ene avAja vadhAre dhIragaMbhIra banyoH "nA ! nA ! durbhAgya zA mATe ? jIvana jeTaluM kalyANakArI hatuM eTaluM ja A mRtyune paNa pAvanakArI mAnajo ! bhUlI jaje sau kaSAye ne manamAM leza paNa veravRtti na lAvaze ! tamArA meTAbhAInA e duSkRtya mATe emane kSamA Apaje ! vIranuM bhUSaNa te kSamA! ane mArI leza paNa ciMtA na karatA. mArAmAM AtmabaLa pragaTe evI prArthanA karaje. sau AtmA potapotAnA karmAnusAra saMsAramAMthI vidAya le che. A te tamArI vidAyanI paLa che. ene UjaLI banAvI levI ghaTe. rAga ane dveSathI ene para rAkhajo. mArA hRdayadeva ! tamane jhAjhuM zuM kahuM? huM saheja paNa nibaLa nahi banuM. saMsAranA A svAbhAvika kamane eTalA ja sAhajika ane saraLa bhAve ApaNe apanAvavAnuM che. " tenI AMkhamAMthI avirata AMsu nItaratAM hatAM, ane mukhamAMthI svastha vANapravAha vahetuM hatuM. jenAra na jIravI zake e hRdayavidAraka e prasaMga hato. paNa madanarekhA !." yugabAhunA tUTaka zabdo saMbhaLAyA. A nAzavaMta deha ane A kSaNabhaMgura saMsAra! ene meha zAne ? tame te sadA mArI pAse ja che, ane rahevAnA. sAco prema anaMta hoya che. ane AtmA te Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI jayAbahena ThAkAra : manarekhA 175 amara che ja. tamAro AtmA sadAce mArAmAM prANa pUratA raheze. ApaNe te e ajaraamara AtmA sAthe ApaNA yAga sAdhyA hatA. yugabAhu ! nAtha ! " yugamAhunA nazvara deha tenI AgaLa vilaya pAmatA jatA hatA. ane madanarekhAnA mAMmAMthI iSTadevanI stuti sahaja rIte AvirbhAva pAmatI jatI hatI. maNirathane dUrathI eNe sevakAthI gherAyeleA joce. " eha ! emaNe mane vaidhavya Apyu...? " kSaNabhara madanarekhAnA AtmA bhayaMkara A nAda karIne vihavaLa khanI gayA. paraMtu khIjI ja kSaNe eNe mRta patinA caherA tarapha joyu. hajI teA e ja jIvananI tAjagI ane yauvananAM teja tyAM prasarelAM hatAM. nirdoSatA ane pavitratAnI rekhAe lezamAtra AMkhI naheAtI paDI. * " he prabhu ! e mArI pAse ja che.! janmAjanmanAM dhana eka:janmathI AchAM tUTe che ? A tA emanu sthaLAntara che. pati paradeza sidhAve tyAre nArIne " bicArI vidhavA " kahevAnI zakti kANu dharAve che? e virahiNI patnI che eTalu ja;! ane A emanA bhAI ? kANa jANe, kayA bhavanA vairabhAvanuM' zamana karI rahyA haze? kadAca meM ja phAI kALe emane AnAthI paNa vizeSa avadazAmAM mUkayA haze. athavA juga juga pahelAM kAika vakhate yugamAhunA AtmAe emanA atarane bhayaMkara vyathA pahoMcADI haze. Aje kadAca amane enuM vismaraNa thayuM hAya, paNa e vismaraNa-pUjanma viSenuM e ajJAna-mane have vadhAre ajJAnI na banAve e ja jovAnu! emAMthI sAcuM darzIna pragaTAve te ja e karmAnA aMdha teADI zake. mAnavI peAtAnA AtmAnu aniSTa pAte ja kare che. e mATe anyane dASita TharAvI vadhAre mithyAbhimAnanAM AvaraNa na Ave eTalI ja jAgRti rAkhavI ghaTe. " madanarekhAnA vicArone koI ata naheAtA....enA sUnA anelA haiyAmAM jANe ke prabuddha AtmAnAM ejasa patharAye jatAM hatAM emAMnI eka tejarekhA maNirathanA AtmAne spazI gaI. ane e AvIne enA caraNamAM jhUkI paDayo ! " mArA AtmAne paNa ugAre mahAsatI !" enAthI AgaLa e na kheAlI zakayo. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAgrahI mahAvIranI satyasaMzodhananI udAra daSTi lekhaka : zrI ratilAla maphAbhAI zAha bhagavAna mahAvIra ahiMsAmUti hatA, vItarAga hatA; paNa emane viziSTa guNa kahe hoya te ema kahI zakAya ke e anAgrahI hatA. e anAgrahI svabhAvane kAraNe ja pUrvagrahothI mukta banI teo AtyaMtika satyanI khoja ane prApti karI zakyA hatA. ane e mATe emane ahiMsAnI UMDI sAdhanA karavI paDI hatI. e sAdhanAne aMte emane jaNAyuM ke je ApaNe AMkho mIMcIne cAlIe to khADAmAM gabaDI paDIe yA sAme Tekaro hoya te pachaDAIne heThA paDIe. bAkI nathI khADo ApaNane gabaDAvavA sAme Avato ke nathI Tekaro pADavA mATe ADe paDIne Ubho raheto. matalabamAM, ApaNane je kaMI duHkha prApta thayuM che e ApaNI ja bhUlanuM pariNAma che; tema sukha prApta karavuM e paNa ApaNA potAnA ja hAthanI vAta che. kAraNa ke race teLe vairAgraM-jeNe je je karma bAMdhyuM hoya che, te tene bhogavavuM ja paDe che-vizvano e niyama acaLa che. Ama ramanA prAyate Turva jarmanA prAcate purva--duHkha karmathI ja maLe che, tema sukha paNa karmathI ja maLe che. A rIte sukha-duHkha prApta thavuM e ApaNuM pitAnA ja hAthathI vAta hAI bhagavAna kahe che ke "tumaseva tuma mitta ( kriyA nittanirajIsa?' -he mAnava ! tuM ja tAro mitra che, te pachI zA mATe bahAra bhIkha mAMgate phare che? tAre abhyadaya, keInI-cAhe e zvara hoya, deva hoya ke devI hoya enI paNa kRpA, yAcAnA ke khuzAmata para nathI AvalaMba te.:kAraNa ke zaktinuM keMdrasthAna tuM pote ja hoI tArA potAnA paga para ja Ubhe rahetAM zIkha. tuM dhAre te vizvanA vaheNane paNa badalI zake che. Ama sukha-duHkhanA kAraNarUpa karmane mahAsiddhAnta bhagavaMte zodhI kADho hato. paNa e mATe emaNe jaNAvyuM ke sAre ke naraso vicAra chevaTe ApaNA pitAnA ja mAnasa para zubha-azubha asara nirmANa karyA vinA nathI rahetuM; kAraNa ke sArI ke mAThI pravRttinuM Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratilAla maphAbhAI zAhaH anAgrahI mahAvIranI udAra daSTi 177 , mULa uddabhavasthAna sArA ke mAThA vicAro ja che. tethI jIvananI pUrNa vizuddhi prApta karavI e ja karmanI anAdi jaMjALamAMthI chUTavAne ane e rIte parama sukha-zAMtirUpa nirvANa prApta karavAnuM ekamAtra upAya che. paNa e mATe sAdhyanI jema sAdhana paNa vizuddha hevuM joIe. Ama jIvananuM dhyeya sAdhanAkALamAM ja bhagavAna mahAvIrane spaSTa thayuM hatuM. ethI e beyane pahoMcavA jIvanane kevI rIte pUrNa vizuddha banAvavuM e mATe emaNe cokkasa mArga paNa AMkI lIdho hato. paNa hRdayanI udAratA ane vyApaka daSTine kAraNe emaNe joyuM ke jema mArA pitAnA khAsa vicAre che tema bIjAone paNa potapotAnA khAsa vicAro che. jema mAre eka prakArano prayatna che tema bIjAone paNa e mATeno ja prayatna che. te pachI Ama vicArabheda kema? jema mane mArA vicAre spaSTa hoI sAcA lAge che, tema bIjAone paNa zuM potAnA vicAro sAcA lAgatA nahIM hoya? AthI mAre bIjAenA vicAre paNa jANavA joIe. ane emAM tasyAMza hoya to mAre ene paNa Adara kara joIe. bAkI bIjAone samajyA vinA kevaLa mArA ja vicAre emanA para lAdavAmAM Ave ane e rIte emanI lAgaNIo -bhAvanAone chuMdI nAkhavAmAM Ave to paNa e ja rIte mArA vicArane paNa charI nAkhavAno Agraha pakaDe te emane kevI rIte rokI zakAya? pariNAme je mArga dvArA zAMti prApta karavI che e mArga ja vAdavivAda, kalaha ane azAMtinuM kAraNa banI javAthI satyanI zodha ane prAptimAM ja bAdhAkAraka nIvaDe. AthI mAre bIjAonAM vicAre, bhAvanAo, lAgaNIone samajavA taiyAra rahevuM joIe; ane ema karavuM e mArI sAdhanAne anurUpa paNa che. kAraNa ke keIpaNa jIvane ghAta kare emAM ja kevaLa hiMsA che evuM nathI! paNa bIjAonA vicArone samajyA vinA chuMdI nAkhI emane AghAta pahoMcADe ke emane tiraskAra karavo e paNa hiMsA ja che. vaLI, pitAne samajAtA mArga dvArA paNa keTalAka cho je pitAnI ruci-prakRti anusAra dharma pAmI zakatA hoya to ene InkAra paNa kema thaI zake ? ethI e badhA khoTA che ema kahIne enuM khaMDana karavuM e to kevaLa satyane droha ja gaNAya. AvA vyApaka vicAramAMthI emane vaicArika ahiMsAnI sAdhanA prApta thaI hatI. ne ethI ja emaNe anAgrahI svabhAva keLavyo hato. e anAgrahI svabhAvane kAraNe pUrva grahothI mukta banI harekanAM daSTibiMduo tathA emanI vaccenA bhedanuM kAraNa vicAratAM emane vicAranI eka navI ja daSTi prApta thaI hatI, jene zAstramAM anekAMtadaSTi kahevAmAM AvI che. anekAMtadaSTi eTale vastumAtra anaMtadharmAtmaka hoI ene bhinna bhinna daSTie jovAnI ane e rIte nyAyI nirNaya para AvavAnI eka viziSTa paddhati. anekAMtavAda, syAdvAda yA sApekSavAda e jainadharmanuM eka viziSTa lakSaNa che. ane e kAraNe jagatanA anya dharmothI ene eka prakAranuM viziSTa gaurava prApta thayuM che. kAraNa ke anya matapaMthe potapotAnA daSTibiMdu para Agraha rAkhI kevaLa pitAnuM ja maMtavya sAcuM che e Agraha dharAve che; jyAre jainadharma ja eka evo dharma che ke je pitAnAM dRSTibiMduo sAthe anyanAM dRSTibiMduone paNa Adara kare che ne emAMthI paNa satyane tAravI laI pitAnAmAM Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNamahatya-graMtha ene pacAvI levAnI buddhi ane zakti rAkhe che. A kAraNe vidhI maMtavya vacce paNa zakya samanvaya karavAnuM viziSTa valaNa eNe keLavyuM che. ke jenadharmanA AvA udAtta daSTibiMdune na samajavAthI zaMkarAcArya, rAmAnujAcArya ane valalabhAcArya vagerethI mAMDI Adhunika yuganA svAmI dayAnaMda sarasvatI sudhInA dharmAcAryoe ene ghaNe anyAya karyo che. Ama chatAM svataMtra vicAraka-saMzodhake enI udAra ane udAtta nyAyabuddhithI prabhAvita paNa thayA che. evAmAM madhvAcArya mukhya che. jenadharma koI paNa mata-saMpradAyane khoTo ke pAkhaMDI na kahetAM eTaluM ja kahe che ke anyanuM dRSTibiMdu sAcuM hovA chatAM ekAMgI che ne e kAraNe ja emAM vicAranI apUrNatA rahI gaI che. A vicArane samajAvavA nadI ane sAgaranuM khAsa udAharaNa ApavAmAM Ave che. keI sAgara nadInA saMgamane sevaka-sevyanA arthAt jIva-IzvaranA milana-saMbaMdha rUpe jue che; keIene jaLanA biMduonI jema A vizvane AtmAone samUha mAne che. keI ene kevaLa jalatatvarUpe jue tema vizvane kevaLa brahmarUpe ja jue che, te kaI vaLI ene }, hAIDrojana-okSIjananA saMganA pariNAmarUpe ene AlayavijJAnanI karAmata ja mAne che. mahAvIra kahe che ke harekanuM dRSTibiMdu che te sAcuM, paNa e ekAMgI darzana hoI apUrNa darzana che. paNa jyAre ene jovA-samajavAnAM bhinna bhinna daSTibiMduone apanAvavAmAM Ave che tyAre ja e darzana pUrNa bane che. mahAvIranI A daSTine pachInA AcAryoe vizada rIte samajAvatAM kahyuM che ke vanasaMghar ruti nainadharma-satyane jovAnI judI judI ekAMgI daSTionA saMgrahathI ja jenA dharma satyadRSTi bane che. zrI siddhasena divAkarajIe paNa "sanmatitaka'mAM mad mirajhADhaMkSAsamUna baTsa samaya, rA'--e gAthA dvArA jinavacanane mithyA darzananA samUharUpa jaNAvyuM che. AnaMdaghanajI jevA mahAgIe paNa "Sadarzana jina aMga bhaNaje " pada dvArA A ja vastunuM nirUpaNa karyuM che; jyAre zrI vinobA bhAvee bhagavAna mahAvIranA A daSTibiMdune pitAnI AgavI zailImAM samajAvatAM kahyuM che ke - kaI paNa ekAMgI vicAra e vicAra ja nathI, avicAra che. kAraNa ke vastumAtra anaMtadharmAtmaka hoI enA badhA ja pAsAone tapAsI je sarvAgINa vicAra Ape che e ja sAco vicAra che. A daSTine kAraNe teo (bhagavAna mahAvIra) je kaIne maLatA tenI bhUmikA para jaIne tene vicAra samajAvatA hatA; pitAnA-nijanA je vicAra che tenuM sAmevALA para AkramaNa nahatA karatA. pahelAM pUchI letA ke te vyakti kaI rItanI vicArapaddhatimAM mAne che. je gautama gaNadharanI jema te vedane mAnatI hoya te tene vedane AdhAra ApI samajAvatA. agara te bIjI paddhatimAM mAnatI hoya to tene te paddhati pramANe samajAvatA, ane pachI kahetA ke "tame je vicAre che te paNa kharuM hoI zake che; paNa tenAthI judI vAto paNa kharI hoI zake che. mATe hadayanAM dvAra haMmezAM khullAM rAkho." paNa emane je koI evI vyakti maLatI ke je pahelethI kaI paNa eka vicArapaddhatine varelI nahotI te tene teo potAnI rIte vicAra samajAvatA." Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che e joI bhagavAne kahyuM che ', to yeya dUra raheze ane ' zrI ratilAla maphAbhAI zAha : anAgrahI mahAvIranI udAra daSTi 179 - Ama anyanA vicArane, emanI bhAvanA ke lAgaNIone samajavAnI buddhithI emanAmAM (bhagavAna mahAvIramAM) ucca prakAranI nyAyadaSTi paNa vikasI hatI, je kAraNe strI-puruSomAM bheda nahIM karatAM strIone paNa purUSanI jema ja pitAne AtmavikAsa sAdhavAnI pUrNa svataMtratA emaNe karI ApI hatI. ane e mATe bhagavAna buddha jevA paNa acakAtA hatA tyAre saheja paNa thaDakAre khAdhA vinA emaNe strIone bhikSuNIo banAvI hatI ane bhikSuNIone paNa saMgha sthApyo hato. e mAnatA hatA ke yegya puruSArtha karavAmAM Ave te strI paNa pUrNa AtmasAkSAtkAra sAdhI zake che, arthAt muktAtmA banI zake che. jagatamAM Aja sudhI koI paNa paMtha ke anugAme nArIjAtine A samAna adhikAra Apyo nathI. A kAraNe nyAya ane mAnava samAnatAnuM AvuM dhoraNa jenadharmanuM viziSTa gaurava gaNAya che. AvI vyApaka satyasaMzodhananI daSTine kAraNe vyakti pUjA karatAM guNapUjA tarapha ane e rIte satyasaMzodhana para emAM vizeSa bhAra devAyo che. ane A kAraNe ja jainadharmanI pradhAna prArthanAmAM nathI sthAna mahAvIranuM ke anya tIrthakaranuM, paNa kevaLa guNenA pratIkarUpa arihaMta-vItarAgAdi saMtanuM ja emAM mahattva gAvAmAM AvyuM che. paNa manuSyasvabhAva guNonA pratIkarUpa saMtane paNa vyaktitva apI rAgadveSa poSavA tarapha DhaLI paDe joI bhagavAne kahyuM che ke " sarave huM mayarva -satya e ja paramAtmA che. bAkI guruonA nAme vADA bAMdhI mArA-tArAnA bhedo UbhA karaze te dhyeya dUra raheze 2 mamatvanA kAdavamAM ja khUpI jaze. Ama pitAnuM dhyeya satyasaMzodhananuM hoI bhagavAne nathI keI paNa vidhividhAnono Agraha rAkhe ke nathI ekAMgI niSedha karyo; emaNe te mAtra eTaluM ja kahyuM che ke kArya upasthita thAya tyAre kevaLa satyane ja Azraya le. paNa potAnA ke anyanA AtmAne dhokhe na de." (nizItha, gAthA 5248) saMyamI punuM dhyeya mokSa che. ethI eNe pratyeka kAryamAM vicAravuM ke huM mokSathI dUra jaI rahyo chuM ke nikaTa? jyAre siddhAMtamAM ekAMta vidhi ke ekAMta niSedha nathI maLato tyAre vANiyAnI jema sAdhaka Avaka-kharcanI jema tulanA karIne kevaLa lAbhanI ja ciMtA kare." (nizItha, gAthA 2067). utsarga ane apavAda vistRta che, jethI saMyamanI vRddhi ane nirjaranuM kAraNa joIne ja kartavyane nizcaya kare." (nizIthacUrNa 6023) Ama bhagavAne dhyeya prati lakSa rAkhavAnuM kahyuM che ane e mATe jIvanane vizuddha karavAnuM kahyuM che, paNa e mATe cekasa AcAravidhi ke mAnyatAne Agraha nathI rAkhyo. A kAraNe bhagavAna kahe che ke "he gautama! gharameLe siddhA-jainanA liMge ja mokSa maLe che, ema nathI paNa anya liMge paNa e prApta thaI zake che; bhale pachI e puraSa ho ke strI, yA e amuka anugama anuyAyI hoya ke keI anya anugAmane. AjanI bhASAmAM kahIe to bhale pachI e vaiSNava hoya, samAjiSTa hoya ke muslIma, khristI, pArasI, yahudI ke zIkha paNa hoya; zarata eTalI ja ke eNe pUrNa jIvanazuddhi prApta karI hovI joIe. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavatha AvuM udAra ane niSpakSa valaNa e mahAvIranI mahAvIratA che, viziSTatA che; eTaluM ja nahIM, mahAvIranI vicAradhArA vidhI dekhAtAM ke bhinna bhinna prakAranAM maMtavya dharAvatA anya saMtane "arihaMta' zabdanA uddadhanathI Adara paNa kare che, jema ke- sAtiputteNa budreNa arahatA buitaM / dIpAyaNeNa arahatA isiNA buitaM / mAtaMgeNa arahatA isiNA buitaM / jaNNavakkeNa arahatA isiNA buitaM / maMkhaliputteNa arahatA isiNA bujhne / arthAt zAkyaputra buddha arihaMte kahyuM che. dvaipAyana arihaMte kahyuM che. mAtaMga, yAjJavalkaya tathA maMkhaliputra gozAlaka arihaMte kahyuM che ("RSibhASita"). A zabda batAve che ke mahAvIrane anya draSTAo pratye keTalo samabhAva haze, tema ja emanA abhiprAyane samajavAnI ane ene Adara karavAnI kevI guNagrAhaka dRSTi haze-e RSibhASita graMthamAM jaLavAI rahelAM uparanAM vAkyo parathI kalpI zakAya che. Ama satyasaMzodhananI bAbatamAM udAra daSTi ane anAgrahI svabhAvane kAraNe hamezAM dila ane dimAgane khulluM rAkhavAnuM emanuM valaNa hatuM. AvA valaNane kAraNe e anya matanA bhikSuo pratye paNa ke samabhAva rAkhatA enA keTalAMka uttama udAharaNe zAmAM jaLavAI rahyAM che. A aMge bhagavAna gautamane kahe che ke "he gautama! Aja tAre mitra skandaka saMnyAsI AvI rahyo che, te tAre enuM ucita sanmAna karavuM joIe." ane gautama enuM rUDI rIte svAgata kare che. (bhagavatIsUtra, zataka 2, u. 2) bhagavAnane eka bIje parama bhakta aMbaDa bhagavAnanI sAthe vihare che, bhagavAne kahelA AcAradharmanuM pAlana kare che, paNa e saMnyAsI vezamAM ja rahe che, chatAM bhagavAna ene samabhAvapUrvaka pitAnA saMghamAM samAvI le che. Ama AjanA zAmAM veraNacheraNa bacI rahelAM bhagavAnanAM udAra ane udAtta maMta asalI jainadharmanuM svarUpa samajavA mATe ghaNuM upayogI che; nyAya, samAnatA, satyasaMzodhananI daSTi uparAMta satyanA svIkAra mATe dila ane dimAga khulluM rAkhavAnuM valaNa tyAre kevuM UMcuM haze ene khyAla e ApI jAya che. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keTalIka prAcIna kAvyakRtio saMpAdaka : pUjya paMnyAsa zrI ramaNIkavijyajI gaNi ApaNA hastalikhita graMthabhaMDAromAM chUTaka eka eka pAnA upara lakhAyelI prAcIna kavionI agaNita kAvyakRtio maLI Ave che. AmAMnI saMkhyAbaMdha kRtio chapAI gaI hovA chatAM hajI paNa puSkaLa kRtio chapAvI bAkI che. AvAM pAnAMo tapAsatAM tapAsatAM jyAre paNa mArA jevAmAM AvI padya racanAo Ave che, tyAre enI yathAzakya nakala karI levAmAM Ave che. AvI ja kavitAo ahIM ApavAmAM Ave che; emAMnI pahelI cAra kartAonAM nAma sAthenI che, chellI be ajJAtakatRka che. zrI kalyANakamalakRta nemanAthaphAga paNamiya sArada sAmiNa gAuM nemijide re jasa samaraNa sukha saMpajaI lahiyaI paramANuM re. 20 me 1 che rAjamatI rANI bhaNaI Ayau mAsa vasaMte re sarasa raMga kari lekhe lIyaI lI jaI lAho re. rA0 me 2 | eka divasa ramivA bhaNI gapasuM yadunAtha re vanakhaMDa cAlyA cAhasya nemakumarajI sAthe re. rAva | 3 | kAnha vajAvaI vAMsulI gopI nAcaI raMge re lAla gulAlaI chAMTaNA kI jaI nava nava raMge re. rAtre che 4 satabhAmAM rukimaNi milI devarasuM karaI hAso re eka nAri niravIhaNaI IvaDau kizuM vimAsa re. rAi che 5 che RSabhadeva AgaI hUyA bhegavI lIla vilAsa re le saMjama sivapura gayA paDiyA nahu gabhavAso che. rAtre be 6 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava eha vacana kAmiNa kahyA suNi murakaI jinarAyA re haTha vIvAha manAvIyA saba jananaI mana bhAyA che. rAtre 7 che chapana kaDi yAdava milI jAna taNuI parivAro re luNa utAraI bahinaDI varatyA jayajayakAre re. rAtre 8 che rathi AIsInaI cAlIyA pahatA teraNa bAra re pasu vADau cheDavIya karuNArasa bhaMDAra che. rAtre 9 che mana vayarAgaI pUriyala pahacaI gaDha giranAre re eha vAta zravaNe suNI dharaNi DhalI tiNa vAre re. 20 10 caMdana naI malIyAgarI ghasi ghasi aMgaI lAvAI re ! sItala jala sIcAI sakhI rAjUla cayana na pAvai che. rAtre 11 che hAra dera saba teDatI maDaI aMga apAra re thoDaI jala jima mAchalI tima huI nirAdhAre che. rAtre che 12 rAcInaI huM viracIyaI gayA taNuu sanahIM re priya vijoga virahAkulI rAjUla dAjhe deha re. rAi che 13 nArAyaNa balabhadra doUM ADA piriya manAI re ! kani jhAlyau gavarU sagati kima vasi AvaI re. 20 me 14 che harimu diyaI ulAhaNa kyA mAMgaNi vaci AyA re dADhI pIlaNanI kihAM lAjavahIkA (9) mAyA che. rAha che 15 anukama vaIzagaI karI lIdhau saMjama bhAre re nemi sahita sivapurA gayA "kalyANakamalam sukhakAra re. rAtre ! 16 iti zrI neminAtha phAga samApta zrI vAcaka guNalAbharacitA vAyarAga upaI bhaNataNu vayaNa karI ekaMti, paNa misa suhaguru nizcala citti | paNa samakita taNuu vicAra, jiNi tarII dustara saMsAra che arihaMta deva sugurunI seva, jIvadayAnau marma lahevi | ciMtAmaNipAhaI ati sAra, AdarIvau samakita sAra 52 che deSa aDhAra rahita arihaMta, ATha karamanau AMsuI aMta ! AThaI mada mUkAvaI mAna, te jinavaranau karivau dhyAna 3 guNa chatrIsa sahita guru jisA, pUnima zazi jima sahaI tisA TAlai deSa ji baUtAlIsa, lyaI AhAra namau nisidIsa che 4 che samiti gupati vrata dharaI vizAla, iDaI leha kaha mAya jAla sIlasaMnAha lI nija aMgi, suguruni vaMdau nija mana raMgi pa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNiH keTalIka prAcIna kAvyakRtio jala bUDatA pravAhaNa jema, suguru ti tAra beDi jema Ima jANInaI suhaguru pAya, sevau jima huI nimpala kAya ke 6 . varisa sayAMnI Dokari pUThi, bAjai jisI suyuvA nara mUThi | tiNi SiNi DepharinaI duHkha kisau, maraInahi paNi maravA jasau 75 teha thakI ATha guNuM dukha thAI, lUgaDa lAI lAgaI vAI (?) | hariyakAyanaI vedane tisI, jANe bhaviyaNa pAlau IsI che 8 che sRSima bAdara paryApatA, sanni asanni aparyApatA ! " INi pari bahuvidha utapati jANa, jIvadayA viNa sahu apramANa 9o nisavAratha navi kariu pApa, bhegavila nizcaya savi Apa ! nija prANI jima rakSA karaI, jIvaninaI jima tima taraI 111 dina chAMDI nisi jImaI dhAna, sIMga pUMcha viNa pazu samAna bhUta-preta rAkSasa vikarAla, jiNi velAM mukhi mUkaI jhAla 11 tiNi velAM je bhojana karaI, pApapiMDa mUDhapaNuI bharaI ! Ima jANI nisijanadeSa, Adarivau nija mani saMtoSa mArA nisijananizcaya tyau manni, bihu rAtihiM upavAsa putri | pariharivau paranArI saMga, sIlaNa jima rahaI abhaMga 13 kari kaMkaNa kuMDala uri hAra, abhiMtara mala mutra bhaMDAra | vari vArU vAghaNi vikarAla, eka vAra je AMsuI kAla 14 nahi bhalau paranArI saMga, vAra anaMta dahAvaI aMga | jaI jaladharajala lAbhAI pAra, jIvitarita tihAM navi pAra 1pa Ima jANI pararamaNIprema, ThaMDau savi sukha pAmau jema ! madhu paMkhaNa sUraNa magarI, dahI chAsi je vidalAM bharI 1dA trituM divasanau je AhAra, karivau paMcubara parihArI | rahyuM athANuI sIlaNuM jeu, prANutaI navi bhakhivuM te chelachA aNagala chAsitaNuu parihAra, jaI bahubIja sacita phala vAra ! dezI savi saMsAra asAra, jima jalabiMdu taNuI AkAra 18 mehi paDyau ahanisi dukha sahaI, tehanI vedana kahau kuNu lahaI ! jima taravari saMdhyAnaI samaI, vividha paMkhiAIAvI vIsamaI 1lA praha uccami daha disi UDaMti, sagapaNa paNa INi pari jANaMti | kuNa beTI beTI naI vahU, kuNa mAyA tAyA naI sahU paranA sagau saNI jau ke navi heI, lega dhyAna: vimAsI joI ! jIva karaI naI jIva ji sahaI, vizvAnara DhaMDhAraha daI pAranA Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu mahesava-graMtha L je .... u Ayau te .... u jAi, kuNu bhAI kuNu mA kuNu tAI / chAyAmisi sAvI' (thI') sahU kirai, ghaDI pahura Au chu. karai 5rarA iNi pari jIva save vihaDaMti, kari dIvau dhari kUpi pati Avyai rAgi savi karai seAga, niradhana paNai na pahuMcai bhAga rA pADaI dhAhu pacau pAdhara', tehanI kAI na vedana haraI phUDa kapaTa kariva parihAra, parabhava jAtA hAi AdhAra dAna zIla tapa bhAvana dhara, jima sivaramaNI vegaU varau / e vayarAma taNI caupa, sAMbhaliye sUdhai mani thaI pA jima heAi sakragatinau lAbha, ima elai vAcaka guNalAbha' AradA // iti capai samAsa // ArakA 6 zrI vijayabhadradhRtA upazamarasa caupaI bhayabhaMjaNa rajaNa jagadeva, ara ta seva karuM nitameva / nahi upazama peAtai jehanai, dukha keDau na sU kai tehanaI| 1 / upasama pahiri sanAha sarIra, dukharjana vacana na lAgaI tIra / jau nahi eka SimA manamAMhi, dharama nahi gADariyapravAhi|| 2 // tapa japa sa Mjama pAlai sAra, upasama viSNu sahU huI chAra / bhava keADihiM jitaluM ka Sapai, iti karmAM upasama ghaDI mAhi Sapai / 3 / / je AMpaNanai gAli ji Iai, tehasi'U prANi jaI elIi / ....kara sAkara sama kari jANa, virai khelinuM rASa nyAi leAka khelai mujha