Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dee jaa skee / '
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI jaina prAcIna sAhityoddhAra graMthAvali19 muM puSpa * mane A mI, mANekalAla cunIlAla zAha je pI.nAthA e sau. kamaLAbena mANekalAla cunIlAla zAha sIrIjha maNake ja che. ' che : " . . maharSi metAraja [ krAntAdazI bhagavAna mahAvIranA samapaNapradhAna yuganI vArtA ] : lekhaka : jayabhikhu : prakAzake sArAbhAI tavAba nAgajIbhUMdara paLe amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ sarvahakaka prakAzakane svAdhIna ] ki. aDhI rUpiyA ASADa, 1997 prakAzaka: sArAbhAI navAba : nAgajIbhUdaranI pALa amadAvAda. mudraka : maNilAla kalyANadAsa paTela, dhI sUryaprakAza prinTiMga presa, pAMcakuvA daravAjA bahAra, amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIyuta mANekalAla cunIlAla zAha je. pI. a. sau. kamaLA-hena mANekalAla cu. zAha
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zeTha mANekaklAla cunIlAla zAha je. pI. - tathA teozrInAM dharmapatnI a. sau. kamaLAbenanA karakamaLamAM prakAzaka
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana ^^^ ^ ^ ^ ww zrI jene prAcIna sAhityoddhAra granthAvalinA ogaNIzamAM puSpa tarIke ane zeTha mANekalAla cunIlAla zAha je. pI. tathA a. sau. zrImatI kamaLAbahena mANekalAla cunIlAla zAhanI sirIjhanA cothA maNakA tarIke prAtaHsmaraNIya zrI metAraja munivaranuM jIvanacaritra "maharSi metAraja" nA nAmathI navalakathAnA svarUpamAM janatA samakSa mUkavA huM prerAyo chuM. mArI granthAvalinA soLamA puSpa tarIke pUjya zrIdhUlibhadrajInA jIvana aMgenI navalakathA "kAmavijetA zrosthUlibhadra"nA nAmathI meM cAlu varSanA bIjA ja (bhAIbIjanA) divase je lekhaka pAse lakhAvIne rajU karI hatI, te ja lekhakanI kasAelI kalamathI lakhAelI A bIjI navalakathA huM mAtra sADA ATha mAsanA aMtaramAM prasiddha karI zakyo houM to tene yaza A navalakathAnA lekhakane tathA gUrjara grantharatna kAryAlayanA mAlike : bhAIzrI zaMbhulAla jagazIbhAI tathA zrIyuta goviMdalAla jagazIbhAInA suprayatnane AbhArI che. | mArA chellAM traNa varSanAM lagabhaga badhAM ja pustake jema meM zeTha mANekalAla cunIlAla zAha je. pI. tathA teozrInAM dharmapatnI. - a. sau. kamaLAbahena mANekalAla cunIlAla zAhane arpaNa karelAM che, " tema A pustaka paNa teozrI (daMpatI) ne ja arpaNa karavAmAM AvyuM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ane IcchuM chuM ke teozrI mArI A mAgaNane paNa svIkAra karaze ja. A graMthane sarvAga suMdara rIte lakhI ApavA mATe zrIyuta bAlAbhAI vIracaMda desAI (zrI. jyabhikhkha)ne, samayasara chApakAma karI ApavA mATe sUryaprakAza pri. presanA mAlika zrIyuta mULacaMdabhAI tri. paTela, citro tathA jekeTanI suMdara AkarSaka DIjhAIna banAvI ApavA mATe gujarAtanA suprasiddha citrakAra murabbI zrI ravizaMkara rAvaLane tathA jekeTa ane citro chApI ApavA mATe kumAra prinTarInA menejara mudraNakalAvizArada snehI zrI bacubhAI rAvatane paNa atre AbhAra mAnavAnI taka lauM chuM. sAbaramatI (amadAvAda) tA. 11--41 sArAbhAI navAba
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhakanuM nivedana ** sAMpradAyika vAtAvaraNanI vadhu vArtAo na lakhavAne aneka sajana mitrone Agraha chatAM, "kAmavijetA zrI yUlibhadra " pachI zrI sArAbhAI navAba dvArA A mArI eka anya navalakathA bahAra paDe che. Ama mitranA AgrahathI aLagA rahevAnuM kAraNa, eja che ke meM jaina dharmane kadI saMpradAya mAnya nathI, ne mane enAM tomAM komavAdanI kadI gaMdha AvI nathI. dharmanuM eka mAtra dhyeya-svabhAve pazutAnA pADozI banatA mANasane mAnavadharma zIkhavavAnuM che. e je dvArA thAya te dharma che, ane te kharekhara AdaraNIya che. jainadharme e hAMsala karI batAvyuM che. jainadharma vizALa dharma che, ne e vizALatAne darzAvavAno A. mArI be namra navalakathAono dAvo che. khuzI thavA jevI bInA che, ke e dAvAne aneka jaina temaja jainetara vAcakee prathama pustaka zrI dhUlibhadrane sAdhopAta vAMcIne potAno Teko Apyo che. ane e ja baLe A bIjI navalakathA sarjAI che. A navalakathAnA nAyaka maharSi metAraja zrI dhUlibhadranI jema suprasiddha puruSa nathI. itihAsane emane bahu ocha-nagaNya Teke che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ne samAjamAM ya "samatAguNanA daSTAMta sivAya emane vizeSa sthAna maLyuM nathI. ghaNuM ghaNuM graMthanA avalokana bAda emanA viSe thoDIghaNI lIMTIo ane ekAda be adhUrI sajajhAyo mAtra meLavI zakAI che. mane lAge che, ke chellA vakhatanI dharmajaDatAe e jIvanane banI zakayuM teTaluM gopavyuM haze, athavA anekAneka svasvamatapoSaka vAdavivAda upajAvI gauNa karI mUkyuM haze. mAre ane maharSi metArajane saMyoga aNadhAryo thayela che. peTa pUravAnI rojagArInI rojiMdI dhamAlamAM "svAdhyAya'ne sadA e cho avakAza maLyA karyo che. chatAM ya ekavAra ADAMavaLAM pAnAMo pheravatAM A zadra muni hAtha para AvI gayA. AvatAMnI sAthe ja eNe AkarSaNa karI lIdhuM. nAnuM zuM jIvana chatAM kevuM raMgaberaMgI ! kevuM tejasvI ! dharma, artha, kAma ne mokSaH cAre puruSArthane kevAM caritArtha karI jANyAM ! jANe mAnavInI rAjanI prArthanAonuM svama ! jeTalI jhaDapathI eNe AkarSaNa karyuM eTalI jhaDapathI ja eNe eka sAptAhika patra mATe dazeka aThavADiyAM cAle teTaluM vArtAsvarUpa laI lIdhuM. A pachI "sthUlibhadra' jagyuM, paNa ethI pelA zukamuninI vArtA AchI banavAne badale vadhu jIvana pAmatI gaI. kathAnAyakanuM jIvana to sAva alpa hatuM, paNa emAMthI navakrAntinAM aneka baLonuM darzana lAdhatuM cAlyuM. e zamuninI AsapAsa jIvatI vyaktionA vyaktitvanuM jAdu thayuM. sthAvAdanA parama pracAraka jJAtaputra mahAvIranI upadezadhArA kyAM kyAM ne kevI kevI rIte vahI hatI, tenuM eka saLaMga darzana prApta thayuM. ane e badhAmAMthI AjanA yugane mATe gurumaMtra samAna eka bodhapATha maLyo. je yugamAM mAnavI mAtrane mana samarpaNa bhAvanA-kaMI karI javAnI tamannA hoya che, e yuga ja mahAna hoI zake che. dravyalebha, sattAlobha ke kIrtibha karatAM mAnavI mAnavI mATe karavAmAM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahattA samajato hoya, tyAga e ja dharma hoya tyAre jagata navakrAntinAM darzana pAmI zake che. mane lAge che ke bhagavAna mahAvIra ne bhagavAna buddhane evo samarpaNabhAvanA pradhAna yuga hato. ane enuM ja kAraNa che, ke e yuge je ApyuM che, e Aje be hajAra varSa vItye hajI kaI ApI zakyuM nathI. A navalakathAne kALa ahiMsAnA parama upadezaka mahAna tapasvI jJAtaputra mahAvIranI yuvAnIne che. AmAM nAyaka metAraja che, chatAM enuM jIvana eTaluM svalpa meLavI zakAyuM che ke ghaNIvAra enuM nAyaka pada jhAMkhuM paDatuM jAya che. keTalIkavAra e anya pAtrAnI pITha pAchaLa paDI jAya che. chatAM ya badhe enA jIvanasUrano eka taMtu cAlyo Ave che, je vAtAvaraNane vikasAve che. nAyakanI A dazA che, jyAre nAyikAnuM te ThekANuM ja nathI. virUpA, zeThANa, devadattA, cellaNa, sulasA ! sahu sahunA vakhate sahu pramukhapada meLave che ne pachI lupta thaI jAya che. chatAM ya samarpaNanI dhArA vahAvatAM e svalpa te ya rasabharyA jIvanamAMthI mArA jevo eka AkhI navalakathA racI zakyo, e ochuM nathI. mane lAge che, emAM mArI kalamanI mahattAne badale e jIvana sAthe jaDAyelA rAkhavAnI pAtronI jIvanta abhutatA che. karmazara ne dharmazra rohiNeya, alabelI metarANuM virUpA, chela chabIlo mAtaMga, nRtyakuzaLa devadattA, prabala parAkramI magadhezvara ne buddhinidhAna mahAmaMtrI abhayaH A pAtro te keIkuzaLa zipIne hAthe kaMDorAvAne gyA che, ane sAco krAntidIpa peTAvanAra jJAtaputra mahAvIranA jJAnabala ne tabalapUrNa jIvanane te kaI saMjIvanI kalamane sparza karAvavAnI vAra che. paNa zekanI vAta e che ke saMpradAyajaDatAe A vAta koIne sUjhavA dIdhI nathI, koIne sUjhI che te sarjavAnI ene tamA nathI. ane enuM ja Aje pariNAma AvyuM che ke vivecaka sArA ke narasA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa saMpradAyane lagatA evA pustakane joI "rAtuM kapaDuM joI bheMsa bhaDake" ema bhaDakI UThe che. teo saMpradAyane nAme sArA pustakane paNa tucchakArIne avamAnatAnI TepalIne havAle kare che. mArI A navalakathAkArA jenene potAnI pUrva mahattAnuM bhAna thAya ne e mArge kaMI racanAtmaka prayatna seve; temaja jainetara vAcako Ane jarA pairyathI apanAve te mArA zramane saphaLa lekhIza. aMte yuddhakALanI modhavArTInA AvA kALamAM jaina samAjanA jANItA prAcInakaLAnA upAsaka zrI sArAbhAI navAbe je sAhasa kheDyuM che, te mATe temane AbhArI chuM. paTelano mADha mAdalapurA : elisabrIja amadAvAda tA. 11-7-45, ja yubhi khu?
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA 166 . 1 pUrva ke pazcima 3 15 jJAtaputrane caraNe 2 bhavanAM duHkhiyArAM 13 16 mohapAza 190 3 karmanI gata 17 raMgamAM bhaMga 221 18 premanI vedI para 4 parasRtikA 19 kALe AkAra 233 5 rehiNeya 20 keNuM sAcuM ? 242 6 ajaba puruSa 21 svargalokamAM 254 7 rAjavArtA 22 magadharAjane jAmAtA 2 67 8 hajAramAM eka 9 kIti ne kAMcana 23 jIvanazuddhi ra75 90 24 pANI pahelAM pALa 284 10 jagatanuM gheluM prANI 103 25 baMdhanamukti 11 magadhanAM mahArane 115 26 kALacakra 12 abhUtapUrva 128 27 sonIne za Sa ! 302 13 puNyapravAsa 133 28 arpaNa 309 14 hAthatALI 153 29 gu--ziSya zrI ravizaMkara rAvaLakRta traNa citro 291 298 31 6
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * 32 diSTa da la kti : 18 1 1 & dra nI * * % * + ' ('C', * ra ' : ")" che ;la 1 / paIII ' - : (paA - - : : * * * 8 - ra3 ) < maharSi metAraja citrakAra ravizaMkara rAvaLa
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma harSi metA raja
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ja che ja ' rajI karIne jI . rIte je : - che. pUrva ane pazcima" kumAra prinTarI * amadAvAda
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ne pazcima [1] thanagana vanamAM nAce vasaMtaDI haiyAnI ja mArI hale-khule." nhA. da. roja prAtaHkAle rAjagRhInI aizvarya bharI zerIomAM eka mITho svara saMbhaLAto. prabhAtanI maMda maMda pavana-Dero para savAra thaIne, janazanya vIthikAomAM thaIne vahete A madhura gIta-svara sUtelAM nara-nArIonI kAgAnIMdaramAM aura miThAza pUrata. dhIre dhIre svaccha thatA jatA AkAzanA AMgaNa para adbhuta citAra araNa, kumakumanAM chAMTaNAM chAMTIne vidAya levAnI taiyArI karate ke tarata A gIta-svara saMbhaLAte. dUra dUra AMbAvADiyAomAMthI vahyo Avate koyalane unmatta TahUkAra, thoDe dUra AvelAM vraja-geLAnAM ghammara valoNuM pheravatI gepakanyAonA mIThA kaMThasvaro, ane te badhAnI sAthe bhaLIne vahyo Avato A sUra apUrva svaramAdhurI dhAraNa karate. ane A sUra paNa kaMI ekale ja nahato vahete. tAlabaddha gharagharATano dhvani paNa sAthe sAthe Avato. pareDhiyAnI taMdrAmAM paDelA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 maharSi metAraja rasika janone vAdaLonA dhImA gaDagaDATa para savAra thaIne kaI parI TahUkatI cAlI jatI hoya evI kalpanA UgI AvatI. paNa kalpanAne upabhoga pUre thAya te pahelAM vaitAlikAnAM gAna AraMbhAtAM, devAlayano gaMbhIra ghaMTArava nidrAnI sAMkaLane chinnabhinna karI nAkhato, ane jarA moDAM jAgelAM purajano utAvaLe nityakarmamAM parovAtAM. zanI vIthikAomAM avara-javara vadhato ane acAnaka eka miThe. avAja saMbhaLAto. cheTAM raheje mAbApa !" peluM gIta baMdha thaI jatuM. gharaghara avAja vegavAna banate. hatArInI ! are A te cAMDAlaNI virUpA ! " keTakeTalA rasikajanonI bhAMgIne bhukko thaI gayelI manorama kalpanAno AmAM paDagho paDato hate. eno dhaNI rAjAjInA bagIcAne rakSaka ane A gAMDI Ama zerIovALI jIvana kAM bhare ?" pAsethI pasAra thatA purajano virUpAne I madhapUDe joIne mAkhIo gaNagaNavA lAge ema kaMI ne kaMI gaNagaNatA cAlyA jatA. - "pelo mAtaMga ja eno dhaNI ne ! alyA,e to pUro maMtravettA che. maMtravettA ! A rUpALInA dehada pUravA ghera beThA rAjAjInA bagIcAnI kerIo maMgAvata e jabaro che." " mUkane e vAta ! prabhAtanA paheramAM cAMDAlanI vAta kyAMthI kADhI ?" cAMDAla thayA eTale zuM ? zuM e kaMI mANasa nathI ?" "alyA e mANasavALo che koNa? koI zramaNane celo lAge che!" acAnaka pAchaLathI krodhabharyo garava saMbhaLAya.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ne pazcima 5 vAta karanArA pAchaLa jevA jAya che, to kaI bhUdevatA cAlyA AvatA dekhAyA. mAthA para havAmAM pharatI khAssI aDadhA gajanI zikhA, khabhA upara lAMbI yajJopavIta, kapALamAM moTuM tripuMDa ne hAthamAM 'pUjApAtra! emanA paganI cAkhaDIono khaDakhaDATa bhalabhalAnI taMdrA uDADI de tevo hato. vAto karanArA te bhayathI utAvaLA AgaLa vadhI gayA paNa pelA bhUdevatAno krodha ocho na thayo. krodha ThAlavavAnuM pAtra dUra thatAM emaNe virUpAne ja yogya pAtra samajI. are e cAMDAlaNa ! mahApAtakI, nIcavaNuM, dharmahInA; jarA kaI jatuM-AvatuM hoya e je te kharI ! Ama dhULa uDADe jAya che, paNa e dhULa amArA tarapha UDIne AvI rahI che, te te je ! dharmAdharmano vicAra to kara ! A bhava to bagADyo, parabhavano to vicAra kara !" khamAM mArA devatA ! pAye paDuM !" vALatI vALatI virUpA thaMbhI gaI ne jarA kaTAkSamAM bolI ! " tamAro dharma amara rahe ! paNa tamane dharmabhraSTa karyA, e gune mAro nathI mahArAja !" tyAre kono che ?" A adhama pavanano ja. Ama tema vahe amane ane tamane sarakhAM kare che. ene jarA zikSA karone ! " virUpA jarA TeLathI bolI. jemAM nIca! mArI mazkarI ?" bhUdevatAnuM trIjuM locana khUlI gayuM. emaNe krodhAgni varasAvatAM kahyuM: "Akhara kajAta te kajAta ! sAbuthI game teTalo dhuo, paNa kolaso kALo maTe? A kelasAne dhoLA karavA pele pAkhaMDI hAlI nIkaLyo che. eNe ja A badhAne phaTavyAM che. homa-havana, yajJa-yAga; pUjA-pATha badhA vaidika kriyAkAMDe para pANI pheravyuM. haLAhaLa kaLi Avyo "
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 maharSi metAraja . pelo pAkhaMDI?" baTaka bolI lAgatI virUpA ekadama bhaktinA AvegamAM AvI gaI. "tamAre mana pAkhaMDI, paNa amArA te tAraNahAra ! ama dukhiyAno belI! ama garIbono nAtha ! janama janamanI amArI hInatA emaNe dhoI nAkhI ! devatA, e amAre prabhu tamArI hInatA nivAre !" mahatpApaM, mahApAkhaMDa ! nIcane moDhe lagADavA ja khoTAM ! emanI sAthe te vAta hoya ! e to tADananAM adhikArI !" ane aneka zApa A cAMDAla jAta tarapha varasAvatA bhUdeva zAstranAM kura.mAno raTatA, kASTanI cAkhaDIo khakhaDAvatA AgaLa vadhyA. virUpA paNa eka maMda simata verI kAme lAgI. roja roja AvA AvA anekavidha anubhavone pAtra thanAra virUpA zuM kharekhara lakSa ApavA lAyaka vyakti hatI ? mAnavInAM carmacakSa ravAbhAvika rIte AkarSAya evI rUpasuMdara hatI ? virUpA hatI te jAtanI cAMDAla, vAne kaMIka ghanazyAma, paNa kudarate enA ghATamAM sUtuM sauMdarya mUkyuM hatuM. zAmaLI chatAM virUpA suMdara hatI. suMdaratA kaMI sapheda cAmaDImAM nathI TviI,. kAmadevanI kAmaThI zI enI dehalatAmAM aMge aMge mareDa bharyo hato. e cAlatI ane jANe nRtyane koI bhaMga racAto. enuM surekha nAka, meTI ne kALI AMkho, chaTAdAra zarIra rekhAo jenAranI AMkhone kheMcI rAkhatAM. goLa lADavA zA mukha para UMce-UtAvaLe bAMdhelo aMboDe enI mukhazrImAM anekagaNo vadhAro karato. chatAM ya e cAMDAla kuLanI hatI; je kuLane brahmAjIe pitAnA paga dvArA sarayuM, ane jemanA anuyAyIoe ene paga taLe kacarya; e hINuM-zudra kuLanuM saMtAna hatI. zAstrajJAna emanA mATe ziraccheda samAna hatuM ne hInatA e emano janmasaMskAra hato. evA kuLanI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ne pazcima 7 A strI hatI. virUpAno pati mAtaMga rAjagRhInA rAja-udyAnane rakhevALa hato, ne virUpA pote rAjagRhInI zerIo vALatI, svamAna ne svahakka jevA kaMIye siddhAMta A daMpatie jANyA nahotA, chatAM emanuM jIvana e siddhAMta para ja racAyeluM hatuM. virUpA?" "koNa bA?" zerIo vALatI virUpA zerIne eka cheDe AvelI havelI nIce AvI pahoMcI hatI. UMcI UMcI havelInA suMdara nakazIdAra gavAkSamAM eka suMdara strI UbhI hatI, avasthA to kaMIka virUpAthI moTI haze, paNa lAvaNya hajI ubharAI rahyuM hatuM. virUpA gavAkSa nIce UbhI rahI ne pite sAvaraNathI rAjamArga para pADelI bhAta tarapha jotAM bolIH bA, Ugate pahara azubha darzana ?" azubha darzana ?" bolatI gavAkSamAM UbhelI suMdarI ekadama nIce UtarI AvI. nisaraNI UtaratAM nupUree eka jANe navo ramajhamATe ja khaDe karI dIdho. havelInA bagIcAnI dIvAle AvIne A suMdarI UbhI rahI gaI rAtrI ane divasa ! pUrva ane pazcima ! zazI ane sUrya ! badhAne potapotAnuM anokhuM anokhuM rUpa che, ane rUpanI ekabIjAnI bhinnatAne lIdhe bhinnarUpa arUpa nathI TharatuM ! barAbara A be suMdarIo mATe temaja kahI zakAya. ekanA rUpamAM pUrvadizAnI miThAza hatI; bIjImAM pazcimanI madhuratA hatI. ekanA rUpamAM rAtrInI bhavyatA hatI, bInA rUpamAM divasano jhagamagATa hato. gavAkSathI UtarI AvanAra suMdarIe tAjuM snAna karyuM hatuM. kadalIla jevAM kamaLa avayavo para enI snigdhatA camakatI hatI;
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 maharSi metAraja eNe eka bahumUlya paTakuLa paheryuM hatuM ne AchuM AmAnI uttarIya oDhayuM hatuM. keDe moTI ratnajaDita mekhalA khUlatI hatI. kaMThamAM aneka jAtanI ratnAvalio puSTa thayelA vakSasthaLa upara hiloLA khAtI hatI. hAthe ane page zaNagArane keI anta nahoto. tAjI gUMthelI veNImAM caMpAnAM phUla gUMcyAM hatAM, ne seMtho siMdUrathI bharelo ane hIrAjaDita dAmaNathI suzobhita hatuM. ATaATalAM rUpa ane suzrI sAme UbhelI alaMkArahInA, ajJAtA virUpA kaI rIte hINu nahotI lAgatI. "sakhI surUpA !" nahIM, nahIM bA ! huM to cAMDAlaNI virUpA ! " alyA, tame te ghelAM lAge che ! roja jJAtaputranA upadezanI vAta kare che, ane hajI cAMDAla cAMDAla kUTA karo cho ! tamArAM lokonAM darzana azubha! tame leke apazukaniyALa ! AvI AvI vAto kyAre dUra karazo?" gavAkSathI UtarI Avela strIe nirAzAmAM hAtha pachADyA. e kaMkaNa paNa eka navuM kAvya saracha beThAM. "zeThANa bA, DAhyAM thaIne kema bhUle cho? emane upadeza e nathI ke ame amArI jAtane cAMDAla na kahIe ane brAhmaNa kahIe. emanuM to kahevuM evuM che ke cAMDAla kuLanI hInatA bhUlI jAo! hInatAM gaI eTale na koI UMcuM ke nIcuM ! sarve sarakhAM!" virUpAe gaMbhIra rIte javAba Apyo. savA lAkhanI vAta che, surUpA! to tane jouM chuM ne karmanI gatine yAda karuM chuM. alI sakhI.." juo pAchI sakhI ane surUpa kahevA mAMDyAM." virUpAe lADamAM ToLa karatAM kahyuM. "to e ja kahevAnI ! tArA dedAra sAmuM te ! alI,
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ne pazcima 9 have to te mogarAnI kaLInI jevI phUlIphAlI rahI che." zeThANIe virUpAnAM puSTa thayelAM avayavo upara eka UDatI najara nAkhatAM kahyuM. "bA, garIbanI mazkarI karaze mA ! mane te sAta pUrA thayA. tamane ?" "e ja. AThamo adhavA! paNa mAruM to zuM....." zeThANI bolatAM bolatAM thaMbhI gayAM. lajAmaNInA choDane sparza thatAM jema pAMkhaDIo saMkocAI jAya, ema emanuM mukha levAI gayuM. svara kaMIka bhAre thaI gayo. vedanA bharyA avAje AgaLa calAvyuM: "surUpA, mArA koThAmAM koI bhayaMkara lAvA rasa jevI garamI saksaDe che. e garamI bALakanA hADa-cAmane cUsI le che, ne janmatAMnI sAthe bALakanA prANa harI le che. pAMca pAMca vAra prasUti pIDA bhogavI, paNa mujha abhAgaNIne eke na AvyuM.." zeThANanA gaLAmAM DUmo Avyo. virUpAnI lIMbunI phADa jevI AMkhomAM paNa AMsu hatAM. zeThANIe jarA jIva zAnta thatAM kahyuM. "ane rUpA ! A mAruM cheluM ne chaThuM saMtAna che! cheluM eTalA mATe ke e je na javyuM te A akhuTa dhana-dolatane vArasadAra to bALa joIze ne ! ane e vArasadAra mATe zakanAM pagalAMno avAja AjathI mane saMbhaLAI rahyo che. eNe mArI UMgha harI lIdhI che. sudhAtRSA ochA karI nAMkhyAM che." senA-rUpAnA alaMkAro pAchaLa, maNi-muktAthI makyA deha pAchaLa dubhAI rahelA hRdayano ArtanAda virUpAnA dilane dhrujAvI rahyA. parigrahanI IcchA, enI amApa prApti ane ene potAnI pAchaLa potAnA ja kaIkane ApI javAnI mAyA mamatA keTakeTalAnAM jIvanane dhULa karatI haze ! keTakeTalAM zApa ne abhizApanA Dhaga racatI haze! keTakeTalAM pAkhaMDa ne pArAyaNa UbhAM karatI haze ! e vAta zeThANInA dila sivAya atyAre koI ' varNavI zake tema nahotuM. dardInI gata te dardI ja jANe! -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 maharSi metAraja - "bA, jarA bahAra Avazo ke" "tuM aMdara Avane !" virUpa daravAjo oLaMgI aMdara udyAnamAM gaI virUpAe. cAre tarapha ekavAra najara nAkhI lIdhI. e dhImethI bolI: bA, mane kevuM saMtAna thaze ? rUpALuM ke kadarUpuM!" mAtA banatI nArInA dilamAM svAbhAvika UThe evo A prazna hato. rUpALuM ! surUpA, jetI nathI ke tAruM lAvaNya kevuM che? tAruM saMtAna rUpasuMdara thaze, sAthe guNasuMdara paNa haze." zeThANI pitAnI sakhInA garbhastha saMtAnane AzIrvAda detAM hoya ema bolyAM. bA, kevuM rUpALuM ! tamArA saMtAna nyuM !" are, amArAM saMtAna karatAM ya sAruM ! surUpA, amArA saMtA nanAM rUpa-guNa to amArI kAmavAsanAo cUsI le che, A bhegopabhegA ja emanAM daivata ardha kare che." zeThANInA zabdomAM zrImaMta jIvananA eka aNajANyA aniSTa para dhanuSya TaMkAra hato. bA, ciDAzo nahi, kaI bhUlathI tamArA bALakane mArI gAdamAM mUkI de ne mArA bALakane tamArI godamAM mUke te, mAruM saMtAna tamArA saMtAna jevuM lAge?" are, pAgala thaI gaI lAge che ? atyArathI saMtAna pAchaLa AvI ghelI thaI jaIza, to pachI tAruM zuM thaze? "bA, ghelI thaI chuM, kaho te pAgala thaI chuM. paNa juo eka vAta kahuM ! virUpA vadhu najIka gaI, ne cAre tarapha keI jetuM nathI,enI khAtarI karI dhIrethI bolIH "bA, ApanuM bALaka mAruM ne mAruM tamAruM ! jevuM hoya tevuM mokalI Apajo ! bA, avinaya lAge to mApha karazo."