ma AMNu // 4 // sahU / pUrava puNya na kIdhAM mahU, mArai mAMdhai malyui ghAya, sahUi thApai ApaNu anyAya // 5 // phAi kivAraU kahema kumela, vIsArI mUkIi niTela / te mAla tau na sa'bhArai eka, upasama sa'jama dharau viveka // 6 // ima dhUli // 8 // Agali TvIsai khalatau Agi, tuM pANI thaI taI gi lAgi / mananI gAMThi cheDI SAmIi, mugati taNAM sukha tau pAmIi chA muhuDai micchAdukkaDa dIi, mara phITi cI'tai hII ! marama na meAsa elai mUli, Sami SamAvi` kI" tasa pRthavI pari parisahu Samai, rAti divasa jinavacane sagalA dha`mAhi upasama sAra, te bhaviyaNa dharA vAra rAsa rASaI jetalau manamAhi, titala dhama tehanau aNuSAMmya jau Aghau rahei, kogite ati dukha ramai / vAra // 9 // jAI dha sahui ||1nA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 panyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNiH keTalIka prAcIna kAvyakRtio mugati taNau jau chaI abhilASa, pArakA bela sahau tahi lASA kugati taNuu jau chaI Ubhagau, aMtaraMga upasama kari sagau 115 eka vImA jau e jIva dharAI, tau vahilau mugaI avataraI che , vijayabhadra kaviyaNa uccaraI, garbhavAsi te navi saMcaraI 12 che iti upazamarasa caupaI zrI jinaprabhasUrikRtA padmAvatIcatuSyadikA jiNasAsaNa avadhAra kavi, jhAyaha siri 59mAvaIdevi ' bhaviya leya ANaMda dharevi, dulahau sAvaI janma lahevi che mati mati micchasura aNusaraha che 1 muvaka che pAsanAhapayapaMkajyabhasali, saMghavighuninnAsaNamusali | sasikaranimalaguNagaNapunna, paumaevi maha hehi pasana che mati. 2 tAra tarala tuha leyaNa dunni, duddalaNa bhuya duguNuM duni ! viyasiyasarasa ruhapavihathi, vAraNa vara dIsaI tuha hathi che mati3 kulaphAraphaNamaNikarajAla, dasa disi pasaraI mujha karAla ! jazu dIvayapaIbahiyasihahi, vizthatimira jima jagi avaharahi che mati. 4 kaMDalamaMDalamaMDiyagaMDa, arivaMDaNa bhuyadaMDa payaMDa ghaNathaNaghelira nimmala hAra, paumAvaI naMdau jagi sAra che mati che 5 neurajhaNi bahariya disicakra, khaggadaMDakhaMDiyaricaka " * * * * maNikaMkaNacaMciyapa96, paumi! hohi bhaviya saMtu6 me mati che 6 mehalamuliyasoNipasi, alikalakemaladIharakesi : ' 3 - jaya dharaNiMdaha uttama ramaNi, paumaevI ta6 mayagalagamaNi che mati chA pAsaMkusavarapaharaNapANi, taMkhacUDa visaharavarajANi . . . paumapattasamavannasarIri, paumaevi ! mAM maI avahIri che mati. 18 bhattinamaMtasurAsuramaNi, maNikirIDakararaMjiyacalaNi che ? ki maNicaI nara mattaba rAya, ArAhaI suravara tuhe pAyamati lA tAlapabhavasembakharalaliya, bIo sasahara nahayalakaliya . * : tuha bIyakrakhara je samareI, maNiciMtiya phala se pAI che mati1 bhaNuI ji jogI ya majhima nIya, dharavi taraphakharasiri guru rIya jeDavi Isara sasahara aThuM, tuha kala jANaI kaI viThTha | mati. 11 bhUyaM aMtu tasu pachima sahiya, ciMtivi aMtima sara parigahiyA. adma paDhama biMdu dhArevi, dhana ja jhAyahiM paumiNidevI | mati. 12 24 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahesava-graMtha sunna jalaNaturiyasmarajutta, amiyakiraNakala gayaNa pavitta | guru uvaesiDa javaI ja lakha, paumaevi tasu pUraI pakakha che mati13 disikAlAsaNa pallava vanna, muddA jANuvi je kayaputra ! eha vijaja cUDAmaNi sarai, kamma chakka te lIlaI karaI che mati. 14 saMti pu ividesaNa reha, mAraNa vasa uccADaNa meha | eha vijaja tiyalukkapayAsa, kavaNa kavaNa nahu pUraI Asa? me mati. 1pa paDhama paNava mAyA majhAri, namaNuM aMti e vanna ciyAri ! je samaraI aNadiNa varabhAvi, savva siddhi tasu pariNaI Avi che mati. 1dA bhUya-peya-DAINigaNu DaraI, salaha dujaNa maNuM tharaharaI ! eha vijaja samaraMtaha laI, samau dAsa puhavIsara hoI che mati1LA vijaja esa tihukkapahANa, ciMtAmaNi kampasamANa | pahujimudattasUriviesi, thaMbhahi parabala addhanimesi me mati. 18 haMsagamaNi nIlupalanayaNi, kuMdadAsaNi pumisasivayaNi | mahuravayaNi muNimANasaharaNi, navakisalaya kemalakara-caraNi che mati1lA pINasihiNabhANiyaaMgi, hAva-bhAva-siMgArasucaMga | egagaI be nara samaraMti, tAtaMtiyasakAmiNi vasi jati matimArA deu pAsa paumiNi paraNiMdu, bArasasarajuya harakalabiMdu | paumI! paumakaDaNi! nama aMtu, savya kAma pUraba tuha maMtu mati pAranA saMbhathaMbhamehaMdhabhayaMti, jaya aparAjiya vijaya jayaMti | caMDa bhaIrava tetala tAra, tuha ekku zciya vivaha vayAra che matimArA pittapAla giNi causAdra, bhUya piya DAINi gahadi i Iyara vi daddhara vIjajaju kavi, nAmagahaNi tuha nAsaI devi ! che matimAravA je dhanaMtaravijajaasakjha, te vi vAhi tuha huti susajja ! nIra jalaNa thaMbhaI tuha ANa, samaraMgaNi vAraI aribANa che mati. 24 tai ruphiya ja vijaI bhuvaNi, bhayavaI! su mau te niya savaNi | kaMpaI paraNi saghaNuvaNarAI, aDaphaDaMti dasadiggaya mAI! che mati bhArapA kula5vaya satta vi daladalai, anu satta vi jalanihi uchalaI ! kaDakiDaMti ukaDakarI dADha, bhaja jaI phaNivaIphaNa aIgADha | matipAradA daDha gaDha girivara paDahaDi paDaI, sura-narajIviya saMsaI vaDai hohalII jalanihipUra, ghumbaI tArAyaNa sasi sUra che mati. mArA tai kudiya ja vijaI bhuvaNi, paumiNi! smau te ni savaNi zakamAM bhujaja arasabheya, bhujijajai pijajaI vara peya che mati28 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 panyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNiH keTalIka prAcIna kAvyakRtio pahirijajaI ka5Da jagasAra, kaMcaNa kuMDala mattiya hAra saMmANija jaI vara taMbela, sumaI baMdiyaNahalakhela che mati pAralA caMdaNamAhi ghusiNa ghaNusAra, kijajaI surahi vilavaNa sAra | gharibajajhaI varaturiyaha tha6, dIsaI mayabiMgala ghaTTa che mati. 3mA rahevara kiM? jagama surajaNa, lagaI pAyaka pahANuM ! anna salIsaI cAmara chatta, mANija jaI mANiNi aNuratta che mati. 31 sasaharakala bArasasarajutta, thAvara jaMgama viharatara ! haMsa-hAra-kara-sasarakaMti, nAmagahaNi tuha saphalI huMti che mati. 3rA vaMjha nAri tuha vaya jhAyaMti, surakumArovama pura lahaMti | niMdra naMdaNa jaNahiM cirAu, hRhava pAvaI valaha rAu mati33 ciMtiyaphala ciMtAmaNimaMta, tujajha pasAyahi phalaI nirbhata tujha aNugraha nara piphakhevi, sijajhaI selasa vijAdevi che mati. 34 rUvanaMtisehagganihANa, nivapUIyAya amaliyamANu , kivi vAIsara huMti ti punna, jAha paumi tuha hehi pasanna che mati35 tuha guNa aMta na keLavi muNiya, taha vi tujha maI guNalava yuNiya 2 A ju pAlaI jiNasiMhasUri, tasu saMghaha manavaMchiya pUri che matimA36 panumAvaIcanupaI ya paddhata, hAI risa tiyaNasirikaMta . ima pabhaNuI niyajasakapUri, surahiyabhuvaNa jiNapahasUri che mati3LA iti padmAvatI caturAdikA samAsa ajJAtakavikRta AdijinavInatistava | rAga dhanAsI che Adi jiNesara vInavuM je mujha sAhu sAmi ! kAmi krodhi mana lIluM hiya lINuM raI tujha keraI nAmi 1che ki diuMgI re vadhAvau . vadhAvaI re tuha cauvita saMgha ki diuMgI re ! meraI mani re e lAgau raMga ki diuMgI re e drapada che diuM nAkerI jImaDI diuM A suamRta AhAra ! milisuM re AdijaNa vAhalA hivi kariyuM mahArA mana kerI vAta che ki di2 je Avyau seraDI I buharAvuM vATa ! motIDe cauka pUrAvasyuM maMDAviyuM re ghAgharIyau pATa che ki di. 3 dhana dhana e mujha jIbhaDI karuM aji tumaha guNagAna ! nayaNa salaNa mujha taNuM jiNi nirapuM re tumha rUpanidhAna che ki di. 4 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-tha dhana marudevI kRSaDI jiNi tu janamyau nAtha ! bhavasAyara majha bUDatAM hiva de avalaMbana hAtha che ki di. 5 marudevI beTau tAharau sunaMdasumaMgalArkata ! sevraja kerau rAjayau hiva jayau re jayau zrI AdijiNuMda che ki di 6 jinavara tumaha pAe namI mAguM eka kRpAla | jA lagi jagamAhi huM rahuM to karo bhavibhavi saMbhAla che ki di. 7 che Iti zrI AdinAthavapana che ajJAta kavikRta hitazikSAcatuSpadI sarasati sAmiNi karuM juhAra, tasa sevaka deje AdhAra ! bAlisa caupaI mAhi vivahAra, sAcA pada savi ho sAra che 1che dharamI te pAlaI jinadharma, [ karamI] te pAlaI kiyA karma | yegI te dhyAI niHkarmo, brAhmaNa te je pAlaI brahma che 2 sUrau te je IndrI damaI, uttama che je sAcau gamaI ! dukhIu te je durgati bhamai, sukhIu te je sivapurI ramaI che 3 piDhau te jehane puNya ghaNau, sagapaNa te je sAmIpaNuu ! prAkrama te paramesarataNau, dhanna bhaluM je kahuI ApaNuu che 4 DAhA te savi kahisuM prIti, mANasa te jehanaI ghari rIti ! sIlapaNuM je pAlyuM sItA, gAyaNa te je jinamati gItA che po nArI te pAlaI pativratA, beTA te mAnaI mAI-pitA ' [ vi] lasaI te paradisi aMtA, dhyAnI te jehanaI ciMtA che 6 pApI te je paradhana haraI, celA te guru zikSA kara (? vaha)i ! zrAvaka te je satakita dharaI suhaguru te je tAraI taraI che 7 rAjA te je nyAI tapa, dhyAnI te je arihaMta japaI ! tapIu te je aSTa karma khapaI, vAdI te je keha navi chipaI che 8 che rUpa bhaluM je sevanavAni, dAna bhaluM te abhayadAna ! dhyAna bhaluM te zukaladhyAna, jJAna bhaluM te kevalajJAna che 8 darzana te je mahAvrata dharaIM, brahmacAra je strI pariharaI ! girUA te gurusevA karaI, tAru te bhavasAyara taraI 1che viNasaI je ANaMI anu(una)mAda, pAtiga te je mithyAvAda DuMgara bhalau je siri prAsAda, pratimA dIThI suvaI AlhAda 113 akSara te je sUdhA samA, tapIu te jehanaI siri SimA ! gyAnI te ceSaka AtamA, nagara bhaluM je mAhi mahAtamAM 12 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNiH keTalIka prAcIna kAvyakRtio amI te jala jayaNA galaI, lakSmI te je nyAI milaI ! mAnavI te balaI navi calaI, jIvyuM te jinaAjJA pAlaI 13 daridrI te je dharma viNa bhamaI, satyavAdI te jUTha viramaI ! bhejana te je daI jamaI, guvaNaMta te jinavaranaI naI pa14mA yAtrA te pAlaI chae rI, dharma bhalau te jaya karI ! bhikSA te munivara lyuI phirI, zrAvaka te je siddhi dharI 15 maIlA te paranArI jaI, puruSa bhalA te dukhi navi rAI | mithyAtvI te be bhava khei, dharma karaI te sukhiyA hoI evA || iti catuSpadI che Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jaMbUsvAmI lekhaka : zrI bApulAla kALidAsa sadhANI- vIrakhAla ' ghaTamAM gheADA thanamane, Atama vIMjhe pAMkha; aNudIThelI bhAmamAM, jobana mAMDe AMkha. --meghANI " mA, khApujI, mane pUjyapAda sudharmAsvAmInA aMtevAsa svIkAravAnI rajA Ape !" bhAre sa`kAca sahu elAyelA e zabdo jANe vijaLIzA paDayA. ghaDIbhara tyAM stabdhatA prasarI rahI. gheADI vAre bhAMgelA svare khAe kahyuM: "zu kahe che, beTA, tu?" e zabdamAM upAlaMbha hatA ke AghAta te samajI zakAtuM nahAtuM, " khA! bhagavAnanI zramaNa para'parAmAM samAI javAnI anujJA Ape| mane!" " beTA ! tuM jANe che ke ATha zreSThikanyA sAthe tArAM te lagna lIdhAM che; ane vivAhanA maMDapA paNa baMdhAI cUkayA che. e ATha zreSThIene huM zI rIte mAM batAvuM?" svastha thavA mathatA pitAe vyathAbharyA avAje kahyu.. " eTale ja kahuM chuM khApujI ! mane atyAre ja saMsAramAMthI vidAya ApeA. bhagavAna mahAvIranA nAnakaDA saMdezavAhaka banavA mATe mArA aNue aNu talasI rahyo che." sa'kAca dUra thatAM kumAra jaMbUnA avAjamAM vadhAre ne vadhAre nizcalatA pragaTa thatI jatI hatI. "C vivAhanA maMDape zuM vikherI nAMkhuM ? e zreSThIone zu' nA kahAvI dauM"? e ATha koDabharI kanyAonAM hRdaya upara vapAta karuM? jabU! beTA! tuM have nAnA na kahevAya, zreSThIone ApelA vacananI javAdArI tAre samajavI ghaTe!" pitAnA zabdonI aMdara hRdayanuM rudana ne aMtaranA AghAta lapeTAyelAM hatAM. " javAmadArInuM bhAna jAgI vidAya yAcI rahyo chuM. lagna pachI UThayu heAvAne lIdhe ja bApu! huM atyAre ApanI te mArA pagamAM sAMkaLa paDI jAya. UDa UDa thavA Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' zrI bApulAla kALIdAsa sadhANI-vIzmAla' : Aya ja prUsvAmI 191 mathatu" paMkhI pa'jare purAI jAya, e pahelAM mAre UDI javuM che, khApu ! mane rajA ApA! ' " jammU ! vatsa ! tArI uMmara hajI nAnI che. saMsAranA rAgabhAga te joyA nathI. vaLI lagnanA khare Ubhele tu amAruM ekanu` eka saMtAna che. tuM amArI abhilAkacarI na nAkha; tArA lagnAtsava mANavA amAruM hRdaya kevu... rAcI rahyu che.! AvI AnananI ghaDIe tu amArI AzAnA bhaMga na kara beTA!" mAtAnA khelamAM vacce vacce hIbakAM umerAtAM jatAM hatAM. SA 66 mA, bApujI ! huM peDhIe jatA, mitromAM geASTI karatA, tyAreya mana tA sa`sAranA aTapaTA praznomAM ja aTavAyA karatuM hatuM; paNa mane thatuM ke, * alyA, tu teA hajI nAnuM azru che, tAru emAM kAma nahi !' paNa Aje svAmI sudharmAjInI vANImAM AtmAnA sAmarthyanI vivecanA sAMbhaLIne mArI laghugraMthI TaLI gaI, mArA aMtarAtmA nizcaya karI kheDA ke Aje badhI anukuLatA maLI che te prApta avasarane vadhAvI le! cetI jA ! atyAre saMsAranA piMjare purAI jaIza tA AvatI kAla tA, kANu jANe, kevI Ugaze ? mATe ja kahu' chuM ke khA! mane vidAya Ape ! mArA hRdayane rAgabhAga sparzatA nathI. nirdoSa haraNIe samI e zreSThiputrIene phAMsalAmAM nAMkhavAnA vyatha prayatna adha rAkhe| ! khApujI, mane mApha karo !" ja mUkumAranA avAjamAM jeTalI ArdratAbharI AjIjI hatI, eTalI ja bhArAbhAra spaSTatA hatI. RSabhadatta zreSThI gAdI upara DhagalA thaIne paDayA. mAtA dhAriNInI AMkhamAM AMsu UbharAI AvyAM. jabU kumAra svastha rahevA mathatA besI rahyA. thoDIka svasthatA maLatAM RSabhadatta zreSThIe peDhIethI mukhya munImane khelAvI, A praznanA ukela lAvavA ATha zreSThIone, peAtAnI gRhiNIe ane pIThIbharI kanyAo sAthe, tarata ja AvI javAnI vinati karavA meAkalyA. thoDIka vAramAM ja samudrapriya Adi AThe zreSThIe, peAtAnI patnI ane putrIe sAthe, tyAM AvI paheAMcyA. * sau dIvAnakhAnAmAM eThAM. vAtAvaraNamAM gamagInI ane gAMbhIryAM bharyAM' hatAM. saunI dRSTi RSabhadatta zeTha tarapha sthira thaI hatI. emanA teA hAzakAza ja UDI gayA hatA. peDhI upara kuzaLatAthI ghaDIkamAM lAkhAnA seADhA utAranAranI vANI jANe Aje harAI gaI hatI. ghaDIbhara tyAM nistabdhatA chavAI gaI. chevaTe samudrapriya zreSThIe savinaya uccAyu : " zeThajI ! kumAveA ! zI AjJA che ApanI ? " RSabhadatta zreSThInA zarIre parasevA vaLI gayA. kapALa upara AvyAM; emaNe takiyAnA Azraya zeAdhyA. saune thayu` ke sattAnA AvaDI vimAsaNa zuM anubhavI rahyA che ! vasupAlita zreSThIe kahyuM : " hRdayamAM Apa zI vyathA veThI rahyA che? je hAya te amane kahe| ane ApanA mananA bhAra haLavA karo ! amane ApanI AjJA kamAveA." prasveda bahu UpasI AnaMdI zreSThI Aja Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 192 * zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha zreSThIo ! mAre Apa sahunI mAphI mAgavAnI che--" RSabhadatta zeTha vizeSa belI zakyA nahi. emanA gaLAmAM zeSa paDI gaye, emanI AMkhamAM azruo UbharAI AvyAM. "evuM zuM banyuM che ke A5 Ama bhAMgI paDe che? kahe to kaMI upAya thAya." | KvAta evI che zeTha, ke jene koI upAya mane dekhAto nathI ! ApaNuM saunA utsAha upara vajaprahAra thayo che. mArI AzAo bhAMgIne bhukko thaI gaI che."Sabhadatta eTaluM bolIne aTakI paDyA. "ame ApanA duHkhanA sahabhAgI chIe zreSThI ! je hoya te svastha thaIne kahe !" samudrapriyanAM patnI paDyAe ArjavatAbharyA svare kahyuM. AkhA dIvAnakhAnAnuM vAtAvaraNa vyagra banI gayuM hatuM. - "amAre jaMbU kahe che ke "mAre bhagavAnanA zramaNa saMghamAM saMmilita thaI javuM che; mane rajA Apo." mAre zuM karavuM te mane sUjhatuM nathI. ATalA zabda mAMDa mAMDa bolIne RSabhadatta DhaLI paDyA. e sAMbhaLIne sau hatacetana banI gayAM. saunAM vadana plAna thayAM. zreSThi patnIo hathelIomAM meM chupAvI DUsakAM bharavA lAgI. evuM kevI rIte banI zake, zeThajI? AvatI kAlanuM te lagnanuM muhUrta che. A5 jaMbUkumArane samajAve." sAgaradatta zeThe mauna toDatAM kahyuM. kAMIka svastha thatAM RSabhadatta zreSThIe kahyuM: "zeThajI! tame mane zuM kahe ? jaMbU te mAruM rAMkanuM ekanuM eka ratana che. meM ene samajAvavAmAM kaMI bAkI rAkhI haze? paNa e te haTha laIne beThe che. e kahe che: "mArA pagamAM javAbadArInI sAMkaLa paDe e pahelAM mane vidAya Ape ! lagnanA baMdhanamAM nAMkhI e keDabharI kanyAonAM jIvana na karamAvo ! huM have ghaDIbhara paNa gharamAM rokAvAne nathI." pachI nirupAya banI Apane nimaMtryA. enAM lagna mANavAne amane keTalo badhe AnaMda hato! paNa yauvanane AMgaNe UbhelI mArI dIkarIo jevI A AzAbharI kanyAo sAthe huM kevI rIte dage ramI zakuM?" ATaluM sAMbhaLatAM zreSThI putrI samudrathI dIvAnakhAnAmAMthI UThI gRhaudyAna tarapha gaI. enI pAchaLa saMcanI pUtaLI samI bIjI sAte kanyAe gaI Ape vAta te sArI karI zeTha! paNa pIThIbharI kanyAonAM lagna ema kevI rIte adhdhara rAkhI devAya? jaMbUkumArane Aje-lagnane Agale divase ja...A zuM sUjhayuM che? A te amArA hRdayane bhAMgI nAkhe evI vAta che. A niraparAdha kanyAono te kaMI vicAra kare ! ApaNAM khAnadAna kuTuMbanI pratiSThAne vicAra karo ! jaMbUkumArane samajA! emane kahe, beTA! A ghaDIe have chaTakI na javAya? lagna karI le. mAtapitAnA- abhilASa pUrA kare, keDabharI kanyAonA nisAsA na le. pachI yathAavasare bhale bhagavAnanA pathe vicaraje. kumAre paNa vicAravuM ghaTe." kuberadatta zeTha vInavI rahyA. bUkumArane ahIM ja bolAvIe. tame ene samajAve. huM tamArI sAthe ja chuM, jAva, dhAriNI, jaMbUne bolAvI lAva!" patinI AjJA thatAM lathaDate pagale zeThANI putrane bolAvavA gayAM. dIvAnakhAnAmAM marmAghAta jevuM mauna prasarI rahyuM. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrI bApulAla kALIdAsa sadhANI-vIrabAla': Arya ja bUsvAmI gRhadyAnamAM gayelI samudrazrI pAchaLa AvatI sAta sakhIone nIrakhI rahI. yauvananI uSA UgatAM khIlI rahelAM puSpothI sakhIonA aMtastalane sparzavA e mathI rahI. jANe eka ja mAtAnI putrIo hoya tema sarve sAthe besI gaI. koNa paheluM bole e ja saunAM manane prazna thaI paDyo. sauthI nAnerI jayazrI AchuM hAsya karatI ane saunI lAgaNIne vAcA ApatI bolI: "bahene, zuM gaDamathalamAM paDI gaI che Aje? saunAM aMtara khelI nAMkhe. ApaNe zuM vicAravAnuM che Aje ?" bola jayazrI ! bola ! Aja te tuM ja ApaNAM haiyAnI vAta belI de! sauthI nArI tuM! tuM sauthI priya che amane !" zaramane saMkocathI jayazrI nIce jaI gaI. enA gaura vadana upara ratAza UpasI AvI. tane kAMI zaMkA che, jyazrI?" kanakazrIe meM UMcuM karatAM kahyuM. ApaNA sakhyAmAM zaMkA karavAne aparAdha huM nahIM karuM. mane saMkoca thAya che kanaka ! paNa vaDIle samakSa to tamAre ja pratighoSa karavo paDaze." jayazrI ! tyAM huM aMtaranA bola saMbhaLAvIza. ahIM tuM ApaNuM aMtaranAM kapATa kholI de!" samudrA bolI. "ApaNe zuM navuM kahevAnuM che, samudrA? vyApArI pitAonA vyApArabela eka hAya, ema zreSThIputrIonA gaLAmAM phUlahAra te mAtra jaMbUkumArane ja hAya! bhega ke yegamAM ApaNe badhI sakhIo ja bUkumAranI sAthe ja rahevAnI, enA pagalAMmAM ja ApaNuM pagalAM paDavAnAM !" jayazrI bhAdrakamAM unmatta banI gaI. enI AMkhamAM tejakaNIo jhagatI hatI. sAcuM bahenI ! sAcuM! ApaNe sakhIo tyAM hAIzuM, jyAM jaMbUkumAra!" jayazrInA hAthamAM samudrAe pitAne hAtha mUkI dIdhe--jANe eNe vacanapAlanane kola Ape. sarva sakhIo prasannatA anubhavI rahI. vaDIlene je vAta pahADa samI bhAra-bejavALI lAgatI hatI, ene A UgatI kumArikA phUla jevI haLavI mAnI rahI! mAtA dhAriNI jaMbU kumArane laI dhIre pagale tyAM AvI pahoMcyAM. jaMbukamAranA namelA mastakamAM vaDIlo pratye vinaya hato, pagamAM svasthatA hatI, bhAvavAhI caherA upara nizcaLatAnAM teja jhaLahaLatAM hatAM. je bUkumAre vaDIlo pAse beThaka lIdhI, te ja paLe samudrazrI, prazAnta tejamUtiozI sAta sakhIo sAthe AvIne, pitAne sthAne goThavAI gaI. thoDI vAra tyAM mauna prasarI rahyuM. jabUmAra !" kuberadatta zreNInA gaLAmAMthI muzkelIthI nIkaLatA avAjane aTakAvavA hamadIvaDIza hAtha UMce karatI samudrathI UbhI thaI gaI; sAthe ja sAte sakhIo UbhI thaIne aMjali jeDI rahI. vihaLa zreNIsamudAyamAM svasthatAthI epatI samudrA Adra svare bolI : "vaDIlo ! ame AThe sakhIonA hRdayabola Apa sAMbhaLI lo, pachI Apane je nirNaya levo hoya te sukhethI leze." ra Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava bola beTA! tuM ja Ane ukela karIne amAre hRdayabhAra e che kara !" zamaNudatta zreSThIe AzAbharyA avAje kahyuM. bApu! vAgdAnanI ghaDIthI amArA mane maMdiranA Asane jaMbUkumAra birAjI gayA che. ane cittanI corImAM ame emane varI cUkI chIe. amArA AtmAnAM lagna thaI cUkyAM che. ame AThe sakhIo ja bUkumArane vInavIe chIe ke amArA kaumArya upara suhAgane abhiSeka kare! jIvanamAMgalyanI mALA amArA kaMThamAM Ape ! ame ApanA paganAM baMdhana banIzuM nahi, dInatA dAkhavIzuM nahi, ApanI AjJA haze te ame paNa bhagavAnanA paMthe ApanI sAthe vicarIzuM ane mahAmanA satI gaMdanabALAnA samudAyamAM samAI jaIzuM." samudrAnA avAjamAM kaMpa hate. ene deha tharathara kaMpato hato. ene jANe hRdayane vAcA ApI zake evA zabdo pUrA jaDatA nahotA. "beTA samudrA!" RSabhadatta zreSThI belI UThayA. vaDIla! Apa kazuM duHkha na lagADaze ! amArA hRdayamAM kaI kSebha ke viSAda nathI; amArA hRdayanA aNue aNunI e vAcA che." padmazrIe samudrAnA kathanamAM pUrti karI. have kaIne kazuM bolavAnuM rahyuM nahi. saue vidAya lIdhI tyAre paraNavanArAMonA caherA vimAsaNamAM hatA; jyAre paraNanArAMnAM vadana upara ullAsa vilasato hate. vyathAne haiyAmAM bhaMDArI daI zreSThIo lagnanI taiyArImAM paDI gayA, tyAre rAjagRhImAM cakale ne cauTe vAtonA gabArA caDavA lAgyA. keI kaheH "RSabhadatta zeTha bhAre jabarA; jabU kumAre saMsAratyAganI haTha lIdhI eTale rUpabharI kanyAone sAme lAvI UbhI rAkhI dIdhI. jaMbUkumAra paThIbharI navayauvanAone joI gAMDe banI gayA, dIkSAnI vAta ja bhUlI gayo !" kaI vaLI kaMI vAta kahevA lAgyA. paNa chevaTe lagnotsava UjavavAmAM AvyuM, varavadhUoe maMgalagRhamAM praveza karyo. lagnamAMgalyanAM sUkto uccAratA pavitra purohitanI sAkSIe ja bUkumAranA hastamAM paramelAsathI AThe kanyAoe ekasAthe pitAnA hasta samarpita karI dIdhA. emanA sauMdarya veratA vadana upara tyAre jANe AnaMdanI sago caDatI hatI. zreSThIAvAsanA bIje mALe sevikAoe zayanakhaMDane zaNagArI dIdhuM hatuM. vizALa khaMDamAM zAnta prakAza relAvatA dIpake suvAsita dravyothI havAne bharI detA hatA. gRhasevikA navavadhUone zayanagRhamAM praveza karAvI cAlI gaI. thoDI ja vAramAM jabU kumAra AvI pahoMcyA. yauvananA jaLamAM laherAtAM kamaLa pupethI navavadhUonI veNImAMthI mahekatI megarAnI suvAsa AlAda upajAvatI hatI. bele samudrazrI ! have tamArI zI apekSA che?" jaMbU kumAre samudrazrI tarapha daSTi karatAM kahyuM. e dRSTimAM prema ane svajanatA bharyA hatAM. ame to amAruM hRdaya Apane samarpita karI cUkI chIe." mRdu svare samudrathI bolI. eTale ?" Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bApulAla kALIdAsa sadhANa-vIrabala': Arya jaMbUsvAmI samarpita thayelAM hadaya te ArasI jevAM hoya che, temAM te mAtra ApanA hRdayanI pratichAyA ja paDaze !" "mArI to abhilASA che ke prAtaHkALe bhagavAna sudharmAsvAmInA caraNomAM besI jAuM!" "ApanA pagale cAlIne ame paNa mahAmanA satI caMdanabALAnA sAdhvIsaMghamAM samAI jaIzuM; amAro e pUrvanirNaya che Arya!" jyazrInI vAcA UghaDI. je tamArA saune e ja nizcaya che to samudrazrI ! ApaNe sahu have ArAma karIe. madharAta vItI cUkI che. hamaNuM prabhAta thaI jaze ne prasthAnanI taiyArI karavAnI raheze." jaMbU kumAre kahyuM. AjanI rAta nAtha ! gumAvavAnI na hoya. milanane A apUrva avasara. vArevAre sAMpaDavAne nathI. AjanI ghaDIne ApaNe madhurajanImAM pheravI nAkhIe." samudrazrI svasthatAthI bolatI hatI. "madhurajanI ?kanakazrI camakIne belI UThI. bhaDakI nA UTha bahenI ! savAramAM AtmAne paMthe vicaranArAnI madhurajanI kevI hoya te mAre tane samajAvavAnuM na hoya" samadrazrInA hoTha para mita chalakatuM hatuM. kahe samudrazrI ! madhurajanI kevI rIte mANIzuM?" priya! jJAnagoSThI ane dharmavidathI aMtarane bharI laIe. AtmasAdhanAmAM e bhAtuM banI raheze. paNa mAro eka vAMdho che deva !" ko samudrathI ! je kahevuM hoya te mukta mane." Apa amane bahumAnathI kema saMbadho cho? ApanA hRdayamAM haju paNa zuM aMtara che? jaMbukumAra aMtaranA ekatAra samA e bolane sAMbhaLIne prasannatA anubhavI rahyA. samudrazrIne jANe e maunamAM ja AtmAnI ekatAne javAba maLI gaye. "nAtha ! yovananA sukhane visArI AtmAnaMda tarapha doranArA bhagavAna sudharmA svAmInI maMgaLavANI amane saMbhaLAvo." nabhasenA belI. sUkta ane zabda te enA e ja che. Apta puruSanI vANImAM e susvAdya banI jAya che. sAMbhaLe e vANuM- " egohaM natthi me koi nAhamannassa kssi| evaM adINamaNaso appANamaNusAsai / / ego me sAsao appA naanndsnnsNjuo| sesA me bAhirA bhAvA, sace saMjogalakkhaNA // puruSa-kaMThamAMthI nIkaLatAM e sUko jANe mahASazA paDachaMdA pADI rahyAM. e vANI mAnavIne samajAvatI hatIH "AtmA parAdhIna nathI, khaMDita nathI; e eka svayaMpUrNa svataMtra ekama che. dInatAne khaMkherI nAMkhIne AtmAnuM rAjya calAve. AtmA zAzvata che. te jJAna-darzananI anubhUtithI cidUghana che. vizvane rAjarAjezvara che. anya sarve te bALabhAva chesaMjogonA mohamAMthI-ajJAnamAMthI AvirbhAva pAmelA Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava aMze che. ene khaMkherI nAkhe. AtmA to acaLa vyakti tarIke svayaMbhU prakAzI raheze, vaya ane kALanAM baMdhana ene naDatAM nathI." bhagavAnanI A vANI sAMbhaLIne mArI laghutAgraMthi TaLI gaI bhagavAnanA nAnakaDA saMdezavAhaka banavAnA abhilASa jAgyA." sAce ja Arya ! ApanA mukhe A vANuM sAMbhaLIne amArAmAM paNa AtmabhAna pragaTe che; ama nArIjAtinA prANa jAgI UThe che; amArI dInatA sarI jAya che. e vacanonA saMdarbhamAM Apa amane kAMIka navanIta Ape, je amArA jIvananI mUDI banI rahe " kanakavatI vInavI rahI. kanaka! deha bhale strIne hoya, paNa ethI AtmAne koI baMdhana nathI. puruSAtmA sarakhI ja strI paNa saMpUrNa zakti che, AtmAnI adhiSThAtrI che, svayaM prakAzita divya ti che. te parAdhIna ke parAzrita nathI. jIvane je satAve ke parAdhIna banAve che te saMsAra vyavahAranAM baMdhana che. je ghaDIe jIva-strI ke puruSa-A vAta samajI leze tyAre e vizvanI mahAzakti banI raheze; pachI ene koI dInatA-hInatA anubhavavAnI nahIM rahe. AtapuruSanI e vANImAM mAre vizvAsa che" ja bUkumAra hRdayastha vANI saMbhaLAvI rahyA. basa nAtha! basa ! ame have Atmanirbhara banI vicarIzuM, amArI paramAnaMdaprAptine kaI bAhya baMdhana have rUMdhI zakaze nahi." AThe navavadhUonAM vadana pulakita banI gayAM. "jabU kumAra! dvAra khela" nIsaraNInA dvAra pAsethI aparicita avAja Avyo. ke e?" "huM prabhava cora; ApanAM darzana IcchuM chuM." . jaMbU kumAre dvAra kholI nAMkhyAM : "bhAI prabhava! tame?" jayapura narezane huM putra. pitAnI avamAnanAthI jaMgalamAM gaye, cora luMTAru banya. ApanA lagnotsave lebhA. nidrAprasAraNa ane tAleddaghATinI kaLAothI dvAra samIpa AvyuM. madhurajanInI rAtrIe jJAnavilAsa sAMbhaLIne huM thaMbhI gaye. mArAM AMtaracakSu khUlI gayAM. corI karavA AvelA mane Ape ja lUMTI lIdho ! Apa mArI sevA svIkAre. mArA zire Apane punita hAtha sthApa!" prabhava dIna banI vInavI rahyo. prabhava! tArA hRdayamAM navala prabhAta UgI cUkayuM che ! tAruM kalyANa thAo. huM te hamaNAM ja svAmI sudharmAjInA caraNomAM cAlyA jaIza." jaMbU kumAra ! jyAM Ape tyAM huM e mAro nirNaya che. huM mArA pAMcaso sAthIo sAthe Apane aMtevAsa svIkArIza." prabhave jaMbUkumAranA caraNa pakaDI lIdhA. to cAle ApaNe sau udyAnamAM birAjelA Arya sudharmAsvAmInA caraNamAM pahoMcI jaIe." ane dharmAgAramAM eka ja dharmanAda guMjI rahyo :- arihaMte saraNaM pavajjAmi / siddhe saraNaM pavajjAmi / sAhU saraNaM pavajjAmi / kevalipannattaM dhamma saraNaM pavajjAmi / Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadarzanamAM yAgasAdhanA-eka aMgulinirdeza lekhaka : zrI navInathavuM ajarAmara dezI bhAratIya paraMparAmAM coga'zabdanA aneka artha thAya che. haThayogamAM kevaLa zarIranu AreAgya sudhare tevI kasaratA ane Asane tema ja bIjI keTalIka prANAyAma jevI kriyAenu' varNana karavAmAM AvyuM che. havA vinA paNa cAlIza divasa jamInanI aMdara sIla karelA kAthaLAmAM eka ceAgIe rahI batAvyAnA banAva paMjAbanA rAnta raNajitasiMhanA samayamAM banyA hatA. A haDaceAgIe peAtAnA zarIranI sudRDhatAnI sAtheAsAtha niyamena peAtAnA mananI zuddhine paNa vicAra karatA heAya ja che tevuM nathI. paNa rAjayAgamAM- eTale ke pata jila RSie darzAvelA yAgamAM-cittane sthira karavAnA vyavasthApUrvakanA upAye darzAvAyA che. A uparAMta eka zAkhA rAgadveSane dUra karavAnA yatnane yAgasAdhanA kahe che. ane ceAgasAdhanAnA A ja artha janAcAryane mAnya che. jaina tIrthaMkaro A khAmatamAM bahu spaSTa mAdana Ape che. eTaleA ja bheda A aMge jaino ane itara vicArakA vacce che. jaina vicArakA sAmAyika athavA samatAbhAvanA abhyAsane khUba mahattva Ape che. jyAM ApaNA rAgadveSa ni`La athavA kSINu ane tyAM samajavuM ke ApaNe bhagavAna RSabhadeva ane bhagavAna mahAvIrathI mAMDIne hAlanA jainAcArya vacce ekapaNuM sAdhanArI kriyAne avalakhIe chIe. je kriyA anaMtara ke paraMparAe meAhane kSINa karI zakatI nathI tevI kriyAne na yogadaSTimAM te sthAna nathI ja, paraMtu tevI kriyAne sAmAnya dhArmika kriyAmAM paNa sthAna nathI. pravRttione jainadarzanamAM pAMca vibhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM Ave che. paheluM anuSThAna viSAnuSThAna athavA jhera bharelI kriyA kahevAya che. keAI kriyA karatI vakhate bhautika bhAge| ane upabhAgeAnI lAlaca jo preraka baLa hAya tA te kriyAne viSa-anuSThAna kahevAya. e pramANe paraleAkamAM bhAgaprAptinA hetuthI je kriyA zarU thAya che te kriyAone garalAnuSThAna kahevAmAM Ave che. garala eTale dhImuM, lAMbe gALe phaLa dekhADe-asara kare-tevu jhera Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrI mahAvIra jaina vadyAlaya suvaNu-mahAtsava-graMtha je kriyA pAchaLa kAI daSTi ja na heAya tene ananuSThAna athavA jANe ke kriyA na karI hAya tevuM ja phaLa ApanArI e kriyA gaNAya che. je kriyAnA pAra'parika hetu cittano samatAbhAva sAdhavAno heya tene tadbhutu anuSThAna kahevAya che. je kriyA A kSaNe ja samatAbhAvane kAraNe pragaTa thatI hAya ane te ja bhAvane vadhAratI hoya tene amRtAnuSThAna athavA amRtarUpa karaNI kahe che. A pravRttinA prakAreA parathI eTaluM teA tarata ja tarI Ave che ke AzayanI athavA zraddhAnI vizuddhi e ceAgasAdhanAnu` paheluM ane mahattvanuM pagathiyu che. jainadarzana pramANe yogasAdhanA eTale traNa ratnonI sAdhanA. A traNa ratno che samyagdana, samyajJAna ane samyakUcAritra. nava tattvAnuM sakSepathI ke vistArathI jJAna te samyagnAna. e jJAna para UMDI abhiruci eTale samyagdana. samyagdana-jJAna pramANe ja pravRtti eTale samyacAritra. A traNa ratnA sAdhavAthI badhuMya saheje sadhAI jAya che. ane A traNa ratnonI virAdhanA karatAM kazuye sadhAtuM nathI. A prakAranuM vivaraNa vAMcIne saheje evA prazna thaze ke jaina yogasAdhanAmAM dhyAnane keAI sthAna che ke nahi ? AnA uttara saMbaMdhe vicAra karIzuM teA tarata ja khyAla Avaze ke dhyAna vinA eka DagaluM paNa mAMDI zakAtuM nathI. zrAvaka eTale ke zramaNApAsaka sarvaprathama jinapUjana kare che; te daramyAna te prabhunuM yathAzakti dhyAna dhare che. parama yogIzvara pArzvanAtha athavA tapazcaryAnA parama Adazava mAnasvAmIne saMbhAratA zrAvaka anya pravRttie vIsarI jAya che. je vyakti bhagavAnanA dhyAnamAM ekAgra thAya tene samabhAvano sparza thAya che. cittamAM samatAbhAvano sparza thayo eTale zvAseAcchavAsa paNa kudaratI rIte madama suSumhA nADImAM vahe che. Ama prANano nigraha karI cittano nigraha karavAne sthAne nigra thA cittano nigraha pahele kare che. vaLI, teo cittane uttama dhyeyanuM avalakhana Ape che. siddhAMtacakravatI zrI namicaMdrajIkRta bRhad dravyasa grahamAM kahyu` che ke mA mujjhaha, mA rajjaha, mA dussaha iTThaniTThaatthe / thiramicchahi jai cittaM vicittajjhANappasiddhAo ||48 || je tamAre vividhaprakAranA dhyAnanI siddhine mATe cittanI sthiratA prApti karavI hoya te gamatA ke aNugamatA padArthomAM meha pAmeA nahi, rAga sevA nahi, dveSa sevA niha. (kevaLa paramAtmAnuM ciMtana karatAM karatAM, samarpaNa karI jAta soMpI de ane cittane zAMta karIne svabhAvanI zAMtimAM vizrAMti anubhaveA. ) jaina zrAvaka tA jyAre jyAre vizrAMti pAme tyAre AdhyAtmika manArathAmAM magna khane che. e dhyAnane jaina yogazAstramAM dhama dhyAna kahe che. A mATe kavivara samayasuMdarajIe kahyu` che ke Arbhaparizraddha cheDIne AzuM re ka isavabhAva bega thakI viramI karI khesIzuM re kadi bhAvanI nAva ? --ema zrAvaka mana citave. paDimA mekSanI pAvaDI vadhAru te dina huM sukhiyA khanuM jema sukhiyA raeN thAya khaga nim sa, ema zrAvaka mana ciMtave. re mArA vratanA aMza; Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navInacaMdra ajarAmara dezI jenadarzanamAM gasAdhanA-eka aMgulinirdeza 1 dhyAnanA cAra prakAramAM be prakAre sAdhakane tajavAnA duSTa dhyAnanA che ane bIjA be prakAre sAdhake grahaNa karavAnA che. ArtadhyAna eTale parAdhInapaNe pIDA sahana karavI paDe tyAranuM yAna. apriya jane ke apriya saMge AvI maLe tyAre, priya saMyoge esarI jAya tyAre, regonI pIDA bhegavatAM ane amuka kAme pUrAM karavAnI ciMtA AvI paDe tyAre A dhyAna dekhAya che. A dhyAna chaThThA guNaThANa sudhI sAdhakane ochevatte aMze saMtApe che. e nirAzA prerita dhyAna che. raudradhyAna eTale konI pradhAnatAthI amuka prakAranA saMtoSa ke AnaMda anubhava tho te; koInI hiMsA karIne saMtoSa anubhava te hiMsAnaMda raudradhyAna che. keIne jUThe mArga batAvI AnaMda anubhave te mRSAnaMda raudradhyAna che. keInuM dhana lUMTIne AnaMda anubhava te cauryAnaMda raudradhyAna che. ane anyano zo dvArA vinAza karI pitAnI milakata bacAvavI te parigraha saMrakSaNAnaMda radradhyAna kahevAya che. A dhyAna anyane dUbhavavAmAM AnaMda lenAruM krodhapradhAna dhyAna che. dharmadhyAna e jAgRta ane prayatnazIla gInuM zubha dhyAna che. jina bhagavAnanI AjJAo zI zI che ane te kaI kaI bhUmikAnA sAdhakenuM kaI kaI rIte kalyANa kare che tenuM ciMtana cAle tene AjJAvicaya dharmadhyAna kahe che. vizvamAM kalyANa mArgamAM keTalAM badhAM vihyo che, e vighone vicAra karavAmAM Ave tene apAyavicaya dharmadhyAna kahevAmAM Ave che. vaLI, karma bAMdhatAM bhAna rahetuM nathI, paNa tenA pariNAme kevAM kaDavAM lAge che" evA vicArone vipAkaviya dharmadhyAna kahevAmAM Ave che. AkhA vizvanI racanA ane temAM jenI bhinnabhinna sthitinA vicArane saMsthAnaviya dharmadhyAna kahevAya che. A dharmadhyAna sAdhakanA rAgadveSane kApanAra che ane vizuddha zukaladhyAna tarapha laI janAra che. je dhyAnamAM koI rUpI ke arUpI padArthane viSaya levAmAM Avela hoya te nirmohI jJAnInA dhyAnane prathama zukaladhyAna kahevAya che. jyAre e dhyAna eka ja viSayamAM rahe che ane bIjA viSayamAM saMkamatuM nathI tyAre te dvitIya zukaladhyAna kahevAya che. jyAre mananI, vacananI ane dehanI pravRttio ochI thAya tyAre te trIju zukaladhyAna gaNAya. ane jyAre pravRttio thaMbhI jAya tyAre e caudamA guNasthAnanuM pUrvagAmI cothuM zukaladhyAna thAya che. yogamArganuM paheluM baLa che zraddhA (arthAt prIti, ruci), jyAre gazAstranuM chelluM baLa che te pramANenI pravRtti. AnI vaccenA avakAzamAM cagIe sAdhavAnA keTalAka guNone ApaNe vicAra karIe. paheluM ja mahattvanuM sAdhana ApaNe jANIe chIe te saMkalpazaktine daDha karavAne abhyAsa. tene jaina saMpradAyamAM pAkakhANa kahe che. mahayukta pravRttine saMkalpa sahita tyAga e paccakkhANanuM rahasya che. A vratomAM kaMIka gaphalata thaI jAya te bAbata kSamA mAgI levI tene aticAranI AcanA kahe che. jene khamAvavA te maitrIbhAvanuM mULa che, ane te uttama dharma manAya che. vaLI, aDhAra pApanAM sthAnone tajavAnuM smaraNa karavuM, arihaMta, siddha, sAdhu ane vItarAgabhASita dharmanuM ja zaraNa che, ema ciMtavavuM; duSTa vartana thaI jAya tenI niMdA karI tenAthI mukta rahevuM; kalyANamArganAM kAryo saMtanA dAsa banIne karavAM ane anyane e kAryamAM preravA; hRdayanA bhAve vizuddha rahe Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha tenI svAdhyAya dvArA sadaiva cokI rAkhavI; haMmezAM paMca parameSTInuM smaraNa karavuM; ane maraNa samaye jaMjALa tajIne ane, zakti hoya to, bhajanapANI tajIne samAdhimaraNa mATe mathavuM--e dasa bAbato yogasAdhanA mATe jarUrI che. A mATe nIce mujaba dasa sAdhane upAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAje puNyaprakAza stavanamAM darzAvyAM che : aticAra aloI e vrata dharIe guru zAkha; jIva khamA sakala je ni cerAzI lAkha. vidhizuM vaLI vasarAvIe pApasthAna aDhAra; cAra zaraNuM nita anusare ni de duritAcAra. zubha karaNI anumodIe bhAva bhale mana ANuM; aMte aNusaNa AdarI navapada ja sujANa. A daza sAdhane darzAvyA pachI e ja stavanamAM chelle chApa mArIne vizvAsa pragaTa kare che - ema daza adhikAre vira jinezvara bhAve; ArAdhana ke vidhi jeNe cita mAhIM rAkhe. teNe pApa pakhALI bhavabhaya dUra nAkhe; jina vinaya karaMta sumati amRtarasa cAkhe. Ama aneka maraNa na sudhArI zakyAM tenI ciMtA dhaNIne seMpIne A samayanuM maraNa to samAdhimaraNa karavuM ja che evI jenI pratijJA che evI vardhamAna mahAvIrathI atyAranA svargagAmI mArA gurumahArAja sUripravara zrI vijayavallabhasUrijI sudhInI nigraMthaparaMparA huM bALaka kaI rIte marmapUrvaka samajAvI zakuM ? paNa eka vastu nizcita che ke ahIM -jainadarzanane mAnya gamAM-prANanigraha ke dehanigraha pradhAna nathI, ahIM te vinayaguNanA baLathI kaSAyanigraha ane dhaNInuM dhyAna dharIne, bhagavAnanuM dhyAna dharIne, sahajAmasvarUpa gurumahArAjanuM dhyAna dharIne mehane kSINa karavAne mathavuM ane mehane kSINa karIne ja jaMpavuM tene yoga kahevAya che. sAdho, sahaja samAdha bhalI, bahuta kRpA kInI more sataguru dina dina baDhata calI; sAdho, sahaja samAdha bhalI. paramapUjya haribhadrasUrie paNa ganI ATha daSTio dvArA AvuM ja nirUpaNa karyuM che. jemajema kaSAyanuM baLa ghaTe che tema tema AtmabodhanI vizuddhi vadhe che. mitro daSTimAM dhamI jIva pratye snehabhAva, tArA daSTimAM temAM vizeSatA, balA daSTimAM temAM sthiratA, ane dIprA daSTimAM vizeSa dha thAya che. te pachI sthirA, kAMtA, prabhA ane parA e daSTie aSTAMga yeganI aMtanI cAra bhUmikAone sUcave che. jainadarzanane rAgadveSa ghaTADanAra, ahiMsAne poSanAra kaI paNa bAhya sAdhana grAhya che. Ama ganI sArvabhauma daSTi e jIvananA dizApalaTAnI paNa sArvabhauma daSTi che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI navInacaMdra ajarAmara dezI jenadarzanamAM gasAdhanA-eka aMgulinirdeza 201 rAgadveSanA daDhamULa saMskAro gurukRpA vinA jItI zakAtA nathI. AthI vinayane dharmanuM mULa kahevAya che. pitAnA Ide cAlanAra vyakti potAnA ja dene TALavAnA yatnamAM gaphalata kare evuM lagabhaga bane ja che. tethI jemaNe cittasamAdhi ane AyuSyane aMte samAdhimaraNa prApta karavuM che, temaNe pratyeka kSaNe jAgRta rahevuM paDaze. "vartamAna kALamAM sarva kALa samAI jAya che." ema te, sAdhana avalaMbatAM, yAda rAkhaze. "A divasa paNa cAlyA jaze" evuM smaraNa duHkhanA prasaMge tene barAbara khyAlamAM raheze. eka vAra samAdhimaraNa sadhAyuM eTale e saphaLatA jevI saphaLatA bIjI kaI thatI ja nathI, mATe ghaNA janma mATenI nirAMta thaze ja, e khyAlathI sAdhaka AzAvaMta raheze. vaLI, namaskAramaMtranuM smaraNa karaze tene zAsananA deva paNa mArgadIpa dharIne unmArge jatA aTakAvaze, emAM saMdeha nathI. a5 sAdhanA paNa anaMta janmamAM rakSaNa karanArI ane tene gasAdhanA kahevAya. aMtamAM eka-be muddA saMbaMdhe kaMIka khyAla bAMdhavA yatna karIe. pahelI bhUmikA graMthibhedanI kahevAya che.? gaMThi tti sudubbheo kakkhaDaghaNarUdagUDhagaMThi vva / jIvassa kammajaNio ghaNarAgadosapariNAmo // (vizeSAvazyaka bhASya, gAthA 115) graMthi bhedavAmAM bahu muzkela e karkaza rAgadveSane (abhyAsathI paDelo) saMskAravizeSa che. A rAga ane dveSa bhautika padArtho paratve che. AthI bhautika padArtho pratye vairAgya ane uttama sAdhanamAM citta parovavAne abhyAsa e be yuganA mahAna sAdhana che. graMthibheda karanAre bhale zraddhAnuM prathama dvAra ja ughADayuM che, paNa e vijaya samagra dehane jItavAne Deke vagADe che, tethI tene gamArgano praveza kahevAya che. te samyagdarzanarUpa prathama ratna che. . vaLI, dravyakarmo pite bAMdhanAra ke cheDanAra kazuMye nathI, e te jIvanA pitAnA bhAva anusAra thatI pudgaladravyanI racanA che. AthI baMdhanA kAraNe-hiMsA ane tRSNa-barAbara jANI levA eTale ke baMdhanAM kAraNonuM yathArtha jJAna te samyajJAna nAmanuM dvitIya ratna che. ane baMdhanAM kAraNone toDI nAkhavA yatnazIla rahevuM te yoga che. ane e ja cAritra nAmanuM aMtima ratna che. bhagavAnanAM vacananA artho paNa dareka bhavyanA kalyANa mATe ja che, e zraddhA hRdayamAM rAkhIne tenA artha karavA te paNa veganiSThA che. AvA gahana viSayanI ahIM te mAtra chAyA ja ApI zakAI che. jijJAsune jinAgamanA gahana graMthe gurugamathI avagAhavA vinaMtI che. ahIM kazIya bhUlacUka jaNAya te sune vinaMtI che ke temaNe kSamAdaSTie nihALavuM. A to mAtra aMgulinirdeza che. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa-arUpa lekhaka : zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA sanatakumAra cakravartIne cha khaDano vaibhava prApta thayA hatA. cha khaMDanA kSetramAM vasanAra samasta mAnavAnuM jeTaluM khaLa hAya, tenA karatAM anekagaNuM khaLa cakravartInI bhujAmAM hAvAnu kahevAya che. jevuM temanu' khaLa hatuM evuM ja adbhuta emanuM rUpa ane teja hatuM. eka vakhata indramahArAje devaleAkamAM devAne paNa durlabha evA sanatkumAranA rUpanI bhAre praza'sA karI. sAMbhaLIne e devAne sanat kumAranuM rUpa jovAnI ane iMdramahArAjanA kathanane cakAsI jovAnI tIvra icchA thaI AvI. tarata ja tee ane vRddha manuSyanuM rUpa dhAraNa karI sanatkumAranA rAjamahelamAM jaI paheAMcyA. sanat kumAra e vakhate peAtAnA aMga upara telanuM mana karAvI, TUMkI potaDI paherI, snAnagRhamAM javAnI taiyArI karI rahyA hatA. ane deve temanA khullA dehanI bhavyatA, kAMti ane emanu' alaukika rUpa joI Azcaryacakita thaI gayA. tene lAgyu` ke indramahArAjanI prazaMsA kharekhara, cathA hatI. sanat kumAre baMne vRddha janone peAtAne tyAM AvavAnu pracAjana pUchatAM deveAe peAtAnu sAcuM svarUpa pragaTa karI jaNAvyu ke, devaleAkamAM indramahArAje temanA rUpanI praza'sA karI hatI tethI teo e rUpane pratyakSa nihALIne indramahArAjanA kathananI khAtarI karI jovA mATe ahI ma leAkamAM AvyA che. peAtAnA rUpanI prazaMsA devaleAkamAM indrasabhAmAM paNa thAya che ane deve paNa peAtAnuM rUpa jovA dharatI para Ave che, e vAta jANI sanat kumArane peAtAnA rUpanuM abhimAna thayu. rUpanA e abhimAnamAM ne abhimAnamAM viveka bhUlIne cakravatI e ane devAne kahyuM : "haMmaNAM te huM snAna karavA javA mATenI taiyArI karI rahyo chuM, eTale tamane mArA sAcA rUpano pUrepUro khyAla nahi AvI zake. jo tamAre mAruM sarvAMgasuMdara rUpa jovu' heAya te, mArA deha para suzaeNAbhita vastro ane amUlya alaMkAro dhAraNa karI jyAre huM rAjasabhAmAM ratnajaDita siMhAsana para beThA hAu tyAre padhArajo." '' Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA rUpa-arUpa 203 uttama jAti, kaI vastuno vadhu pramANamAM lAbha, uttama kula, azvarya, bala, tapazcaryAnI zakti, viziSTa jJAna ane suMdara rU5-e ATha vastuo paikI kaI paNa vastunuM abhimAna karavA jevuM nathI, kAraNa ke, A badhI ja vastuo kSaNabhaMgura ane parivartana pAmavAnA svabhAvavALI che. mAnavInA aMtaramAM jyAre AvI koI vastu bAbatamAM abhimAna jAgrata thAya che, tyAre tenA AtmAne te te bhAvanI hInatA prApta thatAM vAra lAgatI nathI. A badhI vastuo saMdhyAnA raMga jevI asthira ane vicalita hoya che ane tethI jJAnI jane tenuM kadI paNa abhimAna karatA nathI. eTalA mATe saMte ane dharmazAstro A AThamAMthI kaI paNa vastunA garva-mada-abhimAnathI hamezAM dUra rahevAnuM vAraMvAra udhe che. | deva te samaye rAjamahelamAMthI cAlatA thayA. snAnavidhi patAvI, suzobhita vastro tema ja hIrA, motI ane mANekanAM amUlya ane AkarSaka AbhUSaNe dhAraNa karI sanatkumAra cakavatI rAjasabhAmAM jaI siMhAsana para ArUDha thayA. temanA mastaka upara chatra zobhavA lAgyuM ane banne bAju cAmare vIMjhAvA lAgyA. barAbara te samaye pelA baMne de rAjasabhAmAM jaI pahoMcyA. avadhijJAnanI madada vaDe devoe snAnAgAramAM jatI vakhatanA ane siMhAsana para ArUDha thayelA sanata kumAranA rUpamAM AsamAna-jamIna jevo taphAvata che. teoe joyuM ke snAnAgAramAM jatI vakhate sanatkumArane deha nIrogI ane tandurasta hatA jyAre siMhAsana para ArUDha thayela sanat kumArano deha bhayajanaka roganA kAraNarUpa evA aneka jherI jaMtuothI gherAI gayo hato. mAnavadeha paNa bhAre vicitra hoya che. e eka prakAranA pudgalene samUha che. jUnacaDhAvamAgha purA arthAt purAvuM-maLavuM, gaLI javuM-vIkharAI javuM e te dehamAtrano svabhAva che. dehanA rUMve rUMve jAtajAtanA rogonA sUkSma jaMtuo sukha dazAmAM paDelA ja hoya che ane tene upadrava kaI ghaDIe zarU thaze te kahI zakAtuM nathI. sanatu kumAre te dhAreluM ke rAjasabhAmAM pahoMcelA deva pitAnuM rUpa joI stabdha thaI jaze. tene badale teNe baMne dezanA mukha para khinnatA vyApelI joI. AvI khinnatAnuM kAraNa pUchatAM dee gaMbhIra banI jaIne kahyuM : "rAjan ! prabhAte tamArI kAyAnuM rUpa nirmaLa ane vizuddha hatuM, paNa atyAre e sarvotkRta rUpa virUpatAmAM palaTAI gayuM che, ane kAyAmAM aneka rogonA jatuo utpanna thaI gayA che !" sanamAra e vakhate tAMbUlane svAda laI rahyA hatA. pitAnA kathananI khAtarI karAvI ApavA arthe dee tenI pAse thakadAnImAM picakArI karAvI. tyAM eka-be mAkhIo beThI ke cUMkanA jherathI te tarata ja mRtyu pAmI. thuMkanI asahya durgadhanA kAraNe devonA kathananI yathArthatAnI cakavartIne paNa khAtarI thaI ane pitAnI AvI sthiti thayelI jANIne tene asahya AghAta thaye. de to pachI vizeSa kaMI paNa bolyA vinA pitAne sthAne cAlI gayA, paNa te divasathI sanakumAranA jIvanano AnaMda lupta thaI gayo ane nidrA enI veraNa banI gaI ! savAre hasatuM-khIlatuM kamaLa jANe saMdhyA TANe vilAI gayuM ! saMsAranI e ja balihArI che ! Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha aMtarane marmAghAta thayo hoya ema upalo banAva banyA pachI sanaskumArane rUpa, baLa ane sattAne tamAma garva gaLI gayo. tene bhAna thaI gayuM ke jIvana pANInA parapoTA jevuM caMcaLa che ane laukika sukhanAM badhAM ja sAdhana saMdhyAnA raMga jevA asthira tema ja parivartana pAmavAnA svabhAvavALA che. tene khAtarI thaI gaI ke A jagatanuM koI paNa prANu roga ane mRtyunA bhayamAMthI mukta nathI. sAmAnya mANasa ane cakavatI baMnene kudaratano A niyama samAna paNe lAgu paDe che. enA cittataMtramAM eka bhayaMkara prakArano viSAda chavAI gaye. pitAnI pAse mahAna sAmrAjya tema ja vaibhava ane vilAsanAM vipula sAdhane hovA chatAM pitAnI AvI canIya dazA ! cakravatI bhAre asahAyatA anubhavI rahyA. emanA jIvanamAMthI AnaMda UDI gaye ane e zUnyamanaska banI gayA. dehanA daI karatAM mananuM darda vadhu kAtila ane jaTIla hoya che. sanaskumAra cakravatI vicAravA lAgyA ke anitya, asAra ane azaraNarUpa evA dehamAM jIvane zA kAraNe ATalI badhI Asakti ane prIti thatI haze? prauDhAvasthA ane vRddhAvasthA pratyakSa rIte joI zakAtI hovA chatAM A zarIra paranA ATalA badhA mehane artha zuM che? sUrya ane caMdra jevA tivALA padArtho paNa sthira rahI zakavAne azakta che ane kSaNe kSaNe parivartana pAme che, to pachI A dehanuM parivartana thAya emAM jIvane zA mATe kheda ane mUMjhavaNa thavAM joIe? A rIte kamekame dehanI kSaNabhaMguratA, anityatA ane parivartanazIlatA samajAtAM sanata kumAramAM tIvra vairAgya utpanna thayA ane saMsAranA bhegapadArtho pratye ene manamAM bhAre aNagame jAge. dehanA je rUpanuM tene ati abhimAna hatuM te ja rUpa tenA mATe vairAgyanuM nimitta banI gayuM. tene samajAI gayuM ke AtmAnI sAthe jyAM sudhI koI ne koI karmano saMga che, tyAM sudhI keI ne koI prakArane deha avazya dhAraNa karavo paDe che. janma-maraNanA cakano aMta lAvo hoya to zarIrathI chUTA thaI azarIrI dazA prApta karavI joIe, ane tenA mATe dhorI mArga cakravatI paNuM nahIM paNa tyAga-tapa-saMyamanA mArgane svIkAra karavo e che. ATaluM satya samajAyuM ane jANe cakravatInA aMtaramAM ajavALAM patharAI gayAM. pachI te, sarpa jema kAMcaLIne tyAga karI de che tema, sanatakumAra cakravatIe paNa navanidhAna ane vipula Rddhisiddhine sadAne mATe tyAga karI dIkSA grahaNa karI lIdhI. jeo karmamAM zUrA hoya che teone dharmamAM paNa zUrA thatAM vAra lAgatI nathI. tyAgI banelA cakavatIne have e samajavuM sahaja banI gayuM ke vibhava ane vilAsanA mArge to mAnavazaktino hrAsa thAya che, paraMtu zaktinA e ja pravAhane je tyAga, tapa, saMyamanA mAge vALI zakAya to tethI muktipada paNa prApta karI zakAya che. ane emaNe ugra tapazcaryA zarU karI. chaDuM aThThamanA pAraNe pauSTika padArthone badale rasahIna--lu AhAra vAparavAnuM zarU karyuM. jotajotAmAM emanuM thanaganATa karatuM yauvana zAMta banI gayuM, ane zaktinA paMja samuM zarIra sukAI gayuM. zarIramAMthI lehamAMsa sukAI gayAM ane mAtra hADakAM ne cAmaDAMnuM khokhuM ja banI gayuM. cakavatI sanakumAra have cakavatI maTIne rAjarSi banyA. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetA rUpa-arUpa 205 dehamAM aneka rege ghara karavA lAgyA, paNa AtmAnI pariNatI vadhu ne vadhu vizuddha banavA lAgI. cakavatInI kAyAnI mAyA adazya thaI gaI ane hRdayamAM kevaLa AtmabhAva ja vilasI rahyo. bhaktajano ane rAjakuTuMbanA sabhyothI rAjarSinI AvI vedanA sahana na thaI zakI. suprasiddha cikitsake mAraphata emaNe temanI egya sAravAra karAvavA ghaNA ghaNA prayatno karyA, paraMtu koI paNa prakAranuM auSadha levAnI temaNe spaSTa nA pADI. zarIramAM game tevA vyAdhi ke rogo utpanna thAya te paNa yatkiMcit paNa auSadhopacArAdinuM sevana na karavAne e mahAna AtmAe dIkSA grahaNa karatI vakhate ja abhigraha karyo hato. ane dehanA bhege paNa enuM pAlana karavAnuM hatuM. gRhasthAzramamAM sanakumAranI aneka rANIomAM sunaMdAnuM sthAna sauthI mokhare hatuM. munirAjanI AvI vedanA joI tenuM kamaLa aMtara kakaLI UThayuM. eka divase munirAja pAse AvI auSadhopacAra mATe vinaMtI karatAM eNe lAgaNIbhInA svare, namratApUrvaka kahyuM : "saMsAra parathI ApanuM mana UThI gayA bAda eka divase meM phalanI veNI paherI hatI, tyAre Apano aMtarAtmA kakaLI UThayo hato ane Ape mane kaheluM ke, "zarIranA eka aMgane anyanI dRSTie suzobhita banAvavA bApaDAM kUne zA mATe trAsa Ape che? Aje huM Apane, mAro adhikAra na hovA chatAM, pUchuM chuM ke ASadhopacAra na karAvavAno Agraha rAkhI mane ane anya sau svajane tema ja parijanone zA mATe trAsa upajAve cho? mahArAja, phUlane thatI vedanA samajanArane mAnavanI vedanAne - svajanonI aMtaranI vedanAne - khyAla zuM na AvI zake ?" | munirAje gaMbhIra bhAve kahyuM: "vedanA te muktidhAmanuM mukhya dvAra che; emAMthI pasAra thayA sivAya keIthI paNa muktipada prApta karI zakAtuM nathI. badhA ja jIne vedanA sahana karavI paDe che, paNa e sahana karavAnI rIta rItamAM phera che; ane e na samajavAnA kAraNe janma-maraNanA cakamAMthI mukta banI zakAtuM nathI. je mAnavI samabhAva, zAMti ane svasthatApUrvaka vedanA sahana karatAM zIkhI jAya che, tene muktinA sukhanI jhAMkhI ahIM ja thaI jAya che. mArI sAdhanA vedanAmAMthI mukta thaI javA mATenI nathI, paNa vedanA dvArA nija svarUpane prApta karavA arthenI che. jene jene svasvarUpe prApta karavuM che, teNe teNe vedanAne sahana karatAM zIkhI javuM ja rahyuM. agni dvArA jema senAnI zuddhi thAya che, tema vedanA dvArA mANasa zuddha ane nirmaLa banI akSayapada prApta kare che. AtmapradezathI karmone vikheravA mATe uttama mArga vedanAne samatApUrvaka sahana karavI e che; eTale vedanA bhagavatI vakhate mAnavanA samagra cittataMtra ane AtmA upara AghAtanI nahIM paNuM prasannatAnI lAgaNI thavI joIe. vedanAne je arthamAM huM samajuM chuM ane bhAgavuM chuM, te arthamAM tame paNa samajavA prayatna karaze to mArI vedanA tamArA kalezanuM nahi paNa vikAsanuM kAraNa banaze." munirAjanI vAta sAMbhaLI azrubharI AMkhe, atyaMta dayadra bhAve, sunaMdAe kahyuM : ApanA kahevAno artha to ema thayo ke AtmAne rIjhavavA dehanuM damana karavuM ane dehane ribAve. paraMtu zuM deha paNa AtmAne mATe rahevAnA maMdira rUpa nathI ? zarIra je Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaSNu-maheAtsava graMtha dharma karavAnuM sAdhana heAya te tenI A rIte viDaMbanA karavAno zuM artha che? mahArAja, mane te ApanI AvI badhI vAtA samajAtI nathI." munirAje AchA smitapUrvaka kahyu : " mArI sAdhanA te zarIrathI chUTIne azarIrI dazA prApta karavAnI che, eTale emAM dehanA mamatva mATe kAI avakAza nathI. deha upara mamatva dharAvatA jIva saMsArathI kadApi chUTI zakatA nathI. deha dvArA AtmasAdhanA thaI zake, paNa AtmA dvArA dehanI sAdhanA na thaI zake. matalaba ke AtmAnA bheAge dehanuM rakSaNa na karI zakAya, paNa AtmasAdhanAmAM dehanA bhAga devA paDe te ciMtA nahI', kAraNa ke deha te hu' nathI, dehano saMcAga tA mAtAnA garbhamAM thayA che. deha anaMta kALa rahetA nathI, mRtyu vakhate tenAthI chUTu' paDavAnu ja hAya che. deharUpI makAnane ApaNI mAlikInuM samajavAne badale parimita kALa mATe ApaNe tenA sAcavanAra chIe ema mAnavu' joI e. AvA tA ana`tA dehAne dhAraNa karyA, zaNagAryA, puSTa karyAM ane aneka vAra bhegA bhAgavyA. paraMtu tema chatAM anaMtA dehA paikI koI paNa deha mRtyu samaye AtmAnI sAthe na gayA! tene atha ema thayA ke huM te deha nathI ane deha te huM nathI. dehanuM AvuM vicitra ane bhulabhulAmaNu' svarUpa samajavAmAM dehanAM dardI te UlaTAM madadarUpa thAya che. eTale AvI paristhitimAM paNa jo huM AvI paDela kachu ke jAgI UThela rAgane zAMti, svasthatA ane samabhAvapUrvaka sahI zakatA hAu' tA mAre mATe upacAra ane sAravArane mA AtmAnA hAsa rUpa banI jAya che.' sunaMdA pAse have kAI dalIla na hatI, eTale e nirAza thaIne bhAre hRdaye tyAMthI UDIne cAlatI thaI. munirAjanA dehanAM dardInA vyAdhi dinapratidina jema jema vadhatA jatA hatA, tema tema temanA AtmAnI zAMti ane cittanI prasannatA paNa vadhatI jatI hatI. ekadA punaH indrasabhAmAM indra mahArAje sanatkumAra muninA tapa, sayama ane sahanazIlatAnI bhAre praza'sA karI, eTale prathama AvelA ane devene e sAMbhaLIne bhAre glAni utpanna thaI. te baMnee sanatkumAra muninAM dardIne dUra karavAno dRDha nizcaya karyAM ane dhanvaMtarinu rUpa dhAraNa karI emanI pAse paheAMcI gayA. : ane devAe sanat kumAra munine cakravatI svarUpe joyA hatA, eTale emanA dehanI hADapiMjara jevI sthiti joI baMnene bhAre AghAta thayA. emaNe munirAjane vaMdana karI rAgAnA upacAra karavA saMmati mAgI. munirAje peAte karelA abhigrahanI vAta karIne upacAra mATe spaSTa nA pADI, eTale bane devAe pAtAnu mULa rUpa pragaTa karI AjIjIpUrNAMka kahyuM : "munirAja ! ApanI Rddhi-siddhi temaja ApanAM apUrva vaibhava, khaLa ane rUpa ame pratyakSa nihALyAM che, eTale atyAre ApanA rAgeAnI AvI asahya vedanA amArAthI joI zakAtI nathI. ApanA dardanI zAMti arthe nahi paraMtu amArA mananA saMtASa ane samAdhAna arthe upacAra karavAnI amane rajA Ape. amArI pAse evAM camatkArI auSadhe che ke jenA sevanathI eka ghaDImAM A tamAma rogAnA nAza thaI jaze ane ApanI kAyA prathamanI mAphaka kacana jevI nirmaLa ane tejasvI banI jaze," Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manasukhalAla tArAcaM4 mahetA : rUpa-arUpa 207 munirAja te| dehanA snehane jItI cUkayA hatA. emaNe zAMtipUrvaka devAne kahyuM: " tame rAjasabhAmAM je dvivase mArA dehamAM chupAyelA rAgeAnA jaMtue mane matAnyA, te ghaDIthI ja mArI deha paranI mAyA-mamatAnuM visarjana thaI gayuM. have mane lAge che ke te divase tame mArI parIkSA naheAtI karI, paNa mArA upara chUpA upakAra karyA hatA. te divase mane samajAyuM ke je kAI mAnavI mana, vacana agara kAyAthI pAtAnA deha ke dehanA rUpa-lAvaNyamAM rAga-Asakti kare che athavA enA gava dhare che tene aMte duHkhanA khADAmAM UtaravuM paDe che. vaLI, zarIrathI mukta thaIne azarIrI siddhapada prApta karavAnI sAdhanA karanAra sAdhakane dehanAM dardI aMtarAyarUpa banavAne badale UlaTAM sahAyarUpa banI jAya che. mArI sAdhanA dehanA rogeAnA nivAraNa arthe nahIM, paNa bhavanA rogano nAza karavA arthenI che, kAraNa ke eneA nAza thayA eTale pachI rAganA janmasthAnarUpa dehane ja sadAne mATe abhAva thaI jAya che. eTale tamArI pAse bhavarAganA nAza karavAnI arthAt karI janma levA na paDe evI kAI davA hAya teA huM tamArI pAse upacAra karAvavA taiyAra chuM." devee vinamratApUrvaka kahyuM: "munirAja! jyAM ame amAre peAtAnA ja bhavarAga dUra karI zakacA nathI, tyAM ApanA bhavarAgane tA ame kaI rIte dUra karI zakIe ? paraMtu dehanA rogA dUra thatAM ApanA cittanI prasannatAmAM vadhAro thaze ane AtmasAdhanA vadhu saraLa banaze, ema tA ame cAkkasa mAnIe chIe." sanatkumAra munie AchA smitapUrvaka kahyuM: " deha ane AtmAnuM svarUpa bhinna bhinna heAvAnA kAraNe AtmasAdhanAmAM dehanAM dardo nahI paNa dehanA bhAgeA-iMdriyanA sukhavilAsa-aMtarAyarUpa ane che. dehanAM dardI teA dehanI anityatA, kSaNabha'guratA ane kSaNikatAnu' bhAna karAvI upakAra kare che. ane enu' bhAna te| AtmasAdhanAmAM aMtarAyarUpa khanavAne badale madadarUpa banI jAya che." :: ane devA paikI eke kAMIka kutUhalapUrvaka kahyuM " munirAja ! je ma`diramAM bhavya pratimA haiAya te ma'dira paNa tevuM ja bhavya hAvu joI e ne ? jINu -zINu thaI gayelA ma'diramAM bhavya pratimA jema zaiAbhatI nathI, tema tamAre mahAna AtmA AvA rogagrasta zarIramAM rahe e amane caiAgya lAgatuM nathI." devanI AvI vAta sAMbhaLI sanat kumAra muni hasI paDayA ane khelyA: " jINuM - zI` thaI gayelA madiramAM paNa bhavya pratimA hoya te e madira paNa bhavya banI jAya che; ane bhavya maMdiramAM paNa kha'Dita thayelI pratimA hoya teA e maMdiranI bhavyatA kha MDita thaI jAya che. mahimA ane mahattA maMdiranAM nahI... paNa pratimAnAM che." Ama chatAM devAnA mananA samAdhAna arthe munirAje peAtAnA deha para eka adbhuta prayAga karI batAvyA. utkRSTa tapa ane sAdhanAnA kAraNe sanatkumAra munine AauSadhi, viprauSadhi, khelauSadhi, jalauSadhi vagere labdhi prApta thaI hatI. munirAje pAtAnu thUMka peAtAnI AMgaLI para cApaDyuM ke tarata ja AMgaLImAMthI kuSTanA dardInA aMge je leAhIparu vahI rahyuM hatuM te aMdha thaI gayu` ane te AMgaLI kaMcana jevI zuddha ane sphaTika jevI nirmaLa khanI gaI. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNa mahatsava-graMtha | munirAjanI AvI apUrva zakti ane siddhi joI baMne deve Azcaryacakita thaI gayA. teonAM mastaka munirAjane namI paDyAM ane vaMdanA karI teo pitAne sthAne cAlI gayA. pAMca, pacIsa ke so varasa nahIM, paNa pUrAM sAta so varasa sudhI sat kumAra munie adUbhuta zAMti ane samabhAvapUrvaka dehanA rogonI kAramI ane kAtila vedanA sahana karI. saMsAramAM prArabdAnusAra zubhAzubha karmo udayamAM Ave che, paNa jJAnI puruSe temAM kadI prIti-aprIti thavA detA nathI, e vAta sanatu kumAra cakravatIe pitAnA apramatta AcaraNa dvArA siddha karI batAvI. agni lehane saMgI thAya che eTale tene ghaNanA ghA jhIlavA paDe che, tema agni jevA tejasvI AtmAne paNa deharUpa lehanA saMganA kAraNe vedanA ane dardI sahana karavAM paDe che. dharmazAstroe zarIranI Asakitane ja duHkhanA sabala kAraNarUpe darzAvela che. sanas kumAra cakravatInA jIvananI vAta samasta mAnavajAta mATe mArgadarzanarUpa che. mAnavajIvananI sAcI sAdhanA bhavaragane vadhAravA mATe nahIM paNa TALavA mATenI hovI joIe. mAnavajIvana prApta karI manuSya muktinI jeTalI najIka pahoMcI zake teTalI tenA jIvananI sArthakatA. cakravatIo moTA bhAge narakanA adhikArI bane che, paNa sanas kumAra temAM apavAda rUpa che. teo narakanA nahIM paNa devakanA vAsI banyA che. rUpamAM arUpanAM-kurUpanAM darzana karanAra AvA AtmasAdhaka mahAna munirAjane koTi koTi vaMdanA ! - ST SETE : H REFEELS vApadAdA Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM saMskAradhana pravakatA--pUjya munirAja zrI ca'prabhasAgarajI (citrabhAnujI) AjanA svAdhyAya " ApaNuM sa'skAradhana" che--je dhana vaDe bhArata samRddha hatuM, samRddha ane samRddha thaze. joke atyAre emAM eTa AvI che, chatAM enI gauravagAthAo te evI ja gavAI rahI che, je saskRtinA nAma upara, je AdhyAtmika prakAza upara pazcimanA leAkeA Aje paNa vArI jAya che ane dara varSe tyAMthI pravAsIe AvatA ja jAya che e saMskAradhana zuM che te samajavAnI jarUra che. dhana kAnuM nAma? je mANasane samRddha manAve, sukhI banAve, jIvanane jIvavA jevuM ane mRtyune magaLamaya anAve. je dhana mANasane ciMtA lAve, je dhana mANasane kaMgAla manAve, je dhana vaDe karIne mANasa manathI ane tanathI ahaMkArI ane ajJAnI ane e dhana na kahevAya, ene pasA kahI zake. paisA ane dhana e be vacce mATuM aMtara che. paise| jugArInI pAse paNa hAI zake, naTa ane na`kI pAse paNa hAI zake, paNa dhana tA sauMskArasa`panna naranArI pAse ja hAya. eTalA ja mATe paiseA meLavyA pachI paNa dhana meLavavAnuM khAkI rahI jAya che. jyAM sudhI A dhana na Ave tyAM sudhI e paisAdAra kahevAya, pazu zrIpati, dhanapati ke lakSmIpati na kahevAya. lakSmI, dhana, zrI e khadhAMya jIvananI zAbhAnAM upanAma che. AvA dhanathI bhArata samRddha hatuM, paisAthI nahi. paisAthI tA amerikA ApaNA karatAM ghaNuM samRddha che, paNa bhAratavarSoMnI samRddhi judI che. je dhana vaDe karIne mANasa sukhI thAya, hRdayane udAtta thAya, jJAnanA upAsaka thAya, jIvanane dhanya banAvatA thAya ane mRtyune magaLamaya banAvatA thAya e dhana ApaNA dezanuM dhana; jene huM Apaze| vArasA kahuM chuM, ApaNI mUDI kahuM" chuM. paise cArlse jAya tApaNu A mUDI na jAya. mANasa paisAthI nAdAra thaI jAya tA cAle, paNa A AdhyAtmika sa MskRtithI ka'gAla thaI jAya te nahi cAle. saMskRtithI nina 27 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha ane kaMgAla na banI jAya e mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNa mahotsavanA zubha prasaMge A svAdhyAyamAM enuM smaraNa tAjuM karAvavA mAguM chuM. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" Akhara te eka vidyA pradAna karanArI saMsthA che. e kaMI lojiMga ane beDiMga mATenuM sthAna nathI ke vidyAthIone khavaDAvyuM, rAkhyA ane ravAnA karyo eTale kAma patyuM. A saMsthA sAthe bhagavAna mahAvIranuM pavitra nAma joDAyuM che. aDhI hajAra varSa pahelAMnI ApaNI bhavyatAnuM smaraNa eka A nAnakaDuM nAma karAve che. aDhI hajAra varSa pahelAne e jamAno e hatuM, jemAM bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra vicAratA hatA, jemAM ahiMsA ane premane prasAra hite; jemAM adhyAtmanA prakAza mATe rAjAe rAjya choDIne, maMtrI maMtrIpada cheDIne, zreSThIo havelIo cheDIne saMtanA caraNamAM jaI besatA. emane lAgatuM hatuM ke A ja amAruM sAcuM dhana che. vicAra karavAne che ke e dhana zuM hatuM, je dhanane meLavavA mATe paisAdAre paNa mAnatA hatA ke A dhana maLe te ja ame sAcA dhanapati banI zakIe. mane eka prasaMga yAda Ave che ? aDhI hajAra varSa pahelAne A prasaMga che : eka vAra bhagavAna buddha rAjagRhI nagarImAM AvyA che. emane vaMdana karavA, emanA jJAnanuM sudhApAna karavA keTalAMye naranArIo utsAhabhera jaI rahyAM che. e vakhate gAmane nagarazeTha paNa jaI rahyo che. eNe vicAra karyo : "huM bhagavAna buddhanA darzane jAuM chuM, emanA caraNe huM zuM dharIza? emanI pAsethI to huM kaMIka paNa laIne AvIza, paNa huM emane ApIza zuM? ApyA vinA kAMI meLavI zakAtuM nathI, khAlI karyA vinA kAMI bharI zakAtuM nathI." aMdara je bhareluM hoya to navuM tame kema bharI zako? aMdara bhareluM hoya ene kADhI nAkhe to ja tame navuM umerI zako cho. . zizira Rtu hovAthI badhAM kamaLa baLI gayAM che, sukAI gayAM che; jaLAzayamAM mAtra eka ja khIlela kamaLa bAkI rahI gayuM che. sudAsa mALI e kamaLane vecavA nIkaLe che. nagarazeTha e kharIdavAnI vAta kare che keTalA paisA?" sudAsa eka sonAmahora mAge che. eTalAmAM tyAM rAjaputra AvI pahoMce che. e kaheH "A kamaLa mATe huM tane pAMca sonAmahora ApuM." banne vacce harIphAI cAle che. kamaLane kharIdavAnI harIphAImAM bane jaNa vadhu ne vadhu sonAmahoro ApavAnuM kahetA jAya che. sudAsa emane AzcaryathI pUche che: "Apa A kamaLanuM zuM karavA mAge che?" bane kahe che: "bhagavAna buddhanA caraNomAM A kamaLa amAre dharavuM che." sudAsane vicAra Avyo: "jenA caraNomAM kamaLa dharavA mATe A nagarazeTha ane rAjaputra harIphAI kare che e caraNe keTalAM pAvana hAvAM joIe ! to A kamaLa emane vecuM enA karatAM huM ja jaIne e caraNemAM Ane samarpita zAne na karuM?" ane e doDI AvyA, AvIne buddhanA caraNomAM kamaLa dharI DhaLI paDyo. bhagavAna buddhe kahyuM: "vatsa! tAre zuM joIe che?" sudAse namrabhAve kahyuM: "mAtra ApanI kRpAbharI najaranuM eka kiraNa maLe ane mArA aMtaranuM timira TaLI jAya!" Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mu. zrI caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnujI) ApaNuM saMskArane 211 je vastune cArothI bacAvavA mATe ujAgaro karavo paDe, je vastune mATe bhAIone laDavuM paDe, pitA putrane manaduHkha thAya e dhana nathI. bhagavAna buddha zuM kahyuM? emaNe kahyuM : "AjanI sabhAmAM sAco saMskArI ane dhanapati hoya te A sudAsa che." ' A vArtA buddhanI jAtakakathAmAM Ave che. kavivara ravIndranAtha TAgere ene sarasa vicArenI kalagI ApI che. aMdaranA aMdhakArane dUra karavAmAM madadagAra thAya enuM nAma te dhana che, bAkI badhuMya paiso che. ApaNe je dharatImAM jIvIe chIe, e dharatInA aNuaNumAM A bhAvanA bharelI hatI. paNa deza-kALanA prabhAvane lIdhe keTalIka vastuo badalAI jAya che, ane badalAI javA chatAM dharatImAM je vastu paDelI che e dharatIne sAva mUkIne jatI nathI rahetI. ApaNuM A saMskAradhana zuM hatuM? ApaNI A saMskAragAthAne kavi kAlidAse raghuvaMzamAM nedhatAM kahyuM che ke zaizave'bhyastavidhAnA, yauvane viSayaiSiNAm / vArdhake munivRttInAM, yogenAnte tanutya nAm // mAnavajIvananA cAra tabakkAonI cAra vAto A lekamAM mUkI che. paheluM ziva, bIjuM yauvana, trIju prauDhatva che ane cothuM mRtyu. jIvananA A cAra prasaMgane ApaNe kaI kaI vastuthI dhanya ane ciraMjIva banAvI zakIe enA upAyo ApaNane A eka ja kamAM e mahAkavie batAvyA che. " awtavighAnamuziva zenAthI alaMkRta bane ane ciraMjIva bane? te kahe, zizava vidyAthI bharyuM hovuM joIe. jema koI pAtra amRtathI bhareluM hoya to pAtramAMthI ApaNe enuM pAna karI zakIe paNa pAtra khAlI hoya to? khAlI pAtra game eTaluM suMdara heya paNa enAthI ApaNI tRSA chIpatI nathI-bhale pAtra leTinamanuM hoya te paNa zuM ? pyAsa to emAM rahelI vastu ja miTAve che. ema zaizava e pAtra che. emAM vidyA e amRta che. vidyAnuM amRta emAM bhareluM hoya to ja e jIvananI pyAsane miTAve che. zaizava e vidyAne mATe ja hovuM joIe. murabbIoe dhyAna rAkhavuM joIe ke bALakonA vidyAbhyAsanA suvarNakALamAM amArA taraphathI jANatA ke ajANatAM kaI pittaLa na maLI jAya ke jethI emanuM suvarNa jIvananA kharA samayamAM khoTuM paDI jAya! A vAta rAjadvArI mANase, netAo ane mAtApitAe dhyAnamAM rAkhe to bALakanA jIvanamAM sadA vidyAne ja prakAza rahe ane enuM zaizava suMdara ane saMskRta banI jAya. paNa Aje vidyAno ane vidyArthIone upayoga ghaNAkharA pitAnA svArtha mATe karI rahyA che. mANasa emanI pAse patharA pheMkAvIne, kolejo ane yunivarsiTIo saLagAvarAvIne, zikSakenI sAme bolatAM karIne, copaDIo ane pustakAlayene bALatA karIne emanA zaizavane bagADI rahyA che. je bIjAnuM zaizava bagADe ene pitAne buDhApe zA mATe na bagaDe? enAM mULa koNa che? sattAnA ucca Asana upara beThelA, jemanuM tame hAratorA laIne savAgata kare che ane gayA pachI niMdA zarU karo cho te ! Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha vidyArthIo ke jemanuM mana nirmaLa che, emanA jIvanamAM tame bagIce sarjavAne badale verAna kema kare che? Blotting papernuM (zAhIcUsanuM) kAma to sAme je hoya te cUsI levAnuM che, pachI e kALI zAhI hoya ke lAla hoya. evuM ja kAma vidyAthI onA mAnasanuM che. emanuM mAnasa zAhIcUsa jevuM receptive che, je Ape te grahaNa kare. AvA bALamAnasane je bIjA mAge vApare che e, eka rIte kahuM te, bhAratIya saMskRtinuM khUna kare che; e moTAmAM moTo gune kare che. suMdara zaizavane vadhAre suMdara banAvavAmAM ApaNe sAthe ApavA prayatna karavAne che. ApaNuM vicArethI, ApaNI vANIthI, ApaNuM vartanathI emanA mAnasa para kaI asaMskRta chApa na paDI jAya te mATe sadA sAvadhAna rahevuM paDaze. vidyAnI upAsanA kare karate vidyArthI jIvananuM eka darzana meLave che. vidyAthI bhaNIne Avye enI pratIti zuM che? enuM jIvanadarzana zuM che? tenA mApadaMDanAM A be pAsAM che. eka to jIvananI zAvata ane azAzvata vastuonAM mUlyane viveka; ane bIjuM, pitAnAmAM je AtmA che evA ja AtmAnuM darzana vizvanA prANImAtramAM karI, pitAnI paratve je jAtanuM AcaraNa jAheramAM ane ekAMtamAM Acarate heAya evuM ja AcaraNa jAheramAM ane ekAMtamAM sarva AtmA pratye AcaravAnI abhiruci. vidyAnuM A darzana che. jenI pAse vidyA Ave enI pAse A be vastunI apekSA rAkhIe. e zAzvata ane azAzvatane viveka karIne e bene judA pADe. e jue ke eka deha che, bIjo AtmA che; eka mUkI javAnuM che, bIju laI javAnuM che. A beno viveka thatAM zAzvatane bhege azAzvatane na sAcave eTaluM ja nahIM, paNa jarUra paDe te e azAzvatane bhege zAzvatane TakAvI rAkhe. jenAmAM AvI prajJA jAge che, A viveka jAge che enI pAse vidyA che. A benuM vizleSaNa karatAM AvaDI jAya pachI ene kahevuM paDatuM nathI ke te AtmA mATe svAdhyAya kara, paraloka mATe prayatna kara; kAraNa ke e jANato hoya che ke A mAro AtmA zAzvata che, enA bhege huM duniyAnI koI paNa azAzvata vastune saMcaya nahi karuM, zAzvatanA tattvane huM kyAreya hAni nahi pahoMcADuM. Aje vidyAvAna to ghaNuM che, paNa AvI jAgRta vicAraNAvALA keTalA ? vidyAthI A daSTi na Ave te mAnavuM ke e mAtra pustakiyuM jJAna che; bIjI rIte kahuM to mAtra zabdane saMgraha che. e pustakAlaya banI zake paNa prANa puruSa nathI banI zakata. tevI ja rIte mANasa mAtra pustako ja raTI jAya, bhaNI jAya, yAda rAkhI jAya paNa jarUra paDe tyAre AcarI na zake to ene eka suMdara pustakAlaya kahI zakAya, prANa puruSa nahi. eka vidvAne sarasa vyAkhyA bAMdhI ke Man of words and not of deeds is like a garden full of weeds-je mAtra zabdane saMgraha kare ane e saMgrahane AcAramAM mUkavA mATenI abhiruci na hoya ene eka evA bagIcA sAthe sarakhAvyo che, jemAM puSpa ane phaLe kAMI nathI, mAtra kAMTA ane jhAMkharAM ja UbhAM che. bhaNatarathI mAtra smaraNazakti vadhe, zabdazakti vadhe, vAkacAturya vadhe ane AcaraNa Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mu. zrI. caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnujI) : ApaNuM saMskAradhana 213 na vadhe te ApaNA jIvanamAM tyAganuM darzana kema thAya ? vastune choDavA mATenI abhiruci kema jAge? zAzvata ane azAzvatane viveka kare e ja to vidyAnuM prathama pAsuM che. bIjuM darzana e ke mArAmAM je che e ja tattva vizvanA badhA ja AtmAomAM nivAsa karI rahyuM che, te ekAMtamAM ane jAheramAM huM mArA pratye jevuM AcaraNa karuM chuM evuM ja AcaraNa huM jagatanA jI pratye karuM. A daSTithI enA vicAramAM, enA uccAramAM, enA AcAramAM eka jAtanI uccatA-zucitA Ave che. A uccatA lekane rAjI karavA bahArathI lAvelI nathI, paNa e aMdarathI UgelI che. vizvanA prANImAtramAM caitanyanA nivAsanuM eNe darzana karyuM che. AvI daSTivALA mANase ApaNane dareka dezamAM maLI Ave che. abrAhama liMkana eka vAra hAITa hAusa jatAM kIcaDamAM Dukkarane taraphaDatuM jue che. pote kIcaDamAM jaI ene kIcaDamAMthI kADhI e pachI ja hAITa hAusa jAya che. tyAM koIe DrAIvarane pUchyuM ke liMkananAM kapaDAMne kIcaDanA DAghA kema lAgelA che? DrAIvare kahyuM ke "Dukakarane kIcaDamAMthI bahAra kADhatAM DAghA lAgyA che." A sAMbhaLI eka mitre AvI liMkanane dhanyavAda ApyA, tyAre liMkane kahyuM. "rahevA de, meM A kAma dhanyavAda mATe ke bIjAne mATe nathI karyuM, paNa Dukakarane kAdavamAM taraphaDatuM joIne mArA manamAM eka vyathA jAgI ane e vyathAne kAMTe kADhavA Dukkarane kADhaDyA vinA chUTake nahato." ATaluM kahIne liMkana cAlatA thayA. bIjAne duHkhI joIne pite duHkhI thavuM, A eka samabhAva avasthA, prANatrInI bhAvanA, vizvamAM rahelA citanyamAM potAnA jevA ja eka caitanyanuM darzana. pitAnA duHkhane dUra karavA mATe je prayatna karIe e ja prayatna jagatanA jIvo pratye ApaNe karatA rahIe, karavA mATenI ApaNI satata abhilASA hoya, tyAre jANavuM ke ApaNAmAM vidyAne prakAza Avato jAya che. AvI vidyA vaDe karIne ApaNe dhanavAna banatA jaIe chIe. rAjasthAnanA gAmaDAno eka prasaMga che: be bhAIo che. moTAbhAIno vistAra vadhAre che, nAnAbhAIne vistAra thoDe che. bannenAM khetare che, vacce eka vADa che. kApaNuM pachI hUMDAne Dhagale thaye che. rAtre moTo bhAI vicAre che ke A mAre bhAI mAne che, meM saMsAramAM mANavAnuM badhuM mANI lIdhuM che, mArI jarUriyAta paNa ochI che; nAnA bhAIne vadhAre jIvavAnuM che, jarUriyAta paNa vadhAre che. A vicArathI e pitAnA khetaramAMthI pULA laIne nAnA bhAInA khetaramAM nAkhI Ave che. e ja rAtrinA bIjA praharamAM nAnA bhAIne vicAra Ave che ke moTA bhAIne vistAra vadhAre che, e kevI rIte calAvatA haze? huM te juvAna ane sazakta chuM, raLI zakuM ema chuM. eTale e pitAnA khetaranA pULAone moTA bhAInA khetaramAM nAkhI Ave che. AvI rIte be-traNa divasa cAlyuM. cethI rAtrie bane bhAIo bhegA thaI gayA. eke pUchyuM "tuM kyAM jAya che?" bIjAe pUchyuM "tuM kyAM jAya che?" banenA hAthamAM pULA. pelo Ane tyAM nAkhavA jAya ane A pelAne tyAM nAkhavA jAya ! AnuM nAma vidyA che, A sAcI keLavaNI che. nAno meTAne vicAra kare, mATe nAnAne vicAra kare. bannemAM ekabIjAne samajavAnI vRtti che. AvI vidyAthI samAjanuM darzana prApta Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha thAya che. AvI vidyA vinA, kahe, samAja UMce kema Ave? samAja sukhI ane samRddha paNa kema thAya ? samAjanA darzana vinA ekalI AtmAnI ane paralokanI ja vAta karIzuM ane vyavahAramAM prANImAtra pratye samabhAvanI vicAraNuM nahi Ave to, mane lAge che ke, ApaNe havAmAM UDyA karIzuM, jamIna upara paga paNa nahi mUkI zakIe. je mANasa jamIna upara paga mUkI zakato nathI e kadAca havAmAM UDI zakato haze, paraMtu sthira nahi hoya. havAmAM UDavAnI paNa eka maryAdA che. Akhare mANasane dharatI upara cAlavAnuM che. adhyAtmanI -dharmanI jAgRti e je vyavahArazuddhithI zarU na thAya, bIjA jIvamAM rahelA AtmAnuM darzana karIne enA pratye samabhAvAtmaka buddhithI jAgRta na thAya, te je dhyeya tarapha pahacavAnuM che, tyAM e kadI pahoMcI nahi zake; mAtra ApaNA zabdomAM mokSa, vicAramAM nirvANa ane kalpanAmAM mukti rahI jaze; enI prApti te AvA samAjadarzanathI ja thaze. jenAthI zAzvata ane azAvatanAM mUlyane viveka ane sarva bhUtomAM pitAnA jevA ja citanyanuM darzana A samAnubhUti thAya, samasaMvedana thAya e ja sAcI vidyA. Avo vidyAvAna puruSa jyAre kaMI vicAre tyAre enA vicAronI aMdara paNa eka mRdu ane nirmaLa tatva hoya; enA uccAramAM komaLatA ane saMvedanA hoya; enA AcaraNamAM saunAM sukha ane zAMtine parimala hAya. evI vyaktinuM darzana AtmasparzI hevAthI samAjane mATe e eka AzIrvAda rUpa banI jAya che. "vauvane viniry"--jenA zaizavanuM pAtra vidyAnA amRtathI chalakAI rahyuM che e zaizavamAMthI nIkaLIne tame yauvanamAM Avo cho. tamArI pAse zaktio che, buddhi che, thanaganATa che ane kAMIka karI chUTavAnI manamAM svamasRSTi paNa che. yauvanamAM je svama ane sarjanAtmaka zaktinA vicAre na hoya to e zakti ene ja khalAsa karI nAkhe che. mAre A saMsAranA bagIcAmAM eka suMdara ro ropIne javuM che, bane to saMsArane bagIco samRddha bane evuM suMdara kArya karyuM, paNa eke ropAne UkheDIne saMsAranA bagIcAne daridra banAvavAnuM nimitta to na ja banuM" eka rAjamArganI bAjumAM eka 81 varSane vRddha khADo khetIne nAnakaDo choDa ropI rahyo che. eTalAmAM be juvAniyAo enI ThekaDI karatAM pUchavA lAgyAH "dAdA, zuM karo che?" "AMbAnuM jhADa vAvuM chuM." "he! A uMmare AMbAnuM jhADa vAve che? 81 varSe A vAvo che to A AMbe Ugaze kyAre? ene kerIo Avaze kayAre? ane dAdA, tame e khAzo kyAre? ghaDapaNamAM tRSNa ane meha jAgyAM lAge che!" vRddhe namratAthI kahyuM : "tArI vAta sAcI che bhAI, tRSNa to konAmAM na hoya? huM ema kaheto nathI ke mArAmAM tRNuM nathI. na hovAne dAvo kare e vastunA astitvane siddha karavA barAbara che. A je Abo huM vAvuM chuM e mAre mATe nathI vAvate; A rastAnI banne bAju je jhADa UgelAM che enI chAyAne, enAM phaLane meM ghaNuM varSo sudhI lAbha uThAvya che. te have huM jAuM chuM te pahelAM AvatI kAlanI peDhIne kAMIka ApatA javuM joIe ne? eTale huM A AMbe vAto jAuM chuM. gaIkAla pAsethI lIdhuM che te AvatIkAlane ApaNe Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 mu. zrI. caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnujI) ApaNuM saMskAradhana 215 kAMIka ApavAnuM che. ane ApyA vinA cAlyA jaIe to ApaNe kudaratanA cora kahevAIe! huM cAra na banI jAuM eTalA mATe A mATe prayatna che." pelA be yuvAne A sAMbhaLIne namI paDyAH "dAdA, tamane samajavAmAM amArI bhUla thaI che!" mANasa mANasane samajavAmAM bhUle che, tyAM ja jIvanayAtrAnI niSphaLatA che. mANasa sAmAne samajI zakato hoya to enI yAtrA kevI saphaLa thaI jAya ! yauvananuM kArya sukhe paga che, paNa enI vizeSatA e mATe karavA paDatA puruSArthamAM rahelI che. ane puruSArtha e ja yauvananI zobhA che. ghaNI vAto karanArane huM mahatva nathI Apato, ene mAtra vAtane rAjA gaNuM chuM. tamArA hAthathI dayAnuM, karuNAnuM, sevAnuM kAMIke paNa kAma thavuM joIe. gayA varSanI vAta che. bihAramAM duSkALa paDyo tyAre meM 4-5 lAkha bhegA karyA. e vakhate je AdhyAtmika kahevAya che evA eka bhAI mArI pAse AvyA; mane kahe : "mahArAjajI! AtmakalyANa mUkIne A zuM upADyuM che? AtmAnI vAta kare. bihAranA leka te janme che; ane mare che, e to svabhAva che. jammu te kaNa nathI mayuM? emAM tame pAMca lAkha mANasone anAja pahoMcADayuM toya zuM ane na pahoMcADayuM toya zuM? A mUkIne eka AtmajJAnanI zibira ye ne!" je ApaNAmAM jAgRti na hoya te ghaDIbhara AvI vyaktinA vicAranA AcchAdananI nIce ApaNI prajJAne dIpaka DhaMkAI jAya. paNa meM kahyuM : "AtmAnI vAta karanAra mANasa je AtmAone duHkhI joIne dave nahi, ene hAtha laMbAya nahi, te ene AtmAne anubhava thayo che ema mAnavuM e paNa ajJAna che." je je mahApuruSoe Atma-anubhUti karI che temanA jIvanamAMthI sevAnAM pratyakSa daSTAMta jayAM che. paMDharapuranA devanA abhiSeka mATe nAmadeva kAvaDamAM gaMgAjaLa laI jaI rahyA hatA. paNa rastAmAM gadheDAne tRSAthI taraphaDatuM joyuM to emaNe ene e pahelAM pAyuM. keIe pUchyuM "are, gaMgAjaLa A gadheDAne pAcuM?uttara maLyo: "gadheDAmAM paNa AtmA che, bhAI!" A Atmadarzana che. A AtmadarzanathI tamArAmAM sarjanAtmaka sevAnI eka sahaja bhAvanA jAgI jAya che. sukhopabheganI vRttithI bharelI yuvAnImAM A rIte puruSArtha AkAra le che ane ApaNI zaktione e samRddha banAve che. nA nivRttAnAM zaizava ane yuvAnImAM je taiyAra thaIne Ave che e have vArdhakyamAM praveza kare che. jyArathI dheLA vALane prAraMbha thAya, jyArathI tamane ema lAge ke tamArA AgopAMgamAM kAMIka phera jaNAya che, dAMta hAlavA mAMDe, AMkhamAM meti Ave ke zarIra upara karacalIo dekhAya, te vicAra karo ke jIvananuM A trIjuM prasthAna che. have huM tyAM jAuM chuM; zaizava ane yauvanamAM je bheguM kareluM che ene upaga have vAkyamAM karavAnuM che. zaizavamAM vidyA prApta karI, yuvAnImAM puruSArtha ane kAyazakti dvArA svapnasRSTi siddha karI, have vArdhakyamAM muni paNuM Ave che. muni eTale keNu? je maunamAM AtmAnA saMgItano anubhava kare. saMsAranA viSama Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha vAdamAM vidyA ane puruSArthanI be zaktione lIdhe pite cittanI samAdhAnAtmaka avasthAmAM rahI zake enuM nAma te muni che. aMdara je jhINuM jhINuM guMjana cAle che e guMjanane anubhava mauna pALyA vinA, UMDA UtaryA vinA thato nathI. eka anubhava bApe pitAnA ALasu dIkarAone kaheluM ke huM jAuM chuM, paNa meM khetaranA UMDA bhAgamAM eka caru dATelo che e kADhI leje. eTaluM kahIne bApa marI gaye. pilA dIkarAo to maMDI paDyA khetarane khodavA. ALasu hatA paNa caru joIto hato eTale khodI khodIne AkhuM khetara uthalAvI nAkhyuM, paNa kyAMye caru na maLe. eTalAmAM varSA thaI khetaramAM ghAsa sAthe bIjI vastuo UgI nIkaLI ane khetara melathI lacI gayuM. tyAre pilA vRddhanA mitre AvIne kahyuM : "tamArA bApe kahyuM hatuM ke khetaranA UMDA bhAgamAM dATeluM che, ene artha e ke jema jema che tema tema khetara picuM thAya. emAM je Uge e ja tamArI samRddhi che." pitAe dIkarAne je kahyuM hatuM e ja vAta huM tamane kahuM chuM. tame tamArI jAtanI aMdara jAo, UMDA Utare. jema jema tame tamArA pitAmAM UMDA UtaratA jaze tema tema tamane navI ja anubhUti thatI jaze; AgaLa vadhatAM eka evI anubhUtinI avasthAne pAmaze, je bhUmikAmAM anubhavAya ke je tattva mahAvIramAM hatuM, buddhamAM hatuM, zrIrAmamAM hatuM ane AdinAthamAM hatuM e ja parama tatva mArAmAM che. A parama tatvanI samRddhino anubhava thayA pachI huM kaMgAla chuM ema lAge ja nahi. ema lAge ke huM mahAvIra chuM, huM buddha chuM, huM rAma chuM, huM AdinAtha chuM. paNa ema kahevA pahelAM ane ema karatAM pahelAM anubhava tha joIe. ane anubhava thayA pachI kahevAnuM rahetuM nathI; pachI te anubhavavAnuM ja rahe che. ghaNA loko kahetA pharatA hoya che. "huM A chuM." paNa jyAM kahevA besIe tyAM anubhavavAnI vAta cAlI jAya che. anubhava maune che. tyAM belavAnuM baMdha thaI jAya che. bhramara madhurasanuM pAna karato hoya che tyAre gujana baMdha ja thaI jAya che; guMjana cAlatuM hoya che tyAre enuM madhupAna baMdha hoya che. evI ja rIte anubhava thAya che tyAre bIjI badhI vAto baMdha thaI jAya che, tyAM mAtra anubhavanI vAta hoya che. A anubhavarasanuM jeNe pAna karyuM tenI khumArI kadI UtaratI nathI, ene saMsAranI mAnasika bimArI sparzatI nathI. e sadA anubhavamAM masta ane magna rahe che. A anu. bhava karatAM pahelAM pahelI be bhUmikAomAMthI pasAra thavuM paDe che. vidyAthI pahelAmAM, pachI bIjAmAM, pachI trIjAmAM ema eka pachI eka dhoraNamAM AgaLa vadhato jAya che, ema na karanAra mANasa uparanI kakSAmAM, yunivarsiTImAM, vidyApIThamAM pahoMcI zakto nathI; ekadama yunivarsiTImAM jAya che e peon-sipAI tarIke jAya athavA kalArka tarIke jAya, paNa e prephesara tarIke nathI jaI zakato. e ja rIte tamAre paNa jIvananI A trIjI bhUmikAmAM jatAM pahelAM zazavanI ane yauvananI bhUmikAone dhIme dhIme sarasa banAvavI joIe. mANasa sudharate sudharata ja upara jAya che--jeke emAM paNa apavAda hoya che. bemAM sAvadhAna na rahyA hoya tema chatAM trIjI avasthAmAM sudharI gayA hoya evA dAkhalAo maLe che kharA, paNa e apavAdane niyama samajIne na cAlI zakAya. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mu. zrI caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnujI) ApaNuM saMskAradhana 217 vArdhakyanI A trIjI avasthA eTale aMdaranA saMgItane anubhavavAne samaya. AvA mANasa ja saMsAramAM ane saMsthAo mATe AzIrvAdarUpa ane vidyAthIonA sAcA bhomiyA bane che." huM to ema IchuM ke mahAvIra jaina vidyAlayamAM thoDAka AvA karelA, anubhavI, cAritryavAna ane vicArothI samRddha puruSe vidyArthIonA vAlI bane. vAlI vinA vidyAthIone kadAca beTiMga ane lejiMga maLe paNa prema, vAtsalya ane saneha kyAMthI maLe? teo vidyArthIone jaIne premathI pUche ke tamAre zuM duHkha che? tamArI zI vAta che? te vidyAthIo vAtsalyathI vaMcita na rahe. ane je vAtsalyathI vaMcita nahi rahe e saMsArane paNa jIvanabhara vAtsalya ApyA karaze. paNa jemane vAtsalya nathI maLyuM e aMdarathI evA dagdha ane zuSka banI jAya che ke jIvananAM vividha kSetramAM e bhayaMkara vikRtio lAve che. beMDiga ane leniMgamAM bhaNatA chokarAo mATe A eka manovaijJAnika prazna che. jemane mAbApanuM vAtsalya na maLe, bahenane prema na maLe, bhAIne sneha na maLe emanAM hRdaya ATha-dasa varSamAM dhIre dhIre zuSka banI jAya che. pachI jyAre e jIvanakSetramAM Ave che tyAre potAnI zuSkatAne pari. tRpta karavA jIvanamAM je maLyuM te apanAvIne AgaLa doDe che. e vakhate viveka adazya thaI jAya che. eTale jemaNe munivrata keLavyuM hoya, jemanA mana ane tanamAM maunanuM saMgIta hoya te bahu upayegI nIvaDe che. "zoronAte tasucanAna" cothI vAta bahu maMgaLamaya che. jenuM zaizava vidyAthI bhareluM che, jenuM yauvana svapna ane kAryathI sabhara baneluM che, jenuM vArdhakya maunanA saMgItamAM magna baneluM che te A dehane cheDavAno divasa Ave te kevI rIte cheDe ? yegathI dehane choDe. maratI vakhate sIla ane vIla e vAta dUra rahevI joIe. pelo chokaro AvIne kahe ke bApAjI, vIla karavAnuM bAkI che. ahIM sahI kare! bIje kahe ke sIla mAre. e bemAMthI bacavAnuM che. A mATe pahelethI ja yogya vyavasthA karI nAkhavI ghaTe. ganI samAdhimAM deha choDavAnuM te kahyuM paNa che. eTale zuM che? jemAM ApaNuM tana, mana ane caitanya e traNe eka bhUmikAmAM AvIne vase te yuga. hA, tanane svabhAva che eTale e bimAra paNa paDe evuM nathI ke jegI puruSone hamezAM tananI zAMti ja heya, kadAca azAMti paNa hoya. paNa tananI azAMtimAM paNa mana zAMtino anubhava kare te ganI viziSTa zakti che. girAja AnaMdaghanajIne eka jIvanaprasaMga yAda Ave che. teo mAMdA che, khUba tAva AveluM che. emane eka bhakta emane vaMdana karavA jAya che. AnaMdaghanajI te gAI rahyA che, saMgItamAM masta che. bhakta paga dAbe che, zarIra garama garama lAge che. e kahe che, "gurudeva ! ApanA zarIramAM vara che." AnaMdaghanajIe kahyuM: "javara te A zarIrane che, AtmA te svastha che ! " "aba hama amara bhaye na mare gee gIta tyAre ja pragaTayuM. deha vinAzI che ane huM to avinAzI chuM. chellI avasthAnI A bhUmikA che. jiMdagIne marma keIe kavi varjhavarthane pUcho tyAre emaNe hasIne kahyuM ke Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha kema marI gaye e tame mane kahe eTale huM tamane kahuM ke e kema jIvI gayo." jIvananuM saravaiyuM e te mRtyu che. mANasa keTalI kUdAkUda kare che e moTI vAta nathI, enI chellI ghaDI kevI sudharI jAya che e moTI vAta che. A roganI AnaMdamaya bhUmikA sahune maLe ane mRtyu mATe vidAya letAM kaheH "huM jAuM chuM. ApaNe jItrA, sAthe rahyA, have raDaze nahi, AMsu pADaze nahi, kALAM kapaDAM paheraze nahi, kAraNa ke huM to musAphira chuM, nimna bhUmikAmAMthI UrdhvamAM jAUM chuM." ganI AvI bhUmikAmAM vidAya levI, chUTA paDavuM ane saMsArane eka maMgalamaya saMdeza ApIne javuM e samagra jIvanane hetu che, uddeza che. AryAvartanuM dhana eTaluM badhuM samRddha che ke ene ApaNe vicAra karIe to ApaNuM mastiSka Adara ane bhAvathI namI jAya che. ApaNo vAraso kevo maTe che! e vArasAna AvI kaI paLemAM zAMtithI besIne vicAra karIe ke e vArasAnA vArasadAroe -ApaNee vArasAne keTale jALavyuM che? ApaNuM dhana-saMskAradhana-ApaNane maLaze te ApaNe samRddha banIzuM. jIvananI sAcI samRddhi A ja che. prAraMbhamAM ja meM Apane kahyuM ke jIvanane paisAthI ke makAnathI nathI mApavAnuM, jIvanane te hRdayanA bhAvothI e keTaluM samRddha banyuM e praznathI mApavAnuM che; mana ane mastiSka vicArothI keTalAM sabhara che ane buddhi pavitra vicArothI keTalI zuddha che e vicArIe. A vicAraNA mATe Ajane A maMgaLamaya divasa ApaNA sahune mATe eka yAdagAra divasa banI rahe, e zubhecchA.* 1 * zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA suvarNa mahotsava nimitte yojAyela vyAkhyAnamALAmAM tArIkha 23-1-1968, maMgaLavAranA roja biralA kIDA kendramAM Apela pravacanano sAra. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vidyAlayanA vidyArthIone lekhaka-pUjya AcArya mahArAja zrI vijayadharmasUrijI // zrImahAvIrasvAmine namo namaH // // labdhinidhAnazrIgautamagaNadharendrAya namaH // mAnavajIvananA mUlyAMkanane AdhAra adhyAtmabhAva upara che. mAnava game teTale buddhizAlI, zaktizAlI, suzikSita kiMvA sattAdhIza hoya, paraMtu adhyAtmanA amRtarasane piSaNa ApanAra jJAna-cetanA mAnavanA aMtarAtmAmAM jAgI na hoya to e mAnavajIvananI kazI kiMmata nathI. AdhyAtmikabhAva ane samAdhi-mAnavajIvananA saravaiyAne sImAstaMbha samAdhimaraNuM che. jene janma tenuM maraNa e to nizcita che, paNa janmanI saphaLatAne AdhAra samAdhimaraNa sivAya bIjuM kaI nathI. AtmAnA apUrva AnaMdanI mastImAM maraNane bheTavuM enA jevuM vizvamAM bIjuM kaI sukha nathI. akhila vizvanA bhautika sAmrAjyanI saMpattinuM sukha samAdhimaraNanA sukhanI sAme sarasavanA dANA jeTalI tulanAmAM paNa AvI zakatuM nathI. AvA samAdhimaraNane apUrva AnaMda jIvananA AdhyAtmika bhAva sivAya prApta the sarvathA azakya che. jJAnacetanAnuM bhautika to sAthe joDANa-AtmA puruSa athavA pati che. buddhi athavA cetanA AtmAnI patnI che. e buddhi kiMvA cetanAnuM joDANa anaMta kALathI zarIra, strI-putra, dhana-delata vagere bhautika tanI sAthe yathAgya avicchinnapaNe cAlu che ane buddhi athavA cetanA AtmAnI patnI hovA chatAM potAnA pati-AtmAthI enuM joDANa chUTI gayuM che. buddhine zarIra, strI-putra, kuTuMba parivAra, dhana-dolata, khAnapAna vagere bhautika sukhanAM sAdhana prApta karavAnI, tene vadhAre karavAnI ane e sAdhanone ne surakSita rAkhavAnI satata ciMtA rahyA kare che, paNa anaMtanA prabhu evA pitAnA Atma devanA hitAhitanI e cetanAne kazI paDI nathI. sAcA zabdomAM kahIe te, cetanA Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha kulaTA banI gaI che. ane enuM ja nAma mithyAdarzana athavA bhayaMkara ajJAnabhAva che. e paristhitinA kAraNe ja A jIvAtmAnuM anaMta kALathI saMsAraparibhramaNa ane duHkhadardabharyuM azAMta vAtAvaraNa cAlu che. jJAnacetanA-ajJAnacetanA-buddhi, cetanA athavA jJAna alpa hoya ke adhika hAya te gauNa bAbata che; ane alpa ke adhika pramANamAM vidyamAna jJAna pitAnA AtmamaMdiramAM ajavALAM pragaTAve e mukhya bAbata che. bAhya bhAvomAM jJAnacetanA game teTalAM ajavALAM pragaTAve paNa potAnI jJAnacetanA potAnA AtmamaMdiramAM ajavALAM na pragaTAve to e jJAna kiMvA cetanA game teTalA vadhu pramANamAM hoya to paNa tenI kazI kiMmata nathI. tavadaSTie joIe te, e jJAnacetanA nahIM paNa ajJAnacetanA che. jene darzanamAM abhavya AtmAonA nava pUrva sudhI vikAsa pAmelA jJAnane paNa jJAna tarIke na gaNatAM, A kAraNe ja, ajJAna gaNavAmAM Avela che. jyAre mApatuSa munivaranA aSTa. pravacanamAtA jeTalA a95 jJAnane paNa, te pitAnA Atma-maMdiramAM ajavALAM pragaTAvanAra hovAthI, samyajJAna gaNavAmAM Avela che. - jJAnacetanAnuM potAnA Atmadeva sAthe milana-jJAna, kiMvA cetanAnuM ekAda paNa nirmaLa kiraNa e divya jyoti che. hajAre ke lAkho sUrya-caMdranAM ajavALAM je prakAza ApavA asamartha che te prakAza ApavAnI addabhuta zakti e divya timAM rahelI che. paNa e bane kyAre ke jyAre bhautika vijJAnanI sAthe ja saMpUrNatayA joDAyela jJAnacetanAnuM pitAnA alakhaniraMjana anaMtanA svAmI Atmadeva sAthe joDANa thAya. girAja zrI AnaMdaghanajI mahArAjanA zabdomAM vicArIe te- RSabha jinezvara prItama mAhare re, ora na cAhuM re kaMta" --e bhAva Ave tyAre. jJAna-cetanAnuM pitAnA Atmadeva sAthe milana enuM ja nAma samyagadarzana che; adhyAtmanA sudhAsAgaranuM e ja amRtabiMdu che. ane muktinA pavitra rAjamArganuM e ja maMgala prasthAna che. yugavIra AcAryadeva-zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnA sadupadezaka mAnanIya yugavIra AcAryadeva zrI vijayavalabhasUrIzvarajI mahArAja vartamAna yuganA eka adhyAtmayogI mahApuruSa hatA. zramaNa bhagavAna mahAvIrane adhyAtmavAdane pavitra saMdeza sArAya bhAratanA gAmaDe gAmaDe ane zahere zahere pAdavihAra karIne pahoMcADanArA e samartha saMdezavAhaka hatA. bhautika vAdane ja mukhyapaNe piSaNa ApanAra pazcimanI keLavaNIne pravAha dinapratidina vRddhi pAmato jAya che, tema ja vartamAna yuganI navI prajAne anukUlapratikUla saMjogomAM paNa e zikSaNa ApyA sivAya cAlavAnuM nathI e bAbatane emanA haiyAmAM barAbara khyAla Avyo hato. AjanI navI prajA e pazcimanI keLavaNI pAchaLa bhAratanI adhyAtmavAdanI patitapAvana saMskRtinuM rakhene vismaraNa na karI jAya, e aMge e mahAtmAnAM hRdaya-maMdiramAM satata ciMtA rahetI hatI. ane e saMjogomAM pazcimanI keLavaNI sAthe adhyAtmabhAvanI saMskRti navI prajAnA jIvanamAM harahaMmeza jIvaMta banI rahe, A zubha bhAvanAthI e yugavIra AcArya deve adhyAtmabhAvanA sarvocca zikhare ArUDha thayelA tema ja adhyAtmabhAvanA saMrakSaNa ane saMvardhana mATe dharmatIrthanA pravartaka Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. A. mahArAja zrI vijayadharmasUrijI zrI vidyAlayanA vidyArthIone ra21 zramaNa bhagavAna mahAvIra prabhunA pavitra nAmathI alaMkRta zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA mATe sadupadeza Apyo hato. te samayanA dharmaparAyaNa dAnavIra zrImaMtoe paNa upara jaNAvelA zubhAzayathI AcAryazrInA sadupadezane amala karI vidyAlayane zubha muhurta prAraMbha karyo hato. vaTavRkSa samuM vidyAlaya-vaTavRkSanuM bIja bhale nAnuM hoya, paNa egya bhUmimAM vAvavA sAthe havA, pANI vagere anukUla vAtAvaraNa maLe te jema e bhAvikALe seMkaDo musAphane zItaLa chAMyaDI mATe vizrAMtinuM dhAma banI rahe che, te ja pramANe keI zubha coghaDiye sthapAyela zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pacAsa varSanA gALA daramyAna khUba phAlyuM-phUlyuM che. mahArASTra ane mahAgujarAtamAM enI cAra-cAra zAkhAo seMkaDo vidyArthIone vidyAprApti mATe tIrthadhAma samAna banI rahela che, e ghaNuM gaurava levA jevI bAbata che. saurASTra, rAjasthAna vagere anya prAntomAM paNa vidyAlayanI zAkhAo vistAra pAme evI Aje saukoInI zubhecchA che. vidyAthIone namra anurodha-zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM abhyAsa karanAra pratyeka vidyAthIne mAro namra anurodha che ke tamane A vidyAlayanA Azraye vyAvahArika keLavaNImAM game teTalI pragatinI sAdhanA kare, paraMtu vidyAlayanA Adyapreraka AcAryadevanI dharmabhAvanAnA pavitra zubhAzayane tame sahu keI harahaMmeza dhyAnamAM rAkhaze, ane e bhAvanAne amala karavA kriyAzIla banaze; tema ja pariNAme adhyAtmabhAvanAM amRtabiMdune jIvanamAM pragaTAvI bhagavAna mahAvIranA sAcA anuyAyI banavA sAthe vidyAlayanI ujavaLa kArakirdImAM vRddhi karavA sadA prayatnazIla rahezo. jaina maMdira 10 me rastA, cembura, muMbaI 71. tA. 1-2-68 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDita zrI kIrtivijyajI viracita krodha-mAna-mAyA-lobha caupaI saMpAdaka--pUjya paMnyAsa zrI ramaNIkavijayajI gaNi cAra kaSAnA avaguNa varNavI enAthI chuTakAro meLavavAnuM uddabodhana karatI AnAnI sarakhI kAvyakRti jeTalI samajavAmAM saraLa che eTalI ja vAMcavAmAM sarasa-madhura che. emAM aneka kathAprasaMgenA saMketo jovA maLe che. AnA kartA paMDita zrI kItivijayajI mahArAja che. teoe saMvata 1835mAM, vAgaDa dezamAM AnI racanA karI hatI. A munivara saMbaMdhI ke emanI bIjI kRtio saMbaMdhI kazI mAhitI maLI zakI nathI. chUTA eka hastalikhita pAnA uparathI A racanA ahIM ApavAmAM AvI che. che atha upaI che pahele sarasatI lIje nAma, vIsa jinane karuM praNAma; krodha mAna mAyA ne lAbha, bhAkhuM artha karI thira bha. Bdhe tapa kIdhe parajale, krodhe karma ghaNerAM phale; krodhe karaNuM rUDI jAya, krodhe samatArasa sukAya. kadhata vasa kAMI nava gaNe, mAtapitA ne guru avagaNe; krodhe paMceMdrI mujhAya, krAdhe jhera ghaNero thAya. krodhe vikathA vAdhe ghaNI, kebe karma nikAcita bhaNuM, krodhe be bAMdhava Aphale, krodhe bharata bAhubaLa laDe. krodhe acaMkArI bhaTTa, krodhe patisu karI khaTapaTA dhe arjanamAlI nAma, mahAvIra kIdhe subha ThAma. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 pU. paM. zrI ramaNIkavijayajI gaNiH krodha-mAna-mAyA-lobha caupaI krodhe kUDakapaTa kelave, krodhe durgati ati melave, pharasarAma pharasI pherave, krodhe zaMbhu hala melave. krodhe brahmadatta thaye kaThora, brAhmaNa DelA kADhayA jera; krodhe sAsUya thaI naNaMda, subhadrAsu kIdho phaMda. bdhe kAThA karmane baMdha, kepe gharamAM pese baMdha, kothe ceDe te mahArAya, hala-vIhalamAM samare jAya. krodhe kuNIka kaTakI kare, bhAjI visAlA pAcho phare; krodhe lakSmaNa ne vaLI rAma, krodhe rAvaNa TAlyA ThAma. krodha taNI che moTI vAta, keIna karaje ehanI vAta krodhe karma ghaNAM baMdhAya, krodhe durgati paDavA jAya. teha bhaNI sahu koDe kodha, sukha nirAbAdha lahe valI bedha; mAna mAna taNuM have suNajo vAta, mAna taje te sabala sujAta. mAne mAna turaMgama caDe, mAne hAlamAM paDe; mAne nIca kula avatare, mAne vinaya mUla nahi jaDe. mAne caugaIgata anucare, mAne ja buka bhavamAM phare; sAMba pradyumana kahyA kumAra, mAne sthAla taNe avatAra. mAne balirAjA niradhAra, brAhmaNa svarUpa kahyo morAra; mAne gamaMda taNe che jera, bAhubala cheDe eka Thora. mAna taNI che vadhatI vela, mAne mAryA duHkhanI rela; mAne vIramatI te nAra, caMdane kIdhe kUkaDa sAra. premalAlacchI hAthe caDI, surajakuMDa kIdhe bhAva pharI; mAne duryodhana dukha lahe, mAne sarapanI epamAM lahe. mAne dharama na pAme kadA, mAne karma baMdhAye sadA; mAne mAnava gahale hoya, mAne bhava pharase saha koya. mAne buddha gale nara seI, mAna taje te sukhiye heI, mAna taNuM je e gata kahI, dharamI nara te suNaje sahI. mAyA have mAyAne kahuM vicAra, mAyA narakataNe che bAra; mAyA-mesa taNuM che desa, mAyA kamaMtaNe kare poSa. mAyA-kapaTe mallInAtha, mAyA mahataNe che sAtha; mAyA kUDa-kapaTa kelave, mAyA bhuMDI gata melave. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha mAyA mAnava jUTha lave, mAyA nara nArIne bhave; mAyA aSADhAbhUta muNiMda, mAyA lADu haryA phaMda, mAyA moTo che makaraMda, mAyA paDiye sUraja-caMda; mAyA phaMdataNI che jAla, mAyA siMhaNI che yAla. mAyA adhika kare uphaMDa, mAyA kamANe che kuMDa; mAyA mAnavadharma na thAya, mAyA puNya kare aMtarAya. mAyA cerI jArI kare, mAyAe vIkhuTa mare, cheTA meTA mAyA dhare, mAyA saba saMsArI phare. mAyA jAle vALe jIva, mAyA prANu karate rIva; aratha kahyuM mAyAne sAra, labhataNe have kahuM vistAra. lobha lebhe lakSaNa jAye sahu, lebhe paDIyA dAnava bahu lobhe lobha ghaNere thAya, lobhe naranArI UjAya. bhe gaDa gahelo hoya, lebhe dharma na jANe keya; lobhe sAgaradatta jala paDyo, lobhe subhUma cakI naDyo. lobhe saMce dhanane kare, mAkhI jIma mahuAle phare; lobhe dhana navi kharca valI, vAgula bhava pAme te pharI. lobhe deza paradeze jAya, lobhe naranArI aphalAya; puNya have to pAme valI, beThA dharma kare kelavI. koi lebhane cheDo pAsa, zrAvaka dharma karo ullAsa; lobhe nAnA moTA jIva, lobhe kArya kare sadIva. lobhatI gata chaDe sAra, tIrthayAtrA kare udAra, aDhAra pAMtrIsa varasa majhAra, vAgaDa deza vaDe che sAra. devadarzana guru paMDita rAya, "kIrtivijya" harakhe guNa gAya; Rddhi vRddhi pAme te sadA, naraka nide nave kadA. che Iti krodha-mAna-mAyA-lobha thaupaI che For Private & Personal use only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjayavAtsalya lekhaka-zrI subodhacaMdra nAnAlAla zAha zreSThI pithaDakumAra: mAMDavagaDhanA mahAmaMtrI. emaNe jema mAMDavagaDhanA rAjA jayasiMhadevanA rAjyanuM mahAmaMtrIpada zobhAvyuM ema dharmanuM mahAmaMtrIpada paNa karI jANyuM hatuM. emanA vakhatamAM mAMDavagaDhanuM AkhuM rAjya surakSita thayuM, rAjyanI saMpatti ane sukhAkArImAM vadhAro thaye, ane AkhA dezanI prajA sukhI ane samRddhizALI banI. bahAranAM AkamaNone emaNe e javAba Apyo ke pachI te kaI mAMDavagaDha rAjya sAme AMgaLI cIMdhavAnI paNa hiMmata na karI zake. mahAmaMtrI jema rAjyasaMcAlanamAM kuzaLa hatA tema vepAramAM paNa evA ja kuzaLa hatA. saMpattinI to emane AMgaNe cheLe UchaLatI hatI. ane pethaDakumAre te pahelethI ja parigrahanuM parimANa kareluM, eTale teo pitAnI saMpattino dharmanAM ane lokasevAnAM kAryamAM khobe khobe upayoga karatA. emanI saMpattimAMthI te kaMIka manahara devamaMdire, dharmasthAno, AzrayasthAna ane sevAla UbhAM thayAM hatAM. e badhAM sthAne pithaDazAnI kIrtigAthA saMbhaLAvatAM hatAM. lekane thatuM, pethaDazAe keTalI saMpattinI kamANI karI che ane keTalI saMpattinuM pitAnA hAthe dAna karyuM che ! lekamAM to kahevAtuM ke pethaDazAne citrAvalI maLI che ane phaLI che. pethaDazAnA mArgadarzaka hatA eka dharmaguruH AcArya dharmaghoSasUri emanuM nAma. bhAre prabhAvazALI ane jJAnI puruSa. AvA moTA rAjyane A moTo maMtrI eka nAnA AjJAMkita ziSyanI jema emane paDyo bola jhIlI leto potAnA gurUnI kalyANabuddhimAM emane ATalI badhI AsthA hatI. Ama rAjyasevA, lekasevA ane dharmasevAne lIdhe mahAmaMtrI pethaDakumAra rAjyamAM ane prajAmAM samAna rIte priya banI gayA hatA. rAjA ane praja banemAM emanI khUba pratiSThA hatI ane sau emanI vAtane hoMzehoMze svIkArI letA, ane pethaDakumArane jayajayakAra belAvatA. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha sUrya asta thAya che ane hasatuM, khIlatuM, suvAsa pAtharanuM suMdara-sahAmaNuM kamaLa potAnI pAMkhaDIo saMkelI le che. jIvananuM paNa evuM ja che. AyuSyane sUrya astAcaLa tarapha DhaLe ane jIvananuM kamaLa biDAI jAya-bIje sthAne khIlavAne mATe ! samaya thaye ane sarvajanavatsala pethaDakumAranuM jIvana saMkelAI gayuM. emanI kAyA emanI nAmanAnI suvAsane sarvatra prasarAvIne nAmazeSa banI gaI. pethaDakumAra lokahRdayamAM amara banI gayA. janasamUha emanI puNyasmRtine abhinaMdI rahyo. pithaDakumArane putra jhAMjhaNakumAra: eya pitA jevo karmacUra, dharmazUra ane dAnazUra hate. dharmanuM rahasya, saMsAranI asAratA ane saMbaMdhonI azAzvatatAne e sArI rIte samaje che, paNa pitAno viyoga enAthI sahyo jato nathI. e to vArevAre pitAnA pitAne saMbhArIne udAsa banI jAya che. ene thAya che. pitAjI kevA jAjaramAna puruSa hatA! have zuM emanI chatrachAyA kyAreya nahIM maLe? ane jhAMjhaNakumAranI AMkhe aMtaranI vedanAnAM AMsu sAravA lAge che. gurudeva dharmaSasUrijI avAranavAra jhAMjhaNakumArane dharmavANI saMbhaLAvIne AzvAsana Ape che ane AvA dharmajUra pitAnuM smaraNa karIne ArtadhyAnamAM manane duHkhI karavAne badale emanA jevI dharmakaraNImAM cittane parovIne pitAnA jIvanane ane dhanane kRtArtha karavAnI preraNA ApatA rahe che. mahAmaMtrInI jema jhAMjhaNakumArane paNa A dharmanAyaka gurumahArAjane ja sAco Azraya che. chatAM jhAMjhaNakumAranuM mana hajI zAMta ane svastha nathI thatuM, e joIne dharmaSasUrijI mahArAje emane tIrthayAtrAne saMgha kADhavAno upadeza ApyuM ane tIrthayAtrAnA tathA saMgha kADhavAnA asaMkhya lAbho varNavI batAvyA. pitAnuM ApyuM ane potAnA hAthe raLeluM dhana paNa aDhaLaka hatuM, sArA kAmamAM sAme cAlIne ullAsapUrvaka dhanane vAparavAnI udAratA paNa ghaNI hatI ane dharmanuM ArAdhana karavAnI tathA zAsananI prabhAvanA vadhAravAnI dhagaza paNa puSkaLa hatI. jhAMjhaNakumAranA manamAM AcArya mahArAjanI vAta vasI gaI. emane paNa thayuM? bIjI daSTi uparAMta lokadaSTie paNa AvA mahAna ane dharmAtmA pitAnI smRti nimitte kaMIka paNa dharmakRtya karavuM ja joIe ne! saMgha sahita tIrthayAtrA karavAmAM te pitAjIne paNa sAcI aMjali ApI gaNAze, saMghane paNa dharmakaraNa karavAno avasara maLaze ane mAruM paNa kalyANa thaze. AvA aneka lAbhane vicAra karIne jhAMjhaNakumAre gurumahArAjanA A dharmAdezane tarata ja AdarapUrvaka mAthe caDAvI lIdhe, ane zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrAe moTA saMgha sAthe javAnuM nakkI karyuM. sArA kAmamAM so vighana, eTale sAruM kAma to tarata ja patAvyuM sAruM. eTale moTA saMghanI tAbaDatoba badhI taiyArIo karavAne jhAMjhaNakumAre Adeza Apyo. gAmogAmanA saMghane ke katarIo lakhavAmAM AvI. ane vi. saM. 1340nA vasaMtapaMcamInA maMgaLamaya divase, maMgaLa coghaDiye aDhI lAkha jeTalA yAtrikanA moTA saMgha sAthe jhAMjhaNakumAre, Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI subodhacaMdra nAnAlAla zAha : rAjyavAtsalya 227 AcArya mahArAja zrI dharmaghoSasUrijInI nizrAmAM, zatruMjaya mahAtIrthanI yAtrA mATe maMgala prayANa karyuM. - aDhI lAkha manuSyone e saMgha jyAre pitAnA DerAtaMbU upADIne cAlate tyAre je dazya sarjAtuM te evuM hatuM ke je najare jovuM e paNa eka lahA hatA. saMgha paNa ke moTo ! jyAM saMghane paDAva thAya che tyAM eka vizALa nagara vasI jAya che. saMghanI sagavaDa sAcavavA ane bhakti karavA jhAMjhaNakumAra, emanA sAthIo ane seMkaDe zreNIo Ubhe page khaDA rahe che. anaMtajJAnI-sarvajJa bhagavAne saMghane tIrtha kahIne ane ene namaskAra karIne ene mahimA vadhAryo che. AvA jaMgama tIrthanI bhakti karavAne A apUrva avasara pharI maLyo ke maLaze ! saMghane mArgamAM AvatAM rAjyanA rAjAo, ThAkoro, maMtrIo, mahAjane ane zreSThIo paNa saMghanuM svAgata-bahumAna ane saMghanI bhakti karavAmAM jarA paNa pAchI pAnI karatA nathI. sau hoMze hoMze sevA karavA deDI Ave che. saune mana jIvanane A eka amUlya lahAvo che. - yAtrALuo nityaniyama mujaba devadarzana-pUjana karI zake e mATe bAvana bAvana te vizAla jinAlaye sAthe rAkhavAmAM AvyAM hatAM. hajAro vAhane, ghoDA, baLa ane sukhAsane vagerethI tenI virATatA vadhu ne vadhu laMbAtI jatI hatI. mAnyAmAM na Ave tevuM e dazya hatuM. joke kahetA ke AvaDe mATe saMgha te vaLI hato haze? te khAte kyAM haze? ATalA moTA samUhane khavaDAvatuM keNa haze? ene sUvA-besavAnI sagavaDa zI haze? paNa A badhA savAlo tyAM sudhI ja TakatA ke jyAM sudhI saMghanAM pratyakSa darzana karavAno avasara na maLatuM. jyAM e dazya pratyakSa jovA maLatuM tyAM A badhA prazno svayameva zAnta thaI jatA. saMghanA eka cheDethI bIje cheDe pahoMcavA mATe page cAlanArane khAsA 3-4 kalAka thAya evo virATa A saMdha hato. A saMgha gujarAtamAM thaI saurASTra dezamAM javAne hatuM. ane tyAM jenA aNue aNu pApIoneya pAvana karI devAnI zakti dharAve che tevA parama tAraka tIrthAdhirAjanA mastaka para birAjamAna mukuTamaNizA bhagavAna yugAdIzvarane manabharI nIrakhavAnI ane te tArakanI pUjA-arcA karavAnI bhAvanA sevato hate. - saMghanI ane jhAMjhaNakumAranI bhAvanA saphaLa thaI mArgamAM AvatAM badhAM dharmatIrthonI ane chevaTe tIrthAdhirAja zatruMjaya mahAgirirAjanI ullAsapUrvaka yAtrA karIne, ane jhAMjhaNakumArane saMghapatipadane abhiSeka karIne saMgha pAchA pharI rahyo hato. pAchAM pharatAM paNa saMghamAM e ja dharmaraMga pravartato hato. jANe tyAM dharmanuM ja sAmrAjya pravartatuM hatuM, ane badhA yAtriko e dharmanagarInA vasanArA hatA. pAchA pharatAM mArgamAM gujarAtanuM jUnuM pATanagara karNAvatI AvatuM hatuM. karNAvatI te vakhate paMkAyela nagarI hatI, ane purANaprasiddha sAbaramatI nadIne kinAre vasI hatI. tyAre tyAM rAjA sAraMgadevanuM zAsana pravartatuM hatuM. gujarAtanuM rAjyazAsana nabaLuM paDavuM hatuM, chatAM gujarAtane rAjA tyAre e ja gaNu. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu -maheAtsava-gna tha jeNe jeNe AvaDA meATA saMghanI vAta sAMbhaLI hatI te madhA ja tAbUma thayA; te pachI gujarezvara kaI judI mATInA gheADA ja hatA ! te paNa tAbUma ke kevI navAInI vAta che ke aDhI lAkha mANasene A saMgha che! thayA. emaneya thayu 228 " ATalI meATI janamedyanInA adhinAyaka kANu haze bhalA?" sAraMgadeve peAtAnA pradhAnane pUchyuM. " mahArAja ! AvA vizALa saMghanA sadhapati jhAMjhaNakumAra che. mAlava dezanA mAMDavagaDha rAjyanA mahAmatrIzvara svanAmadhanya pethaDakumAranA tee dhasI` putra che. pethaDakumAra teA evA dharmAtmA hatA ke emaNe batrIsa varSonI bharayuvAnImAM brahmaca vrata jevuM kaThAra vrata aMgIkAra karyuM" hatu! temaNe eDheluM vastra rogIne paherAvatAM rAga cAlyA jAya evI tA emanI dhArmikatAnI nAmanA hatI. te kharekharA dhArmika zirAmaNa ane puNyavAna mahApuruSa hatA. AjanA saMghanA sa`ghapati jhAMjhaNakumAra emanA putra che ane tee paNa khUba dhamI che." gujarezvara A praza'sA visphArita nayane sAMbhaLI ja rahyA. temane thayuM ke A saMghane teA najare nIrakhavA ja joI e. ane saMghanAM darzana ane svAgatanI emanI bhAvanA vadhu pramaLa manI. saghanA AgamananA samAcAra AvyA eTale rAjA ane prajA badhAM khUba rAjI thayAM. satra AvA meATA abhUtapUrva saMghanA svAgatanA umaraMga pravatI rahyo. rAjA sAraMgadeve potAnA maMtrIzvarane elAvI sadhapati tathA saMghanuM ceAgya sanmAna karavAnI, nagaramAM temanA praveza maheAtsava karAvavAnI tathA rAjamahelamAM temane laI Ava vAnI AjJA karI. bIjA divase jayAre eka prahara lagabhaga vItI gayeA tyAre saMdha karNAvatInA pAdare AvI paheAMce. nagaranAM tathA AsapAsanAM jinacaityeA juhAravA tathA zramaNa bhagavAne vadanA karavA mATe sadha ahI cAra divasa rAkAvAnA hatA. namatI sadhyAe gurjarezvara sAraMgadeva saMghapatinA taMbUmAM AvyA. saMghapatinI beThaka eka rAjarAjezvara jevI hatI. adbhuta ane tejasvI emanuM lalATa hatuM. ahumUlya ane bhAgye ja jovA maLe evA alaMkArothI tee suzeAbhita hatA. atizaya nAjuka dehalatAvALI ane ArasamAMthI kaDArelI devAMganAe samI cAmaradhAriNIe temane cAmara vIjhI rahI hatI. chatradhara jarAya hAlyAcAlyA vinA temane chatra dharIne UbheA hatA. zreSThIe ane sAmatA temanA ane paDakhe madabApUrvaka birAjatA hatA. gujarezvara peAtAne maLavA AvI rahyA che e samAcAra sAMbhaLatAM ja saMghapati jhAMjhaNakumAra pAte UThIne gujarezvaranuM sanmAna karavA sAme gayA. baMnee parasparanu abhivAdana karyuM. rAjavIe saMghapatinA tathA soMdhanA kuzaLa mAMgala pUchyA. ' amArA pradezamAM Apane kazI takalIpha teA nathI paDI ne ? ' e praznanA javAbamAM sa`ghapatie gujare zrvaranI prasanna najarane kAraNabhUta gaNAvI. mIThI premabharI vAtA zarU thaI ane sau AnavibhAra banI gayA. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI subodhacaMdra nAnAlAla zAha : rAjyavAtsalya 229 chevaTe UThatAM UThatAM rAjavIe AvatIkAle rAjya taraphathI saMghapati tathA saMghanA nagarapraveza mahotsavanI vAta mUkI, ane jhAMjhaNakumAre ene saharSa svIkAra karyo. - bIjA divasanI savAra thaI ane AkhuM pATanagara saMgha ane saMghapatinA sanmAnAthe nagara bahAra ThalavAyuM. aDhI lAkha yAtrALuo, bIje paNa mAnavasamUha ane nagaranI samasta vasatI bhegI thatAM tyAM mAnavane hAlato cAlato maherAmaNa hiloLA lete dekhAto hato; tenuM varNana karavuM zakya nathI. saMdhapati jhAMjhaNakumArane nAnA parvata samA mahAkAya hAthI para senAnI aMbADImAM besADavAmAM AvyA ane gurjarezvara temanI sAthe beThA. eka vijetA senApatinuM jevuM sanmAna thAya tethIya adhika sanmAna temanuM karavAmAM AvyuM. saMgha ane saMghapatinI savArI rAjamahAlaya AvI pahoMcatAM gurjarezvara saMghapatino hAtha jhAlIne temane rAjamahAlaya tarapha dorI gayA. saune paricayavidhi thayA ane tAbUla apAyAM. chevaTe rAjavIe vinaMtI karI : "zreSThI jhAMjhaNakumAra, je tame svIkAro to mArI eka vinaMtI che ke AvatIkAle Apa ApanA saMghamAMthI sArA sArA cUMTI kADhelA pAMceka hajAra mANasa sAthe rAjamahAlayamAM mAre AMgaNe bhojana levA padhAro." saune thayuM ke hamaNa jhAMjhaNakumAra hA pADI deze. eka rAjA je rAjA vagara mAge, sAme cAlIne AvuM durlabha bahumAna karatA hoya, te ene InkAra paNa koNa karI zake ? ane e InkAra karavAnI jarUra paNa zI ? paNa jhAMjhaNakumAra kaMI sAmAnya mATInA mAnavI na hatA. emanA to rama remamAM dharmanuM teja ane baLa vaseluM hatuM. potAnA sanmAna ane gaurava karatAMya potAnA dharmanuM ane pitAnA sAdharmikonuM gaurava ane sanmAna emanA haiye vadhAre vaseluM hatuM. jhAMjhaNakumAre namratA ane vivekapUrvaka chatAM makkamapaNe kahyuM: "rAjana ! ApanuM AmaMtraNa huM nahIM svIkArI zakuM, mane kSamA karo!" kAraNa?" rAjavIe pUchyuM. kAraNa e ke mArA saMghamAM jemane huM bIjA yAtrikothI sArA tarIke cUMTIne judA tAravI zakuM evA keI mANaso ja nathI." "eTale zuM tamArA saMghamAM sArA kahI zakAya evA mANaso ja nathI?" rAjavIe saMghapatinI vAtane samajyA vagara ja pUchyuM. potAnI mAgaNIno InkAra sAMbhaLIne enA aMtarane eka prakArane AghAta lAgyo hato. nA, mahArAja, evuM nathI. Apa mArI vAta barAbara samajyA nahIM. meM Apane kahyuM ene bhAva te e che ke mArA saMghamAM kaI paNa kharAba mANasa nathI; badhA ja sArA che. emAM huM kenI kharAba tarIke bAdabAkI karIne sArAnI pasaMdagI karuM ? mArAthI e na thaI zake. A saMghamAM badhA ja mArA sahadhamI" bhAIo che, badhA ja zreSTha che; ane sau mArA AmaMtraNathI ja saMghamAM padhAryA che. to pachI emAM sArAkhoTAne verAva karIne emanuM mAnabhaMga karanAra huM ke?" Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha te pachI zuM thAya?" rAjavI jarA akaLAIne belyA. e ja ke ApanuM AmaMtraNa huM na svIkAruM !" jhAMjhaNakumAre kahyuM. rAjavIne A vAtathI kheda thayo. e khede gussAnuM rUpa dhayuM. sahaja AvezamAM AvIne rAjavI bolyA : "to zuM tamArA aDhI lAkha mANasanA saMghane mAre jamADe? zuM koI paNa mANasa ATalI moTI saMkhyAne jamADI zake kharo ? " "rAjana ! ApanI bhAvanAne huM samajI zakuM chuM. ApanI lAgaNI sAcI ane anumodanA karavA jevI che. kRpA karI Ape paNa mArI vAta sahAnubhUtithI samajavI ghaTe. vaLI meM ApanI pAsethI evI kaI AzA rAkhI ja nathI ke Apa mArA saMghanA aDhI lAkha mANasone jamADe ! bAkI AvaDA moTA saMghane kevI rIte jamADI zakAya eno mAre namra tathA pratyakSa javAba e che ke huM A saMghane ja jamADuM ja chuM. paNa A kaMI Agrahane vaza banIne kheMcapakaDa karavA jevI vAta nathI. moTI vAta to bhAvanAnI che, ane ApanI bhAvanA meM pratyakSa joI che, ane enuM mAre mana jamaNu karatAM paNa vadhu mUlya che." pethaDazAe gaMbhIrapaNe kahyuM. pitAnA AmatraNanI A sthiti thavAthI gurjarezvara gusAmizrita khedanA bhAvathI vyApta banelA hatA. tyAM emanA magajamAM eka camakAro thaye ane emanAthI bolAI gayuM "saMghapatijI, zuM huM tamane AkhuM gujarAta jamADavAnuM kahuM te tame jamADI zake kharA? jo ne, te pachI tevuM ja mArA mATe che, e tamAre samajavuM joIe ane mArA AmatraNane svIkAra kare ja joIe." sAraMgadeva rAjAnI vAta sAMbhaLI maMtrIvare pUrI dhIratAthI kahyuM: "rAjana ! agara je Apa pharamAvo to AkhA gujarAtane jamADIza. zAsanadeva mane emAM sahAya karaze. atyAre ja mAruM Apane AmaMtraNa che." saMghapatine uttara sAMbhaLI gurjare2 pahelAM te DaghAI ja gayA; pachI thoDIvAre belyAH "jhAMjhaNakumAra, AkhuM gujarAta eTale zuM e kaMI khyAla tame karI zake che? tame ene jamADavAnuM kaho cho?" rAjana ! saghaLe ja khyAla karI zakuM chuM ane Aje, A ghaDIe ja, Apane samasta gujarAtane mArA taraphathI jamavAnuM AmaMtraNa pAThavavA vinaMtI karuM chuM." - rAjavI moMmAM AMgaLAM nAkhI gayA ke A saMghapati A zuM bole che! paNa cAle, kasoTI thaze, ema samajI temaNe mana manAvyuM. Ama vAtavAtamAM prasaMge eka juduM ja rUpa dhAraNa karI lIdhuM. jhAMjhaNakumAranA saMghanuM prayANa baMdha rahyuM. Akho saMgha karNAvatInI bahAra rokAI gaye. AkhI gujarAtanI prajAne jhAMjhaNakumAranA rAjyavAtsalyamAM jamavAnAM AmaMtraNo mekalAI rahyAM. bhagavAna jinendranuM zAsana jeNe ragaragamAM pacAvyuM hoya che evA dharmazra AtmAne, prasaMga Ave tyAre, vaTa kevI rIte rAkha te zIkhavavAnuM na hoya. have te saMghavAtsalya ke sahadhamIvAtsalya nahIM paNa rAjyavAtsalyanA mahAjamaNane harSa ane ullAsapUrvaka Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI subodhacaMdra nAnAlAla zAhaH rAjyavAtsalya 231 saphaLa kaye ja chUTake hate. ane jhAMjhaNakumAra emAM jarAya pAchA paDe evA na hatA. emanI zakti ane bhakti ane ajoDa hatI. kAma na kalpI zakAya evuM moTuM hatuM ane ghaNI jhaDape pUruM karavAnuM hatuM. paNa enI pAchaLa pratApI pitAnA putranI vyavahAradakSa vaNika buddhi kAma karatI hatI, saMghamAMnA bhAvanAzIla agraNIo ane kuzaLa kAryakarone umaMgabharyo sAthe hatA, ane paisAnI te kaI kamI ja na hatI, eTale kAmanI saphaLatAmAM kaI saMdeha na hate. - rasoInI ane jamADavAnI tAbaDatoba taiyArIo karavAmAM AvI. ekasAthe pAMcaso mANasene jamavA besADI zakAya evA vizALa eka so jeTalA maMDape khaDA karavAmAM AvyA. sAbaramatIne Akho kinAre ane karNAvatInI AsapAsane verAna lAgato vanapradeza jANe vana-bhejananuM bharyuM bharyuM raLiyAmaNuM udyAna banI gayuM. jamanArane bahumAna pUrvaka jamADI zakAya evI besavA-pIrasavAnI pUrI vyavasthA karavAmAM AvI. " badhI pUrvataiyArI pUrI thaI eTale nizcita divasathI rAjyavAtsalya athavA te prajAvAtsalyane mahAjamaNavAra zarU thayo. karNAvatInA rAjavI ane nagarajano paNa A kAmamAM pUrA utsAhathI sAtha ApavA AvI pahoMcyA. rAjA sAraMgadevano roSa paNa UtarI garyo hato. A kAryane emaNe potAnuM ja mAnI lIdhuM. rAjyanI madadathI jJAtivAra judA judA maMDapomAM prajAjanone bhAvapUrvaka jamADavAmAM AvatA; divasabhara e kAma cAlyA karatuM. jANe jhAMjhaNakumAre rAjyavAtsalya ke prajAvAtsalyane saptAhunika mahatsava mAMDyo hoya ema sAta sAta divasa sudhI A jamaNavAra cAlyo. ane samagra gujarAtanI prajAe mAMDavagaDhanA svargastha mahAmaMtrInA suputra jhAMjhaNakumAranI mahemAnagatino ane lAbha lIdho ane emanI dharmabhakti, kAryazakti ane udAratAnAM darzana karyA. barAbara sAtamA divasanI saMdhyAe samasta gujarAta jamI rahyuM tyAre harSathI chalakAtI AMkhe rAjA sAraMgadeva saMghapati jhAMjhaNakumAra pAse AvI pahoMcyA ane gadagada vANIthI bAlyAH "zreSThIvara ! tame na kalpI zakAya ke najare joyuM na hoya to na mAnI zakAya evuM atiadbhuta kArya karI batAvyuM ! tamane samajavAmAM meM kharekhara bhUla karI! mane mApha karo. tamArAmAM je zakti che te mArAmAM nathI. tame to camatkAra karI batAvyuM. ame e kyAreya nahIM bhUlI zakIe." jhAMjhaNakumAre vinamra banIne kahyuM: "mahArAja! A kAMI mArI zakti nathI; A te mArA abhISTadeva bhagavAna jinendradeve darzAvela dAnadharmanI zakti che. A badho ja yaza e mahApratApI ISTadevane ane emaNe prarUpela sarvakalyANakArI dharmane ghaTe che. huM te mAtra emanA caraNanI raja chuM." rAjavIe pUchayuM: "jhAMjhaNakumAra, A jamaNa mATe tame keTalI mIThAI banAvarAvelI ?" rAjezvara ! mIThAIghara jovA padhAre" ane jhAMjhaNakumAra rAjA sAraMgadevajIne te tarapha derI gayA. - tyAM rAjavIe zuM joyuM? hajI bIjA hajAre mANase jamI zake eTalI tAjI mIThAInA gaMja khaDakAyA hatA. rAjavI A dAnezvarIne mane mana vaMdI rahyA ane lAgaNI Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahatsava-graMtha bharyA svare belyAH "saMghapatijI, mAge, maga, mAge te ApuM. tamArA A kRtyathI huM ati prasanna thayo chuM." jhAMjhaNakumAre kahyuM : "rAjana ! Apa jevA rAjavIonA rUDA pratApe te ame siddhakSetranI yAtrA karI AvyA, AthI vizeSa amAre zuM joIe?" - gurjarezvara belyA: "zreSThI, ema na cAle. je mana thAya te mAgo; Aje te mArI bhAvanAne pitAnA mArge viharavA dyo." khUba vicAra karI saMghapatie kahyuM : "rAjana ! mAre mAgavAnuM to kaMI che nahIM, paNa je tamAre ApavuM ja hoya te eka ja vastu mAguM chuM ane te e ke ApanI kedamAM paDelA samasta rAjAone mukta karo." - gurjarezvarane thayuM ke maMtrIzvare mAgavAmAM kazI ja kacAza rAkhI nathI. ghaNuM ghaNuM mAMgyuM che; paNa gurjarezravara pratijJAbaddha hatA. . bIjA divasanA prabhAte badhAya rAjAone mukta karavAmAM AvyA ane temanA muktidAtA mAMDavagaDhanA zreSThI jhAMjhaNakumAra che te emane jaNAvavAmAM AvyuM. harSathI chalakAtAM netra dvArA bIjAnAM netrane paNa sajaLa banAvatuM e rAjavIvRMda jyAre jhAMjhaNakumAranA taMbumAM AvI emane upakAra mAnavA lAgyuM tyAre te aMtarane gaddagada banAvI de evuM dazya khaDuM thayuM. saue bhagavAna vardhamAnasvAmInI mahAkaruNAne ane emanA zAsanane jayajayakAra belAvI dIdho. bIjA divase savAre A mahAkAya saMghe karNAvatIthI AgaLa prayANa AdaryuM tyAre pAchaLa UbheluM rAjavIrvAda ane gurjarezravara sAraMgadeva sameta samasta nagarajananAM hRdayamAM bhagavAna jinendranA zAsananI addabhutatA aMkAI cUkI hatI. jhAMjhaNakumAre e sAne jANe vaza karI lIdhA hatA. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. mahepAdhyAya zrImadda yazovijayajI gaNi viracita viSayochAmAvatha (eka ajJAta kRtine TUMka paricaya) lekhaka : pUjya munirAja zrI yazovijayajI sattaramI sadInA uttarArdhamAM janmelA ane aDhAramI sadInA lagabhaga madhya bhAge divaMgata thaelA, padarzana vettA, nyAyavizArada, nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAje potAnA jIvana daramiyAna vividha viSayanA seMkaDo grantha saMskRta, prAkRta, rAjasthAnI ane gujarAtI-e cAre bhASAmAM racyA hatA. Ama chatAM atyAre to emanA graMtha atiparimita saMkhyAmAM upalabdha thAya che. teozrIne kALadharma pAme hajI pUrAM traNa varasane gALo paNa nathI vIye, chatAM emanI seMkaDo kRtio anupalabdha banI jAya e duHkhada tema ja rahasyamaya ghaTanA che. - jo ke haju ghaNA jaina jJAnabhaMDAre pUrI cokasAIthI jovAyA nathI. Aje hastapratieno vaparAza zramaNa saMghamAM pAMca TakA jeTalA paNa rahyo nathI. enA pariNAme jJAnabhaMDAre jovAnI tako kyAMthI UbhI thAya? Aje te hastaprationI lipi ukelavAnuM paNa duraha thatuM jAya che. eTale jyAre adhikRta vyaktionI najare aNakhojyA bhaMDAra jhINavaTathI tapAsAze tyAre, saMbhava che ke, bIjI thoDIghaNI kRtio prApta thayA vinA nahIM rahe. A sAlamAM ja thoDA vakhata pahelAM saurASTramAM jUnAgaDha zaheranA jJAnabhaMDAranI ja karatAM prApta thaelI eka nAnakaDI ane apUrNa chatAM atyAra sudhI aprApta tema ja ajJAta kRtine alpa paricaya karAvavA mATe A lekha lakhuM chuM. "zrI yazabhAratI jaina prakAzana samiti" nA prathama puSpa tarIke prasiddha thaelI mahopAdhyAyajIkRta paza tinI prastAvanAmAM mahopAdhyAyajIkRta upalabdha, anupalabdha, pUrNApUrNa granthonI je yAdi pragaTa karI che, emAM A kRtinI neMdha levAmAM AvI nathI. kAraNa ke adyAvadhi prApta 1. udAharaNa tarIke amadAvAdanA DelAnA upAzrayanA bhaMDAranuM nAma sUcavI zakAya. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha yAdIomAM ke granthamAM A granthane ullekha jovA malya nathI. AthI samajAya che ke eozrIe vividha kSetre avanavI keTalIye kRtionI racanA zarU karI haze, ane eka yA bIjA kAraNe te apUrNa rahI haze. emAM je kRti pitAnA prAraMbhanI jema ja pitAne anta jovAnuM sadbhAgya dharAvatI haze teNe pitAne anta je haze; ane evuM bhAgya na dharAvanArI ghaNI kRtio ema ne ema adhUrI ja rahI haze. upara sUcavyuM tema jUnAgaDhamAMthI maLI AvelI AvI ja eka alpapuNyaka kRtinuM nAma che-vinohastrAsadAvya. khuzanasIbInI vAta e che ke A kRti khuda upAdhyAyajInA pitAnA hastAkSaramAM ja lakhAyelI maLI AvI che. A kRtinI hastaprati, upara kahyuM tema, jUnAgaDha janasaMghanA jJAnabhaMDAranI che. pithI naM. 1050, ane prati naM. 388 che. A kRti zodhI kADhavAnuM saubhAgya munivara zrI dhuraMdharavijayajIne prApta thayuM che. teozrIe e kRti amadAvAda mArA parama AtmIya jana, pUjya AgamaprabhAkara munivara zrI puNyavijayajI mahArAjane mokalI, teozrIe tenI pheTesTeTa kopI mane mokalAvI. A pratinAM pAnAM pAMca che. pAMcamuM pAnuM aDadhuM lakhAyeluM che. emAM bIjA sane 65 kaleka pUro lakhAyA pachI AgaLanuM kAma paDatuM mukAyuM che. dareka pAnAmAM 15thI 18 paMktio che. lokenI racanA upajAti chaMdamAM karelI che. granthane viSaya caritra che. A caritra jagadguru zrImad vijayahIrasUrIzvarajI mahArAjanI pATe AvelA maharSi AcArya zrI vijyasihasUri mahArAjazrInuM che, jemAM zrI vijayadevasUrinI pATe AvelA hatA. A hastapratane bAhya paricaya je; have enuM AkhuM AMtara darzana karIe- jaina praNAlikA mujaba (prAya:) 990no maMgala aMka TapakAvI turata ja je nama: | lakhI, sakalabhaTTArakaziromaNi bhaTTAraka zrI 5 vijayadevasUrIzvarajI mahArAjane namaskAra . karyo che. pachI granthAraMbha karyo che. prathamanA traNeya lekanA prAraMbhamAM anukrame : (1) jevAraNAra, (2) je prakAra (3) ghevAramArAdhanAm ! A pramANe che bIjathI saMyojita zabdono prayoga karyo che. ahIMyA samajavA jevI bAbata e che ke, upAdhyAyajI bhagavaMtanI adyAvadhi prApta tamAma kRtio, pachI te svahastAkSarI hoya ke parahastAkSarI hoya, e sahunA prAraMbhamAM - mAtra AdinA eka ja lekanA prAraMbhamAM sarasvatI maMtranA bIjabhUta gaNAtA i bIjathI .. 1. aiMkArasArasmRtisaMpravRttairvRttaH suvRttaiH paTugItakIrtiH / - madaMtarAyavyayasAvadhAnaH zriye'stu zaMkhezvarapArzvanAthaH // 1 // 2. aindra prakAzaM kurutAM mamodyanmahArayAdeva sarasvatIyam / - sadAhitAnAM tanute hitaM yA, puMsAM pavitrA sakalAdhikAram // 2 // 3. aikAramArAdhayatAM janAnAM, yeSAM prasAdaH paramopakArI / / teSAM gurUNAM caraNAraviMda-rajaHparAM saMpadamAtanotu // 3 // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mu. zrI yaze vijayajI : vijayAdAsamahAkAvya 235 saMvalita ttendra jevA zabdanA prayoga jarUra karyAM che, paNa ekathI vadhu eTale ke e nahIM paNa traNeya AAka sudhI '' khIja sahita zabdaprayAga karyo hoya tevI A pahelI ja kRti jovA malI che. A prasaMge vAcakeAne e yAda ApavuM yogya thaI paDaze ke upAdhyAyajIe kAzImAM gaMgAnA taTe besIne sarasvatInuM je varadAna meLavyu', te siddhi sarasvatIdevInA je maMtrabIjane ja AbhArI hatI. ane pachI te! jANe enuM RNa cUkavavA haze ke bhakti pradarzita karavA kaheA, paNa e bIjane dareka graMthanA maMgalAcaraNanA Adi zleAkamAM gADhavIne teoe amara banAvI dIdhuM. ahIMyA cAthA AAkanI racanAmAM samAna kakSAnA yamaka prakAranI bhASAprayAgo karIne racanAkauzalyanuM dana karAvI, kartAe kAvyaracanA uparanu` peAtAnuM prabhutva khyAta kayuM" che. A rahyo te bleAkanA pUrvAdha nyUnAdhikAmyAM zazibhAnumadbhyAM, tAbhyAmubhAbhyAM kilakuNDalAbhyAM / tyAra bAda dazamA zrlAkamAM pAte jeezrInA caritranuM varNana karavAno prAraMbha kare che te vijayasi'sUrIzvarajI nAmanA ullekha kare che. pahele sa 102 leAkeA vaDe pUrNa karAye che. tyAM aMtamAM keTalAka zrloko vividha chaMdamAM ApI granthanu gaurava vadhAryu che. A saga jyAM pUro thAya che tyAM-vRtti zrIvijJannosTAle vijhayA,mahAjAvye prathamarza zI ema lakhIne A kAvya mahAkAvya che, ane ene vijaya zabdathI aMkita karyu che, ema sUcavyuM che. A pramANe kRtiparicaya pUrNa thAya che. geDIjI jaina upAzraya, muMbaI, vi. saM. 2024 1. sarasvatInI sAdhanA karI varadAna meLavyAnI vAta teozrIe peAte ja pAtAnI kRtiomAM jaNAvI che. 2. game te kAraNa banyuM haze, paNa ekAda ekRti apavAdarUpa evI paNa che, jenA prAraMbhamAM ' bIja saMvalita 'jerU'" nA prayAga nathI. 3. A kAvyanuM je nAmakaraNa jaNAya che te vinaya gacchanu sUcaka lAge che. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAlaya aMge thoDIka vicAraNuM lekhaka : zrI Do. vallabhadAsa neNasIbhAI mahetA | namo namo nAdrivAyaraH | keLavaNInI pradhAnatAnA cAlu jamAnAmAM jyAre keLavaNI lenArAnI saMkhyAmAM vadhAro thaI rahyo che te vakhate keLavaNunI pragatimAM baDigo ane vidyAlaye agatyano bhAga bhajave che. keLavaNIne vicAra karatI vakhate AvI jAtanAM vidyAlaye kevI rIte janasamAjane upayegI thaI paDe tema che, te vicAra karavAnuM khUba ja jarUrI che. kAraNa ke ApaNe komane madhyama ane sAdhAraNa sthitine moTe bhAge AvI saMsthA mAraphata ja keLavaNuM laI zake che. AvAM vidyAlayamAM rahIne vidyAthIe ochA kharce sArI rIte rahI zake te mATe vidyAlayanI jarUriyAta anivArya che. skUlanI-kaoNlejanI keLavaNImAM to phakta mAnasika tathA jarUra pUratI vyAvahArika keLavaNuM meLavI zakAya che, jyAre AvAM vidyAlayomAM zArIrika ane naitika tema ja dhArmika keLavaNI maLavAthI vidyAthIonI zaktiono vizeSa vikAsa thAya che. vidyArthIo sAthe rahI abhyAsa kare ane pitAnuM jIvana AvI saMsthAomAM pasAra kare temAM aneka jAtanA lAbha samAyelA che. teonI mAnasika keLavavA mATe zALAomAM ane kaeNlejomAM ghaNe ja TUMka samaya maLato hovAthI parIkSApUrato ja abhyAsakrama goThavavAmAM Ave che; jyAre vidyAlayamAM mAnasika uparAMta zArIrika tema ja dhArmika abhyAsane prabaMdha hoI AvI saMsthA vizeSa upayogI nIvaDe che. AvI jAtanAM vidyAlayeno heta have joIe te khAsa vicAravA lAyaka bAbata che. AvI saMsthAo mAraphata zikSaNa levAno mukhya uddeza dareka vidyArthInA cAritranA vikAsano hovo joIe--pachI bhale A mukhya hetunI sAthe bIjA nAnAmoTA hetuo saMkaLAyelA hoya. matalaba ke vidyArthI sevA, saMyama ane svAzrayanuM mahattva samajIne jIvanamAM ene apanAvI zake ane pitAnI jAta, kuTuMba tathA deza tarapha pitAnuM kartavya barobara rIte adA karI zake evI keLavaNuM ene maLavI joIe ane te phakta AvI saMsthAo mAraphata ja maLI zake che. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI DaoN. vallabhadAsa neNasIbhAI mahetA : vidyAlaya aMge thADIka vicAraNA 237 abhyAsanA uddeza zuM che ? vicAra-vinimaya ke carcA-vicAraNA AdithI jJAnane kasavuM ane pragaTa karavuM. mAtra pustako geAkhI javAthI kAMI vaLatuM nathI. AjanI keLavaNI mANasanA dilanA je bagADA kare che tene dUra karavA dhArmika abhyAsa Avazyaka che; te mATe AvAM vidyAlaye sthApavAmAM Ave che. vidyAlayanA eka hetu mANasanuM' vyaktitva khIlavavu e paNa che. sahanivAsa ane sahAdhyayananAM saMsmaraNe| mIThAM heAya che. temAM vidyAthI e vicAronI Apa-le kare che, Adarzo ghaDe che ane zuM khanavu' tenAM svapnA seve che. nizALamAM agara kaoNlejamAM tA phakta cAra ke pAMca kalAka sAthe rahI zake che, jyAre vidyAlayeAmAM cAvIsa kalAka bhegAM rahevAnu eTale ekabIjAne sArI rIte eLakhI zake ane sagaThana ane zista sAdhI zake. upara sUcavyuM te pramANe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAjanA vidyAthIe mATe eka AzIrvAda samAna saMsthA che. AjathI khAsaTha varSa pUrve sane 1906mAM guja rAta-kAThiyAvADanA ameA dasa khAra vidyAthIe jyAre kaoNlejanA abhyAsa mATe mukhaI gayelA tyAre tyAM zvetAMbara agara sthAnakavAsI kAI paNa eDiMga hastI dharAvatI na hatI, eTale ame bahu ja muzkelImAM mukAI gayelA. paNa sadbhAgye digaMbara sapradAyanI tAradeva upara AvelI hIrAcaMda gumAnajInI jaina beDiMgamAM thoDI jagyAe khAlI hatI eTale tyAMnA saMcAlaka zeTha mANekacaMda pAnAcaMdabhAIne amArI muzkelInI vAta kahI eTale temaNe ghaNI khuzIthI beDiMgamAM rahevAnI saMmati ApI. eTale ame judAM judAM zaherAnA vidyAthIe sAthe rahIne abhyAsa karI zakayA. e vakhate ucca kakSAnA abhyAsa karanAranI saMkhyA bahu alpa rahetI, chatAM ApaNI koI eDi``ganA abhAva amene bahu sAlatA hatA. uttarottara abhyAsIenI sakhyA vadhatA jatAM vidyArthI Ane ghaNI agavaDatA jaNAvA lAgI eTale saMvata 1971----sane 1915 mAM--jaina kAmanA sadbhAgye, pa. pU. prAtaHsmaraNIya dIdI AcAya vijayavallabhasUrijI mahArAja sAhebane evI preraNA thaI AvI ke je vyakti ane samAja zikSaNamAM agresara haze te badhI lAInAmAM agresara thaI zakaze. teezrInI A preraNA zrIsaMghe saharSa jhIlI lIdhI ane tene pUratI sahAya ApI pragatizIla khanAvI. A rIte A saMsthAe uttarottara pragati sAdhatAM tenI suvarNa jayaMtI UjavavA bhAgyazAlI thayelA chIe. A saMsthA dvArA ucca zikSaNa ane saskAra pAmelA sekaDA vidyAthIe bhArata ane paradezamAM judA judA sthaLe dhaMdhA ane nAkarI sAthe dharma ane sevAnA kSetre sArI suvAsa phelAvI rahyA che. cAlu jamAnAnI Arthika paristhitinA vicAra karatAM asahya moMghavArImAM ucca zikSaNanuM kharca madhyamavarganA mAnavIe kayAMthI karI zake tenA vicAra karatAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI upayeAgitAnA sAcA khyAla AvI zake che, khAsaTha varSa pahelAM ucca abhyAsamAM vArSika rU. 500 thI 600 jeTalu kharca thatu; jyAre atyAre rUA. 2000thI paNa vadhAre kharca Ave che. e vakhate madhyamavarganA vidyAthIne leAnarUpe eka ja saMsthA zrI dharamacaMda uDDayacaMda ejyukezana kuMDamAMthI te krU'DanA sa'cAlaka murabbI jIvaNacaMdabhAI (hAla muni zrI jinabhadravijayajI) jarUrapUratI sahAya karI vidyAthI ene abhyAsa karavAnI sArI evI anukULatA karI ApatA. hAla vidyA Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava graMtha layamAM ghaNAM TrasTa thavAthI teno lAbha ghaNA vidyAthIo laI rahyA che, ane potAnA hArdika AzIrvAda varasAvI rahyAM che. dezamAM keLavaNInI mAMga dinapratidina vadhatAM zrI mahAvIra vidyAlaye samayane pArakhI muMbaI uparAMta amadAvAda, pUnA, vaDodarA ane ANaMdamAM tenI zAkhAo zarU karI, ane teno lAbha na samAjanA vidyAthIo atyAre sArA pramANamAM laI rahyA che. zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM vidyAthIone dAkhala karavAnuM dhoraNa bahu UMcu hAI pharsTa kalAsa vidyArthIne sahelAIthI praveza maLI zake che, jyAre sekanDa kalAsa tathA ochA mArkasavALA vidyArthIone TrasTaauoNlaranI sagavaDathI je apUrva lAbha malI rahe che tethI teo potAnA kuTuMbane bojArUpa banyA vagara abhyAsa cAlu rAkhI zake che. AvI upayogI saMsthAne Arthika bhIMsa bhogavavI paDe te samAjanA mATe yogya na gaNAya eTale emAM abhyAsa pUre karIne dhaMdhAmAM joDAyelA bhAIo tathA baheno ene hamezAM yathAzakti Arthika sahAya Ape ane apAvavA mATe mahenata le to vidyAlayane baha sugamatA rahe. rabI zaheramAM Asa, sAyansa, komarsa, enajInIyarIMga ane DIplomA korsanI koleje hAI gujarAta-saurASTranA ghaNA vidyArthIone ahIMyA abhyAsa karavA AvavuM paDe che. eTale mAruM namra sUcana che ke vidyAlayanI eka zAkhA je morabImAM zarU karavAno vicAra rAkhavAmAM Ave te saurASTramAM A eka bahu sAruM kSetra che. vidyAlayamAM vidyArthIonI saMskAritA upara dhyAna apAtuM hovAthI temAM rahenAra vidyAthI vinayavaMta ane vivekI thaIne bahAra Ave che. ane atyAre vidyArthIvarganAM je adalane thaI rahyAM che temAMthI A vidyAthIo, dhArmika abhyAsa tema ja temane maLelA saMskArone kAraNe, alipta rahI zakyA che. zikSaNanA kAryane vega ApI jaina zAsanane DaMke jagatamAM pharakAvavo hoya te tamAruM dhana vidyAlaya jevI saMsthAne Ape. kAraNa ke vidyAdAna jevuM eke dAna nathI. pUjya valabhasUrijI mahArAje kahyuM che tema vidyAlaya jaina samAjanI zAna che, pravRttinI pArAzIzI che, zramanI siddhi che, ane AdarzanI imArata che. - aMtamAM vidyAlayanA Adya preraka sva. pU. A. vijayavallabhasUrijI mahArAjazrIne keTIzaH vaMdana sAthe zAsanadeva pratye prArthanA che ke A saMsthA sadA sarvadA pravRttimAna ane vikAsazIla che ane dezanI tathA samAjanI sevAmAM vizeSa sahAyabhUta he! morabItA. 3-1-68. dara ja jo Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vidyAlaya lekhaka zrI jayaMtabhAI ema. zAha vidyAlaya zabdane vicAra karatAMnI sAthe manamAM eka sarasvatInI upAsanA karavA mATenA Adarza sthAnane vidyA meLavavA mATenA manahara maMdirane-khyAla AvI jAya che. AvuM suMdara sthAna paNa jIvanamAM keTalAMka varSo mATe, koIkane ja, lAyakAta ane saMge vacce puNyane maLe che. AvA sthAnamAM rahela vidyArthI potAnuM ghaDatara kaI rIte kare to pitAnA jIvanane suMdara banAvavAnI sAthe bIjAne dAkhalArUpa banI zake? - vidyArthI jIvana vidyAnA arthe ja pasAra karavAnuM hoya che. A vidyA ja pachInAM varSomAM dhaMdhAkIya rIte tema ja Adarza jIvana gALavAmAM upayogI thAya che. je khare vakhate vidyA upArjana karI na hoya to koIkanA jIvanamAM sAMbhaLIe chIe ke na bha tethI Ave ne A rahI gayo! tethI ja vidyAnA arthe maLeluM vidyAthIjIvana vidyAthI nakAmI bAbatamAM veDaphI na nAkhe te khUba ja agatyanuM che. vidyArthIonA utkarSanI AvI ja keI suMdara bhAvanA ane lAgaNIne kAraNe AvAM vidyAlaya sthapAya che, ane samAja ene udAratApUrvaka nibhAve che. eTale AvI saMsthAone lAbha lenAra vidyAthIonuM hita sadhAya ane Arthika sahakAra ApanArAone saMtoSa thAya e rIte saMsthAne calAvavI e saMsthAnA kAryavAhakenI pharaja banI jAya che. - jyAre jaina vidyAlaye kahevAmAM Ave che tyAre jaina vidyAthI temAM mAtra dAkhala thAya teTaluM ja basa nathI; vaLI, temAM amuka aMze dharmakriyAo thAya e paNa pUratuM nathI. kharI vAta jIvanamAM dhArmika bhAvanA ane saMskAritA pragaTe ane dareka vidyArthI potAnA jIvanane pavitra, Adarza ane susaMskArI banAve e khUba ja agatyanuM che. dharma ane dharmanI bhAvanA ja mAnavIne duHkhanA samayamAM sahAre Ape che, ane sukha-sAhyabInA samayamAM chakI jata bacAve che. AvuM vidyAlaya ane tenuM maulika baMdhAraNa nIcenA pAyAthI ja ghaDAtuM hoya che - Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha (1) dharma-tyAM abhyAsa karatA vidyAthI dharmane ane dharmanI samajaNane meLavI pitAnA jIvananA caNatarane UMce lAvavA prayAsa karato hoya che. (2) mUlyonI samajaNu-sAcI vidyA-pachI bhale ne te kaMIka aMze vyAvahArika jJAna hoya ane te tenA jIvanamAM upayogI thavAnuM hoya-tene paNa niSThA ane samajaNapUrvaka upayoga karI mAnavajIvanane saphaLa banAvavuM ane jIvananAM mUlya samajavAM te paNa tene hetu hevo joIe. (3) samayane sadupayoga-vidyArthI jIvana, bhale te koIne javAbadArIbharyuM na lAgatuM hAya paNa kharI rIte te khUba ja javAbadArI bharyuM che. samajaNa ane sAvadhAnIpUrvaka kAmamAM ane abhyAsamAM lagAvele paLepaLane samaya keTalo badhe upayogI thaI paDe che, te te ApaNe ApaNI sAme ja joI zakIe chIe. Adarzo ane saMskAritA mATe bahAra zodha karavAnI jarUra nathI. preraNA mATe anyanA jIvanano dAkhalo levo paDe te ThIka che; bAkI kharI vAta to pitAnuM jIvana udAharaNarUpa bane e che. A vAtane vicAra AvatAMnI sAthe vidyAthI samayane daraga karatA aTakaze e svabhAvika che. matalaba ke samayanA sadupayegane khyAla vidyAthIne satata rahe joIe. (4) zista vidyArthI jIvananI zista-maryAdAonuM pAlana e paNa eTaluM ja agatyanuM che. emanuM jIvana saccaritrazIla banavAnI sAthe emane mAnasika ane zArIrika rIte paNa vikAsa thAya e vAtano khyAla rAkhe paNa jarUrI che. (5) svAzraya-svAzraya ane zrama taraphanI abhiruci jIvanaghaDataramAM bahu upayogI thaI paDe che. ApaNA dezanI prAcIna praNAlikA te evI hatI ke te vakhate Azrame hatA, jyAM RSimunio vidyAthInA ghaDataramAM khUba ja rasa letA ane vidyArthIone svAzraya ane zramane pATha bhaNAvatA. atyAre paNa yogya pheraphAro sAthe AnI eTalI ja jarUra che. AvA Adarza vidyArthIo ane AvA Adarza vidyAlayenI khoTa atyAre vadhAre varatAya che. AvAM vidyAlaye sAthe bhAvanA ane ucca Adarzo saMkaLAyela hoya ane tenA nAma sAthe tenA guNo paNa prakAze te evI