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ke pazcima 11 vvvvvvvvvvv zuM kahe che virUpA?" zeThANI kSaNabhara A zabdo sAcA mAnI zakyAM nahi ! varSonI abhilASAo ane divasa sudhI hADamAMsane khorAka khavarAvI garbhane UcheranAra, lagnajIvananI amulakhA dolata samA prathama saMtAnane kaI mAtA choDI zakI che! saMtAnane mATe prasutinI narakapIDAne svarganuM sukha mAnanArI kaI mAtA ATalI sahelAIthI Avo eka taraphI sodo pAra karI zake ! bA, huM bakatI nathI. tame mane sakhIpada ApyuM che. e sakhIpada UjaLuM karI batAvavAno niradhAra che. je huM ja huM bolatI houM te tetrIsa karoDa devatAnI mane ApyuM che " mAre saMsAra ujaLo karavA tArA saMsArane zA mATe khArapATa banAve che ! " "bIjI vAta huM nathI jANatI. sakhIdharma adA karavAnI amulakha paLa jIvanamAM bIjIvAra nathI AvatI ! saMtAnanI mAtA thavAnI paLa pharIvAra Avaze. huM gharaDI nathI thaI." paNa pelo mAtaMga tane kADhI nahIM mUke?" bhagavAnanuM nAma lo, bA ! ApaNu vAtamAM pustha zuM samaje ! e vahANavaTuM kheDe rAjasevA karI jANe ! saMsAranA vyavahAra to sadA strIe zobhAvyA che." virUpAnI jIbha para tyAganI vANI hatI. "ane bA, mAtaMga mane kADhI mUke e vAta bhUlecUke mAnazo mA ! keI bIjI Ave to kharI ! tamArI mAphaka roIne rAte kADhanArI huM nahi ! AvanArInA mAthe chANAM thApuM chANAM !" "nA, nA, virUpA ! e mArAthI nahi bane " nA ke hA, zeThANI bA, kazuMya bolavAnuM nathI. hA, eTaluM kahuM chuM ke ene khUba bhaNavaje, gaNAvajo ne bahAdura banAvajo !
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 maharSi tArAja mAre tyAM bicAro kyAM tamArAM jevAM lADa-pAna pAmavAno che?" ane A pachI banne suMdarIo keTalIeka vAra sudhI tArAmaitraka racIne UbhI rahI. strI ane puruSanAM tArAmaitraka saMsAre jANyAM che; paNa strI strI vaccenA tArAmaitranI miThAza hajI kuzaLa kavijanathI paNa avarNavI che. dilanuM audArya, haiyAnuM amI, mananI miThAza A badhAnuM emAM ghammaravaloNuM hatuM. sAgaranA sAgaranuM emAM maMthana hatuM. sUryadevatA pRthvInA pATale padhArI cUkyA hatA, bagIcAnAM kula khIlI UThavyAM hatAM, ne bhramaravRMda paNa guMjArava karavA AvI pahoMcyo hato. rAjagRhInAM UMcAM keTa-kAMgarA paNa senethI rasAI rahyAM hatAM. rAjamArga para kolAhala saMbhaLAyo. thoDIvAramAM rAjasevake jethI chaDI pokAratA saMbhaLAyA. rAjahAthI upara maNimuktA jaDelI aMbADImAM besIne mahArAjA biMbisAra bhagavAna buddhadevanA darzane jatA hatA. hAthIonA ghaMTArava ane ghoDAonA dAbalAe A baMne sakhIone jAgrata karI. virUpA zeThANInI rajA laI utAvaLe pagale paDakhenI zerImAM adazya thaI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanAM du:khiyArAM [2] gaMgA ane sona nadInAM nIra jyAMthI vaLAMka vaLatAM hatAM, e nagarane eka nirjana cheDe, tIra paranAM AMbAvADiyAM pAse; rAjagRhInA gaganacuMbI keTanI maryAdA jyAM pUrI thatI hatI tyAM, basoeka kUbAonI vasatI AvelI hatI. A kUbAomAM rAjagRhInA cAlo vasatA hatA. A cAMDAlono itihAsa AryAvartathI ya jUno hato. je veLA saMskRti ane sAmrAjya sthApavA mATe AryonAM ToLAM himAcala oLaMgI A tarapha AvyAM, tyAre dasyuonAM rAja hatAM. A dasyuone Aryoe anArya kahyAM, ane emane parAjita karI Arya sAmrAjya jamAvyuM. A Arya sAmrAjya pachI pitAne managamatI racanA karI. ekane sthApita hakka bIjA chInavI na zake, ekanI janmajAta moTAI kaI haNI na zake e mATe prajAnA bhAga pADyA. A bhAgalAmAM jeone bhAga aspRzyatA, hInatA AvI te zaka ! cAMDAla e zanI eka jAta ! A jAta mAthe gAmanagaranI gaMdakI dUra karavAnI pharaja ane e gaMdakI gAmamAM pAchI
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 maharSi metAraja na Ave e mATe enI pAse ja paDyA rahevAnI pharaja ! rAjamArga para jyAM bIjA uccavarganA loke cAlatA, tyAM A lokone cAlavAnI to zuM, khAre karavAnI ke ghUMkavAnI paNa manAI hatI ! gAmamAM mahAmArI, marakI ne bIjA rege phATI nIkaLatA to te A lekenuM AvI banatuM ! eka te emanI AsapAsa thara jamAvIne paDelI gaMdakI emanuM satyAnAza vALatI: jyAre bIjI tarapha Ucca varNanI joratalabI bAkInuM kAma pUruM karatI. chatAM ya kudaratanI kaI preraNuM haze ke A vastI ujajaDa na banatI. emane tyAM vArasadAranI tANa na paDatI. je bALaka mATe duniyA talasatI, te bALako emane tyAM Ubhare bharyA hatAM, jANe duniyAnA cho A bhAgamAM ja janmavAnuM vizeSa pasaMda karatA hatA. paNa ahIM janmanAranA bhAgyamAM janmatAnI sAthe aMdhAranAM ghara paDa vIMTaLAI vaLatAM. ahIMnA bALakanI tAkAta, tamannA ne teja A gaMdakImAM khAka thatAM. ane je khAka thavA na IcchatA teo bIjI jAtio sAme vere caDatA. A ja kubAone june ne jANIte vAsI rehaNIAne dAdo ! pUro paDachaMda ne jabare parAkramI nara ! gaMgAnAM ketaro te ene mana ramavAnAM gharane ghoDApura pANI taravAM to ene mana bALakanI ramata ! enI mUchonA vaLAMka ne AMkhonI lAlAza pAse bhalabhalA yoddhAo jhAMkhA paDatA lAge. A baLIAne eka dahADe ene pitAnuM kulakarma akAruM lAgyuM ne eNe hAnuM jIvana jIvavuM pasaMda karyuM. yoddhA tarIkenI ekeeka lAyakAta enAmAM hatI, ghoDesavArI, tIraMdAjI, paTAbAjI kaI vAte khAmI nahotI, paNa enuM kuLa enI AkAMkSAone ADe AvyuM. ghoDesavArIne badale ghoDAsaranI rakhavALI, chANa-vAzIdAnuM kAma soMpAyuM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanAM dukhiyArAM 15 vananA vAghanI sAme ghUghavATA lenArane A kAma game ? eNe nagaraddho na banAya te vanoddhA banavAnuM pasaMda karyuM. sarakhe sarakhA juvAnIAone laIne eNe gaMgAne pele tIra pitAnI pallI bAMdhI. corI, DAka ne lUMTa karI eNe pitAnuM nAnuM zuM sAmrAjya jamAvyuM. A pachI eka dahADo acAnaka zakomAM navo prakAza Avyo. zadra e paNa mAnava ! mAnavatAno e pUro adhikArI ! zAstra e bhaNI zake ! pavitra e thaI zake ! kriyAkAMDa e karI zake ! mokSamArga e meLavI zake ! UMcAM kRtya kare te Ucca ! nIca kRtya kare te nIca!. paNa varSothI aMdhakAramAM rahela zo sarva prathama A prakAza na jhIlI zakyA. emaNe pote ja prakAzane Avata khALavA potAnAM kamADa bhIDayA e kamADa bhIDanArAomAM mukhya AgevAna A rohiNIAno dAdo hato! eNe chaDecoka kahyuM ke zono samUlanAza karavA A kAvataruM yojAyuM che. meM dharmAcArya ne dharmaguruone tyAM jaI jaIne emanI lAMbI dADhIone sASTAMga daMDavata karIne pUchayuM che, ke bApajI, kayA bhavanA pApe ame aspRzya ! kayA ghera kRtyanA kAraNe ame, karmadharmane anadhikArI! ane teoe pitAnI rUperI dADhI paMpALatA paMpALatA nirAMte mane kahyuM che ke zakUlamAM janma e ja tamAruM pApa ! meM pUchayuM e pApa ghovAne kaI mArga ? temaNe kahyuM : keI mArga nathI? UMcavarNanI sevA karatAM A bhavapUre karo ! Avato bhava sAre Ave enI vAMchanA kare!eTale have tame koI rakhe A vAtamAM phasAtA. ApaNe ane e jUdA! be vacce janmanAM vera ! e bhedane, e verane jamInadosta karavA emane lUTo, mAro ! eka dahADe ApaNe ApaNuM rAjya jamAvI, koTakagarA khaDA karI AvuM ja karIzuM. rohiNIAnA dAdAnI A vAta keTalAkane vadhu paDatI lAgatI. nAnA moMe meTI vAta jevI bhAsatI; chatAM enuM bAhubaLa, enI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ paTAbAjIthI je parIcita hatA; teo jANatA hatA ne vizvAsa rAkhatA hatA ke je ene koI sAtha Ape te kaI gAmano rAjA sahelAithI banI zake tema hatuM. ane pachI to "samaratha nahIM deva gusAMI !" enI ja mahattAnAM kAvya, sAhitya ne zAstra racI zakAtabaLIo be bhAga pADI leta! paNa rahiNI dAdAnI A vAtathI virUpAno pati mAtaMga ne tene pADozI cheDA kUbAo judA paDatA. mAtaMganA kuLamAM bApadAdAnA vakhatathI amuka vidyAono vAraso vahyo Avato hato. kahevAtuM ke mAtaMganA keI bApadAdA Ucca varNane veza sajI zAstra bhaNI AvelA ane emaNe potAnA kuLamAM A zAstra UtAreluM. A zAstranAM sUkatothI e rotAM pIDAtAM bALakone sAjA karI zaktA, prasUtinI bhayaMkara pIDAmAM paDelI strInuM ADuM choDAvatA, keI ne lAgelI najara, keIne karaDelo sApa ke koIne vaLagele preta-pizAca paNa e kaMIka bolIne, kaMIka pANI ke vanaspati pAIne dUra karI zakatA. mAtaMga enI A lAyakAtane baLe rAjabagIcAno rakhevALa bane. bhAgyayoge mAtaMga virUpA jevI zIlavatI ne guNavatI strIne paraNuM lAvya. virUpA ane mAtaMganAM dvAra para sarva prathama prakAza jhIlAyo. vanavagaDAnAM vAsIo vacce rahIne rehiAne dAdo jyAre vAgha jevo krUra banato gayo, tyAre virUpA ne mAtaMga rAjagRhInI vasati vacce AThe pahora vasIne namra ne udAra banyAM. ThakarA prasAratuM gayuM. A prakAzanA Adi sarjakane te koIe joyA nahotA, paNa emanA anuyAyIo rAjagRhImAM AvatA, tyAre vahelA-moDA paNa A lokane lAbha maLato. emAM sahuthI vizeSa lAbha virUpAne sAMpa
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanAM dukhiyArAM 17 DaDyo hato. enA ciMtanazIla svabhAvane lIdhe e tattva jaladI prahaNa karI zakatI. te vAre ghaDIe kahetI sAcA prema mATe sAcI dayA joIe. sAcI dayA mATe sAco tyAga joIe. vanano vAgha ne rAphaDAnA bhorIMga paNa e rIte vaza karI zakAya." ane ene sAco prayoga eNe mAtaMga para ajamAvyo hato. maMtravettA mAtaMgane pitAne vArasa ke uttarAdhikArIne ApI javAnI khUba ciMtA rahetI. virUpA sAthe saMsAra mAMDyAne varSo vItyAM, paNa saMtAna prApti thaI nahotI. ane vaLI mAtaMganuM ghara kaMI daridrInuM ghara nahotuM. mahArAjA bibisAra ane rAjakuLanA enA para cAra hAtha hatA. dravya te moM mAgyuM maLatuM. mAtaMga kalAvaMta mayura hatuM. ene ekalAne joIne ja UMca-nIcanI kalpanAo manamAMthI sarI jatI. Avo mAtaMga paNa virUpAne vazavata hato. eNe kadI niHsaMtAna virUpAne potAnA mananI IcchA jAhera karI dubhavI nahotI. paNa tyAM to e IcchA kudarate pAra pADI. mAtaMga hamaNAM khUba rAjI rahetuM. Aje paNa rAjabAgamAMthI UtarelAM aneka phaLaphUla laIne e vahela-vahele ghera AvyuM hatuM. virUpAne gharamAM na joI e ozarImAM ja beThe beThe phUla gUMthavA lAgyo. rAjagRhInI TUMkI TUMkI zerIo vaTAvatI virUpA jarA moDI ghera pahoMcI ne bahAra ozarImAM ja suMDala-sAvaraNe mUkI sIdhI gharamAM cAlI gaI. thoDIvAramAM gharamAMthI dhUmADo AvavA lAgyo. virUpA cUlAmAM Idhana nAkhatI hatI. - "hAza, have te rAha joIne thAkyo! mArA be rUpALI pILI dhamarakha jevI kerIo laTakI rahI che ne A je te kharI ! lIMbaDIe kevI pAkI gala jevI lIMboLIo jhumI rahI che, ne A ma-2
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 maharSi metAraja phUla te je! enI bahAra te nIrakha !" ozarImAM beThebeTho phUlamALA gUMthata mAtaMga kaTAkSamAM bolya. virUpA kAma karavAnA bahAne ADuM meM rAkhI badhuM sAMbhaLI rahI hatI. e dhIrethI bolI : " alyA, gAMDe na thaI jato." viruDI, kharekharaH have te vAra lAgaze te gAMDe ja thaI jaIza. ane vaLI Aje eka vAta sAMbhaLI ethI te mana ghaNuM UMcuM thaI gayuM." mAtaMge aDadhI gUMthelI phUlamALA nIce mUkatAM lAMbe niHzvAsa nAkhyo. patine udAsa joI virUpA ekadama deDI AvI. zAthI mana UMcuM thayuM che?" "mAe dIkarAne ve." "he, A tuM zuM kahe che?" virUpAnA dilamAM phALa paDI. ene lAgyuM ke savAramAM dhanada zeThanAM patnI sAthe thayelI vAtacIta mAtaMga jANe gaye lAge che. enA meM para ratAza tarI AvI. enuM pArevA zuM bhoLuM dila utAvaLe dhaDakavA lAgyuM. paNa eka kSaNamAM sAvadha thaI gaI mAtaMga navI khabara ApavAnA harSAvezamAM AgaLa belatA hatA. viru, tane jANIne Azcarya thaze ke eka mAtA pitAnA putrane bali ApavA vecyo, ane te paNa thoDIghaNuM sonAmahere mATe !" sonAmahoro lIdhI ?" virUpAne have khAtarI thaI gaI ke vAtanuM lakSa bIjuM ja hatuM. hA hA, senAmahore lIdhI." pachI zuM thayuM?"
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavanAM duHkhiyArAM 19 "zuM thAya ? ene bhoga devAvAno hato. hato brAhmaNane dIkara, nAma amara. paNa bhalA bALakane keIe namaskAra maMtra zIkhavelo." navakAra maMtra ke ? alyA, enI pAse te tArA badhA maMtra pANI bhare hoke ! " bahu paMDitA kharIne, eTale tuM badhuM jANe! e badhA ya ApaNuM to riddhi ! ema kUTuM na bolIe." "hAM hAM, alyA pachI thayuM zuM? " virUpA mAtaMganA ThelatI zraddhAvALA dilane pichAnatI hatI. eNe vAta badalI nAkhI. thAya zuM? rAjAjI citrazALA caNAvatA hatA. kaI rIte daravAje Ubho na thAya ! Akhare keIe kahyuM ke emAM batrIsa lakSaNe bALa homa ! rAjAnA sevake e to DhaDhere piTA, ane mAgI sonAmahora ApI chokarAne zedhI lAvyA. zuM chokarAnuM rUpa, zI enI kAnti! pahelAM te chUTavA eNe ghaNAM phAMphAM mAya; paNa yamarAjanA hAthamAMthI chUTAya to e lokonA hAthamAMthI chUTAya ! bALakane keIe navakAra maMtra zIkhavelo. Akhare e maMtrane eNe jApa karyo. e jApa sAMbhaLI eka camatkAra thaye. badhA thaMbhI gayA. bALakane mukta karyo. bALaka to bicAre muniveza grahI cAlyo gayo." "dhanya, dhanya! anekazaH namaskAra hajo e maMtrane " ane aneka vAra namaskAra hajo A bairIonI jAtane, jene piTanI olAda katala karavA ApatAM zarama na AvI. ane vaLI e te kahetI hatI ke AmAM to dharama samAyo che. bALakane svarga maLaze! are, katalamAM te, hatyAmAM te dharama kyAM bhALe ?" besa, besa, DAhyA ! vaLI be varSa pahelAM tuM ja vAta nahato lAvyo ke mA-zaktine sAta chagAla caDhAvIe to sAta dIkarA thAya.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 maharSi mahArAja ane meM ja tane udhaDa nahote lIdhe. alyA, badhI strIone tame sarakhI zI rIte mAnI ?" sarakhI nahi te bIjuM zuM ? jevI e tevI tuM, jevI tuM tevI tArI mA !" mAtaMga virUpAne lakSa karI pelA bALakanI mAtA para upajele gusso ThAlavato hate. je je alyA, mArI mAnuM nAma lIdhuM che te. saLagatuM chANuM ja mArIza." be ghaDI pahelAM premathI vAta karatAM dhaNIdhaNiyANa laDI paDyAM. bannee ekabIjAnI sAtasAta peDhIo yAda karI bhalI-bUrI AcanAo karI. A vAtano aMta kyAre Avata enI kaI sImA dekhAtI nahatI. Akhare virUpA raDI paDI. ane virUpAnA suMdara lapradeza parathI saratAM AMsuoe A premakalahane mIThe banAvI dIdhA.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamanI gata [3] grISma tunI eka sAMja paDatI hatI. AkhA divasano ne vAyu atyAre kaMIka ThaMDo paDyo hato. divasabhara tapelAM puSpo have dhIre dhIre sugaMdha prasAravA mAMDyAM hatAM. zekI nAkhe evA tApathI bacavA mALAmAM lapAI gayelAM paMkhIo saMdhyAgAna gAtAM AkAzamAM Amatema UDI rahyA hatAM. aMtaHpuranA UMDA AvAsamAM Akho madhyAhna pUrAI rahelI rAjaramaNIo AsAyeza levA havelInA jharUkhAmAM AvI hatI, ne pALelAM paMkhI paNa AMgaNAmAM laTAra mArI rahyAM hatAM. rAjabAganA hejamAM DIvAramAM rAjaramaNIo nahAvA ne jalakrIDA karavA UtarI paDI. nirbhaya ekAnta, ThaMDu hima jevuM pANI ne saMdhyAno manorama samaya ! ramaNIrvAda lAja-zarama choDIne jaLakrIDA karavA lAgyuM. sphaTikazA jaLamAM chabachabiyA karatA emanA rUpabhaya aMgapratyaMga, vAre vAre raNajhaNATa macAvatAM hAthanAM kaMkaNe ane pANInA paTa para bichAI gayelA emanA lAMbA kezakalApa, adbhuta citArAnI kalpanAne paNa nisteja banAvI nAkhe tevuM ramaNIya drazya khaDuM karatAM hatAM.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 mahaSi metAraja rAjabhojana mATe phaLaphUla vINa mAtaMga Aje ahIM kedI banyo hato. rAjabAganA mukhyadvAra para A rAjaramaNIo snAna karI pAchI na phare tyAM sudhI ene ceka karavAnI hatI. grISmanI saMdhyA khIlI ne karamAI rAjagRhInA devamaMdiramAM AratI utAravAnI taiyArIo thaI te ya A ramaNIo potAnI kriIDAmAM mazagUla hatI. Akhare rAjamahelanI nAbate gagaDI. nagAre ghAva paDyo ne rAjAjIne mahelamAM padhAravAne vakhata thaye. rAjaramaNuone bhAna AvyuM ke are, veLA vItI gaI. utAvaLe utAvaLe jema AvyAM tema paTakuLa vIMTIne te vidAya thaI. daravAje cokI para Ubhele mAtaMga A rUparAzIne jate nihALavA jarA ya na lobhAyo. e kaI jogI jatinI beparavAIthI khaDo hato. ramaNIrvAda adazya thayuM ke mAtaMga gharabhaNuM vaLI nIkaLyo. Aja rAte ene agatyanA kAme gaMgAne pele pAra rohiNIone dAdAne maLavA javAnuM nimaMtraNa hatuM. bhalA, e gAma-dAdAnA nimaMtraNane kaNa ThelI zake? temAM ya jyAre zaka kuLonI bhinna bhinna nAtenA AgevAnone teDyA hoya tyAre to ghera kema rahevAya ! virUpAe bhojana taiyAra rAkhyuM hatuM, paNa Aja mAtaMgane ekalA jamavA besavAnuM hatuM. eka to grISma divasa ane emAM garbhavatI! eTale Aje hameza karatAM e vizeSa becena hatI. chatAM becenI batAvI mAtaMgane jato rokavAnI tenI IcchA nahotI. mIThI mazkarIo karatAM karatAM mAtaMge jamI lIdhuM, ane jhaTa lAThI khabhe mUkI. "vIru, kadAca rAtre AvuM paNa, ane na paNa AvuM! paMcanA AgevAne maLavAnA che, eTale rAta nIkaLI paNa jAya !" sAruM, vahelA Avajo !"
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI gata 23 mAtaMga meTA jeDA paherI bahAra nIkaLyo ! thoDe dUra pahoMye nahi hoya, ne virUpAe dhIme bUma pADI ene belA. mAtaMga pAcho pharyo. virUpAe zikhAmaNa ApatA kahyuM rahiNIAnA dAdA sAthe kaMI caDabhaDa karIza mA! e bhale game te kahe. ApaNane rUce te mAnavuM, nahi te cUpacApa besI rahevuM. evA sAthe bAkarI bAMdhavI mArI nahi. mane to lAge che ke, e ema kahevAno haze ke A zramaNane upadeza keIe sAMbhaLavo nahi. e hamaNAM zrAvastI ane e tarapha jaI Avyo che, ne tAraNahAra prabhu jJAtaputranAM darzana karI Avyo che. kahe che, ke baDe jAdugara che. jatAMnI sAthe meralInI sAme sarpa Dole tevI sthiti thaI jAya che. manamAM na rahe abhimAna ke bAkI na rahe koI jAtanI baLatarA ! e to bicAro emane joI cha3% ja thaI gayo che. eTale e kahe che ke je ApaNe e jAdugaranuM sAMbhaLIe te pachI A karma karavAM game ja nahi ! ane vaLI e tyAMnA keTalAka paMDitane paNa maLyo. e badhAe ene samajAvyuM ke jo e moTe patitoddhAraka hoya te A enA paMthamAMthI chUTAM paDelAM potAnAM dIkarI-jamAIne samajAve, potAnA prathama ziSya gozALane samajAve ! " have basa, lAMbI vAta TUMkI karane! emAM e zuM kare ? sUraja Uge ne cAmAcIDiyAM phaphaDATa kare temAM sUrajane zA de! evI vAto nahi cAle. je sApha sApha kahuM chuM ke huM kaI rohiNIAnA dAdAthI Darato nathI. mArA bAvaDAnuM baLa tuM kyAM jANe ! eka hAthe evA cArane laDAvI dauM!" A avAjamAM strInI zikhAmaNathI ghavAyelA puruSatvane vijayaTaMkAra hate. bahu moTo laDavaiyo na joyo hoya to!" virUpAe eka evI bhAvabhegI karI ke mAtaMga TharI gaye. e hasIne cAlI nIkaLyA. e
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 maharSi metAraja vicAra hato ke mArI lAThImAM mANasane harAvavAnI vizeSa zakti haze, ke virUpAnI AMkhamAM ? AMbAvADiyuM vaTAvI, gaDhanI rAMge rAMge thaI mAtaMga nagaranA smazAna pAse Avyo tyAre rAtrI pUrI jAmI gaI hatI. grISma RtunuM svaccha AkAza tAraliyAothI dIpI rahyuM hatuM. tamarAMono avAja ane ziyALIAonI lArI sivAya bIjo kaI avAja saMbhaLAte nahi. smazAnamAM tAjI bujhAelI citAomAMthI kadI kadI bhaDakA nIkaLatA hatA. thoDe dUra gaMgAnAM nIra cUpacApa vahe jatAM hatAM. AkAzanA tArAo potAnAM nAnAM tejasvI mukha gaMgAnA jaLa-arisAmAM nihALI rahyA hatA. mAta ga rAjamArga kApato hoya teTalI nirbhayatA ne cakkasAipUrvaka paMtha kApI rahyo hato. alabatta, ene e vAtanI pUrI jANa hatI ke A pradezamAM moTA phaNIdhara uparAMta vAghavaru paNa phare che, paNa ene potAnI lADI upara ane kamara para rahelA jhera pAyelA charA para atyaMta vizvAsa hate. gaMgAne tIre AvatAM mAtaMga kSaNabhara rAtrInuM bharapUra saundarya jevA thaM. ene hajI thoDuM AgaLa vadhavAnuM hatuM, kAraNake pallImAM javA mATe hoDIo thoDe dUra bAMdhelI hatI. AkAzanA tArAo jhAMkho prakAza badhe verI rahyA hatA. A prakAzamAM mAtaMganI AMkhoe smazAnathI thoDe dUra UbhelI eka vyakti nirakhI. e vyakti zAnta UbhI hatI. mAtaMganA manamAM kaMI kaMI kalpanAo UbharAI AvI. eNe jorathI eka khAre khAdho, jamIna para lAThI ThekI. paNa nistabdha! pelI vyakti to pASANanI pratimA mAphaka khaDI hatI. pIcho pakaDavA preta-pizAca te A rUpa dharIne nahIM AvyuM hoya? mAtaMgane nirNaya karyA vagara cena paDe tema nahotuM. e rastA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI gata 25 parathI ja ene pasAra thavAnuM hatuM. eNe kamara paranA charAne baMdha DhIla karyo, hAthamAM lAThI majabUta pakaDI ne manamAM maMtra japatA japata AgaLa vadhyo. chatAM ya pelI vyakti te pratimAzI khaDI hatI. na halana ke na calana ! mAtaMga lagabhaga najIka AvI gayo hato. cAlavAnI sAdI gati cheDI have e ekaeka kadama uThAvIne cAlato hato. paNa A zuM! pelI vyakti te jevI ne tevI zAnta ja paDI hatI. nijIva, nibaMdha, nicetana, saMsAranA koI paNa vAtAvaraNathI para ! mAtaMga eka hAtha charA para ne bIjo hAtha lAThI para makkama rAkhI AgaLa vadhyo. rakhene najIka jatAM UchaLIne A preta keTe bAjhe te ! beeka kadamanuM cheTuM rahyuM, ane tArAnA prakAzamAM jovA TevAyelI enI AMkhoe tarata nirNaya karI lIdhuM ke A vyakti kaI preta-pizAca nahIM paNa kAyotsargamAM UbhelA keI munirAja che. | munirAjanA veze keI dhUrta kAM na hoya? koI meluM tattva kema na hoya? paNa enI zaMkA kSaNavAramAM dUra thaI gaI catura mAtaMgane parakhI letAM vAra na lAgI ke A munirAja te ja pelo bALakumAra amara. citrazALAnA pAyAmAM bali ApavA jenI mAe vecele. dhanya kumAra tArA vratane ! dhanya tArI ahiMsAne! mAtaMge sASTAMga daMDavata praNAma karyA. rAta vadhatI jatI hatI. madharAtanA zILA vaMToLa have UThavA lAgyA hatA. Aje to badhethI mAtaMgane moDuM thavAnuM lakhyuM hatuM. snAna karavA AvanAra ramaNIrvAde prAraMbhamAM moDuM karyuM, gharathI nIkaLatA vaLI DAhyalI virUpAe upadeza saMbhaLAvavA rokyo ne chelle chelle A banAva banyo. paNa moDuM thayuM te thayuM, munijananAM darzana to pAmyA, A saMtoSa sAthe mAtaMga utAvaLe AgaLa vaLe.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 mahaSi metAraja paNa AjanI rAta ene mATe aneka navAjUnIo laIne AvI hatI. e hajI thoDe dUra gayo haze ke gaMgAnA nIramAM eka nAvaDI tIvra vege mArga kApatI AvatI dekhAI. keI pitAne levA te AvatuM nathI, e jevA mAtaMga thoDIvAra Ubho rahyo. heDa utAvaLe kAMThe AvI lAMgarI. emAMthI zyAma vastrAcchAdita eka vyakti dhIrethI nIce UtarI AvI. mAtaMga sAvadha thaI gayo, kinArA paranA vRkSanI pAchaLa jhaDapathI lapAI gaye. hoDImAMthI UtarelI vyaktie eka vAra cAre tarapha joyuM. hoDImAM beThela mANasa sAthe kaMI vAta karIH pele hoDI para Ubho thaI smazAna tarapha AMgaLI cIMdhavA lAgyo. madharAtano eka meTo vaTeLa AMbAvADiyAmAMthI AvI cakaraDI-bhamaraDI khAvA lAgyo. e vaMToLe zyAma vastrAcchAdita vyaktinA ziroinane kADhI nAkhyuM. rabI ! mAthethI vastra khasI jatAM kALo bhammara kezakalApa ne ramaNImukha tArAonA tejamAM mAtaMge joI lIdhuM! kaI orata ! kaI abhisArikA te nahi hoya? aha, veza choDyo, paNa vAsanA choDAya che ! mAtaMganA manamAM munirAja keI chadmavezI lAgyA. rAta te AgaLa vadhatI jatI hatI. vanecare ya have beDa tarapha pAchAM karatAM hatAM, ne tyAM pallImAM na jANe zuM thayuM haze ! chatAM addabhutatA pratyenI mAnavasahaja jijJAsA mAtaMgane pakaDI rahI. eNe vRkSanI ethe lapAI badhuM nirakhavAno nirNaya karyo ne savAre jJAtaputranA dharma para kalaMkasamAna A svArtha sAdhuone chaDecoka ughADA pADavAnI tyAM ne tyAM pratijJA karI. - pelI strI dhIre dhIre AgaLa vadhatI hatI, paNa munirAjanI zAntimAM lezamAtra khalela nahatI pahoMcI. e te hatA tevA ne tevA dhyAnastha hatA !
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ja A ke .. kI :: phirakI - IIMLITIA S T 11 1iii'TTTTTTTTT TTA tArAonA prakAzamAM paNa tejakaNa verI rahelI dhAradAra charI toLAI rahelI dekhAI. kumAra prinarI - amadAvAda "ka rmanI gata, pR. 27??
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI gata 27 mArAM beThAM Thaga! pelA purANuM kharuM kahetA hatA ke puruSanuM bhAgya ane strInuM caritra devo paNa nathI jANI zaktA, te bicArA manuSyanuM zuM gajuM?1 " * AvanAra zyAmavastradhArI strI vanapradezamAM cAlavAne ajANuM hoya tema lAgatI hatI. e vAre vAre Thekara khAtI chatAM avAja na thAya te rIte sAvadhAnIthI vartatI, AgaLa vadhatI hatI. thoDIvAramAM e TheTha munirAjanI pAse pahoMcI gaI. kSaNavAra e dhArI dhArIne munirAjane joI rahI. munirAja to pratimA zA khaDA hatA ! pUro pAkhaMDI !" mAtaMga manamAM babaDyo; enA dilamAM jabaro puNyaprakopa jAgI UThayo hato. ane pelI strI vRkSane velI vIMTAya, vAMdarIne bacuM vaLagI paDe tema jorathI munine vaLagI paDI. paNa A zuM ! teno eka hAtha UMco thayo. e hAthamAM tArAonA prakAzamAM paNa tejakaNa verI rahelI dhAradAra charI taLAI rahelI dekhAI. e charI be vAra UMcI thaIne be vAra nIcI namI. keI kumaLuM vRkSa mULathI ukhaDI paDe ema munirAja dharaNI para DhaLI paDyA. rata eka hAthamAM charI pakaDI pAchale page nAThI. khUna ! katala !" mAtaMge acAnaka bUma pADI. A bUma gaMgAnA nIrava jaLa para thaIne sAmAM ketaramAM paDaghA pADavA lAgI. potAnAM kRtyane koI ajANuM AMkho nirakhI rahI che, enuM bhAna AvatAM strI mUThIo vALI hoDI tarapha nAsI. - mAtaMga ene pIcho pakaDavA jevo AgaLa dhasyo ke girikaMdarAone prajAvato ghughavATa saMbhaLAyo. aMdhArI rAta, nadIkinAro ane 1 striyAzcaritraM puruSasya bhAgyaM, devo na jAnAti kuto manuSyaH //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 mahaSi metAraja nirjana jaMgala ! AkhA ya pradeza para haka jamAvate e ghughavATo jANe ananta sudhI sAmrAjya jamAvI gaye. nATakano paDado kheMcAya ne bhayaMkara dazya rajU thAya ema A banAva banI gayo. jotajotAmAM nAnI evI TekarI parathI moTI pUMchaDI pachADate eka vAgha UtarI Avyo. vananA A betAja bAdazAhanI hAka pAse bhalabhalA vIrane mada gaLI jAya ! mAtaMga ekavAra bhayathI pAcho haTI gayo. bhedI ramaNa paNa DagaluM ya AgaLa vadhI zakI nahIM. potAnA pApakarmane AkharI phesalo ahIM ne ahIM Avela joI, enI zadhabUdha khasI gaI yamarAjano avatAra banIne AvelA rAjA pharIthI garajyo. jema mAnavI zakanA prasaMge raDe che, sukhaprAptinA prasaMge hase che, ne mastInA prasaMge kaIka dhImo guMjArava kare che ema pazuo paNa judA judA sUra kADhe che. mAtaMga samajI gayo ke A garjanA harSanI hatI; kSudhAturane zikAra hAthavage thayAnI hatI. vananA rAjAe eka ja chalAMga bharI; ane strInA dehane paMjA vacce pakaDI lIdho. eka ja paje, chellI hRdayabhedaka karuNa cIsa ane kAma tamAma! lohInA kuvArAo gaMgAnA tIrane raMgI rahyA. oratanA nirjIva dehane thoDe dUra ghaTAdAra vRkSa nIce ghasaDI jaI A vanarAja pitAnuM bhojana pUruM karI levA vyagra bane. mAtaMge vanarAjanA pratyAgamana sudhI zAnta rahevAmAM ja DahApaNa mAnyuM. jIbhanA lapakArA ane vAdhanA menI durgadha AkhA vAtAvaraNane bharI rahI hatI. eka tarapha nirjIva lehItaLa munirAjanuM zaba, bIjI tarapha khUnI AratanA dehano bhakSa karate vanane vikarALa pazu ane mAthethI samasamATa karatI vahe jatI ghanaghera rAtrI ! mAtaMganA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ kamanI gata 29 dilane AzvAsana ApavA ekAda jaLacara prANIye belatuM nahotuM; jANe babe mAnavajIvananA karaNa aMtane badhe sopo paDI gayo ! vIjaLI ane varasAdathI tephAnI banela aMdhArI rAtre jananA jajanano paMtha kApanAra mAtaMga Aje kamajoradila banI gayo. ene jamIna bhAre lAgavA mAMDI. AsmAna uparathI paDuM paDuM thatuM lAgyuM. pagane jANe koIe sIsAnA rasathI bharI dIdhA. keme upaDe ja nahi ! mAtaMga maMtra upara maMtra bolavA lAgyo. cAre dizAnA devone madada mATe AvAhana ApavA lAgyo. thoDIvAre enA dilane zAtA vaLI. paga haLavA thatA lAgyA. vAgha paNa AjapUratuM bhejana jamI oratanI lAzane eka khADAmAM saMtADI dhIredhIre TekarI pAchaLa adazya thaI gayo. mAtaMganA zira parathI AkAzano boja haLavo thato lAgyo. e AgaLa vadhavAne badale ghara tarapha vaLyo. soeka DagalAM cAlyo haze ne vaLI vicAra Avyo, lAvane jouM to kharo pelI strI koNa hatI? sadAne mATe ajANyo rahevAne A koyaDo Ukelato te jAuM. vaLI bIjo vicAra Avyo. AjanI rAta bhAre che, jhaTa gharabhege thaI jAuM emAM ja sAra che. e AgaLa va. vaLI enA dilamAM sUteluM puruSatva saLavaLyuM. eNe Ama kApuruSa thaIne ghera nAsI jatA mAtaMgane jANe cUMTI khaNI. dhik tArA maMtrane, dhik tArI jAtane ! A lAThI ane A viSadhara chare tArAthI zaramAya che ! ane ekadama mAtaMga pAcho pharyo. ene eTalI te mAhitI hatI ke peTapUratuM jamIne vidAya thayela vanarAja Aje pharI pAchA AvavAne nahi ! e te atyAre pitAnI beDamAM nirAMtanI nidrA leto haze. chatAM kamara parano re DhIlo karyo, ekAda maMtra jape ne AgaLa va. bAjumAM munirAjanuM zaba e ja zAnti dhArIne paDyuM hatuM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 maharSi metAraja zoNitanI nAnI evI nadI vahIne thoDe dUra thaMbhI gaI hatI. mAtaMge nIcA vaLIne joyuM te mukha para e ja zAnti, e ja saumyatA, e ja kAti ! sukhanI koI ciranidrA jANe munirAja mANI rahyA hatA ! vaheme bharAyelA ne zaMkAzIla banelA mAtaMgathI saheje namaskAra thaI gayA. e gadagada kaMThe AgaLa vadhyo. oratanA zabavALo khADo zodhI letAM mAtaMgane vAra na lAgI. dhULa, kacare ne UjharaDAthI enuM mukha na kalpI zakAya tevuM bhayaMkara thaI gayuM hatuM. keTalAka avayavo tUTI gayA hatA. keTalAka vanavyAdhranA udaramAM praveza karI gayA hatA. mAtaMge e mane oLakhavA dhULa ne kacaro haLave hAthe dUra karyA. gunAne paNa nAma devAnuM mana thayuM haze. jagatanI anokhI svArthadhatA jAhera ja thavAnI haze, vananA vAghane paNa potAne mAthe binagunegArane haNAnuM ALa levuM gamyuM nahi hoya. e kalaMkita meM tarata ja parakhAI gayuM. A e ja strI, jeNe citrazALAnA daravAjAmAM bali ApavA dIkaro vecele. pelA munirAjanI mAtA, are mAtA zAnI? khUnI ! evI mAtAne ghera AvAM saMtAna janma le e ja karmanI vicitratA ! karma ! mAtaMgane vicAra thaI AvyA. A zabda te pelA zramaNa munione ! e munio karmanI gati mahAna batAvI reja upadeza Ape che. ahA, e ja karmanI gatine ke sAkSAtkAra ! keNa mA ne keNu bApa ! keNa pitA ne kaNa putra! ane maDaduM saLavaLatuM lAgyuM. pAsenA vRkSa parathI koI khaDakhaDa hasatuM lAgyuM. mAtaMga ekadama Ubho thaI gayo. e pAchA page thoDuM cAlo, ne pachI mUThIo vALI nATho. maDadA nIcethI eka gherakhodiyuM nIkaLIne nAsatuM hatuM. AMbAvADiyA nIcethI cAlyA jatA mAtaMgane joI jANe AmrapaNe
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmanI gata 31 www hasI rahyAM hatAM. paNa e te ADuMavaLuM kaMI paNa nIrakhyA vagara pitAnA kUbAonI pAsenA TIMbe AvI Ubho. TIMbAnI nIce eka kUtarIne tAja viyAelAM baccAM casacasa dhAvatAM hatAM, ajANyAne joI kUtarI bhasI UThI. mAtaMganA dilane bhasavAnA avAjathI kaMIka zAnti vaLI. enA mananI nirjanatA ekadama ochI thaI gaI. e moTI DAM bharato pitAnA vAsamAM jaI pahoMcyo. je e pitAnA gharabhaNI AgaLa vadhe che, ke sAme dhanadatta zeThanI dAsI AvatI maLI. "keNa naMdA? atyAre kema AvI hatI ! " naMdAnA hAthamAM kaMIka vastramAM vIMTALeluM hatuM, paNa mAtaMganI AMkho atyAre navuM jovA ne jANavA mATe azakta hatI. naMdA dhIrethI bolI: zeThANIbAe virUpAnI khabara levA mokalI hatI. virUpAe to lakSmIne avatAra Apyo che." "lakSmI eTale ?" mAtaMganI samajazakti atyAre bahera mArI gaI hatI. dIkarI." mAre tyAM dIkarI avatarI?" mAtaMga nirutsAhamAM AgaLa vadhI gharanI ozarImAM besI gayo. ene atyAre kaMI sUjha nahotI paDatI. AkAzamAM paroDhanI jhAMkhI UgatI AvatI hatI. vahelI uThelI strIonA nUpurajhaMkAra ThaMDI paDelI rAtamAM khUba mIThA lAgatA hatA.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhratikA [ 8 ] keTalAka divaso pachInI eka savAra UghaDatI hatI. kAma vasaMtanI vADIe vADIe gAnArI parabhUtikAone (keyalone) odhAnanA mahinAo pUrA thatA hatA. nara ane mAdAe navA saMsAranI rAhamAM DALIe DALIe besI gUMjavA mAMDyuM hatuM. keTakeTalI parabhUtikAoe saMtAnane janma Apyo hato, paNa nagarI parabhratikAo gAvA ne nAcavAmAMthI navarI paDe te saMtAnane uchere ne ! e to jaI jaIne pArakI mAtAonA mALA bhegAM potAnAM saMtAna mUkI AvI hatI, ane e rIte tarata nivRta thaI raMgIlI rasIlI parabhUta pAchI nara sAthe gAvA lAgI gaI hatI. paNa e niSphara parabhUtikAone dhIre dhIre eka vAtanI pIDA jAgatI jatI hatI. pArakI mAtAnA mALAmAM saMtAna to mUkI AvI paNa nArInA dilamAM vasatuM mAtRtvanuM vahAlasoyuM mana thoDuM mUkatI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasRtikA 33 AvI hatI ! e mana have ene khUba pajavavA lAgyuM hatuM. AmraghaTAo ane drAkSanA latAmaMDapamAM Akho divasa TahukAra karatI A nArIne have pelA mALAthI dUra javuM nahotuM gamatuM. bahArathI te e DeLaghAlu kahetI ke mAre saMtAna ja kyAM che, kevI phakkaDa chuM, ane e rIte dezadezanA parabhakatone pitAnA rUpathI AMjatI, chatAM aMdara vaseluM mana ghaNIvAra baMDa karatuM, enA kALajAne cUMthatuM. kaI kahetuM "o niSphara mAtA ! tArA saMtAnanA deha para eka vAra pAMkho pasArI aDadhI ghaDI bheTI levAnuM ya dila nathI thatuM !" mAtA badhuM ya samajatI, paNa zuM kare ! e nirupAya hatI. ene samAja vacce jIvavuM hatuM. ane te mATe e ja banAvaTI DoLathI gIta gAvAM paDatAM chatAMya keTalIka anubhavI parabhratikAo jarUra kahI detIH alI, tAruM gAna keTaluM mIThuM banyuM che ! nakkI kaI mAyAnI mIThI vedanA tArA svarane tapAvI rahI che. e vinA ATalI miThAza na saMbhave ! " bicArI parabhUtikA zuM kahe ? ane evI ja sthiti jogavI rahelI rAjagRhInAM hINAM kuLanI zreSTa parabhUtikA virUpa paNa kene zuM kahe ? lakSmIne janma thayo sAMbhaLI mAtaMge to moTo nisAso nAkhelo. dIkarI te bApanA bAkI rahelA mane ratha pUre ! ghA sAme ghA jhIlI zake ! mAtaMgane te rehiPyanA jevo bhaDa dIkaro joI te hatA. - bhoLA dilanA mAtaMge suvAvaDI virUpAne A vAta karI. virUpAe pathArImAM paDyA paDyA kahyuM: "tane dIkarI na game. bAkI mArAM suMDalo ne sAvaraNI te dIkarI ja mUkAvaze."