saMsthA samAjanuM gaurava banI zake ane samAjane sahakAra meLavI zake. - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya eka Adarza vidyAlaya che. ane bhaviSyamAM e vadhAre ucca AdarzovALuM banIne ApaNI navI peDhIne vadhAre saMskArI ane vadhAre zaktizALI banAve, ane jaina samAjanI vadhu ne vadhu sevA bajAve e ja abhyarthanA Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjA ane gI lekhaka--zrI ratilAla dIpacaMda desAI veza vairAgIne ane kAyA kAmadevanI umara yauvananI ane AcaraNa sAdhu-saMtanuM ! samrATa te roja roja e bALagIne jue che ane acaraja pAme che. enuM mana koI rIte kabUla karatuM nathI ke AvI uMmare koI A bhekha laI zake ane ene nabhAvI zake. - taravaratuM yauvana che, suMdarahAmaNuM kAyA che, rAjakumAraneya jhAMkhe pADe evuM rUpa che ane devakumAra karatAMya caDI jAya evI kAMti che. sapramANu pAtaLiyuM zarIra, gaura varNa, brahmAe navarAze ghaDyo hoya e sarvAMgasuMdara deha, tejaratI AMkha, sauMdaryanA sAra samI nAsikA-zarIranuM ekaeka aMga jANe kaI devazilpIe jIva reDIne kaMDArelI ArasapratimA jevuM kAmaNagAruM che. ane zarIranI e samagra suzrIne tyAga-vairAgya-saMyamane aMcaLo DhAMkI rahyo che, chupAvI rahyo che. paNa saudarya te vaNabolyuM vazIkaraNa cheH saudaryanI AbhAne nIrakhe ane mAnavI enA tarapha na kheMcAya e na bane--lohacuMbakanI asarathI leha kyAM sudhI bacI zake? AvA sauMdaryane DhAMkavA bhale ne yogI prayatna kare, bhabhUta lagAve, bhagavA pahere, paNa chevaTe te "karma chipe nahIM bhabhUta lagAye" vALe ja ghATa thAya. kyAreka to vastro-AbhUSaNane zaNagAra kAyAnI kAMtine jhAMkhI pADIne pitAnI zobhA vadhAratAM hoya che--jenAra te zaNagArane jue ke zarIrane? eTale to yauvanamasta suMdara zarIrane megIne veza vadhAre saudaryajharatuM banAvI mUke che. AvA sauMdaryanI AbhAne vaza na thAya e kAM jegI ka paththara! samrATa te bhAre saMsArarasi jIva che. sauMdaryanuM pAna karatAM ene kyAreya tRpti thatI nathI. bhoga-vilAsa e ja ene AnaMda che. ane pitAnI jogavAsanAnAM pratibiMba ene comera dekhAya che. tyAga, vairAgya ane saMyamane te e jaIpha uMmaranA khela mAne che. jyAM jyAM yauvana tyAM tyAM vilAsa ane jyAM jyAM sauMdarya tyAM tyAM bhagavAsanA, e ja enI samajaNa che. enAthI judI vAta ene samajAtI nathI, yauvanathI chalakatuM sauMdarya 31 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsava-graMtha ane vairAgyathI prerAyele saMyama-e ene na banavA jevI vAta lAge che. temAMya A bALagIne A Akaro vairAgya te jANe enAthI barakhAsta ja thato na hato. e to ema ja mAnate hato ke AvuM kayAreya na banI zake, na banavuM joIe. ane chatAM nakkara satya najara sAme khaDuM hatuM : yegIne to na hato pitAnA thanaganatA yauvanane keI garva ke na hatuM anupama sauMdaryajharatI kAyAnuM kaI bhAna! prabhunA mArganA e pravAsIne mana kAyA e kevaLa mAyAnuM baMdhana hatuM-agara jo enI ALapaMpALa ane bhagavAsanAmAM sapaDAyA to. ane je rUpa-kurUpanI vitaraNIne tarI jaIne sauMdarya. lAlasAne pAra karI gayA to e ja kAyA AtmAnA kuMdanane vizuddha banAvanAnuM sAdhana bane ane A bALagIne te khapatuM hatuM AtmAnuM kuMdana. e kuMdanane Azaka banIne e kAyAnA sauMdaryanI Asaktine pAra karI gayA hata-zuM suMdara ane zuM asuMdara ! eka bAju sauMdaryane bhogI rAjA hato; sAme sauMdaryane udAsI yogI hatA. ane beya vacce bALapaNathI maitrI hatI : jogIne na jue te rAjA udAsa banI jate; rAjAne na maLe to yogIne ekAda paNa sAruM kAma karyAne avasara na maLyA jevuM lAgatuM. ane chatAM bannenAM sthAna sAva judAM hatAM: ekanuM sthAna rAjasiMhAsana upara hatuM; bIjAnuM sthAna dharatI upara hatuM, ane dharatInI mATImAM maLI jaIne-pitAnA ahaMne gALI nAkhIne-aMtarane khajavAnuM-sehane pragaTAvavAnuM-enuM jIvanavrata hatuM; e enuM tapa hatuM. samrATa te kyAreka becena banIne pitAnI rANIne kaheto paNa kharoH "joyA A jogInA raMga! ene A uMmare AvuM zuM sUjhayuM? kevI manahara sukumAra kAyAne e kevAM kevAM kaTa ApI rahyo che! AvI uMmara ane AvI kAyAmAM A saMyama mane te nAmumakina lAge che. keI paNa rIte ene A rAhathI pAchA vALavo ja joIe. tame kaMIka evI tarakIba zodhI kADhe; paNa e mATe pUrepUrI koziza karavA taiyAra chuM." - rANIe eTaluM ja kahyuM: "ema thAya to enA jevuM. mAruM dila paNa ene joIne becena banI jAya che." rAjA rAjAnI rIte vicAre che; gI yegInI rIte varte che. e benAM manano meLa maLe e kaI mArga dekhAtuM nathI, ane divaso ema ne ema vitatA jAya che. - ItihAsa kALane-traNase sADA traNa varSa pahelAna-ja A prasaMga che. ane e prasaMganAM pAtro paNa itihAsanA pAne noMdhAyelAM che. rAjA te bhAratavarSane bAdazAha jahAMgIra-lekavikhyAta akabara bAdazAhane uttarAdhikArI; rANuM te bAdazAha jahAMgIranI begama nUrajahAMna; ane bALayogI te zramaNa dharmanA tyAgamArganA sAdhaka muni siddhicaMdra. traNe ekabIjAthI khUba paricita che; ane chatAM yogI te e banethI dUra ne dUra ja ! samrATa akabara bhAre vicakSaNa rAjapuruSa hato. dharmasattAno Adara karyA vagara rAja sattA sthira na thaI zake ane TakI paNa na zake e vAta e barAbara jANato hato. eNe judA judA dharmonA guruone AmaMtrIne emanI sAthe dharmacarcA karavAnI prathA zarU karI. samrATa akabare jaina dharmanA guruone paNa khUba Adara Apyo hato. AcArya hIra Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratilAla dIpacaMda desAI: rAjA ane yogI 243 vijayasUrijInI sAdhutA ane vidvattAthI e khUba prabhAvita thaye hate. samrATe emanA kahevAthI potAnA sAmrAjyamAM ghaNA divase mATe amArinuM-jIvavadhanivAraNanuM-pravartana karyuM hatuM, ane jagadgurunI padavI ApIne zrI hIrasUrijInuM bahumAna karyuM hatuM. samrATa akabarane dharmasaMdeza saMbhaLAvanAra AvA zramamAM guru-ziSyanI eka belaDIe ghaNe prabhAva pADyo hato; e hatA upAdhyAya bhAnucaMdrajI ane emanA ziSya siddhicaMdrajI. siddhicaMdranuM rUpa jevuM manahara hatuM evI ja emanI buddhi tejasvI hatI. teo bahuzruta paMDita hovA uparAMta emanAmAM sarjakanI pratibhA hatI. kavi bANa ane emanA putra racela mahAkathA kAdaMbarI upara A guru-ziSya saraLa ane sarasa TIkA racI hatI. emanI prajJAnI camatkRti keIne paNa vaza karI le evI hatI. teo hRdayaMgama-sumadhura kavitA sahaja rIte banAvI zakatA ane emanI vANuM ane belavAnI chaTA paNa jANe emanI jIbhe sarasvatI devI birAjatAM hoya evI AkarSaka ane hRdayasparzI hatI. emaNe avadhAnanA 108 prayoganI siddhi meLavI hatI. ane A badhuM chatAM kIrtinI AkAMkSAne badale emanA aMtarane tIrthakaranA dharmane-tapa, tyAga, saMyama ane vairAgyane-raMga lAgyo hatA. A navayuvAna munivaranuM vyaktitva bAhya ane AMtara banne rIte prabhAvazALI hatuM. upAdhyAya bhAnucaMdrajIne avAranavAra rAjamahelamAM javAnuM thatuM. bAdazAha akabara emanA mukhe sUrya sahastranAmastotra sAMbhaLyA karatA hatA. samrATanI vinatithI upAdhyAyajIe pote ja e stotranI racanA karI hatI. A rIte A munivarane samrATa akabara sAthe paricaya thaye hatuMane tethI emane hAthe keTalAMka jIvadayA ane dharmanAM kAma paNa thayAM. bALasAdhu siddhicaMdrane ghaNI vAra kutUhala thatuM ke gurudeva vAre vAre rAjAne maLavA jAya che, te e rAjA ke haze, ene rAjamahela ke haze ? ane enI sAthe guru mahArAja kevI kevI vAta karatA haze? kyAreka e gurujIne e vAta pUchatA ane pitAne paNa keIka vakhata rAjAnI pAse laI javA kahetA. paNa gurUjI to bALaziSyane AvAM pralebhathI dUra ja rAkhavA mAgatA hatA, eTale teo siddhicaMdranI vAta kAne dharatA nahIM. rakhene enI kAcI uMmara upara rAjA-rajavADAnI mAhinI kAmaNa karI jAya ane AtmasAdhakanI gasAdhanA aDadhe raste ja aTakI paDe ane enuM mana cala-vicala banI jAya. AtmasAdhanAmAM AvatAM bhayasthAnane teo barAbara jANatA hatA. paNa eka divasa bALamuni siddhicaMdranI vinati bhAnucaMdrajIe mAnI lIdhI. emane ziSyanA hitanI ciMtA to hatI ja, paNa mana bhAMgI jAya eTalI hade emanI jijJAsA tarapha udAsInatA dAkhavavAnuM jokhama paNa teo samajatA hatA. lAgaNIne saMyama eka vAta che, ene dAbI devI e bIjI vAta che. emAM dabAvelI lAgaNImAM bamaNuM vegathI uchALo AvavAne saMbhava kharo. bhAnucaMdrajI siddhicaMdrajIne pitAnI sAthe rAjamahela laI gayA. samrATa akabara te e bALamunine ekITaze nIrakhI ja rahyo. tyAgamArganA upA sakamAM AvuM rUpa hoI zake athavA to A rUparUpane avatAra mAnavI saMyama-vairAgyanA mArgane musAphara bane e vAta enA mAnyAmAM ja na AvI. e te vArevAre bALamuni sAme joyA kare ane vicAryA kare ke kudarate kevuM rUpa ApyuM che. A rUpadhArI jIva Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 teA rAjadarakhAre ja zeAle. jANe khALayAgInu rUpa bAdazAhane kAmaNa karI rahyu.. pachI te mAdazAhe siddhicadranI sAthe vAta karI tA enI mIThI-madhura vANImAM ane enI tejasvI buddhimAM paNa saudajharatI kAyA jeTaluM ja vazIkaraNa raheluM lAgyu. bAdazAha te khALaceAgI upara ApharIna thaI gayA. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa-mahAtsava graMtha 66 guru-ziSya rAjamahelathI vidAya thatA hatA tyAre mAdazAhe bhAnucadrajIne kahyuM : A khAlamunine khUba bhaNAvajo. e khUba meATA pAMDita thaze ane peAtAnA gurunu` ane peAtAnuM nAma dIpAvaze ! ane je ilama bhaNavA hAya tenI vyavasthA kharAbara karI Apaze. ane, tamane jo mAra hAya teA, huM teA icchu` chuM' ke, mArA rAjakumArA ustAda pAse paDhAI kare che te vakhate tamArA A ziSya paNa emanI pAse bhaNavA bese." gurue mAdazAhanI vAta mAnya rAkhI. muni siddhica`drane tA bhAvatAM bheAjana maLyA jevu thayuM. ene AtmA teA nira'tara vidyA-upAsanAne ja jhaMkhyA karatA. bALayeAgInu' rUpa jotAM tA mAnavI chetarAI jatA ke kayAM AvuM adbhuta rUpa ane kayAM sAdhujIvananI kAra jIvanasAdhanA ! ghaNAne A vAtane meLa besatA na lAgatA. paNa je A bALamunine najIkathI samajavAnA ane enA aMtaramAM DokiyuM karavAnA avasara maLI jatA teA ene lAgatu` ke A nayana-manahara dehamAM jJAna ane cAritranI jha'khanA karatA kAI manamasta ceAgInA AtmA nivAsa karatA hatA. paNa eTalI jhINavaTathI jenArA keTalA ? rAjakumAro teA ustAdajI pAse manameAja mujaba bhaNatA, paNa muni siddhica'dra teA AvyA avasara kheAvA mAgatA na hatA. je kaMI vidyA meLavI zakAya ema hatuM te emaNe dila daIne meLavI lIdhI. temAMya phArasI bhASAnuM jJAna evuM sAruM meLavyuM ke e nAnA rAjakumArone kathAreka kayAreka phArasI bhASAnAM pustakAnA sAra samajAvatA. A adhyayana daramyAna khAlayeAgIne rAjakumAra salIma vagerene paricaya thayA. zahenazAhanI prasannatA te varasI hatI, paNa gurune ci'tA rahetI ke A meAtI kacAMya khATuM-Tikayu na nIvaDe; tyAgamAga nA pravAsI ziSya rakhe ne rAjasa'pakathI bhAgamAnA pathika na banI jAya, ane peAtAne ane jinazAsanane kheATa khamavAnA vakhata na Ave! paNa A metI jevuM camakadAra hatuM evuM ja AkhadAra nIvaDayuM. rAjakuTuMbanA paricaya siddhica'dranA saMyamane kazI hAni pahAMcADI na zakayo; UlaTuM AvI agniparIkSAthI gurune peAtAnu' gurupada caritArtha thayu' lAgyu.. e aMtaranA sa MtASa anubhavI rahyA. * samrATa akabarane svargavAsa thayA. salIma jahAMgIranuM nAma dhAraNa karI samrADha banyA. siddhicandrane enI sAthe akabara karatAMya gADha sneha khoMdhAyA hatA. yauvana jema pAMgaratuM gayuM tema muninuM sauMdaya ane pAMDitya paNa pAMgaratu' gayu.. enI sAthe vAtA karavAnuM jANe bAdazAhane vyasana paDI gayu hatu; nUrajahAM paNa A yuvAna sAdhu upara khuza hatI. muni siddhicandranI pichAna te varSoM jUnI hatI, paNa vilAsanA bhAgI rAjA muninA dilane pichAnI na zakayo! e munine jotA ane ene paLe paLe ema ja lAgyA karatuM Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratilAla dIpaca'4 desAI : rAjA ane yAgI A yauvanamAM A tyAga ! AvI sau jharatI sukumAra kAyAnuM AvuM damana ! kayAreka te juvAna jogI peAtAnI dhakathA saMbhaLAvIne vidAya thAya te pachI paNa bAdazAhane A vicAro ja satAvyA karatA. tyAgIne tyAga bhAgIne mana akaLa kAyaDA anI gayA hatAH pAMgaLA sIdhAM caDhANu kevI rIte caDI zake ? bAdazAha peAtAnA mananI vAta nUrajahAMne karatA. svarganI apsarA samI e nArIne paNa AvA jogInA Ave bhekha na samajAtA. ene paNa lAgyA karatuM ke siddhica`drane samajAvIne AvA dehadamanathI pAchA vALavA joIe. paNa e kAma karavuM kevI rIte ? na 245 jahAMgIra Akhare rAjA hatA. ene nyAya tA vakhaNAtA paNa enA svabhAva utAviLayA hatA : ene rIjhatAMya vAra na lAgatI ane khIjatAMya vAra na lAgatI. ane koI vicArane vadhu vakhata sudhI manamAM ne manamAM saMgharI rAkhavAnu' enu gajuM ja na hatuM': vicAra AvyA ke taDa ne phaDa enA nikAla ! chatAM siddhicaMdra mATenA vicAra eNe ghaNA vakhata sudhI manamAM saMgharI rAkhyA hatA. paNa eka divasa jANe enIya hada AvI gaI Aje siddhicandre khUba sarasa vAto karI hatI. bAdazAha ane begama banne khUba khuza hatAM. siddhicaMdrane paNa thayu` ke Aje mAtA zAradAnI mArA upara vadhu kRpA varasI. vAta pUrI thaI ane muni ravAnA thavA taiyAra thayA. bAdazAhe vicAryu : atyAre Avu' sarasa vAtAvaraNa che teA munine pAtAnA mananI vAta karI ja devI joI e. k emaNe munine kahyuM : " Aje te Ape kamAla karI! javAnI ATalI badhI zI utAvaLa che ? vAtanA Ave raga kayAreka ja jAme che. gheADI vAra rAkAI jAo." munie sahaja bhAve kahyu' : mAdazAha, vakhatanAM kAna vakhatasara thavAM joI e. amAre amArAM dharmAMkAryAnA amArA mananA mAlikane hiMsAma ApavAnA heAya che. ALasa karIe tA pharaja cUkI jaI e. emAMya amArA mArga te sayamane, e mATe jo sadA jAgrata na rahIe teA emAM khAmI AvatAM vAra na lAge. ApaNane maLavAnI kayAM navAI che ? pharI maLIzuM tyAre pharI vAta karIzuM. Aja tA have samaya thaI gayA che.'' bAdazAhane A navA anubhava hatA. muninA javAba sAMbhaLI e kaMIka AdhAta anubhavI rahyo : bAdazAha jevA khAdazAha khuza thaIne AvI mAmUlI mAgaNI kare, ene Ave! inakAra ! paNa Aje peAtAnI vAta karyA vagara ene japa vaLe ema na hatA. ane AkaLA thaIne vAta karavAmAM teA majA na hatI. eNe khAmeAzI pakaDIne kahyuM: " Aje gheADIka vAta karavAnu mana che. bhale ceADu' mADu' sahI.' muni bAdazAhanA manane na samajI zakayA, paNa e rAkAI gayA. paLavAra tA jahAMgIranuM mana sa`kAca anubhavI rahyuM: AvI vAta kevI rIte karavI ? paNa pachI eNe hasIne kahyuM: " bhalA, ApanI umra keTalI thaI ? > " pacIsa." munie kahyuM, paNa emane khAdazAhanA savAlano hetu na samajAya. " ATalI yuvAna uMMmaramAM Ave| tyAga ane sayama svIkAravAnI zI jarUra paDI ? e badhu' te ghaDapaNamAM zele ! atyAre te sukhabheAga-vilAsa e ja DAya. kudarate Apane Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvaNu -maheAtsava-2 tha kevA saudaya ane kevA yauvananI akSisa ApI che! A badhuM kaI A rIte gumAvI devAnu' na heAya. juvAnI jaze, pachI e pAchI AvavAnI nathI." bAdazAhe kahyuM. : kk munine bAdazAha akaLa lAgyA e Aje kevI kevI vAta karI rahyo hatA ! munie samajAvyuM: " zahenazAha, e teA jevI jenI pasaMdagI: koI ne bhAga game, kAI ne cAga game. chevaTe te badhI vAta mananI murAdanI ja heAya che. sAruM mana mAnavIne sArI banAve, naThAruM mana mAnavIne nArA banAve. ame amArA manane ghaDavA A bhekha dhAryuM che. emAM pachI nAnI uMmara zu' ane meATI u"mara zuM? jyAre jAgyA tyArathI savAra!' bAdazAhe peAtAnI vAta TUMkAmAM patAvatAM kahyuM : " ApanI AvI badhI vAtA nakAmI che. A rIte jIvAnIne veDaphI nAkhavI ane kAyAne karamAvI nAkhavI ene kAI atha nathI. vakhata vakhatanuM kAma kare ema uMmara u Mmaranu kAma kare. ApaNane te utAvaLa ghaNI hAya, paNa ethI kaI AMkhe jaladI pAkI jatA nathI! evuM ja A jiMdagInuM che. bhAganI umramAM yAga kevA ? bheAganA vakhate bhega zetre, yAganA vakhate ceAga ! mArI tA eka ja vAta che: ApanA A jega ane tyAgasayamane! A mA mane teA akALe AMkhe pakavavAnI murAda jeve nakAme lAge che. mATe e badhI jha'jhaTa cheDI dyo ane e ghaDInI jiMdagAnInI majA lUTI lyA. Apa ApanA joga tajIne amArI sAthe AvIne hamezAMne mATe raheA evI amArI manasA che. behiztanI parI jevI strI ane joI e teTalI daulata ApavAnu' ame Apane vacana ApIe chIe. Apane koI jAtanI takalIph nahA' AvavA daI e. jiMdagInI meja mANavAmAM hajI meADu' thayuM nathI." yuvAna muni vicArI rahyA : bAdazAha A zu' kahetA hatA? bAdazAhane Aje thayuM hatuM ? munie hasIne kahuM: "AmAM takalIphanA keAI savAla nathI. amArI sAdhanAmAM jo amane takalIphanA anubhava thatA haiAta te A yoganA tyAga karIne sa'sAranA sukhabhAgamAM paDatAM amane kANu rokavAnuM hatuM? paNa amane kAMI takalIpha che ja nahIM; UlaTu AmAM ja amane meAja che; pachI A yoganA tyAga karIne baMne rIte bhraSTa thavAnI zI jarUra ?" bAdazAhane je muzkela lAgatuM hatuM te A yuvAna ceAgIne sahaja lAgatuM hatu. paNa lIdhI vAtane paDatI mUkavAnI AvaData jahAMgIramAM na hatI. jANe chevaTanI AjJA ApatA haiAya ema eNe kahyuM: "ApanI vAta amane samajAtI nathI. Ape amArI vAta mAnavA taiyAra thavuM ja paDaze. ' huM ApanI vAta siddhicaMdra pAtAnI vAtamAM makkama hatA. emaNe eTalu' ja kahyuM : na mAnI zakAya evI che. Apane keAI atyAre yAgI banavAnuM kahe te ?" bAdazAha vizeSa AghAta anubhavI rahyoH mArI vAtanA Ave javAma! paNa e gama khAI gayA. eNe kahyuM : " acchA, acchA, Apa amArI vAtanA vicAra karajo. AnA phaisale ApaNe kAle karIzu.' ceAgI vidAya thayA. jANe emanu mana khelI rahyuM hatuM: AjanI vAta Aje kAlanI vAtanA vicAra kAle karIzu. aNInA cUkayA seA varSa jIve ! Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ratilAla dvIpa' desAI : rAjA ane cegI 247 yeAgI ceAgInI rIte vicAratA hatA; rAjA rAjAnI rIte vicAratA hatA; ane jANe AvatI kAle peAtAnA mananI vAtane sAcI karavA peAtAnI jAtane sajja karI rahyA hatA. bIje divase maLyA tyAre rAjAe pUchyuM : " kaheA cagI mahArAja, mArI vAtanA javAba ?" e Aja nizAmAM cakacUra hateA. " ceAgIe kahyu' : " javAba eka ja : ApanI vAta Apa pAchI khecI le ! '' rAjA uzkerAI gayA : " Apa eka bAdazAhanI vAtanA inkAra karI che ? " " AmAM ApanI vAtanA inakAranA nahIM paNa mananI vAtanA svIkAranA savAla che." rAjAthI na sahevAyu': " Ape amArI vAta mAnavI ja paDaze." yogIe kahyu :: " koI ne enA prANa ApavAnI AjJA Apa kevI rIte karI zakeA '' nUrajahAMe joyu ke vAta kheATI rIte mamate caDI rahI che. eNe ceAgIne samajAvavA kahyuM : " bhAganI uMmaramAM yAga e ji'dagIne anne rIte kharakhAda karavAnA rAhu che. atyAre Apa bAdazAha salAmatanI vAta mAnI lyeA; vakhata thaze tyAre yAgane mAge jatAM Apane kAI nahIM razake! A uMmaramAM sayama karavA zakaya nathI." munie kahyuM : " A jiMdagInA ze| bharase ? ane Apa pAte kayAM nathI jANatA ke alpanA rAjAe bharayuvAnImAM ja sayamanA mAga svIkAryAM hatA. uMmara nAnI hoya ke mATI, e keAI mahattvanI vAta nathI. mahattvanI vAta che mananI taiyArI. ane AvI taiyArI teA jeTalI nAnI uMmare thAya eTalI sArI, jethI bhAga-vilAsamAM samaya ane zakti kharakhAda thatAM aTake. Apa ApanI vAta jatI karo ane mane mArA ceAgasAdhanAnA mAge javA de. ApanI pAsethI tA UlaTuM mane mArI sAdhanAmAM madada maLavI ghaTe ! '" rAjA ane rANI ane samajI gayAM ke A te pAkuM gajavela che. chatAM rAjA peAtAnA mamatathI pAchA haThavA taiyAra na hatA; eNe gussAmAM eTaluM ja kahyuM : "amArA huMku*manA anAdara karavAnA ajAma teA samajo che ne ? " 66 " huM te! eTalu' ja samajuM chuM : mArA AtmAnI AjJAnuM ullaMghana karavAmAM je nukasAna che enA karatAM ApanA hukamane nahIM mAnavAmAM eNuM nukasAna che." yAgIe kahyuM. cAgI, tamAruM bhAvI tamane bhulAvI rahyuM lAge che!" rAjAe tiraskAramAM kahyuM. 66 rAjan mane AmAM mArI ceAgasAdhanAnI kasATI thatI lAge che. mArA deva-guru mane e kaseATImAM pAra utAre ! bAkI tA, Apane huM zI rIte rokI zaku? paNa eTaluM yAda rAkhajo ke ApanI AjJAmAM na mAruM bhaluM che, na Apatu ke na duniyAnuM bhaluM che ! " eka bAju rAjA hatA, khIjI khAju ceAgI hatA. keAI peAtAnI vAta jatI karavA taiyAra na hatA. rAjahaTha ane yAgIhaTha sAmasAmI TakarAtI hatI; enA taNakhA kAne nahIM dajhADe bhalA ! " ThIka tyAre, tamArI haThanA aMjAma leAgavavA taiyAra raheA !" ane rAjAe rAjahastIne tarata laI AvavA hukama karyAM. meAtanA avatAra jevA, madajharatA hAthI sAme khaDA che. nizeA karAvIne ene pAgala banAvavAmAM AvyA che. sAme zAMta-svastha yAgI UbhuM che. mAtanA ene Dara nathI. jIvananA Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya suvarNa mahotsavagraMtha ene moha nathI. ene Aje pitAne vega saphaLa thato lAge che. e pitAnA ISTadevanA raTanamAM lIna banI gayo che. enuM ramama eka ja AMtara nAdathI guMjI rahyuM che : arihaMta saraNe pavajAmi, siddha saraNuM pavajAmi, sAhu sarakhuM pavanajAmi, kevalapannaoN dha saraNe pavanajAmi. pahADa je hAthI chI keTA mArI rahyo che. rAjAjInI AjJA thAya eTalI ja vAra cheH yegInI manahara kAyA paLavAramAM dharatI sAthe roTale ! AvA te kaMIka mAnavIo metane ghATa UtarI gayA hatA! yegI paNa sAme khaDakanI jema aDaga banIne khaDe che. bAdazAhe joyuM ke enuM astra nakAmuM gayuM! ene naze kaMIka UtarI gayo hato ane enAmAM mANasAI jAgI UThI hatI. e jAgRtie ene mitra jevA gInI hatyAnA pAtakathI UgArI lIdho. chevaTe eNe garjanA karIne kahyuM : "gajarAjane pAchA laI jAo! ane gIrAja, sAMbhaLe, Apane amArA rAjyamAMthI AjathI dezanikAla karavAmAM Ave che. sAthe sAthe, eka ApanA guru bhAnu caMdrane mUkIne, ApanA dharmanA badhA sAdhuo-mumukSuone paNa dezanikAla karavAmAM Ave che." bhegI kasoTI pAra karyAne parama saMtoSa anubhavI rahyo. eNe kahyuM : "maMjUra!" ane siddhicaMdra bAdazAha jahAMgIranuM rAjya choDIne mAlapuramAM mAsuM rahyA. gharanA tyAgIne te saMsAra Akho ghara hatuM, pachI ciMtA zI hatI? manamAM eka ja duHkha hatuM ? jIvanadAtA gurune viyega thayuM hatuM. paNa e paNa gamArganA sAdhakanI eka kasoTI hatI. e pAra karIne sAdhanAnA suvarNane vadhu ujajvaLa karavuM rahyuM. upAdhyAya bhAnucaMdra paNa bhAre sAdhaka puruSa hatA. kALajAnI kera jevA ziSyane, pitAnA svajana jevA rAjAne ja hAthe, vagara vAMke sajA thaI hatI ane pitAne ene viyoga thaye hato, enuM dukha kaMI ochuM na hatuM. paNa saMsAranA raMgane e barAbara samajatA hatA. emane vizvAsa hato ke chevaTe satyane jaya thayA vagara nahIM rahe. e te mananA duHkha upara saMyamanuM DhAMkaNa DhAMkIne bAdazAha jahAMgIrane niyamita dharmavANuM saMbhaLiAvatA ja rahyA. ane eka divasa sAce ja, zahenazAha jahAMgIranuM aMtara jAgI UThayuM. te divase muni bhAnucaMdrane udAsa joIne bAdazAhe pUchayuM : "mahArAja, Apa Aje udAsa kema che?" bhAnucaMdrajIe kaze javAba na Ape; e mauna rahyA. jANe piote ja potAnA savAlane javAba ApatA hoya ema bAdazAhe lAgaNIpUrvaka kahyuM: "udAsInatA kema na hoya ? kalejA jevA ziSyane viyega kone na satAve? " | ane bAdazAha jahAMgIre yogIrAja siddhicaMdrane Adara-mAna sAthe pitAnA rAjyamAM teDI lAvavA tarata ja kAsadane ravAnA karyo. aMtarAyane aMta Avyo hato; duHsvapna dUra thayuM hatuM. 'rAjA ane yegI pharI pAchA dharmamitra banI rahyA! mAdalapura, amadAvAda-6; tA. 21-2-18 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________