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 mahaSi metAraja paNa mAtaMganAM A kUDAM veNathI jANe lakSmIjI risAI gayAM heya tema, dIkarI chaeka divase paralokagamana karI gaI. dazeka divase virUpA khATalethI UThI gharamAM kAmakAja karavA lAgI. mAtaMga thoDA divasa udAsa rahyo, paNa virUpAnI mehajALamAM dhIre dhIre badhuM bhUlI gayo. paNa virUpAnI sthiti te saMsAranI vATamAM bhUlA paDelA pravAsI jevI hatI. hasavuM ke raDavuM, AnaMda karavo ke azru sAravAM, zuM karavuM enI samajaNa ja nahotI paDatI. enuM vakSasthaLa vizALa banyuM hatuM, eno kaMcUkIpaTa phATaphATa thatuM hatuM, ane aMdarathI jANe keI dhedha bahAra dhasI AvavA ghUmaraDA laI rahyo hato. aMgapratyaMga vadhu ne vadhu puSTa banatAM cAlyAM hatAM. enA kadalIdaLa jevA hasta vadhu snigdha banyA hatA, enA kAmadevanI kAmaThI sarakhA lAla oSTha vadhu surakta banyA hatA; paNa zA kAmanA ! mananI paravazatAmAM e hAtha ghaNIvAra kaMi grahaNa karavA lAMbA thatA, enA oSTha keInI pratIkSAmAM vArevAre niSphaLa rIte UghaDI jatA, vAtavAtamAM vakSasthaLa UchaLavA lAgatuM. ghelo mAtaMga virUpAne joI kaheH "pAkI gala jevI thaI che." ane bIjA badhAne paNa evo mata hate. chatAM virUpAnI sthiti pelI parabhUtikAnA jevI hatI. pitAnA saMtAnane pArakA mALAmAM haze heze mUkI AvI hatI. mAnatI hatI ke vAta bhUlAI jaze ne kALanAM vaheNa vahetAM raheze, paNa dIkarInuM mRtyu thatAM vAta na bhUlAI Aja savArathI e becena hatI. pAchuM manaduHkha jAgyuM hatuM. pArakA mALAmAM mUkeluM pitAnuM saMtAna kevuM haze ! mAtaMganuM mAM laIne AvyuM haze ke potAnI AkRti laIne ! enAM netro mAtaga jevAM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhUtikA 35 saheja bhUrAM haze ke pitAnAM jevAM AsmAnI ! ane enI nAsikA ! - virUpA kalpanAnI sRSTimAM saravA lAgI. bhale mAtaMga dekhAvaDo rahyo, paNa madamAM sadA phATI rahetI enI nAsikA mArA bALakane nahi zebhe ! nAnI evI paNa surekha nAsikA ja ene haze. pahelAM ekavAra baMnene ekAMtamAM caDasAcaDasI thayelI. mAtaMga kahe ke bALaka mArA jevuM thaze, virUpA kahe mArA jevuM. ane smRtivihAre caDhelI virUpAnI najara samakSa nAnA nAjuka hAthapaga uchALatuM, kemaLa kisalaya jevuM bALaka khilakhilATa karatuM dekhAyuM. barAbara mArA jevuM ja! cAla mAtaMgane batAvuM ! ne virUpA ekadama AvegamAM UbhI thaI gaI. paNa A zuM! ghelachA te nathI UpaDIne! bIjI ja paLe e sAvadha thaI gaI. lAMbA karelA hAtha vakSasthaLa para sakhata rIte dAbI dIdhA. zAnti mATe eka bhajana gAtI gAtI kAme lAgI. bhUlya manabhamarA, tuM kyAM bhamyuM? bhami divasa ne rAta, mA yA ne bA e prANi che, bhame parimala jAta. ke nAM che zuM ke nAM vA che zuM konAM mAya ne bApa, aM te jAvuM che e ka huM, sAthe punya ne pApa. savAranI mIThI pavanalahere para savAra thaIne A kaMThasvara vahetA cAlyo. mULathI ja mITho svara, emAM vedanAnA-vairAgyanA jhaMkAra ume
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 maharSi metAraja rAyA! kAI apUrva rasanI kharalamAM ghUMTAI ghUMTAIne AvatA hoya evA A svare hatA. lokaparicaya sAdhI rahelA zramaNae dInahIna lekone zAnAM gUDhArthavALAM sUkate ne RcAone badale prAkRta bhASAnAM AvAM pade zikhavADyAM hatAM. emAMnuM A eka pada Aje virUpAne madada karatuM lAgyuM. enI bahAvarI dazA ochI thatI cAlI. "dhamaNa dhanaMtI re rahe gaI, bujha gaI lAla aMgAra, eraNake Thabake malyo, UTha calya re luhAra ! bhUlyA re manabhamarA...A zabda virUpAne ThIka zAnti ApI. e paMkti punaH punaH bevaDAvavA lAgI. Ama ne Ama keTalI ya paLe vItI gaI haze. acAnaka keIe ene bolAvI. virUpA!" dhanadatta zeThanI dAsI UbhI UbhI belAvI rahI hatI. " keNa naMdA ! " "hA, hA, huM naMdA ! virUpA, have te tuM kAyala thaIne UDI javAnI lAge che. gAvAmAM evI te magna thaI gaI hatI ke meM cAra vAra bolAvI te ya na bolI. jeje pelA mAtaMgane na rakhaDAvatI !" naMdA, mazkarI zuM kAma kare che ! kema AvI hatI, bena !" virUpAe miThAzathI kahyuM bA bolAve che. tyAM tArA nAmanI mALA japAya che, ane ahIM te tane kazI cUdha ja nathI. bALakanA prathama divasanA jAtakarma saMskAra viSe to tuM jANe ja che ! tane bolAvAya ema hatuM ja nahi ! bIje divase jAgaraNa utsa- ane trIje divase sUryacaMdradarzana paNa barAbara patI gayAM. bALakanI zI kAnti ! dhanada zeTha to putranI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhUtikA 37 kAMti joI ghelA banI gayA che. teo te rAjakumAranA jevA badhA saMskAro ujavavAnA che." "ema ke, vAha re nasIba ! " pAchI gAMDI gAMDI vAta karavA mAMDI ! virUpA, trIjA divasathI eka saptAha sudhI te saMgIta, nRtya, vAjiMtra, khela, nATaka-vagere cAlyAM, AkhuM aThavADiyuM eka svargIya AnaMdanuM vItyuM. zeThe rAjAjIne pitAne AMgaNe teDyA. pitAnI tamAma dukAne tela-mApa vadhArI dIdhAM. motI, maNi, kanaka, hiraNya ne pazu dAnamAM dIdhAM. zeThe te bALaka mATe dezadezanI dhAtrIo belAvI. koI barabara dezanI che, kaI milanI che, kaI siMhala, araba ne puliMdanI che. zabara ne pArasa dezanI paNa AvI che. bALakanA jatana mATe cAra dhAtrIo rAkhavAnA che. " tyAre te phUlanI jema bALakanI saMbhALa thaze." virUpAnA mukha para avarNanIya AnaMdanI surakhI ubharAI rahI hatI. "evI ja saMbhALa zobhe ne ! virUpA, amApa saMpattinA ekamAtra adhikArIne mATe A kaMI vadhu nathI. paNa, hA, A bIjI bAbatamAM kharI vAta te kahevI bhUlI ja gaI. alI, bArame divase to moTI dhamAla macI. nAmasaMskaraNane divasa eTale savArathI jJAtijane, svajane, mitro ane AtmIyothI ghara ubharAI rahyuM hatuM. moTA moTA jozI paNa AvyA hatA. jezIoe joza joyA ane nakSatra, rAzine karaNane meLa meLavyuM. teo te nAcI UDyA, ne bolyAH "zreSThivarya, A bALaka mahAna padavIne pAmaze. dharma, artha ane kAmane prApta karI, saMpUrNa rIte bhogavIne aMte mAnavajIvananA aMtima puruSArtha mokSane paNa sAdhaze. enI nAmanA digadigantamAM vyApaze. enuM nAma!paNa teo kaMIpaNa nAmavidhi kare te pahelAM " ja pAse bALakane laIne UbhelI eka dhAtrI bolI UThI:
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 maharSi metAraja jozIjI mahArAja, enuM nAma rakhe pADatA ! enI rAzI paNa jozo mA ! zeThANabAe kahevarAvyuM che, ke hamaNuM nAma nathI pADavAnuM. thoDA vakhata pachI koI zaka ke meta pAse paDAvavA vicAra che. ATaATalAM saMtAnanI achata ane atyAre nAma pADavAnI utAvaLa zI ! " bicArA jozI mahArAjane nakAmA jhAMkhA pADyA." virUpAe vacce TIkA karI. na pADe to zuM kare ! e te tArA nAmanI mALA laI beThAM che. nAmakaraNa tArI pAse ja karAvavAnuM che. Aje savAramAM UThatAM veMta ja mane bolAvavA mokalI che." "nAma nahotuM pADavAnA ne ! " e te bahAnuM. paNa have jaladI cAla ! vAtamAM ne vAtamAM bahu moDuM thaI gayuM. zeThANabA tArI rAha joIne kyAranAM beThAM haze. meM ahIM mAruM pArAyaNa calAvyuM ne tyAM nakkI Thapako maLaze." bALakane jovAnI adamya lAlasA dilamAM ghoLAtI ja hatI. acAnaka aNadhAryo prasaMga prApta gayela joI virUpA ekadama lAgaNIvaza banI gaI. dhIre hAthe keza samArI, uttarIya badalI e naMdAnI pAchaLa cAlI nIkaLI. enA hadayamAM atyAre eka ajaba tophAna jAmyuM hatuM. baMne dhanadatta zeThanI havelI najIka AvyAM tyAre aMdarathI maMgaLagItenA svare AvI rahyA hatA. soneraselI dIvAlane puSpamALA, gajarA vagerethI zaNagArI hatI. sugaMdhI dhupadAnIone sugaMdhI dhutra AkhA vAtAvaraNane maghamaghAvI rahyo hato. paricArake, gAyako ne vAdake ADAavaLA pharatA jevAtA hatA. gRhAMgaNamAM suMdara raMgoLIo pUrI hatI. gharanAM pazuone paNa zaNagAryA hatAM.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ parasRtikA 39 badhe AnaMdanI lahera vAI rahI hatI, paNa sahunA dilane eka vAta aNachAjatI bhAsatI hatI. vipula saMpattinA dhaNa dhanadatta zeThanA putranuM nAma pADanAra meta ! baTalI naMdA sAthenI vAtamAM virUpAne AvatAM saheja vilaMba thayo. badhAM snehIo jAtajAtane gaNagaNATa karI UDyAM, paNa zeThANuM makakama hatAM. ane zeTha have koI paNa rIte zeThANIne dubhavavAnI manobhAvanAvALA nahotA. Akhare virUpA dekhANuM. naMdAnI pAchaLa e dhIre dhIre cAlI AvatI hatI. dUrathI jonAranAM netrAne nAthI le evo kezakalApa, lIMbunI phADa jevAM kALAM bhammara nayana, majabUta ne snAyuvALA aMgapratyaMga, surekha nAsikA ! virUpAnA dehadarzane ekavAra badhAnA dilamAMthI nIca-UMcanI bhAvanA bhUlAvI dIdhI. eNe sAdu evuM uttarIya paheryuM hatuM. paNa enA aMge sAthe e ekameLa thaI gayuM hatuM. enA bharAvadAra stane saMtADatuM paTa kiMmatI nahetuM; paNa jenArane jANe kAvyanI kaI ziMgArapaMktio tyAM zebhatI hoya tema lAgatuM hatuM. jaIne virUpA lAge che mArA-tamArA jevI!" zeThANIthI na rahevAyuM. nIcane nakharAM jhAjhAM." eka vRddha strIe manabhAvanAne paDagho pADyo. keNa nIca, koNa UMca ! je halakAM karama kare te nIca ne sArAM kare te UMca. sahu pitAnAM karamAkaramane saravALe kare te sahu pite ApameLe samajI zake ke keNu UMca ne kaNa nIca ! " A vAta kadAca carcAnuM gAna banI jAta, kAraNa ke AvA vAyarA AjakAla gheraghera vAtA hatAH keTalIka vAra raNamedAna paNa thaI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 mahaSi metArAja jatAM, paNa virUpA najIka AvI pahoMcI hatI. e thoDe dUra UbhI rahI kuzaLa pUchavA lAgI. surUpA, najIka Ava !" zeThANIe premathI kahyuM. e avAjamAM kaMIka judI mamatA hatI. svajanone A mamatA na cI. "nA, bA, huM najIka nahi AvuM. najara lAge." "tArI najara lAge mATe ja tane bolAvI che. barAbara tArI najara lagADaje !" virUpA saMkecAtI saMkecAtI najIka AvI. ATalAM strIpuruSo vacce e AvI chUTa letAM zaramAtI hatI. paNa zeThANIe te zarama, saMkoca ke maryAdAnAM baMdhane vegaLAM mUkyAM hatAM. zeThANIe bALakane upADI virUpAnA hAthamAM mUkI dIdho. badhAM svajane camakI UThayAM. paNa virUpAnI mITa bALakanA deha para maMDAI gaI hatI. pitAnI ja suMdara nAsikA, khIlatI kaLI jevA e ja potAnA che, paNa bhAlapradeza mAtaMganA jevo saheja upasate ! mAtaMga ghaNIvAra virUpAne kahe ke tArI kIkImAM khaMjana pakSI nAce che. evI ja kAmaNa karanArI kIkIo A bALakanI hatI. mehanI A be kSaNa vItI-na vItI tyAM virUpa svastha thaI - gaI. potAnI jAtane saMbhALI letAM belIH juga juga jIvo mArA lAla ! bA, kevI namaNuM kAti ! meM-nAka te tamArA jevAM ja che. ane A bhAlapradeza barAbara zeTha jevo" "have e vAta mUka ne! tane nAma pADavA bolAvI che ke bhASaNa karavA. nAma pADI de ! "
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ parabhRtikA 41 "huM zuM nAma pADuM! mAre lAla meTa thAya, ne amAre Arya thAya-amAre pUjya thAya e ja mAguM chuM. ane enI yAda mATe huM te "metArya' nAma pADuM chuM." "metArya, mitrArya ! suMdara nAma!" "khoTanAM nAma evAM ja hoya ! " eke virodhIone zAnta. karavA khAtara UmeryuM. badhe maMgaLadhvani patharAI rahyo. nAmavidhi saMpUrNa thaI virUpA bALakane UMcuM UMcuM laIne uchALI rahI hatI, tyAM to bALake enA stanapradeza para nAjuka hAthathI prahAra karyo. jANe nAjuka mRdaMga para keI saMgItanipuNa parIe thApI mArI. e masta mRdaMgamAMthI chUTelo pracaMDa ninAda azrAvyuM hatuM, paNa ene virUpAnA dilamAM te pracaMDa zeSa macAvI mUkyo. enuM manamaMdira eka vAra lAgaNIonA ramajhamATathI dhrUjI UThayuM. bALaka paNa eTalethI na aTakyuM. aMdara laherAI rahela pracaMDa nadane pIvA nAnuM zuM kamaLapAMkhaDI jevuM mukha kholyuM. virUpAnA hRdayamAM ekadama AMdhI UThI. ene lAgyuM ke chAtI paranA A be pahADe hamaNAM ja cirAI UThaze, ne jaLadhArA vachUTI UThaze. eNe mahAmahenate saMyama jALavyo. atyaMta prayatna bhAga|Ione kabaje karI ane bALakane ekadama pAchuM ApI dIdhuM. e vidAyanA be zabdo bolyA vagara ja ghara tarapha pAchI pharI. enA haiyAne koI majabUta hAthe pIsI rahyuM hatuM. dUra dUra AMbAvADiyAmAM parabhUtikAo gAI rahI hatI. manukuLanI A parabratikAe paNa manane zAnta karavA TahukavA mAMDayuM. bhUlya re manabhamarA kyAM bhamyo?
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ re hi Ne ya [5] gaMgAne pAra AvelI pallImAM khUba bhaDAbhIDa jAmI hatI. rohiNIAno dAdo mRtyune khATale paDyo hato. vayevRddha sAvajasamI enI paDachaMda kAyA paDI paDI huMkAra karI rahI hatI. DhAla jevI enI chAtI, vRddhAvasthAthI thAkI gayelI te ya dhamaNanI jema UchaLI rahI hatI. yamarAjanA oLA sAme patharAtA hatA, chatAM ya enI AMkhonA khUNuM evA ja lAla hatA. mUcha-dADhInA meTA moTA bhiyA enA caherAne atyAre ya karaDe banAvI rahyA hatA. pallInA badhA rahenArAo ane AjubAjunA gAmanA judA judA zakakuLonAM strI-puruSo ekaThAM maLyAM hatAM. sahunA mAM upara gamagInI avazya hatI, -paNa koI vahAluM jana yAtrAe jAya ne vidAya ApavAnI veLA jevI. mata sAthe to A badhAM maitrI sAdhanArAM hatAM. keInuM meta emane mana bhayaMkara ghaTanA nahotI-eka sAmAnya bInA hatI. ane eTale ja koInuM mAthuM utArI levuM ke utArI ApavuM enuM emane mana kaMI mahattva nahotuM,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( pIparIya TITU. . . kaka kakaka che. tenA jIvana para rohiNeya mAra prinTarI * amadAvAda
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ rehiNeya 43. have huM tamArA badhAnI vidAya lauM chuM. meM mArA jIvanamAM - tamArA mATe mArAthI banatuM badhuM karyuM che, ene mane saMtoSa che; chatAM ya mArI ghaNI murAdo bAkI che." vRddha lUMTAro saheja zvAsa khAvA thobhyo. "kaI na mAnazo ke mArI murAda dhanalakSmInI ke koI duzmanane harAvavAnI che. tamArI vaphAdArIpUrvakanI sevAthI to meM mahArAja biaisAranI rAjadhAnIne tebA tobA pokarAvI che. enA moTA meTA senApatio, guptacare, saMnidhAtAo, durgapAlo Aje ya mAruM nAma sAMbhaLI tharathara dhruje che. mArI pallIne khajAno ke rAjA karatAM ocho nathI. mArA eke duzmananuM mAthuM meM salAmata rahevA dIdhuM nathI, paNa mane mArA pachInI ciMtA che." khe cokhkhuM kahone dAdA ! " eka vayovRddha sAthIdAre jarA najIka jaI dhagadhagatA kapALe hAtha pheravatAM nehathI kahyuM. rohiNIAnA dAdAne badhA dAdAnA nAmathI ja saMbodhatA. " khe cokhkhuM ja kahyuM che. maratI veLAe mANasane chupAvavAnuM zuM hoya? mane e te khAtarI che, ke mArI pAchaLa tame rohiNeyanI AjJAmAM rahIne mAruM kAma cAlu rAkhaze, eka dahADo ApaNuM rAja sthApIne saMtoSa pAmaze; paNa mArA mananI murAda, badhAM paMca pAse pratijJA karAvavAnI hatI, ane te e ke pelA jJAtaputrane upadeza keI na sAMbhaLe ! bhUle cUke paNa kaI ema na mAnato ke brAhmaNa, kSatriya ne vaizya sAthe tamAre kaMI bhedabhAva nathI, teo tamane ekasarakhA gaNe che. e ane ApaNe judA ! meM e vatanI khUba khUba khAtarI karI che. have tame bharamAze nahIM. e lokone lUMTavA, herAna karavA, mAravA, khAnAkharAbI karavI emAM ja ApaNI zebhA. keInI pAse bhIkha mAge moTAI ke haka na maLe. e to Apa parAkramathI ja meLavAya."
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 mahaSi metAraja vRddha puruSa thobhyo. AvezamAM ne AvezamAM e khUba bolI gayo hato, eTale eno zvAsa vadhI gayo hato. - "dAdA, zAnti rAkhe, vizvAsa rAkho, ISTadevanuM smaraNa kare. ame jJAtaputranI mAyAjALamAM nahIM AvIe. ene upadeza nahIM sAMbhaLIe, enA sthavirasaMtanuM mAna nahIM karIe." * "e vAta barAbara che, paNa tamArAmAMnA keTalAka bhoLA che. ane A te zadrone nAmazeSa karavAnI cAlAkI che. dareka jaNa Ubho thaIne pratijJA kare ke ame enuM eka paNa vAkya kAne nahIM dharIe, te ja mane zAnti thAya." " dAdAnAM A vacanee cAre tarapha jarA ghoMghATa Ubho karyo. eka bAjuthI svara AvavA lAgyAH zuM dAdAne amArA para vizvAsa nathI?" "zuM dAdA amane mUrkha dhAre che?" paNa A badhA svaro karatAM eka meTa svara cAre tarapha gAjI rahyo. dAdAne maratAM maratAM ya sAcI mati nathI sUjhatI. jJAtaputranA -upadezane jarA te zAntithI vicAre ! ene tamArI pAse che svArtha che! eNe keTakeTalAne pApanA mArgethI vALyA che, e te juo! A te dharmakarmanI bAbata. dAdAnI kahevAnI pharaja, ApaNane yegya lAge te AcaravAnI pharaja ! zA mATe badhAe baMdhAI javuM ! mane te dAdAne pratijJAne Agraha phegaTa lAge che." A pracaMDa svara mAtaMgano hato. A svara sAMbhaLI marato marato rehiNeyane dAde eka vAra bichAnAmAM beTho thaI gayo, dADhI mUchanA kAtarA ThIkaThAka karato te meTA DeLA pheravavA lAgyo.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ rehiNeya 45. svAsanI dhamaNa vadhatI hatI. badhA mANaso paNa be bhAgamAM vahecAI gayAM. vAtAvaraNa ugra banyuM. sAmasAmAM hathiyAro nIkaLI paDe tevI kSaNa hatI ane pachI-uzkerAyeluM A TeLuM raktapAta vinA nahIM rahevAnuM. juvAna rohiNeya dAdAnA mRtyunA zokamAM nIcuM mAthuM karIne atyAra sudhI khATalA pAse zAnta Ubho hato. eNe samaya joye. hAthInA gaMDasthaLa jevA pitAnA mastakane eNe UMcuM karyuM. AMkhanA khUNuM paranAM be AMsune lUchI nAkhyAM, ne vacce AvI Ubho. "bhAIo, zAnta thAo! atyAre pUjya dAdAnI A kSaNe ApaNane AvuM na zobhe!" ToLuM ekadama zAnta banI gayuM. rohiNeya vRddha dAdAnI pAse gayo, tenA zarIrane be bAhu vacce laIne dhIrethI pathArImAM sUvADyuM, ane dAdAnA caraNa pAse Ubhe. rahI balyaH dAdA, A Akho samUha tame mane soMpatA jAo cho ne! dAdAjI, zAnta thAo. mRtyunI A pavitra paLe zA mATe akAraNuM krodha kare che. A pallI, A AkhuM jutha, A dhanamAlane mAlika te tame mane ja TharAvyo che ne !" hA beTA !" "te mane ja pratijJA Apone ! ane e rIte Apa mane pallIpati tarIkeno abhiSeka karo ! A badhAnI vatI huM ja ApanI pAse pratijJA svIkAruM, e ja ucita che. dAdAjI, mArA DahApaNamAM ne bAhubaLamAM to vizvAsa che ne !" mAro rohiNeya te lAkhomAM eka che."
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 mahaSi metAraja "te dAdA, Ape mane pratijJA ! ApanA caraNane sparza karI aMjali jeDuM . jIva ane jAnane sATe !" beTA, bhUlecUke paNa e jJAtaputranAM darzana karIza nahi. kadAca darzana thaI jAya to ene eka paNa zabda zravaNa karIza nahi. enuM darzana-zravaNa ApaNane adhogatie laI janAruM-dhaMdhApo bhUlAvanAruM ane mAyAjALa prasAranAruM che." "dAdAjI, ISTadevanI zAkhe, ApanI zAkhe, ATalA mArA zarIra sAthIdAro ane palIjanenI zAkhe huM pratijJA karuM chuM ke e jJAtaputranAM darzana ke zravaNa nahIM karuM, bIjA karatA haze te karatA aTakAvavA yatna karIza. ane e rIte Ape soMpela A pallI, A pallInI zobhA ane ApanI kIrtine caguNI vadhArIza." "zAbAza rahiNeya, mArI zikSA phaLI. tAre pitA te tArA janma pachI tane jovA lAbo vakhata na Avyo. tArI mA paNa na jIvI. paNa beTA, Aja mArA jIvane zAnti thaI. have mAro vidAyane vakhata najIka AvatA jAya che. sahune chellA juhAra che ! ane e vRddha tadana zAnta thaI lAMbI seDa tANa paDakhuM pheraviIne sUI gayo. badhAM cAre tarapha vIMTaLAI vaLyAM. vRddhanI ekaeka nasa tUTI rahI hatI. zarIranuM daivata dhIredhIre ochuM thaI rahyuM hatuM. matanI paLa te miThAzanI hoya. mAtaMgane lAgyuM ke pote utAvaLa karI. ane jo A juvAna rohiNeye vivekabuddhi ne samayasUcakatA na vAparI hota to Aje ja ahIM raNamedAna jAmI gayuM hota ! mAtaMgane rohiNeya tarapha mAnabuddhi jAgatI cAlI. e dhIrethI vRddhanA khATalA najIka ga. maratA jIvane zAtA ApavAno koI mAnavadharma ene hAkala karI rahyo hato. "dAdA, zAnti rAkhaje. have A lekanI mamatA choDI ISTa
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohiNeya 47 devAmAM dhyAna joDI deje! rohiNeya je tamAre e amAro. enI ciMtA na karazo." mAtaMganA A zabdae dAdAnA meM para eka TUMku hAsya jamAvyuM, paNa e chelluM hAsya hatuM. jIvanabharane joddho chellI UMdhamAM pioDhI gayo. rohiNeyanA AkraMdathI AkhI pallI gAjI UThI. tasatasatI yuvAnIvALA rehiNeyane vRddha dAdAne viyoga kSaNabharane mATe bebAkaLo banAvI rahyo. sahue ekaThAM maLIne dAdAno uttara saMskAra karyo. dhIre dhIre vakhata jato cAlyo tema tema gamagInI ochI thatI cAlI. rohiNeya have pitAnA dhaMdhAnA prasthAna mATe taiyArI karI rahyo hate. ene keAI ajaba parAkrama karavAnI tAlAvelI lAgI hatI, paNa ghaNA divasathI ene dezanI koI mAhitI maLI nahotI. vaibhAra parvatanI girimALAo abhedya hatI, ane ethI ya abhedya hatI enI killebaMdhI? e taraphanA mArga ujajaDa hatA. sArthavAhe tyAMthI kadI nIkaLatA nahi, ane nIkaLatA te sahIsalAmata bhAgye ja pahoMcatA. emane paNa A vananA betAja bAdazAhane najarANuM dharavuM paDatuM. rAjA bimbisAranA aneka yoddhAo paNa ahIM AvI jIva jokhamamAM mUkIne nAsI chUTelA. ATaATalI killebaMdhI chatAM rohiNeyane ochI ciMtA nahotI. eka paNa lUMTa ke eka paNa dhADa pADatAM pahelAM ene rAjyanA badhA samAcArothI vAkepha banavuM paDatuM. navA samAcAro mATe Aje e ekale ja bahAra nIkaLavAno hato. enI AkhI pallI te judA judA vanavihAro ne vananRtyomAM mazagUla hatI. sUraja mahArAje potAnI tamAma kaLA saMkelI laI, vaibhAragirinI zikharamALAne kasuMbala raMge raMgI lIdhI ke rohiNeya pitAnA raheThANa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 maharSi metAraja mAMthI bahAra nIkaLyo. e ekalo hato. kSaNavAramAM te pallI vaTAvI UMDI khINamAM sarI gayo. gaMgAnA kinArethI pallI sudhIno koI ceo ke niyata mArga nahote. ekAda pagadaMDI ke mANasanA avarajavara jevAM cihno paNa kadI zodhyAM na maLatAM. AkhuM jaMgala, enI kaMdarAo, enI khINo, enAM nAnAM jharaNe, vAghavarUnI boDe, e badhA vaccethI emane chupa rAjamArga vahyo jatA hatA. mADuM mAruM meTA ghAsamAM thaIne emano mArge cAlyo ja. AvA mArgoe rohiNeya jhaDapathI AgaLa vadhato hate. ghaDIkamAM kaI khADe kUdatAM nA banI jate, keTalIka vAra eka jhADa parathI bIje jhADa jatAM tADa jevo paDachaMda lAgatuM. e cAlatuM hatuM, doDate hato, kUdatA hatA ke chalaMge bharata hato; ene nirNaya thaI zakate nahi. Akhare gaMgAne tIre AvIne e the. eNe methI jhINa sisoTI vagADI, ane pAchaLathI jaMgalI jAnavara jevo avAja kADhyo. paDatI rAtanI zAMtimAM A avAja ghaNe dUra sudhI saMbhaLAyo. ekAeka kaI jaMgalI jevo mANasa pAsenI vanarAjimAMthI hAthamAM nAnuM pioTakuM laIne bahAra nIkaLI Avyo. rohiNeye poTakuM choDIne emAMthI joIta pozAka vagere laI lIdhuM. beeka kSaNa vItI ane gaMgAnA eka ghATa para koI dezadezanI yAtrA karavA Avela raMgIlo sArthavAha naukAvALAne rAjagRhInI suMdara gaNikAnA dhAma mATe pUchI rahyo hato. enA hAthamAM suvarNamudrAo khakhaDI rahI hatI. nAvaDIenA nAnA dIpakanA jhAMkhA prakAzamAM suvarNamudrAo garIba nAvike para ajaba kAmaNa karI rahI hatI. rasikajane mATe te priyadarzanA kharekhara svarganI suMdarI jevI che." eka nAvike kahyuM:
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ rohiNeya 49 "are, mArA zeTha! evI hajAra priyadarzanAo jenA rUpa pAse jhAMkhI paDe evI devadattAne Apa juo to svarganI suMdarI ya bhUlI jAo!" bIjA nAvike vacce umeryuM nAvikone suvarNamudrAo vadhu ne vadhu vAcALa banAvI rahI hatI. e eTalethI paNa na dejo, eNe AgaLa vadhAryuM "mArA maherabAna, cAreka divasa pahelAMnI vAta che, ke devadattA mArI ja naukAmAM TheTha vaizAlinA rAjadarabAramAM jaI AvI. aneka kumAra, rAjadUta, zreNiputro mArI heDImAM ja besIne ene tyAM gayA che. enA paganI pAnIne sparzavA mATe hajAre mudrAo kurabAna karanArA paNa paDayA che." nAvika, cAla tArI naukAne taiyAra kara ! devadattAne tyAM ja AjanI rAta gALIzuM." bhale, bhale !" thoDIvAramAM gaMgAnA pravAhamAM naukA saDasaDATa vadhatI cAlI. rAjagRhInA bhavya prAsAdonA AkAzadIpaka have dekhAtA hatA. naukAne pravAsI e dIpako tarapha dhArIdhArIne mITa mAMDI rahyo hato. UgatI taraNAvasthAnI suMdaratA enA deha para vilasI rahI hatI. bharAvadAra guMchaLAvALA vALa upara eNe kiMmatI uSNaSa (pAghaDI) paherI hatI. kAne kuMDaLa hatAM ne hAthe bAjubaMdha paheryA hatAM. gaLAmAM eka moTe ratnahAra laTakI rahyo hato. be hAtha para bahumUlya suvarNamukiAo caDAvI hatI. mUchano dora hajI phUTato hate, ne vasaMtaRtunAM kezaDAMnI surakhI enA tanabadana para hatI. zI kAnti! keTalA lAMbA bAhu, keTaluM kasAyeluM badana! rAta hatI, eTale enI AMkhenA camakArA aNadITha rahetA hatA, nahi to enI ughADa-mIMca paNa ajaba hatI.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa sArthavAhane devadattA gaNikAnA AvAsane dvAradIpaka batAvIne nAvika pAcho pharyo, tyAre rAtane prathama prahara samApta thaI gayo hato. thoDe dUra AvelA pAnAgAramAM hajI hohA saMbhaLAtI hatI ane madirAnA ghenamAM DelatAM keTalAM ya strIpuruSo tyAM avarajavara karatAM hatAM. emanA veza vicitra hatA ne vezathI ya vicitra temanI ceSTA ane hAvabhAva hatA. kaI mUchALA marda pitAnI sAthenI mAnunInuM uttarIya oDhIne strI jevI ceSTA karato jato dekhAte, te kaI strI mAthe meTI uSNISa paherI meMmAMthI durgadhavarSa karatI jatI jovAtI. e badhAMnA memAMthI chUTatI durgadha emanI bhASA, bhUSA ne ceSTA karatAM ya asahya hatI. A yuvAna sArthavAhane ekavAra A sthaLe AvavA mATe kaMTALo AvI gayo. A loko pratye ghaNA karavI ke dayA dAkhavavI enI ene kaMI sUjha na paDI. e vegathI AgaLa vadhyo. devadattAnA AvAsa najIka AvatAM jANe kaI navIna anubhava thato hoya tema havA mIThI ne sugaMdhapUrNa vahetI lAgI. cAre taraphanuM vAtAvaraNa prazAnta thatuM bhAsyuM. AvAsanA UMDA UMDA khaMDAmAMthI dhIre dhIre nRtyakaMkAra, vAdyone sUrIlo svara ne gAnArIonI kaMThamAdhurI mRdu mRdu rIte zravaNapaTane sparzavA lAgI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa pa1 "zrImAna sArthapati, A vinamra dAsI ApanuM svAgata kare che. padhAre ne A AvAsane zebhA !" ' dvAra para UbhelI eka suMdara dAsIe yuvAna sArthavAhanuM svAgata karyuM. sArthavAhe saheja UMce joI mastaka namAvI dAsInuM svAgata svIkAryuM ane potAnA kamarabaMdhamAMthI keTalIka mudrAo kADhI dAsInA hAthamAM mUkI. sAthe sAthe pitAne eka bAjubaMdha choDIne tene bheTa Apyo. dAsI vimAsaNamAM paDI gaI. enI suMdara lAMbI palako ane nAnA kamaLa oSTha caMcaLa thaI gayA. e mukha malakAvatI yuvAna tarapha nIrakhI rahI. paNa A yuvAnanI dRSTi dAsIne suMdara deha para nahatI. e to svaronI dizA tarapha jaI rahyo hato. A dIpakaThAra nIcethI nAnAmoTA keTalAya mAnavIo AvyA gayA hatA. emAMnA aneka udAra hatA, aneka zrImaMta hatA, aneka rUpasuMdara hatA, paNa pahelI ja paLe ATalI beparavAI ATalI udAratA dAsIe bahu ochAmAM joyAM hatAM. pAMgaratI taruNAvasthA hatI, to ya A sArthavAhanuM AkhuM zarIra atyaMta sugaThita hatuM. raktavaNuM enA deha para pakSanI AkarSika AbhA virAjatI hatI. enuM mastaka vizALa, keza kALA bhammara ane AMkho te vIjaLInA jhabakArA jevI hatI. lAMbA hAthe AjAnabAhu lAgatA hatA. meharAjyamAM vasIne nirmohI banelI dAsIne paNa kSaNa mAtramAM A yuvAnanI yuvAnI pratye mAyA jAgI. sArthavAhane doratI daratI dAsI AvAsanA eka khaMDamAM AvI pahoMcI. A khaMDanuM eka dvAra nRtyavALA khaMDamAM paDatuM hatuM. A khaMDa nRtya karanArI strIone vezabhUSA sajavA mATe rAkhavAmAM Avyo hato. devadatA pitAnI cAra nataMkIo sAthe nAganRtya karI rahI hatI. . dAsIe ardha khullA dvAramAMthI saMketa karatAM kahyuM. "mahAzaya
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ para maharSi metAraja pelI vasavINA vagADatI cAra strIonI vacce dehanA TukaDe TukaDA na karI nAkhyA hoya ema ardhI jamIna para ne adhI UMcI jhUmatI rahI nRtya karI rahelI mArI svAminI devadattA. pRthvI paranI padminI, svargamAM vasatI kaI parI ane pAtALanI koI paNa mAyAvinI karatAM e suMdara lAge che ne !" tArI svAminI devadattA !" sArthavAhe jarA bhAre zabdothI hA, devadattA-magadhanI eka mAtra suMdarI ! mahAzaya, eno sparza pArijAtaka puSpathI ya kamaLa che." dAsI yuvAnane kAmadevanA dvAranAM pagathiyAM batAvatI hatI. puSpathI ya kamaLa !" yuvAna hasyo. jANe A upamA ene hasavA jevI lAgI. caMcaLa rIte pharI rahelAM enAM netre devadattAnA aMgabhaMga para stabdha na thaI zakyAM. e to raMgasabhAnA puruSo tarapha nIrakhI rahyo hato. dAsI, prathama te raMgasabhAmAM padhArelA agragaNya puruSonI oLakhANa mATe itejAra chuM !" nRtyabhavanamAM ja padhArone! tyAM pratyakSa paricaya sadhAze." "nA, nA. A dezathI huM sarvathA ajANyo chuM. ATalAM badhAMnI vacce jaIne besatAM sabhAkSIbha thaI rahyo che. ahIM ja oLakhANa Apa!" emAM lajjA karavA jevuM kaMI nathI, sArthavAha ! devadattAnAM nRtya jevAM, ene aMgabhaMga nirakhavo ne enI suzrI viSe carcA karavI e te saMskAritAnuM cihna che. ghaNA kavio enA eka eka aMga para lAMbI lAMbI kavitAo kare che. ane chatAM ya nAgarike
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa pa3 kahe che ke upamA ane alaMkAre ochAM paDe che. devadattAnA sauMdarya ne svara viSe AbAlavRddha chaDecoka carcA karavAmAM sujJatA samaje che." sujJatA, saMskAritA !" kaI ajaDa mANasa bele tema A zabdonuM sArthavAhe punaruccAraNa karyuM. dAsInI A vAtathI e Azcarya pAmato hoya ema bhAsyuM. strInAM age pAMganI AvI carcA sujJatA ne saMskAritA kema lekhAya, enI jANe ene samaja ja na paDI ! dAsI, A raMgasabhA vikharAI jaze ne huM oLakhANa vagarane rahI jaIza. paradezI chuM, pArakI mane vAsI chuM, mATe tyAM jatAM zarama Ave che." bhale tyAre, juo, pelA raMgasabhAnI prathama paMktimAM sahuthI AgaLa uccAsane beThelA che, te rAjagRhInA samAhartA. khANa, setu, vana, vraja badhAnA e adhikArI ! " yogya che, anubhavI paNa lAge che." devadattAnA rUpane badale samAhartAnI AkRtine te dvArA pI rahyo hoya tema sArthavAha belyo. ane te pachInA anukrame sUtrAdhyakSa, sItAdhyakSa, surAdhyakSa ne gaNikAdhyakSa ! " dhanya che! dhanya che ! vAha, te pachInA koNa che?" , "magadhanA talavara (paTTAvALA kSatriya), mAMDalike ne ibhyo che. pelA zrIdevatAnI mUrtivALA suvarNapaTTa jemaNe mAthA para bAMdhelA che, te rAjagRhInA zreSTio che." ' "zreSTio !" yuvAne kaMIka karaDAkImAM kahyuM: kema camakyA "
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 maharSi metAraja nA, nA. camakavAnuM kaMI kAraNa nathI. zreSTio sAthe amAre te sadAne saMbaMdha rahyo tethI vizeSa oLakhANanI IcchA rAkhuM chuM, emanI saMpatti, sAmarthya viSe kaMI kahe !" magadhanI saMpattinI to vAta ja na karavI. rAjagRhImAM evA evA zrImaMta vase che, jenI lakSmInuM mApa khuda kubera paNa na kADhI zake. ahIM AvelA zreSTiomAM paNa keTalAka dazadaza ne vIsavIsa hiraNyakeTI nidhAnanA mAlika che. daza hajAranA eka evA gAyanA aneka ja teonI pAse che. kSetravAstuno to pAra nathI. koI pAMcaso hATanA svAmI che, kaI hajAra hATanA." dhanya che rAjagRhIne! dAsI, bahu vAcALa lAguM to mApha karaje ! tArI bhASA svajana jevI ne tAro vartAva snehI jevo lAge che, eTale ja A prazna karI rahyo chuM. muja paradezInI eka vadhu bheTa svIkAra ne mane raMgasabhAno pUro paricaya ApI AbhArI kara !" sArthavAhe kAnanAM be kiMmatI kuMDaLe dAsIne bheTa ApyAM. devadattA nAganRtyamAM tallIna banI hatI. AkhI sabhA citravata stabdha banI beThI hatI. mAnavahRdayane saheje mUcha Ave evuM vAtAvaraNa hatuM paNa jANe A yuvAna tenAthI para hate. kAM teNe strI-svarU5nI manoramatA ne tenuM smasukha pichApyuM nahIM hoya, athavA to e badhA para ene vairAgya AvI gayo haze, nahi to atyAranuM vAtAvaraNa ja evuM hatuM ke mAnavInI vAcA ja sthaMbhI jAya. vasavINanA mIThA svara ajaba jhaNajhaNATI macAvI rahyA hatA, ne svaromAM mugdha thaIne sarpa Dole tema devadattA DolI rahI hatI. AkhuM aMga eka paNa asthi vagaranuM hoya ema nAgapheNanI jema enuM kALA bhamara kezakalApathI opatuM mastaka svaralaherIo sAthe tAla laI rahyuM hatuM.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa papa devadattAnA deha para eka paNa AbhUSaNa nahotuM. enA gaura, mAMsala ane snigdha deha para eka ghanazyAma vastra vIMTALeluM hatuM. mAthA para hIrAjaDita dAmaNa hatI, ane lAMbe madhura kezakalApa sarpa phiNanI jema unnata rIte gUMthele hato. kALA vastrathI AcchAdita enAM gaura aMge ajaba AkarSaNa utpanna karI rahyAM hatAM. sArthavAhanI daSTi beeka kSaNa devadattAnA nRtya para thaMbhI rahI, paNa punaH sabhAjano para pharavA lAgI. dAsIe oLakhAvelA tamAma rAjagRhInA agragaNya puruSone jANe Aje ne Aje e pichAnI levA IcchatA hate. nAganRtya karatI devadattAne jANe samAdhi caDI gaI. vINAnA svaro dhIre dhIre havAmAM lIna thatA cAlyA, ne Akhare svaro baMdha thavA sAthe nRtya saMpUrNa thayuM. cAra dAsIo sAthe devadattA jhaDapathI sabhAmAMthI pasAra thaI gaI. AkhI sabhA parathI jANe koIe vazIkaraNa vidyAne prabhAva pAcho kheMcI lIdho. devadattAnA nRtyanI sahu vAhavAha karavA lAgyA. nRtyathI zramita thayelI devadattA veza paridhAnanA khaMDamAM tvarAthI pravezI. nRtyane sAja jaladI jaladI utArI, devapara lagADelo raMgalepa dhevA nAnA evA haja pAse jatI hatI, tyAM dAsIe kahyuM "A paradezI sArthavAha ApanI mulAkAte Avela che. thoDI eka kSaNamAM to emaNe svajana jevo bhAva janmAvyo che." "magadhaprasiddha devadattAnuM svajana banavAnuM ahobhAgya kene maLe che? amArA dezamAM lakSmI che, vyApAra che, nRtyabhavana che, paNa devadattA jevI nRtyasuMdarI tyAM nathI. suvarNamudrAo karatAM sauMdaryamudrAo amAre mana bahumUlya che. Aja mane lAge che, ke mAro duHkhada ne ati dIrdha zramapravAsa tamArA darzane saphaLa thayo che."
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 maharSi metAraja " juvAnanA mukhethI devadattA pitAnAM vakhANa sAMbhaLI rahI. AvAM vakhANuM ke eNe ghaNIvAra sAMbhaLyAM hatAM, alaMkArika zabdonA kaththA have ene catA paNa nahotAH chatAM A juvAnanA zabdo tene priya lAgyA. A zabdo pAchaLa svasthatAne TaMkAra hato. emAM kAmanI viphaLatA, mehanI vyAkuLatA ke vAsanAnI mUrkhatA nahotI. UgatI taruNAvasthA, nikhAlasa puruSatva ne caMcaLa nayanonI zakti devadattAne sahejamAM AkarSI beThI. ene lAgyuM ke A sArthavAha sAthe thoDIeka ghaDIo jarUra vitAvavA jevI che. - " "dAsI, tAMbUla lAva !" kuzaLa dAsI tAMbUlathI maghamaghate thALa laI AvI : yuvAne tAMbUla laI meMmAM mUkyuM ane kamara paranA paTAmAM rahelI suvarNa muddAone emAM Dhagalo karI dIdhe. devadattA sArthavAhanA vartAva para mugdha thatI cAlI. ene lAgyuM ke A sArthavAha avazya bhegI bhramara che, nahi to suMdarIone vaza karavAnI A rItithI taddana ajJAta hota. chatAM ya Azcarya e vAtanuM hatuM ke yuvAna taddana svastha hato. enI AMkho tadana mada vagaranI camakatI hatI, enA eke aMgamAM kAmadevatAno saMcAra thayAnI dhrujArI jevAtI nahotI. ajaba yuvAna ! puruSanA sparzamukha ne sahavAsa mATe taddana nirmohI ne udAsIna banela devadattAnA dilamAM jANe vAsanAnI cinagArI pharIthI jhabUkI. jIvananI bhUMDIbhUkha ne kevaLa dehavyApAranA nIca vyApAramAM vItelI ananta rAtriomAM A rAtri keI no saMdeza laIne AvelI jaNAI. "sArthavAha, rAjagRhImAM keTalI rAtane nivAsa che?" "vyApArane anukULa jeTalA divaso maLe teTalo! vyApArIne
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa pa7 te lakSmI ja sarvasva che ne!" "rAjagRhI te lakSmInuM nivAsasthAna che!" "nijIva ane sajIva, banne lakSmIo ahIM vasatI jaNAya che." sArthavAhano bhaMga devadattA samajI gaI. eNe vizeSa kaMI javAba na ApatAM kahyuM: "sArthapati, pelA jaLakuMDa sudhI mArI sAthe karazo ?" " zA mATe nahi ?" devadattA AgaLa cAlI. sArthavAha e ja svastha rIte tenI pAchaLa pAchaLa cAlyo. AvAsanA madhya bhAganI aMdara eka jaLakuMDa Avelo hato. svaccha ane sugaMdhI jaLa chalachala bharyuM hatuM. jaLakuMDanA kinAre besI enA svaccha jaLane AsvAda laI zakAya e rIte cAre bAju saMgemaramaranAM pIThikAo ne Asana yojelAM hatAM. eka pIThikA para devadattAe sArthavAhane besavA IzAre karyo, ane pote paNa pAse ja besI gaI moDI rAtano caMdra Ugato hato ane AvAsanAM sphaTikakAra bhedIne enI snA devadattAnA deha para verAtI hatI. uMmara kaMIka prauTa thatI hatI, paNa enA deha para sauMdaryanI AbhA eTalI ne eTalI ja vilasI rahI hatI. enAM vikAsayukta praphullita netrAnI ughADamIMcamAM ajaba AkarSaNa hatuM. eNe nRtyaveLAnuM kRSNavastra kADhI nAkhyuM hatuM, ane rUperI tArathI gUMtheluM eka uttarIya vIMTALI lIdhuM hatuM. mastakanA keza chUTA mUkyA hatA, ane te havAnI laharIo sAthe nRtya karatA hatA. mukha para AvI paDatA kezane samAravA vAre ghaDIe UMco-nIco thato kamaladaMDa jevo eno hAtha kharekhara keda kavinI kavitA karatAM paNa suMdara bhAva jagAvato hato.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 mahaSi metAraja prADha yauvanA devadattA kaI rasika puruSane adhIra yauvanA lAge tevo A svAbhAvika saMjoga hatuM, paNa pelo sArthavAha hajI ya stabdha hato, svastha hato. are, peluM zuM che?" ema kahete sArthavAha pIThikA parathI Ubho thaI pAse paDelI bIjI pIThikA tarapha dhasI gaye. e te suvarNamasyA che. bahu dUra dezathI ghaNuM mUlya maMgAvela che." be lAge che." "jeDI vagara jagatamAM chavAya kema! sArthavAha, e nara-mAdA che, AvI cAMdanImAM na jANe zuM gela karatAM haze." A zabdomAM kepha hate. anaMgaraMgane spaSTa TaMkAra hato. chatAM AvA bhege paganA koI paNa vAtAvaraNathI e para bhAsate hate. . devadattA, vaibhAranI girimALAomAM suvarNapavo Uge che. e paNa maMgAvIne A kuMDane zobhAva !" "vaibhAra tarapha jAo tyAre AjanI suMdara rAtanI yAda tarIke eTalI bheTa mokSaje ne!" sArthavAhe kaMI paNa pratyuttara na ApatAM mukta hAsya karyuM. sphaTikanAM dvAramAMthI cAMdanI vadhu ne vadhu nijharatI hatI. jaLakuMDanuM svaccha jaLa devadattAnA deha paranA vidhavidha sugaMdhImaya lepothI maghamaghI UThayuM hatuM, rAta hatI ne rasiyA hatA. sthaLa hatuM ne sahavAsa hata; paNa e yugala cakravAka ne cakravAkInuM hatuM. meDI rAta sudhI mIThI mIThI vAta karIne sArthavAha Ubho thayo tyAre rAta ghaNI vItI gaI hatI.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaba puruSa pa9 "A be pIThikAo vaccenuM aMtara jANe janenuM aMtara bhAsyuM che." vidAya ApatI devadattAe vyaMga karyo. "paricaya vadhatuM jaze, ema e aMtara paNa eka dahADe ochuM thaI jaze." hasato hasato sArthavAha AvAsanI bahAra nIkaLI chellI rAtanA aMdhArAmAM adrazya thaI gaye. thoDIvAre tArAnA jhAMkhA prakAzamAM eka naukA vaibhAranI girimALA tarapha jatI jovAtI hatI.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ja vArtA | [ 9 ] aAthamatI rAtanA jhAMkhA prakAzamAM vaibhAra parvatanI zikharamALa tarapha sarI gayelI naukA, e pachI keTalAya mahinAo sudhI avAranavAra evA ja asUrA TANe AvatI ane jatI jovAtI. emAMthI pile raMgIle paradezI, ajaba svabhAvane sArthavAha lapAta-chupAto devadattAnA AvAse Avate ane jAte. A Agamana ane pratyAgamananA sAkSIbhUta AkAzanA tAraka ane sAgaranA jaLadevatA-A be sivAya kALA mAthAnAM mAnavIo ochAM hatAM. nAnIzI hoDIne nAvika paNa A sArthavAha viSe kaMI zaMkA dharAvate thayo hato, chatAM hiraNyanA lobhe enI jabAna baMdha rahetI. e jete hato ke gaMgAnA tephAnI taraMge para kadI kadI naukA kAgaLanI heDI jema dhrujI UThatI. tyAre paNa A sArthavAha jarA ya gabharAto nahi. vepArIvargamAM ATalI nirbhayatA eNe jIvanamAM prathamavAra nIrakhI hatI, ane ATalo vaibhavazIla jIva vaibhAragirinA kaThera pradezamAM vasavA jAya e eno na anubhave hate. AvI aneka zaMkAo devadattAne, enI kuzaLa dAsIne paNa ghaNI vAra thatI, chatAM yuvAnanuM vyaktitva ja evuM hatuM ke ene nIrakhatAM evA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 61. prazno ApoApa smaraNamAMthI sarI jAya. devadattAnA rasamaMdire aneka rasiyAo AvI gayA hatA, enA udyAnanA suMdara phUlo para jeTalA. bhamarA besavA AvatAH enAthI vadhu bhogI bhramaro enI cAre bAju viMTaLAyelA rahetA. paNa e bhramaranuM nasIba bagIcAnA bhramaro karatAM hINuM hatuM. teone ekAMta bhAgye ja maLatuM. vAtacItano prasaMga duSkara banato, ane zvAsathI zvAsa bheTe eTalA najIka besI madhupAnano prasaMga javalle ja sAMpaData. devadattA saMsAranAM sUtronI paMDitA hatI. kAmazAstranI vettA hatI. mAnavasvabhAvathI suparina cita hatI. e jANatI hatI ke manovAMchitanI prApti karatAM enI pratikSA atyaMta suramya, mIThA dardathI bharapUra ane saMpUrNa svapnathI raselI hoya che, mAnavIne e vazavatI rAkhe che. prApti pachInI. kSaNe to kaMTALA bharelI, AzAbhaMganI ane suvarNa svamanAM khaMDeronI hoya che. pratikSAnA kalpanAvI rAjyamAM mAnavI pAse ne pAse ALoTavA Icche che. prApti pachIno mAnavI ThaMDo, hatAza ne nIrasa bane che, e dUra dUra javA mathe che. devadattA pitAnA bhogI bhramara para mAnasazAstrano A niyama ajamAvatI, ane e ja kAraNe enA bhramaro khUba hatA ne enAM vakhANa khUba thatAM. paNa sArthavAha sAthenA prasaMgamAM devadattAnI yukti devadattA upara ja ajamAvAI. divasanA divasothI sArthavAha Avato hato, paNa jANe anaMganA raMgamAM to sAva abudha ! vAte suMdara suMdara kare, paNa jANe svasthatAne avatAra ! vivalatA, unmAda ke dhrujArI saheja sarakhI paNa jovA na maLe ! pratikSAnA A divaso vitatA cAlyA ne jANe ajANe devadattA adrazya snehapAzathI baMdhAtI cAlI. devadattA sAmAnya kuMbhadAsI ke
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara maharSi metAraja ~ ~~~~~~~~~ ~~~~ vezyA na hatI, magadhanI jANItI gaNikA hatI. ane e kALanA jIvanamAM gaNikAnuM rAjakIya, sAmAjika ne dhArmika mahattva moTuM hatuM. gaNikA samAjajIvananI zikSikA hatI ane enI zALAmAM aneka kanyAo ne rAjakumArikAo navajIvananA pATha levA, nRtya, ne saMgIta zikhavA AvatI. rAjAonA aMtaHpuramAM eno praveza niSiddha nahato. deza, gAma ne kuLamAM ghaTatA ghaTanApravAhe enAthI sadA gamya rahetA. AvI paMDitA devadattA paNa sArthavAhanA nayananA IzAre nRtya karavA lAgatI. ene saheja paNa sparza ene svarga bhuvananAM sukhanI yAda Apato. AvuM, sphaTika zuM pAradarzI pauruSa eNe joyuM nahotuM. enA yauvana para niSkalaMka kaumAryanI AbhA hatI. enI AMkhomAM strIne vaza kare evuM teja hatuM, paNa strIthI jhaMkhavAya evI prabhA nahatI. aneka ujaLI dUdha jevI rAtemAMnI eka rAte, e jalakuMDanA ja kaThe, cakravAka ne cakravAkInA yugala jevAM A banne beThAM hatAM. cAMdInAM ane suvarNanAM pAtra vidhavidha jAtanAM azana, pAna, khAdima ne svAdimathI bharelAM hatAM. sArthavAhane madhumereya (dArU) nI atyaMta ghaNA hatI, ane e vAtanI devadattAne jANa thayA pachI eNe kevala rAjaatithi sivAya madhumereya pirasavAnI baMdhI karI hatI. ane pAlaMgAmAdhuranA suMdara vArake taiyAra karAvavAmAM AvyA hatA. cAMdInA pAtramAM taiyAra karela pAlaMgAmAdhura ApatA ApatAM devadattA belIH bhalA sArthavAha, tamAro vyApAra paripUrNa thayo ke nahi ? keTaluM dravya lAbhamAM meLavyuM ?" 1 zallaka jhADanA guMdaramAMthI banAveluM pINuM. 2 gADavA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 63 vvvvv "devadattA, dravyalAbha te ghaNo thayo che, paNa je AvI rIte dravya veDaphe enI pAse zuM bace ? paNa vAsa, devadattA, have mArA kAryathI nivRtta thayo chuM. A deza choDI dUra dUra mArA dezamAM cAlyo jaIza. bhalA, e vakhate badhA pUchaze ke, rAjagRhI kevI ne tyAM keNa rAja kare che, to huM zuM kahIza! rAjakathAo te atyaMta rasapUrNa hoya che kAM ?" avazya! emAM ya aMtaHpuranI vAto to vizeSa!" "huM evI vAto sAMbhaLavAne adhikArI banI zakuM ke ?" "avazya, vahAlA sArthavAha, rAjagRhanI, rAjagRhanA rAjavIenI ane enA aMtaHpuranI badhI ghaTanAo mane hastAmalakavata pratyakSa che. tame e sAMbhaLavAne adhikArI che. sAMbhaLIne sukha pAmaze. huM tamane gupta ne pragaTa badhI ghaTanAo kahIza. tamArA dezane viSe temAMthI cogya bhAga kahI saMbhaLAvajo " devadattA, huM kharekhara tAro sahavAsa pAmIne dhanya thayo chuM. mAro deza paNa mane tArA vinA sUne lAgaze. suMdara magadha kharekhara devadattAthI ja suMdara che." sArthavAha, have zAMtithI sAMbhaLo ! A alabelI nagarInA vasAvanAra rAjA biMbisAranA pitAnuM nAma prasenajita, prasenajita e kAzInA rAjA zizunAganI pAMcamI peDhInuM saMtAna. zizunAgane vaMza khUba ja baLavAna. sahue potapotAnAM nagara vasAvyAM ne AbAda karyA. prasenajite giridhvaja vasAveluM. giridhvajanI tejasvI kaLA Aje AthamatI che, rAjagRhI pATanagara banatAM enA sAmuM kaI jotuM nathI. paNa e kALe e alabelI nagarI hatI, ane evo alabelo prasenajita rAjA hate. 1 hAthamAM rahelA AmaLAnA phaLa jeTalI spaSTa
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 mahaSi metAraja dezadezathI eNe suMdarIo paraNuM lAvI potAnA aMtaHpuramAM vasAvI hatI. enA vizALa aMtaHpuramAM UDatAM pataMgiyAM jevI caMcaLa siMhalanI suMdarIo hatI, kALAM bhammara jhulphAMvALI pArasanI patnIo hatI. bhUrI AMkhevALI kamila suMdarI ane caMdana jevA zItaLa sparzavALI malayanI mAnunIo paNa hatI. nAnA nAjuka avayavovALI, citralekhA zI ke dezanI kAminI ane hAsyanA kuvArA UDADatI, rakatavALI saurASTra suMdarI vasAvI hatI. kuru, kuzAvarta ne kaliMga, videha, vatsa ne cedI dezanI rUpasuMdarIothI aMtaHpura bharI nAkhyuM hatuM." devadattA dezadezanA paricayanuM pAMDitya darzAvatI hatI. ATaATalI rANIomAMthI rAjA navaro kyAMthI paDato haze! devadattA, strIonI ATalI mehinI !" "juvAna sArthapati, hajI tamane koI sAcI strI nathI maLI. strIthI puruSa, puruSathI strI; je sadA vAdhatuM yauvana hoya to parasparanI mohinI sadA vadhatI ja rahe che." "devadattA, rAjakathA AgaLa calAva!" viSayAMtara thate joI sArthavAhe vacce ja vAtane kApI nAkhI. "sArthavAha, ATaATalI rANIo paNa vIra, dhIra ne vicakSaNa rAjA prasenajitane jANe satiSa na ApI zakI. vRddhAvasthAne kinAre beThelA e vRddha rAjavIne mRgayAnI moja mANatAM mANatAM eka unmatta yauvanA bhalasuMdarI daSTipathamAM AvI. ane AvatA sAthe rAjA enA rUpane zikAra thaI gaye. eka rAta e bhalasuMdarInA jhUMpaDAmAM rahyo ne premanI jhaMkhanA lete AvyuM. bharyuM bhAdayuM aMtaHpura ane se se putro chatAM ya enuM dila udAsIna banI gayuM. A vAta bahAra AvI. paTarANa dhAriNInA putra biMbisArane
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 45 A vAtanI jANa thaI. pitRsevA e to putrane parama dharma lekhAya ! A dharmano jANakAra yuvarAja bikhrisAra bhIlapatinI pallImAM gaye." "bismisAra koNa?" taddana ajANyo hoya tema sArthavAha prazna karyo. rAjagRhInA vasAvanAra, AjanA rAjarAjezvara magadhapati biaisArane tame nathI oLakhatA ! yuvAna, tame te ene nahIM joyA hoya ! jovA jevA che, ho ! kAmadevano jIvaMta avatAra ! chAtI siMhanI, bAhu vAnA, mastaka airAvata hastInA gaMDasthaLa jevuM. paNa e vAta pachI. rAjA prasenajitanA sukha mATe bhallapati pAse jaI temaNe tilakAnI mAgaNI karI. bhIlapati catura hatA, e ya pallIno betAja bAdazAha ha. eNe kahyuM: " rAjagAdI tilakAnA putrane maLe, evuM vacana Ape ! mArI putrInuM saMtAna to adhikAra mATe ja sarjAyeluM che." "jevI pitAjInI IcchA," ATaluM kahI kumAra bimbiyAra pAcho pharyo. rAjAne to tilakAnI sauMdaryabharI dedhyaSTi madananA tApathI saLagAvI rahI hatI. eNe bhIllapatine vacana ApyuM ne tilakA sAthe pANigrahaNa karyuM. varSo vItyAM. yuvarAja bimbisAra yogya vayane thaye. tilakAne paNa putra janmyo. rAjA vRddhAvasthAne Are hato. siMhAsananA jhaghaDA jAgyA, paNa tilakAe pitAnA jAjvalyamAna sauMdaryanA AtApathI vRddha rAjAne pitAnA pakSamAM lIdho hato. eka najIvA bahAnA heThaLa bibisAranuM dila dubhavyuM. svamAnazIla bibisAra risAIne gRhatyAga karI cAlI nIkaLyo. paNa siMha ane puruSo jyAM jAya tyAM potAnuM parAkrama dAkhavI badhuM pitAne vazavartI banAve che, e rIte nepALa kumAranA nAmathI dezadeza bhaTakate A yuvarAja benAtaTanagarano atithi banyo. bhAgya UjaLAM hatAM, eTale tyAMnA suprasiddha zreSThirAja :
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 maharSi metAraja IdradattanI AMkhe caDyo. emanA moTA vyApArano dhaNadhArI banI beThe. nasIba eTalethI na aTakyuM. svarUpamAM rati samAna, zreSThiputrI sunadAnA haiyAne hAra paNa bane. ane sukhathI bhogavilAsa bhegavatAM keTaleya kALa nirgamana karyo " devadattA potAnA dhaMdhAnA khAsa zabdo ne alaMkArone varNanamAM chUTathI upayoga karavA lAgI hatI. "vAha re vIrapuruSa! jyAM jAya tyAM strI vagara te emane cena ja paDe nahi? strI ja jANe emanA jIvananuM mukhya aMga !" yuvAna sArthavAha bhaMga karyo. zAstramAM ja strIne ardhaga kahela che. yuvAna sArthapati, e ardhaga pAchaLa te tame paNa koka dahADe gAMDa thaze." devadattAe vyaMgano suMdara javAba vALyo, ane sArthavAhanA paDakhAmAM dabAvA pAse javA sarI. rAta pUrI thaI jaze ne vAta adhUrI rahI jaze. ene rAjagAdI kema maLI te te kahe! " sArthavAhane vArtAnI ajaba jijJAsA hatI. ene vyAkSepa jarApaNu rUca nahe. "bhAgyavAnanA nasIbamAMthI game tema kare to ya lakSmI khasatI nathI." devadattAnA avAjamAM sArthavAha tarapha IzAro hato. eNe nayananRtya karatAM vAta AgaLa calAvI. "eka dahADe vRddha pitA navvANu navvANa putrothI paNa asaMtuSTa banyo. ene videza gayela putra yAda Avyo, paNa rAjadUte enI kazI bhALa na lAvI zakyA. A ciMtAmAM ne ciMtAmAM pitA bIchAne paDyo. mRtyunI ghaDIe gaNAvA lAgI. acAnaka keIe samAcAra ApyA. samAcAra ApanAre yuvarAja jevo koI yuvAna dUra dariyAkAMThe nIrakhyo hato. pitAthI te javAya evuM nahotuM eTale yukti karI saMketathI bharelo eka patra lakhyo ne temAM jaNAvyuM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 67 kukara kahetAM kope caDiye, ghara gharajamAI thAya; haiye haIyALI ke kahe, kavaNa bhale biMha mAMya. mora bhaNe aha piMchaDAM, meM meliyAM vanehi ajiya agAsI neha viNa, te siri rAya vaheI." ane kumArane patra maLyo ke enAthI na rahevAyuM. eNe paNa uttara vALya. jiNe avasare joIe, svAmI taNe pasAu; tiNe nIce utAraNe, kima sevI je rAu. ghara jamAI ghara suNaha, te kuNa huMza dharatI; paNa apamAnyA charaDA, na rahe dUra pharatI. jAte eka ja piMchaDe, mera dohile kAMI; teha navANuM pIMchaDAM, bharI pUrI rahI AI." bApe dIkarAnuM dila pArakhyuM. khUba khUba prema karIne ene belA ne rAjagAdI soMpI. badhA joI rahyA. jemanAthI na jovAyuM te ceDA hAthapaga pachADI DAhyA thaI gayA." "ane pelI bApaDI sunaMdAne rajhaLatI melIne! joyuMne, AnuM nAma paradezanI prIta ! karI teya zuM ne na karI te ya zuM!" sArthavAhe vacce prasaMga jeI dviatha vAkya kahyuM, ane dhIredhIre najIka sarI AvatI devadattAthI dUra khasI gaye. catura devadattA baeNga samajI gaI. eNe kahyuM: prIta karI eTale te nibhAvavAmAM ja bhA! sunaMdA satI sAdhvI strI hatI. rasiyo prItama gepAla paNa kevala rasa bhogI na hatI. madhu cusIne alopa thanAra naguro na hato. bismisAra gAdIe besavA pAcho pharyo tyAre * prAcIna rAsasaMgraha.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 maharSi tArAja sunaMdA garbhavatI hatI. eNe pAchaLa eka suMdara saMtAnane janma Ape. divaso gayA ne sunaMdAne bharyuMbhAyuM pitRgRha paNa bhAre lAgavA mAMDyuM. e putrane laI A tarapha AvI." . "vAhare prIta ! dIkare nabApa bane ne mAne Akhare bhikhAraNa banavuM paDyuM!" keNa bhikhAraNa! sArthavAha, devadattAna AvAsamAM che, eTale nizciMta rahejeH bAkI magadhamAM, rAjagRhImAM, are, koI vanajaMgalamAM paNa A zabdo uccAraze mA ! e mAtA ane putra eTale koNa? jANa che? mAtA eTale mahArAjA bibisAranA aMtaHpuranAM adhirANI ane putra eTale?" vAta karatAM karatAM jANe devadattA namra thaI gaI. enAM caMcaLa nayane zAnta thaI gayAM. e nAmamAM ja koI jAdu hoya tema e DIvAra zAMta rahI ne pachI bolI: e putra eTale ! roja prabhAtakALe jenuM puNyanAma maravA yogya che, e puruSa! suMdaratAne avatAra! zauryanI chabI ! DahApaNane bhaMDAra! kAmavijetA zivanuM bIjuM svarUpa. nyAya, nIti ne satyane jANe sAkSAtkAra!" kaI rasi vAlama lAge che. enuM nAma kahene! tArA zabdonA alaMkAre ochI kara ! e mane-mArI smRti ane zravaNapaTane nirarthaka thAka caDAve che." emanuM nAma abhayakumAra ! magadhanA eka mAtra sarva sattAdhIza mahAmAtya! mahArAja biMbisAranA mukhya maMtrI ! pitAnA samagra rAjanI, tene AdhIna bIjAM rASTranA khajAnAnI, annabhaMDAranI, senAnI, vAhananI, pratyeka nagara tathA grAmanI e vyavasthA kare che. bala, vIrya, parAkrama, puruSArtha ne vivekanI e mUrti che. * nAyAdhammakahA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 69 abhayakumAra eTale badhuM ja. e zuM che ne zuM nathI, enI ja kAI carcA karI zake tema nathI. aMtaHpuranI paNa e ja saMbhALa rAkhe che." "vAhare vIra-dhIra! aMtaHpuranI sAcavaNInuM suMdara kAma saMbhALyuM." sArthavAhanA A zabdomAM IrSA hatI. potAnI jAtanA apamAnane TaMkAra hatA. cUpa rahe sArthavAha! magadhamAM rahIne mahAmAtya abhayakumAra mATe eka zabda paNa bolIza mA! e zaktinA sarvasvarUpanI buddhi pAse kaMI azakya nathI. tuM jANato nahi hoya ke ekavAra pitAnI vimAtA dhAriNIne dehada pUravA eNe pura vasaMtamAM vaibhAra parvata para muzaLadhAra varasAda varasAvyo hato. astu. ApaNI vArtA AgaLa calAvIe. rAjarAjezvara biaisAre siMhAsana svIkArI magadhanI sattAne khUba ja vadhArI dIdhI. eNe yuddho ocho khelyAM paNa vizALa pradeza para kabajo karyo. divaso vItatA cAlyA ema magadha samRddha thate cAlyo. ane Aje rAjagRhI eTale AryAvartanA mahAna sAmrAjya magadhanI rAjadhAnI. magadhanI bhUmi, magadhano nAtha ane magadhanI prajA te kaI baDabhAgI prajA che." devadattAnA zabdomAM mAtRbhUminuM abhimAna gAjatuM hatuM. gaNikAnA dilamAM ya dharatImAtAnI mamatA jANe utsAha pUratI hatI. "bhAratavarSanI traNa traNa pracaMDa dharma saMskRtionAM amI Aja ene AMgaNe vahe jAya che. vaidika, bauddha ne jena: ema traNa traNa saMskRti mArgone tribheTe magadhamAM racAyo che. traNa traNa dharmatanA pracaMDa nada Aja puNyazALI pradezamAM triveNI saMgama pAmI rahyA che. "prathama vaidika saMskRtine prakAza varSo sudhI A pradeza para patharAI rahyA hatA. brAhmaNa, yajJayAga ne vedazAstranI pUjA sarvatra cAlatI hatI. kALa vI ane e pUjAne atireka the. nirdoSa yajJayAgane
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 maharSi tArAja badale azvamedha, gemedha ane naramedha jevA hiMsaka yajJoe potAnuM sthAna jamAvyuM. somarasanA badale uttejaka pINAoe ghara ghAlyuM. sarva varNamAM zreSTha manAyela brAhmaNe potAnuM haNAtuM brAhmaNapada akhaMDa rAkhavA jAtivyavasthAnAM ekaThA jaDabesalAkha karyo. zonuM sthAna hINuM thayuM. strIonuM sthAna paNa evuM ja banyuM. ama jevAne te kaI uddhAraka ja nahote." devadattA thoDIvAra thaMbhI ane puna bolavA lAgI. A bhAre banatI jatI saMskRti upara bauddha saMskRti potAnI pAMkho phaphaDAvatI AvI beThI. bauddha saMskRtinA parama pracAraka mahAtmA buddha! magadha ane kezala vacce Avela kapilavastunA kSatriya rAjA zuddhodananA te putra thAya. eka dahADo jagatamAM vyApI rahelI A bhayaMkara hiMsA nIrakhI, mAnavajIvana para toLAI rahela janma, jarA ne mRtyunAM dukha pakhIH e dUra karavAnI pratijJA karI, putra ane patnIne tyAga karI eka pAradhinAM vastra paherI, enI charIthI keza kApI mahAbhiniSkramaNa karyuM. ane ahiMsaka yajJayAgano emano upadeza prathama rAjagRhIne ja maLyo. e pachI to e cha varSa tapa tapyA, paNa temAM kevaLa Iyivijaya meLavyo. je jJAnanI temane jarUra hatI, te na lAdhyuM. Akhare emane lAgyuM ke bhUkhathI maryo mukti nahi maLe. eTale madhyama mArga svIkAryo. madhyama mArga eTale na zarIrane tapajapathI bahu kaSTa devuM ke na tene atyaMta sukhazAliyuM banAvavuM." "devadattA, tuM karma ane dharma baMnenI paMDitA che!" mahAtmA buddhanA A upadeza upara zramaNa saMskRti gaDarAjazI pAMkho prasAratI AvI UbhI. A saMskRti vaidika saMskRtinA jeTalI ja prAcIna hatI, paNa emAM deza-kAlane anusarI nava krAMti ANavAmAM AvI hatI. eNe zadrone apanAvyAM. duHkhiyAMne chAtIsarasA cAMpyAM. A kAtinA ANanAra kSatriyakuMDanA mahAna licchavI vaMzanAkAzyapa zetrIya,jJAtakuLadhAraka rAjA siddhArthanA tyAM janmanAra."
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA che "devadattA! basa thobhI jA! mAnavInA dharmanI bAbatamAM carcA karavI, ene nyAya teLavo atyaMta duSkara che. te rAjavArtAne kaI suMdara prasaMga bAkI hoya te saMbhaLAya !" sArthavAha, tArI suMdaratA ne asuMdaratAnI vyAkhyA ajaba che-samajI zakavI muzkela che. paNa tArA manane rAjI karavA ja meM ATalI rAta ane ATalI vANI khacI che. astu, hA...eka tAje ja suMdara prasaMga che. e gupta che. magadhanAM ochAM mAnavIoe jANe che. e jANanAranuM mastaka paNa salAmata rahe ke nahi te paNa prazna che." evI ekAda vAtane khAtara magadhanI mahA manehAriNuM devadattAnuM suMdara mastaka hoDamAM mUkavAnI jarUra nathI." sArthavAhe lAgaNIbharyA zabdo kahyA. "re priya! tArA mATe zuM zuM na karuM ! tArAmAM lebhAve tevuM puSatvanuM avarNanIya AkarSaNa che. game evI svamAnazIla strI paNa tArA hAthamAM ramavA Icche evI nikhAlasatA tArAmAM sabhara bharI che. devadattAe hajArane ramADayA che, paNa enA jIvananA ItihAsamAM eka sArthavAha ja ene hAthatALI ApI gayo che. cakravAka ne cakravAkI jevo ApaNo yoga mATe navo ja anubhava che. devadattAe tene ghaNuM ghaNuM kahyuM che. ATaluM vadhuM kahevAmAM thoDuM jokhama hoya te bhale heya. e jokhama veThavA taiyAra chuM." devadattA, tAre prema agAdha che." "premane svayaMbhU banAvavAnI tArI zakti ajoDa che. sArthavAha! tArA dezamAM ya tArI pyArI devadattAne kadI bhUlIza mA! tuM tArA deza tarapha jaIza, huM paNa magadhanA mahArAjanA kAme bahAragAma cAlI jaiza. tuM tAre deza pahoMcIza tyAre te mArI gupta vArtAnuM pariNAma AvI jaze, eTale ene pragaTa karavAmAM kiMcita paNa doSa nathI.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 maharSi tArAja mATe sAMbhaLa!" devadattA vahAlamAM sArthavAhane have ekvacanathI saMbodhI rahI hatI. "vaizAlipati mahArAja ceTakanuM nAma to sAMbhaLyuM haze. karmavIra ne raNadhIra A mahArAja Aje dharmavIrapadane pAmyA che. zramaNa bhagavaMta prabhu mahAvIranA e parama bhakta che." haM.." prabhu mahAvIranuM nAma jANe azravaNane yogya hoya tema kAna para hAtha mUkatAM teNe lAMbo nisAso nAkhyo. devadattA gupta vArtAnA kahevAnA zramamAM lIna hatI. - "mahArAja ceTakane sUryanAM sakiraNa jevI judI judI kAMti ne varNarUpavALI sAta putrIo che. ekane juo ne ekane visare ! mahArAja ceTake dezadezathI paMDite, vidvAno, vAdavettAo ane anagArone teDAvI sarvene vyavahAra ane dharmazAstramAM nipuNa banAvI che. rAjakumArane durlabha evuM zikSaNa sarvene ApavAmAM AvyuM che. sAthevAha, magadhanAM rAjakuTuomAM saMskAranA hisAbe mahArAja ceTaka sarvopari che. are, ATaATalI keLavaNI ApyA pachI putrIonA vivAhAdi kAryathI pote alipta rahyA che. keLavaNI-susaMskAra ApavA pitAnI pharaja, navuM kuLa ke navo saMsAra zodhI levo e viduSI putrIonI pharaja ! kyAM AjanA rAjAo ane kyAM mahArAja ceTaka! ojanA rAjAo te putrIone rAjarAja vacce saMbaMdha vadhAravAnuM - sAdhana mAtra samaje che, ane vyasanI, duzIla, kAmI-game tevA rAjavIne potAnI putrI ApI detAM leza mAtra saMkoca khAtA nathI. paNa A badhe pratApa kono? jANo cho ?" "nA !" . "dIrgha tapasvI nirgoTha jJAtiputrano! emane prabhAva apUrva che. je rAjakuTuo para emanI chAyA paDI ene uddhAra thaI jAya che."
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 73 "jabaro jAdugara !" hA, hA. asala jANe jAdugara ! meM jotAM ja pApathI bhayabhIta banI jaIe." "devadattA, tArI vAcALatA ajaba che. ADI avaLI vAtamAM keTalI rAta vItI gaI, e to jo! huM Avyo tyAre te AkAzamAM haraNAM kSitija lagabhaga hatAM; ane atyAre to jo! agatyane tAre UgIne AthamI gayo che. pelo vyAdha paNa asta pAmyA, svAti ane citrA kevAM camakI rahyAM che. madharAta thaI gaI." AkAza parathI samaya pArakhavAmAM kuzaLa lAgo cho!" devadattAe gaganamaMDaLanA tArAgraho viSenuM sArthavAhanuM naipuNya joI kahyuM. mANasanAM netra parathI mana pArakhavAmAM jema tame kuzaLa che tema. sahu sahuno dhaMdho ! sAthe laIne jatAM araNya, kaMdarA ne vanarAjiomAM AkAza ja amAruM sAthIdAra hoya che. paNa devadattA, have tArI vAta pUrI kara ! mahArAja ceTakanI sAta putrIo bahu viduSI che. kaLAbhaMDAra che, pachI AgaLa calAva..." . "e sAta putrIomAMthI pAMca putrIo te svayaM Icchita patine pAmI che. prathama putrI prabhAvatI vItabhayanagaranA rAjAne paraNuM che, bIjI padmAvatI caMpAnagarInA dadhivAhanane, trIjI mRgAvatI kauzaMbInA zatAnikane, cothI zivA ujajayinInA pradyotanane ane pAMcamI putrI nirmsaTha jJAtaputranA* vaDIlabaMdhu ane kuMDagrAmanA adhipati rAjA naMdivardhanane paraNI che, pAMce mahAsatIo che. chaThThI suThA ne cellaNA kumArI che. zuM baMnenI kAMti ! eka tApasI hamaNAM sujyeSThAnI chabI lAvelI."* * bauddho prabhu mahAvIrane A nAme oLakhatA. :
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha maharSi tAraja * * * * * "tApasa lokee A dhaMdho kyArathI zarU karyo?" "yuvAna, vAtanAM mULa UMDAM che. A te dharmakalahanuM pariNAma che. chabI lAvanAra tApasI ekavAra rAjA ceTakanA rAjamahAlayamAM gayelI. vAtavAtamAM A be rAjakumArikAo sAthe zaucamUlaka dharma meTe ke vinayamULa dharma mATe, viSe vAdavivAda cAlyo. rAjakumArikAoe vinayamULa dharma mahAna siddha karI bicArI tApasIne niruttara karI. rAjamahelanAM bIjAM keTalAMka janoe AthI tenI mazkarI karI. parAbhava pAmelI tApasI emano dharmamada dUra karavA anya dhamI sAthe temane paraNAvavA sujeSThAnI suMdara chabI cItarI atre AvI. mahArAja biMbisAra te e chabI jotAM ja mugdha thaI gayA." "bApa evA beTA! rAjA prasenajita bhIla kanyA pAchaLa mugdha thayA, ne emanA putra citrakanyA pAchaLa ! abhimAnI rAjapada ja evuM che." sArthavAha, nAnI nAnI vAtamAM uzkerAI na jA! mAnava svabhAva ja evo che, pachI kANu rAya ne kANu raMka ! mahArAja biMbisAre suceSThA mATe dUta mokalIne mAgaNI karI. rAjA ceTake kahyuM "vAhIkuLamAM utpanna thayelA haiDeyavaMzanI kanyA sAthe na paraNI zake. A lagna agya che." mahArAja biMbisAra AthI atyaMta krodhAnvita thayA, paNa rAjA ceTakane chaMcheDavAmAM sAra nahoto. Akhare abhayakumAre A kAma hAthamAM lIdhuM. vaNikano veza sajI vaizAli gayA ne sujeSThA pAse mahArAja biMbisAranuM rUpa, guNa suMdara rIte. varNavI suSmAne mehita karI." "dhanya che tamArA mahAmAtyane! buddhine bahAra ThIka prasaMga vAparatA jaNAya che." , "e buddhinA bhaMDArane tAga levA mArA-tArAthI muzkela che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjavArtA 75 sArthavAha, A prakaraNamAM to emanI UMDI kUneha che, mahAmAtya abhaya pote zrama pAsaka che. teo samaje che, ke AvuM ekAda kanyAratna rAjagRhInA aMtaHpuramAM vase to ghaNuM parivartana thaI zake, saMskAranI suMdara saritA vahI nIkaLe. sArthavAha, TUMkI vAta have eTalI che, ke theDA divasamAM huM vaizAli jaIza, abhayakumAra paNa tyAM Avaze, cUnaMdu sainya paNa tyAM hAjara raheze, ne taiyAra thaI rahela suraMga vATe mahArAja bismisAra suSThAne upADI lAvaze." suMdara kAryamAM niyukta thaI che, devadattA! vAru have huM vidAya lauM. rAta cheka cheDI rahI gaI che. te mane suMdara rAjavArtA kahI. e koIpaNa sthAvArtA jevI suMdara che. tAro AbhAra mAnuM teTalo ocho che." vahelo Ugelo caMdra have kSitija para hato, ane A cakravAka ane cakravAkInI atima milanarAtrIomAMnI eka rAtrI pUrI karato hato meDI DI eka naukA gaMgAnA paTa parathI saDasaDATa vahI gaI
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka [ 8 ] gaMgAnA haiyA paranI naukAonI AvajAva ane devadattAnA nRtyakAranI helIomAM, gaMgAnA ja pravAhathI thoDe dUra, AMbAvADiyAnA eka cheDe vasatI manukuLanI paratikA-pelI virUpAne ApaNe varSothI cheka ja visArI mUkI. visarAyelI virUpAnuM AMgaNuM paNa ATaATale varSe visarAyeluM ja rahyuM hatuM. enA saMsAramAM e ane mAtaMgaH e sivAya koI navIna vyakti umerAI nahatI. chatAM na jANe A daMpatInuM rasajIvana navuM ja banIne vahetuM hatuM. phera mAtra eTalo paDyo hato, ke divaso jatAM mAtaMga zrama pAsethI karmane mahimA zIkhI Avyo hato, ane namra banyo hate, e pote ja ghaNIvAra kahetAH "alI vIru, bhAgyamAM ja saMtAna na lakhyAM hoya te pachI kayAMthI maLe che evo saMtAnameha zA kAmano !" to gAMDa, gAmanAM chokarAMne zA mATe ramADe che, heta kare che, ne tArI vADIomAMthI phaLaphUla lAvI vahece che!" ema karavAmAM mAruM mana khUba rAjI thAya che. ane je tuM nArAja na thAya to kahuM. mane te dhanadatta zeThane pelo metAraja khUba
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka 77 vahAlo lAge che. enI bolI kevI mIThI che, jANe tuM ja nAnI bALa thaIne belatI na hoya." "have gharaDo thayo. jarA DAhyo thA ! strImAM bahu mana na rAkhIe." virUpAe ToNo mAryo. emAM zuM thayuM ! zramaNo te kahe che, ke parastrI mAta samAna mAnavI. potAnI strI mATe teo kaMI kahetA nathI. ane je potAnI strImAM mana na rAkhIe te pachI A paraNavAnI mAthAkUTa zuM kAma! saMsAranI badhI strIo puruSo sAme joIne bese ne puruSo strIo sAme, kaI kaI e kaImAM mana parovavuM ja nahi emaja ne !" tuM te moTe paMDita thaI gayo lAge che. mAre mAthAkUTa nathI karavI. koI sAruM joyuM, keInuM sAruM sAMbhaLyuM ke tane mArI yAda Ave che, paNa teM zeThANIne joyAM nathI ! metAraja barAbara temanI AkRti che. AThame varSe pAThazALAe mokalyo ne have te aDhAra lipiono abhyAsa AraMbhyo che. judAM judAM zAstrono paNa abhyAsa cAle che. keI AcArya nATayazAstra, kaI zilpazAstra, koI sainika- . zAstra, te koI pAkadarpaNa, mAtaMgavidyA, mayamata ne saMgItazAstra zikhave che. kumAranI grahaNazakti adbhuta che. rAjakumAronI sAthe azvavidyA, hayavazIkaraNa ane dhanurvidyAmAM paNa e samakakSa che. vayamAM nAno paNa mahAmAtya abhayane e prItipAtra banyo che. Akho divasa rAjamahelamAM ne rAjamahelamAM. mahArAja bismisAra paNa kumArane joI bhAna bhUlI jAya che. mahArANu sunaMdA to ekavAra bolI gayelAM ke huM te ene mAro jamAI banAvIza. zeTha ane zeThANI * 1 haMsalipi, 2 bhUtalipi, 3 jakSIlipi, 4 rAkSasIlipi, 5 UkIlipi, 6 yAvanIlipI, 7 turkIlipi, 8 kiTI, 9 kaviDI, 10 siMdhavIya 11 mAlavinI, 12 naTI, 13 nAgarI, 14lATa,15 pArasI, 16 animitI 17 cANakya, 18 mULadevIlipi. [vizeSAvazyakamAMthI]
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 maharSi tArAja te enI pAchaLa gAMDAM che." virUpAnA A zabda pAchaLa mamatA gAjatI hatA. bahu gAMDAM banI chokarAne bagADaze, ane pachI mahArANIne anubhava karavo haze te thaze ke jama ane jamAI sarakhA hoya che." "badhA ya kaMI tArA jevA hotA nathI. bicArI mArI mA ! ene te tuM yAda karatA nathI. mane thoDA dahADA enI khAtarabaradAsta karavA ya javA detA nathI. ane koIvAra jauM te cAra dahADAmAM teDuM AvyuM ja che. mArI mAne to jamAI karatAM have jama Ave te sAruM !" je, vIru ! jhaghaDA thaI jaze. rohiNayanA dAdAnA mRtyu vakhate tenI uttarakriyA karIne pAchAM pharatAM tArI mAne bhege thato Avyo hato. bicArIe mane kevuM heta karyuM hatuM. meM namaskAra karyA eTale eNe mAruM mAthuM mUkyuM. jyAM mAno svabhAva ne kyAM dIkarIne svabhAva ! he bhagavAna!" mAtaMge virUpAne cUpa karavA barAbara tIra phekyuM. virUpA potAnI mAtAnAM vakhANathI manamAM ne manamAM rAjI thaI ane vAtanuM vaheNa badalI nAkhatAM bolI ! mAtaMga, rezahiNeyanA kaMI vAvaDa !" ajaba AdamI che ho ! ene dAdo hato te jabaro paNa thaDe akarmI! enAthI keInuM bhaluM na thayuM ne maratAM maratAM ya je rohiNe DahApaNa na vAparyuM hota to keTalAyane mArate jAta " "hamaNAM zuM kare che !" "kaMI samajAtuM nathI. lUMTaphATa to baMdha che, paNa taiyArIo jabarI lAge che. uparanAM pANI zAnta che, paNa aMdara jabarI mathAmaNuM cAlatI jaNAya che. karaze tyAre bhAre parAkrama karaze. ane te ghaNIvAra mana thAya che, ke mahAmAtya sAthe meLApa karAvI dauM, paNa
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka cha9 pAchuM vicAra karatAM ema lAge che, ke e daramAM hAtha ghAlavA javAmAM sAra nathI. A to rAjA, vAjAM ne vAMdarAM! rakhene kaMI thAya te metakuLano eka dIpaka olavAI jAya." mahAmAtya viSe hINuM bole che?" "emanA mATe mane mAna che. paNa virUpA, rAjasevA ja evI che! ghaNIvAra mANasane mANasAI visarI javI paDe che." vAtamAM ne vAtamAM mAtaMge pAse beThelI virUpAne eka jhINuM cUMTI khaNuM. "moTe mANasAIvALo na joyo hoya te ! gharaDo thayo. have A cenacALA-A tophAna na zobhe!" "vIru, ApaNAM dila te gharaDAM nathI thayAM ne! loko kahe che ke devadevIone gharaDApa hoto nathI, sadA yuvAna rahe che. tene joIne mane paNa ema lAge che, ke jANe virUpAne gharaDA che ja nahi. jyAre juo tyAre pAkI gala jevI ! " are, paNa tuM kaheto hato ke Aje azvaelana parIkSA thavAnI che. badhA rAjakumAra ane azvinipuNa yuvAne ekaThA thavAnA che." "virUpA, mane e vAtanuM to vismaraNa thayuM. cAlo, sUraja pazcimAkAzamAM DhaLavA mAMDyo che. badhA krIDAkSetranI AjubAju goThavAI gayA haze. sthAna maLavuM paNa muzkela banaze." dhaNIdhaNiyANI utAvaLAM taiyAra thaI nagaranA mukhya daravAjA bhaNa vaLyAM. purajananAM juthejutha krIDAkSetra bhaNuM UlaTI rahyAM hatAM. gharagharanA juvAnonI Aje zaurya parIkSA hatI. keTalAya keDIlA navajuvAne potAnI preyasIone nimaMtraNa ApI AvyA hatA ke, Avaje krIDAkSetrapara mArI mardAnagI jovI hoya to ! so se rAjakumArane jhAMkhA na pADuM te kaheje !"
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 mahaSi metAraja keTalIya navavadhuoe mUchALA pationI mUchanA kAtarA kheMcIne kahyuM hatuM: "patideva, Aje tamAruM pANI jevAnI chuM. roja meTI meTI DaMphAsa mAro che, te Aja dhADa mArajo! mArI sakhIomAM mAre zaramAvuM na paDe tevuM karaje!" AkhA nagaramAM utsava jevo AnaMda hatuM. varSamAM beekavAra AvA meLAo yojAtA. AkhI prajA abhinnabhAve emAM rasa letI. le kenAM ToLAMmAMthI saheja dUra dUra rahIne cAlatAM dhaNIdhaNiyANI krIDAkSetra para pahoMcyAM tyAre kSetramAM zaratamAM utaranAra azvArohIo AvIne sajaja thaI UbhA rahI gayA hatA. "e rahyo mAra lAla! metAraja ! hajAramAMthI huM te - LakhI kADhuM." virUpAthI ekadama belAI gayuM. ghelI thaI gaI ke zuM? jarA saMbhALIne bela ! koNa tAre lAla ! rAjagRhIne koI zreSThi sAMbhaLaze te tArI jIvatI khAla utarAvI nAkhaze !" are bhUlI, paNa tuM jete nathI? pelo, paNe, rAjakumAranI paMktinA cheDe, chellAthI trIje ! tamayUra azvapara ArUDha thayela ! je, barAbara che. rAjakumAranI kAMti enA moM para vilasI rahI che. paNa have enI carcA choDI de! ene ane ApaNane !" "mArI te prANapriya sakhIne putra ! tane khabara che, meM ja enuM nAma metAraja pADyuM che. mane vahAla kAM na Ave!" hA, hA, paNa barAbara lakSa ApIne je! zaratano prAraMbha thAya che, zIghragatinI zaratane saMketa thayo che. badhA a sIdhI dizAmAM jeTalI jhaDapathI javAya teTalI jhaDapathI doDaze !"
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAramAM eka 81 " zAbAza ! zAbAza !" purajanonA mukhethI uccAra thaI rahyo. azvArohIo azvanI pITha sAthe ekameka thaI gayA hatA. bhAthAmAM chUTelA vegavaMta tIranI jema badhA nidiSTa sthaLe jaI punaHsvasthAne pahoMcavA tIvra vegathI pAchA pharyA. barAbara rasAkasI jAmI. savAranA mananI vAta jANe acchee paNa jANI lIdhI hatI. potAnI moTI vizALa kAyA saMkecI teo garuDa jevI jhaDapathI doDatA hatA. keTalAka azvo paDyA, keTalAka azvArohIo gulAMTa khAI gayA, ema dhIre dhIre badhA aomAMthI kevaLa be a AgaLa nIkaLI AvyA. eka zveta ane bIjo raktavarNano hato. be vacce tumula heDa jAmI. sapheda ane raktavarNo baMne ghaDA tarata ja oLakhAI gayA. "e ja. e ja." badhethI ekasAmaTo uccAra nIkaLyo. keNa! koNa!" nahIM samajelAoe prazna karyo. nathI joI zakatA ke pelo sapheda dUdha jevo azva te tamasUra ! rAjagRhInA mahASTi dhanadattanA putra metAryane!" "ane bIje?" "are, eTaluM ya jANatA nathI ! kezaDAnAM puSpa sarakho pele ughaDatA raktavarNane azva te ja ahichatra! rAjagRhInA mahAmAtya abhayano !" are, A te kaMI zarata kahevAya. eka te Ugato juvAna ane bIjo pukhta yuvAnaH be vacce kaMI harIphAI zobhe!" bese, bese, zAstramAM kahyuM nathI ke "guNISa na ca liMga, na ca vaya jAta ke juvAnI Ave TANe jevAtI nathI. sIttera
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 mahaSi metAraja varSanA vRddho paNa A zaratamAM Utare che." AvI AvI manamAnI carcAo karatAM purajanonAM nayane tIvravege AvatA be aonI gati para ja stabdha banyAM hatAM. "ararara...gayo, basa gayo!' badhethI ararATIne uccAra thayo. tamayurane Thokara lAgI, uparane asvArohI lathaDyo ne AkhA janasamUhamAMthI lAgaNIbharyo uparane zabda nIkaLI paDyo. hAya, mAre lAla !dhaDAma karatI virUpA dharaNI para DhaLI paDI. e tarata avAcaka banI gaI ane bhayamAM phATI rahelA enA DoLA cAre tarapha ghUmavA lAgyA. eka tarapha zaratanI pUrNAhutinI rasAkasI bharelI kSaNe, bIjI tarapha virUpAnI A hAlata ! badhe hehA macI rahI. "dhanya dhanya mitrAryane!" prazaMsAnA zabdo gAjyA. Thokara khAdhelA azva parathI gabaDelo metAraja atyaMta kuzaLatAthI vAMdarInA baccAnI jema azvanA peTane vaLagI rahyo ne punaH eka chalAMge pITha para ArUDha thaI gaye. mAnabhaMga thayelA savAre ane ave have to prANArpaNanI bAjI lagAvI hatI. chatAM ya saMketasthAna para tamayUra ane ahicchatra eka ja sAthe pahoMcI zakyA. eka nahi paNa be jaNa sarva zreSTa nIvaDavA. mahArAja biaisAra svasthAnethI UThI harSapUrvaka baMnenA svAgata mATe AgaLa dhasI AvyA. dhanya che, tamane baMnene jyavAda ghaTe che." heDane nirNaya bAkI che. vijaya ekane ja hoya, ane e rIte pAritoSika paNa ekane ja maLe."
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka 83 medanImAMthI judI judI jAtanA avAje AvI rahyA hatA. kaI zaratane mATe punaH mAgaNI karatuM to kaI metAryane jItelo jaNAvatuM te kaI mahAmAtyane! deha para prasveda lUchato juvAna metArya AgaLa A ne namratApUrvaka be mahArAja, zarata to mahAmaMtrI jItyA che. mArI jItamAM kalaMka che, meM te Thokara khAdhI." mahAmAtya tarata AgaLa AvyA ne bolyAH "nA, nA, pitAjI ! chata te metAryanI ja gaNAya. ThAkara khAvA chatAM kevI kuzaLatAthI eNe mane AgaLa javA na dIdho ! heDanuM pAritoSika metAryane ja Apo !" maMtrI rAja, ahIM tamAro nyAya nahIM cAle!" metAryo mahAmaMtrIne bolatA aTakAvI kahyuM: "mahArAja pAse huM ane tame vAdI-prativAdI rUpe khaDA chIe, ne nyAya ApavAno adhikAra Aje tamane nathI. mahArAja magadhezvarane ja nyAya ApavA do !" magadharAja baMne kumAranI nikhAlasatA joI gadagadita thaI gayA. temaNe kahyuM zAnta thAo, yuvAna ! huM ja nyAya teLIza. A vijaya tamAro nahi, paNa mAro che, magadhane che, magadhanI mahArathI prajAne che. jenA rAjyamAM pote parizrama karI, vijaya varI, vijayamALa bIjAne paherAvanAra niSkAma mahArathIo astitva dharAve che, e rAjyane sUrya avazya madhyAnhe che, ne sarva viSayomAM tene vijaya che. huM InAma ApuM chuM." ane mahArAje bhAvAvezamAM mahAmAtya abhaya ane kumAra metAryane chAtI sarasA cAMpI dIdhA. pAchaLa rahI gayelA azvArohIo
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 maharSi metAraja dhIre dhIre saMtasthAna para AvI gayA hatA. mahArAja biMbisAre sarvane uddezIne kahyuM: magadhanI AzA samA navajuvAna ! sAcA puruSArthane kadI parAjaya nathI, bhAvi mahAna vijayanI prAthamika bhUmikA che. karmazIla yoddhAne parAjaya he ja nathI, magadhane evA yoddhAonI jarUra che. Aje jItelA ke hArelAH tamAma yohAone huM bheTa ApIza. tamArI adhUrI rahelI ramate khuzIthI ne utsAhathI samApta karo !" mahArAjanA A zabdone mAnavamedanIe harSanA pracaMDa ninAdathI vadhAvI lIdhA. nirAza thayelA yuvAne punaH krIDAkSetra para AvIne sajja thaI rahyA. A pachI bIjI zaratane prAraMbha thayo. vividha jAtanI zarata hatI. ekamAM ane geLakuMDALe nAkhI doDAvavAnA hatA. bIjImAM saLagatI khAio parathI ane kUdAvI cAlyA javAnuM hatuM. trIjamAM deDatA azva para khaDA thaI, enI pITha para ja zarasaMdhAna karI, nirNata karela vRkSa paranA phaLane chedavAnuM hatuM. Ama anekavidha ramata ramAI ne pUrI thaI Akho janasamudAya e jovAmAM magna hatuM. A mamratAmAM bicArI virUpAne sahu kaI bhUlI gayuM hatuM. kevaLa mAtaMga enI sevAmAM hAjara hato. thoDIvAre bhIDamAMthI chUTavA mATe nAnA komaLa phUlane keI UcakI le, ema virUpAne upADI mAtaMga eka ghaTAdAra vRkSa nIce lAvyo. virUpA hajI bebhAna ja hatI. "rAMDanI jAta kharIne! emAM vaLI jarA avaLacaMDI ! jarUra keInI najara lAgI. huM ene kahete ja hato ke tuM bahAra nIkaLa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka 85 tyAre aMboDAmAM pArijAtaka nAkhIza mA ! eka te nAgaNanI pheNa jevo aMboDe ne emAM lAlaghUma phUla. kekanI bhAre najara lAgI. paNa phikara nahi ! '' mAtaMga manamAM babaDyo ne eNe pitAnA maMtro yAda karavA mAMDyA. nAga. bhUta. yakSa. Ika, rakaMda, raddha, ziva ne zramaNane teNe maMtradrArA AvAhana karyuM. aneka zaktimAtAone marI, ThaMDu pANI lAvI. maMtraja enA mukha para chAMTavA mAMDayuM. chatAM ca virUpA bezuddha hatI. paNa have enA ghUmatA DoLA zAnta paDayA hatA. enuM dhamaNanI jema uchaLatuM hadaya dhImuM paDayuM hatuM. jabarI najara..." mAtaMga babaDa ane teNe A najaranI adhiSThAtrIne kADhavA kamara kasI hoya tema pitAnA mastakanI zikhA choDI. pitAnA hAthamAM rahelI tAmramudrikA kADhI virUpAnI eka laTa sAthe bAMdhI, ane punaH vegathI maMtroccAra zarU karyo. eNe pRthvI, AkAza ne pAtALa, dizA ne vidizA, vana, vraja, vanakhaMDa ne vanodyAnanA devatAonuM AvAhana karyuM. paNa devatAo Aje nakakI kAI bIja bhaktonI bhIDa bhAMgavA gayA haze, nahi to ATalo vilaMba kema ? zaratonI pUrNAhuti thaI hatI. mahAmaMtrI, zraSTikumAra metArya ane bIjA vijetAonI prazaMsA karatI janamedanI vikharAvA lAgI hatI. virUpAnI koIne paDI nahotI. raste jatA koInI najara paDatI to te tarata TIkA karatuMH jeIne pelI chelachabIlI thaIne pharanAra meta-rA virUpA! vaNIne vaza karavA vaLI kaI cenacALA AdaryA haze. vAgha jevA mAtaMgane bakarI je banAvI mUkyo che. bicAra, bairI pAse basa, bakarI beM..." TIkA karanAre methI uccAra karyo ne sAMbhaLanArA hasI paDayA.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 maharSi metAraja thoDe dUra moTe rAjamArga hato. aneka zibikAe tyAM thaIne pasAra thaI rahI hatI. acAnaka eka mRdu avAja Ave. "mAtaMga ! zuM che ?" mAtaMge pAchaLa joyuM te dhanadatta zeThanAM patnI UbhAM hatAM. eNe UbhA thatAM kahyuM "bA, virUpAne kaMI thaI gayuM che!" "virUpAne...?" "hA, zeThANI bA ! A tarapha kumAra metArya asva parathI lathaDA ne A tarapha e "hAya hAya' karatI jamIna para pachaDAI paDI ne bebhAna thaI gaI kaI melA devanI najara lAgI dekhAya che, paNa ciMtA karavA jevuM kaMI nathI. hamaNAM ArAma AvI jaze." are, paNa ene Ama dhULa para kema suvADI che? mAtaMga, le te ! A pAtharaNuM bichAva !" dhanadatta zeThanAM patnI zibikAmAMthI ekadama nIce UtarI gayAM, ane emAM bichAvela kImatI pAtharaNuM laI mAtaMgane ApyuM. bA, tame zA mATe zrama le cho! padhAro ! e te hamaNAM sArI thaI jaze!" "nA, ne, ema cAlyA javAya ! e te mArI priya sakhI che." "nagaraloka nirarthaka niMdA karaze!" "bhale kare! ame be te e niMdAthI para thaI gayAM chIe. loko kahIne zuM kaheze? ame be sakhIo chIe e ja ne! AbhaDacheTa nathI jALavatAM e ja ne?" ema kahetAM kahetAM zeThANI cheka virUpAnI najIka jaI pahoMcyAM.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka 87 pAchaLa azvane haNahaNATa saMbhaLAyo, joyuM to tamayura para besIne kumAra metArya cAlyo AvatuM hatuM. mAtAne TALAnI aMdara jotAM e tyAM Avyo. metAryane jotAM ja ToLAe jagA karI ApI, pAchaLa mahAmAtya abhaya paNa AvatA hatA. abhayane AvatA joI ToLuM vikherAvA lAgyuM. "virUpA, virUpA ! je te kharI, ane te udhADa ! tane jevA metArya paNa Avyo che!" A zabdae virUpAnA kAnane kaMIka camakAvyA. badhAne lAgyuM ke mAtaMganA maMtroccAra karatAM A zabdoe vadhu asara karI. "metArya, mAre lAla !" virUpA hoTha phaphaDAvatI truTakasvare belavA lAgI. thoDIvAre te e beThI thaI. jarA bhAnamAM AvatAM ja eNe prazna karyo metArya hemakhema che ne ! azvane caDanAra AbAda che ne? ghaNuM mAre lAla!" "gAMDI thaI che ke zuM? zuM zuM bake che? zaramAtI nathIte kharI ! ahIM koNa koNa che?" mAtaMga mahAmAtyane AvatA joI zarama banI gayo ne mUMjhAto mUMjhAte bolyoH nA, nA. gAMDI nathI thaI ! " zeThANI najIka jatAM bolyAM virUpA, alI e ghelI ! jo to kharI ? AMkha te ughADa! tArI sAme keNa UbhuM che ! metArya pote ! Aje te magadhanAthe ene zAbAzI ApI, AkhuM nagara enI vAhavAha kare che.' kANa kumAra ?virUpA ekadama sAvadha thaI gaI. eNe vastro saMbhALyAM. DhIle thayelo kezakalApa chUTo karIne pharIthI bAMge. svastha banI eNe ekavAra dhIre dhIre cAre tarapha najara pheravI.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 maharSi tAraja joyuM te nagaranAM aneka lake ToLe maLelAM che. zeThANa, kumAra metArya, mahAmAtya abhaya, mAtaMga, ane bIjAM ghaNuM ghaNuM-jenI lAjazarama rAkhavI paDe evA evA aneka sAme UbhA che. ane pote bezarama banIne, astavyasta hAlatamAM sAme beThI che. pAse aneka prakAranI enA viSe carcAo cAlI rahI che. virUpAe kAna mAMDyA. kumAra metArya mahAmAtyane kahI rahyA hatA mArI mAtAnI sakhI che. banne vacce khUba prema che. ane eTale ja prema ene mArA pratye che. "mAro lAla" e sivAya mane kadI saMbodhatI nathI. mAtaMganI patnI che." mAtaMganI patnI che? e to evI hoya ja ne ! mAtaMga to lAvaMta mayUra che, enI patnI evI ja hoya ! kumAra, zakuLamAM janma lIdhe eTale mAnavI kaMI AtmA, hadaya ke manobhAva eI nAkhe che? mane te AvAM lokone jouM chuM ne A jAtibaMdhane eka jALa lAge che. huM te saheja vicAra karuM chuM, jarA UMDe UtaruM chuM ke jJAtaputranA upadezane ja badhe sAkSAtkAra thAya che." vArtAlApa te lAMbo cAlyo, paNa ATalA ja zabdo virUpAnA zravaNapaTa para athaDAyA. e zaramAI gaI ne tarata UbhI thaI nIcuM meM karI jhaDapathI medanInI bahAra nIkaLI adazya thaI gaI dhIre dhIre sahu vikharAyAM. zibiramAM besatAM besatAM zeThANIe mAtaMgane kahyuM "barAbara sAravAra karaje, ane mane enI tabiyatanA khabara Apaje! vellanI jarUra hoya te mokaluM !" " nA re, zeThANa bA! mAtaMga pote vedane vaidya hoya tyAM ene ghera bIjo veva vo! kaI kUDI najara lAgelI, eTale Ama
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAramAM eka 89 banyuM. huM te ghaNIvAra ene samajAvuM chuM ke Ama bahAra na nIkaLa, paNa.." mAtaMgane AjanI A badhI ghaTanAthI svayaM krodha AvI gayo. e AgaLa na bolI zakayo. eNe dhIrethI dAMta kacakacAvyA. "jeje, mAtaMga ! ghera jaIne pAcho laDI paDato nahi! barAbara sevA baradAsta karaje !" "ciMtA nahi, zeThANI bA ! mANasa te mAruM che ne!"
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrti ne kAMcana [9] virUpAne e divasanA banAva pachI bahAra nIkaLatAM khUba zarama AvatI. mAtaMga bhale game te roSe baLyo chatAM enI pAse kaMI karI zake tema nahota; paNa virUpAne svayaM vicAra AvatA. e vicAratIH e divase kevI nirbaLatA batAvI. keTakeTalA ne kevA kevA puruSa vacce pote nirlajja banI paDI rahI ane koNa jANe ke mArA mATe zuM ya kahetA haze ! AvA vicAromAM ne vicAramAM e aDadhI thatI cAlI ! "arere ! parama pADa mAnuM chuM mA zaktine, nahi te e divasa meMmAMthI kaI yAtakA belAI gayuM hatuM te thAta !' virUpA vadhu UMDI UtarI, ane jema vadhu UMDI UtaratI gaI ema enuM manaduHkha vadhatuM cAlyuM. virUpA, tane keNe UMce thAMbhale caDAvI hatI! zA mATe e vakhate vicAra na karyo! mana ATaluM kAcuM hatuM te pachI kasoTIe caDavuM nahotuM. kene putra ? tAre? are mukha! tArA nasIbamAM saMtAna hota to ATaATalAM varSonAM vahANuM vAyAM, ne bIjuM kaMI saMtAna ja na thAta ! gaI kAle ja-tArI AMkha sAme ja paraNane AvelI pelI anekAneka metapatnIonA meLA bharAI gayA. A
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ kItine kAMcana 91 kUbAo evAM chokarAMothI te UbharAya che. ghaNI ya mAtAo Icche che, ke Izvara A jaMjALa ochI kare, paNa jyAre Izvara e jaMjALane vadhAratA ja rahe che, tyAre mAtAo pote e kAma hAtha dhare che. bALakone mAre che, DhIbe che, bhUkhyAM rAkhe che; chatAMya e comAsAMnA aLaziyAnI jema vadhe ja jAya che. daridrakuLamAM te saMtAnanI na rahevAnI, pachI tAre tyAM achata kema! virUpA ! tAre bhUlI javuM joIe, tAre mAnI levuM joIe ke tAre putra hatuM ja nahi, tane putra avataryo ja nahote. kadAca avataryo hato te avatarIne marI gayo hato ! marI gayo hato ! " A zabdae enA manane acAnaka dhakko mAryo. koI enA dilamAM cUMTI khaNIne kahetuM lAgyuM : "tuM kemanuM azubha ciMtavI rahI che? tArA ja saMtAnanuM!' hA, hA, are paNa mAre te bALaka ja kyAM ja hato ke e marI gayo evuM kahuM ! khamA mArA lAla ! virUpA ekadama sAvadha thaI gaI. A vicArone dUra karavA eNe meM para thoDuM ThaMDuM pANI chAMTayuM ane pAse ja viyAyelI kUtarInA galUDiyAne laI paMpALavA lAgI. paNa galUDiyAne ramADatAM to enI vedanA vadhI gaIeNe galuDiyAMne bAjumAM paTakyuM ne kAmamAM mana parovavA mAtaMganAM vastro laI levA beThI. ghotI detI pAchuM e pitAnA manane anurUpa bhajana cheDI beThI. "dhabIDA tuM che je mananuM dhotiyuM re, rakhe rAkhate mela lagAra re ! eNe re mele jaga mele karyo , aNadhAyuM ja rAkha lagAra re !
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9ra mahaSi metAraja rakhe mUkta mana mekaNuM re, paDa melIne saMkela re, samayasuMdaranI zikhaDI re, sukhaDI amRtavela re ! bebIDA, tuM che je mananuM dhotiyuM re! * virUpA vastra dhovAmAM ne gAvAmAM mazagUla hatI, tyAM pAchaLathI koIe enA mastaka para phUlone varasAda varasAvyA. are, A zuM taphAna!" "phUlone varasAda! rANIjIne phUlanI bichAta !" hasatA hasatA mAtaMga bolyo. "rANIjIne phUlonI bichAta ane rAjAjIne?" tArA hAthamAM rahelo kAkhaMDa !" virUpA zaramAI gaI.e vastra dhetI detI UbhI thaI ane bolI: "bhojanane thoDo vilaMba che! mAtaMga, A AsopAlava nIce thoDIvAra vizrAma kara !" cAlane, Aje sAthe sAthe besI bhojana banAvIe ne vAta karIe. kadAca have beeka dahADA sudhI mArAthI ghera echuM avAze." kema " "eka kAraNa che!" zuM kAraNa, kaMi gupta vAta che!" che samayasuda2 upAdhyAya
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIrti ne kAMcana 93 "hA, hA," "mArAthI paNa gupta ?" nA, nA, paNa rI jAta vAyaDI kharIne eTale nathI kaheto. chatAM ya sAMbhaLa! hamaNa mahAmAtya, mahArAjA, temaja badhA vizvAsu sainike bahAra gayA che. emanA AvatA sudhI rAjamahAlayane udyAnavALa vibhAga mAre barAbara sAvadhAnIthI jALavavAnuM che." "magadharAjanA rAjyamAM keno Dara !" "chatAM ya khabaradArI sArI. cetatA nara sadA ya sukhI." vAta karatAM karatAM patipatnI gharamAM gayAM. mAtaMga cUlAnI najIka beThe ne virUpA bhojananI taiyArImAM gUMthAI. vacce vacce A sukhI daMpati aneka jAtanAM ToLaTappAM karatuM. acAnaka dUra dUrathI rAjagRhInI zerIo vIMdhato kaI kalarava. mAtaMganA kAna para athaDAyo. nagaranI bAjuthI mAnavasamUhano pracaMDa avAja AvI rahyo hato, avAja vadhato ja jato hato. dhIre dhIre avAja spaSTa samajI zakAya te AvavA lAgyA. "nAso, bhAgo, lUMTArAoe hallo karyo che!" "are, rAjagRhinA zreSTionAM ghare lUMTAya che, badhA sAvadha banI bahAra nIkaLI paDe !" * zuM lUMTArAoe hallo karyo ?" jamatA jamate mAtaMga ekadama Ubho thaI gayo. enA meremamAM krodhanI kaMpArI vyApI rahI. "keIe AkaDe madha dIThuM lAge che! jyAre nagaramAM mahArAja
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 maharSi metAraja nathI, mahAmAtya nathI, magadhane cunaMdA sainike nathI, tyAre kaI jANabhedue ThIka lAga zodhyo che. virUpA, mAre jaladI jaI pahoMcavuM joIe, rAjamahelanI pUrvadizAnI rakSAne bhAra mAre mAthe che. mAre charo, mArI lAThI, mAre parazu ! lADI, chara, parazu vagere ApatAM ApatAM virUpAe kahyuM: "mAtaMga, jALavaje ! jokhamamAM na Utarato !" mardane jALavavA jevuM eka nAka che. e na rahyuM te pachI virUpA, badhuM ya sarakhuM che." vIrabhAvanAnA vegamAM mAtaMganAM baMne nasakorAM phATI rahyAM hatAM. enI AMkhomAM to jANe aMgAra caMpAyo hato. enI paDachaMda kAyA atyAre atyaMta paDachaMda lAgatI hatI. eka chalAMga, be chalAMga, ane mAtaMga virUpAnI najaramAMthI adazya thaI gayo. pavana para caDIne jatA taNakhalAnI jema e nagaranA madhyacokamAM AvI pahoMce. ahIM bhayaMkara dazya jANyuM hatuM. keTalAya zreSionA dhanabhaMDAre mArga vacce khAlI thatA hatA. jeo bhaMDAro batAvavA AnAkAnI karatA hatA, teo para jAtajAtanA atyAcAra gujAravAmAM AvatA hatA. mArga para lohIne chaMTakAva hato, tema makAnamAMthI trAhI trAhInA pikAro AvatA hatA. kumaLA dilanI keTalIya strIo bebhAna banI gaI hatI. Theka ThekANe talavAranI hIMca khelAI rahI hatI. mAtaMge eka najare A joI lIdhuM. ene tarata ja samaja paDI gaI ke bhAraparvatamALanA pallIvAsI lUMTArAoe Aje nagarane gherI lIdhuM che. kIdAronI achata ane hAjara rokIdAranI gaphalatane teoe lAbha lIdhe che. paNa AzcaryanI bInA e hatI ke jANe A lUMTArAo A nagaranA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ kItine kAMcanAlpa eke eka mANasane pichAnatA hoya, temanI dhanadelata viSe jANatA heya: ema vartatA hatA. thoDIvAramAM te dUra dUrathI jayagarjanA saMbhaLAI! pallI pati mahArAja rahiNeyanI jaya !" "rahiNeya !" mAtaMga AzcaryAnvita banI gayo. "uparathI saumya lAgatA paNa aMtaranA UMDA mAnavInAM ja nakkI A kAmAM!" paNa atyAre lAMbA vicAre kAma Ave tema nahatA. lUMTArAo eka pachI eka makAne lUMTatA, trAsa vartAvatA AgaLa vadhatA hatA. mAtaMgane lAgyuM ke rAjamahelanI rakSA mATe teNe jaladI tyAM upasthita thaI javuM yogya che. e galIomAM adazya thaI gayo, ane TUMkA mArgo dvArA kSaNavAramAM jyAre e rAjamahele pahoMce tyAre tyAMnuM dazya atyaMta bhISaNa hatuM. rAjakAranA aneka sainike dharAzAyI banI gayA hatA. lUMTArAo jIva para AvIne aMdara praveza karavA mAgatA hatA. sainike prANArpaNathI hallo khALI rahyA hatA. paNa A zuM? sainikone mokhare keNa UbhuM che! enA aMgapratyaMgamAMthI madhapUDAmAMthI madha jhare ema lohI jharI rahyuM che ene azva ghavAyo che; vastronI dazA to aura vicitra cheH chatAM gannata mastake eka hAthamAM moTo bhAle laI e paDakAra karI rahyo che? "khabaradAra, eka DagaluM paNa AgaLa vadhyA cho to ! dhana kAMcana joIe teTaluM laI jAo, paNa mahArAja magadhanAthanI kIrti para hAtha nAkhe che, te jIvatA pAchA nahi vaLazo!" dhIragaMbhIra, zaMkhanAda jevo ghere avAja! A avAja kone ? mAtaMgane pichANutAM vAra na lAgI.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 mahaSi metAraja - e ja! e ja ! virUpAno lAla! kumAra metArya ! e eSikumAre pitAnI dhanadelata sage hAthe lUMTArAone soMpI hatI. sepatAM soMpatAM eNe kahyuM hatuM : hAya, sahune lakSmIpati thavAnI IcchA hoya ! laI jA, levAya teTaluM laI jAo! rAjagRhInI tamArI yAtrA niSphaLa na thavI ghaTe. ame ema jANazuM ke magadharAjane AMgaNe eka dahADo vahANa nahotAM lAMga!" dhanadatta zeThanA bhaMDAra khullA mUkyA, lUMTArAoe hAtha paDyuM teTaluM dhana lIdhuM; paNa ekalA lakSmIpati thavAnI emanI IcchA na hoya ema jaNAyuM. teo to ATalA kAMcanathI na dharAtAM magadharAjane vaibhavazALI ne abhedya rAjamahela lUMTI, aMtaHpuramAM khaLabhaLATa macAvI magadhanI kIrti paNa lUMTavA mAgatA hatA. paNa pratyeka rAjagRhIvAsIne magadharAjanI kIrti pitAnA prANa karatAM ya vahAlI hatI. kumArane sevake jANa karI ke lUMTArAo rAjamahela tarapha AgaLa vadhI rahyA che, ke eNe tarata zastro sajyAM. vaNika svabhAvane, dayAmUrti lAgata kumAra ekadama vIranA svAMgamAM hAkedA devA lAgyo. dhanadatta zreSTi vacce paDyA. zeThANIe khoLo pAtharyo. paNa kumAra badhAne haDaselIne cAlyo gayo. eNe ekenI vAta na sAMbhaLI. jatAM jatAM mAtra eTaluM ja kahyuM "ApaNI AbarU ane lakSma jIvanabhara jALavanAra dhaNInI AbarU Ama enI gerahAjarImAM, ApaNuM najare ghaDI be ghaDImAM roLAI jAya to te jIvavuM ja nirarthaka lAge ne !" ane rAjamahelanA dvAra para kharI jhapAjhapI cAlI. kAMcananA Dhagale DhagalA ApatAM lezamAtra na thaDakanAra, na dekhAtI evI kIrti mATe maravA sajaja thaIne Ubhe. dhanadatta zreSTine kuLane A ekane eka dIpaka Ama hatheLImAM jIva laIne khUjhe e joI sAmAnya
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIti ne kAMcana 97 senikane paNa zara jAgyuM. lUMTArAoe thoDIvAramAM pArakhuM karI lIdhuM kerUparUpano A avatAra, jevo tevo yoddho nathI, ane ene AgaLa Avelo joI nagarajano paNa tenI saradArI nIce ekaThAM thaI rahyAM che, hAthe hAthanI laDAImAM potAnAM mANasa paNa ochAM thatAM jAya che, eTale teoe bUDa badalyo. thoDA pAchA khasI moraco banAvyuM. chatAM ghavAyelo metArya eka tasu paNa pAcho na khasyo. eka hAthamAM bhayaMkara bhAlo teLIne e pahADa zo nirbhaya khaDe hato. enA bIjA hAthanI vizALa DhAla narama paDelA zatrudaLamAMthI AvatAM tene nirarthaka banAvI rahI hatI. dhIre dhIre mAmale taMga banate ja hatuM. lUMTArAo ekasAmaTo halle karavAnI taiyArImAM hatA. acAnaka mAtaMga vacce kUdI Avyo. eNe hAkala karI. : - rahiNeya, vIradharma aMgIkAra karatAM zIkha! mardonA bhAva mata bAMdhyuM hoya che, pachI AvI nAmardII! tArA sainike je tArA mATe marI khUTavA taiyAra haze to zuM rAjagRhInA dhaNane sAcA sevake ja nahi hoya! rohiNaya, ekalo ja medAne AvI jA ! paMje paMjo laDAvI laIe ! nirdoSa pallIvAsI vIrono saMhAra zA mATe kare che !" mAtaMga, emAM sAra nahi kADhe. paMjepaMjA laDAvIzuM te duniyA mArI ne tArI hAMsI karaze. huM ne tuM koNa? kRpA karIne mAro mArga cheDI de !" lUMTArAonA ToLAmAMthI eka juvAna AgaLa Avyo. UMcA ghoDA para pracaMDa kAyano e puruSa akkaDa beTho hato. enA AkhA zarIra para leDhAnI sAMkaLo hatI ne kamarane vIMTAtI viSadhara tINa charAonI hAramALA hatI. enI vizALa pITha para tIranuM moTuM bhAthuM hatuM. aDadhAM tIra vaparAI cUkyAM hatAM, ne e eka eka tIre eka eka jIvane dharAzAyI banAvyA hatA. enA eka hAthamAM
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 mahaSi metAraja lohI nIMgaLate parazu hata. ThekaThekANe e ghavAyA hatA, paNa vedanAnI eka paNa rekhA enA mukha para dekhAtI nahotI. - "rohiNeya, mArga choDatAM pahelAM te mAtaMgane ahIM mATImAM maLI javuM paDe. tuM kone lUNaharAma thatAM zikhave che?" "mAtaMga, A badhA keNa? emane lUMTavA, herAna karavA, e to ApaNe kuLadharma !" 1. "rohiNeya, kuLadharmanI vAto Aje nahi. pAchA pharI jA! nagarane lUMTI teM tArI bahAdurI batAvI che. have ATalethI saMtoSa dhara ! magadharAjanI kIrti sAthe bAtha bhIDa mA !" "e bAtha bhIDavA mATe te varSothI cUpacApa beTho hato. nagaravAsIone lUMTavAmAM zI bahAdurI karI bahAdurI to have batAvavAnI che. Aje koInuM nahi mAnuM, mAtaMga! mArga mUkI de, nahi te hamaNAM tuM vIMdhAI jaIza !" mAtaMga mArga nahi mUke !" "to sAvadha thaI jA! bahAduro, AgaLa vadho! tamArA parazune bephikara ghumAvo ! rohiNeya, kAMcanane bhUkhyo nathI, paNa kitine bhUkhyo che, e vAta Aje jAhera thavA do ! " A avAja bhayakaMra hato. rAjamahelanA jharUkhAo para e paDadA pADavA lAgyo. lUMTArAo jhanUnapUrvaka AgaLa dhasI gayA. mAge ISTadevatAnuM smaraNa karI potAno parazu uThAvyo. metAryo hiNeyane vIMdhavA asvane cakrAve caDAvyo. tumula yuddha macI gayuM. metArya ane mAtaMgane jhUjhatA joI bhayabhIta nagarajanomAM paNa hAma AvI. maLyAM te zastrAstra laI sahu madade dhasI AvyA.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIti ne kAMcana 9 - mAtaMga addabhuta rIte laDI rahyo hate. kumAra metAryo hiNaya sAme dAvapeca levA mAMDyA hatA. paNa dhIre dhIre nagara-sainike vadhatA cAlyA ane lUMTArAonI saMkhyA ochI thavA lAgI. keTalAka lUMTArAo hajI nagaramAM ja lUMTa karavAmAM vyagra hatA. thoDAghaNuM madade doDI AvyA, paNa teo kaMI vadhu na karI zakyA. metArya ane mAtaMge nagarajanomAM navaprANa pUryo hato. hiNeya dhIredhIre gherAI rahyo hato. enA gaNyAgAMThayA ja sAthIdAre bAkI hatA. acAnaka metAryo hAthamAM taLelo bhAlo jhIMkyo. capaLa rehiNeya yamarAjanA Agamanane parakhI gaye. e eka chalAMge azva parathI nIce sarakI gaye. bhAlo azvanI pIThane ghasAI saDasaDATa AgaLa vadhI gayo. have rohiNeya jhanUna para ca. eNe kamara parano bhayaMkara charo kheMcyo ne atyaMta vegathI metArya sAme pheka. game tevo te ya sukemaLa jIvana jIvanAro metArya Aje ATalI laDAIthI thAkyo hato. eno azva paNa atyaMta ghavAyo hato. yamarAjanI daMSTrA jevo bhayaMkara chare AMkhanA palakArAmAM enA skandamAM AvIne khUMcI gayo. paNuM vIra metArya pAcho na pharyo. eka hAthe chare kheMcI pheMkI dIdhe ne tarata bamaNuM vegathI e rohiNeya para dhasI gayo. marda rohiNeya muMjhAyo. eNe have pAchA pharavAmAM ja salAmatI mAnI. tarata teNe meMethI vicitra prakArane avAja karyo. e avAjanuM eka pachI eka badhA lUMTArAoe anukaraNa karyuM. azva vagarane rohiNeya eka moTI lAThInA baLe AkhA ToLAne kUdI gaye ne gaMgAnA ghATa tarapha nAThe. mAtaMga to laDavAmAM mazagUla hato. metAryo rohiNeyane nAsato je ne tenI pITha pakaDI. paganA baLathI deDatA rahiNeyane metAryane asva AMbI le eTalI vAra hatI
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 mahaSi metAraja ke cAlAka lUMTArAe kamara paranA charAne upayoga karyo. vAra cUkavavA metAryane pRthvI para kudake mAravo paDyo. have baMne pagapALA thayA ! AgaLa pavanavege rohiNeya nAse ! pAchaLa dAMta kacakacAvatA metArya! dakSiNa dizAmAM deDato rehiNeya have barAbara metanA kUbAo pAse AvI pahoMcyo hate. tyAMthI nIce gaMgAnI kaMdarAo vistarelI hatI. emAM e Utaryo eTale ke jANe mAtAnA khoLe beThe, paNa A pIcho pakaDanArane kema khALavo ? eka ja kSaNa ne rohiNeye kaIka nizcaya karyo. teNe kamara parathI chelle cho kheMco. kheMcIne ghA karavA mATe e eka kSaNa UbhuM rahI gayo ne hAthane UMce havAmAM vIM ! metAryanA skaMdhamAMthI puSkaLa lohI vahI rahyuM hatuM. e doDatA hato, paNa have ene bIjuM bhAna ochuM hatuM. eka ja kSaNa ne kAma tamAma thaI jAta, paNa kaI cIsa pADatuM vacce dhasI AvyuM. koNa AvyuM ? khasI jA, dUra khasa e strI !" rahiNeye roSabharI pracaMDa garjanA karI. enA zabdomAM vAghanI pracaMDa lohItarasa gUMjatI hatI. nahIM kharuM! rohiNeya, nirAte ghA kara ! ATalI kIti bhegI strI hatyAnI kIrti paNa raLato jA !" triI ! strIvadha! bALaka ane strIne chaMcheDavAmAM mahA pApa mAnanAra rahiNeya muMjhAye. "kema ghA karato nathI tAruM kalyANa thaze !"
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ kIti ne kAMcana 101 "tane nahi marAya! rohiNeya strIne avaSya gaNe che !" ane evI kuLanItimAM mAnanAra rahiNe joyuM ke jyAre A haThIlI strI eka tasu paNa khasavA AnAkAnI kare che, tyAre e muMjhAyo. vakhata ocho hato. nAsI na chUTAya to vAta bhAre thaI paDe tema hatI. eNe vIjaLInI jhaDape nizcaya karyo. chare pAcho kamara para nAkhe ne AMkhanA palakArAmAM kUbAo vaTAvI girikaMdarAomAM samAI gayo. jeo sAjA sArA rahevA pAmyA hatA, te lUMTArAo paNa nAsI chUTyA ! metArthe A strIne saMvAda sAMbhaLyo hato, paNa dhIredhIre tenI samajazakti osarI rahI hatI. enI AMkhe aMdhArAM AvI rahayAM hatAM. e lathaDyo. paNa kaI be suMvALA hAthAe ene jhIlI lIdhe. e virUpA hatI jhIlIne e gharamAM laI gaI. eka sAdI paNa suMvALI pathArImAM ene AstethI suvADavyo. enA jherI ghAmAM lakSapAka telanAM pitAM mUkyAM ne pATA vIMTavA lAgI. metArya mUchamAM pada paNa virUpA hajI ekanI sAravAra pUrI karI nahotI rahI, tyAM rAjasevake ghavAyelA mAtaMgane upADIne AvyA. khATalAmAM paDyo paDyo mAtaMga dekArA karate Avate hato. enuM jhanUna AthamyuM nahotuM. mAtaMganI A dazA joI virUpA bahAvarI jevI thaI gaI, paNa eNe samaya oLakhI hiMmatane ekaThI karI. mAtaMgane bIjI pathArI banAvI sUvADyo. enA ghA dhoyA, ne badhe pATA bAMdhyA. mAtaMga hajI ya ghAyala vAghanI jema paDyo paDayo garjanA karI rahyo hato.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 mahaSi metAraja dhIre dhIre metanA vAsamAM gAmaloka bheguM thavA lAgyuM. hAMphaLA hAMphaLA dhanadatta zreSThi dhasI AvyA. hajAro devamaMtra smaratAM zeThANuM paNa AvyAM. sahunA prANane dave jANe jhaMkhavAyo hato. AkhA nagaranI kIti jALavanAra A be vIronI sukhazAtA pUchavA mATe metanA AvAsamAM zuM brAhmaNa, zuM kSatriya ke zuM vaizyaH badhA ya AvI UbharAyA hatA. nAtajAtanA bheda Aje bhUlAI gayA hatA. rAjagRhInA mahAna vaidya DIvAramAM tyAM AvI pahoMcyA. baMnene tapAsyA. metAryanI sthiti gaMbhIra jaNAvI ane thoDA divasa mATe ahIMthI jarA ya na pheravavA sUcanA karI. ciMtAnuM eka moTuM vAdaLa rAjagRhI para patharAI rahyuM.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanuM gheluM prANI [ 10 ] zeraDIne Akho sAMThe jema mIThA IkSarasathI chalochala bharela heta nathI; ema mAnavajIvananI badhI ya kSaNe mIThI ne madhurI hotI nathI. sAMThAnI aneka kAtaLIomAMthI be cAra kAtaLI ja bahu mIThI madhura5 dharAvatI hoya che; ane e madhurapa ja enA cheDAnI nIrasatA ane gAMThAnI kaThinatAne AvarI le che. ema sukhaduHkhanA cakramAM bhamyA karatA mAnavIne jIvanamAM evI thoDIka kSaNo ja maLI jAya che, je enA kaTu ane viSAdagheya jIvanane miSTatAnI chAyA sadAne mATe huM ApI jAya che. virUpAnA jIvana-saMsAranI evI mIThI madhurI kSaNe Aje UgI rahI hatI. enA nAnA evA gharamAM svayaM svarga racAI gayuM hatuM, ne jIvana mArga bhUlelI lAgatI virUpAne jANe harSanI dizA lAdhI gaI hatI. enI mukhazrI punaH ullasita banI hatI ane zithila banatAM enAM aMgopAgamAM pharIthI utsAhanI vidyuta jhabakI UThI hatI. prasaMga te duHkhada hato, kaI Aje virUpAne AMgaNe keAI latsava nahete racAyo ke e ATalI prakulita banI jAya; paNa mAnavInuM mana kyAMthI ne koNa jANe kevI rIte sAMtvana ne sukha zodhI le che, e jANavuM ja aTapaTuM che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 mahaSi metAraja gharamAM bhayaMkara rIte ghavAyelA be puruSonA khATalA paDyA hatA. ane e be puruSomAM ya eka ene jIvanasAthI pati mAtaMga hatuM, bIje ene jIvana sarvasvasame putra hatA. virUpA ghAyala evA A puruSone pAmIne jANe magna thaI hatI. kaMIka sUno sUno lAgato ene saMsAra Aje bharAI gayo hato. e ghelI strIne jANe have kaMI joItuM ja nahotuM. Akho divasa ne saMpUrNa rAta! e sevAsuzraSAmAM paDI ja rahetI. ene ujAgarA thatA nahi, kaThina zrama zarIrane ArAma levA prerate nahi ne jANe bhUkhayAsa to kadI hatI ja nahi! ghaDIkamAM mAtaMgane kapALe zItaLa jaLanAM potAM mUkatI to kSaNavAramAM metAryanA ghAnI vedanAthI tapta thayelA lalATane paMpALatI. ekane auSadha ApIne na paravAratI tyAM bIjAnI pATApIMDImAM paDatI. dhanadatta zeThanAM aneka dAsadAsIo tyAM paDayo bola jhIlavA taiyAra hatAM, zeTha ne zeThANuM pite adha ardhA thaI jatAM; paNa sevAsuzraSA to virUpA piote ja karatI. ene kaI para vizvAsa na Avata. koI bhUlecuke pATo bAMdhI detuM to e tarata cheDI nAkhI punaH bAMdhatI. auSadha kaI ghUMTatuM toya tene saMtoSa na thato. kaMI kaMI vAMdhA kADhI pote ja taiyAra karavA besatI. AkhA nagaramAM lUMTArAonI carcA sAthe metanA gharamAM rahela metArya mATe paNa rasabharI carcAo cAlI rahI hatI. ghaNAne A vAta vadhAre paDatI bhAsatI; paNa metAryanuM parAkrama, mAtaMganI vikramazIlatA ane vaidyanA abhiprAyathI-sahu manekamane paNa apavAdadharma lekhI zAnta thatAM. dhanadatta zreSi metAryane jarA AsAyeza maLatAM ghera laI javA atyaMta utsuka hatA, paNa vaidyane abhiprAya na maLatAM e caMpAIne beThA hatA. eka divasamAM te metene vAsa aneka ucca kuLonI Ava
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanuM gheluM prANI 105 jAvathI tIrthabhUmi jevo banI gayo. jAtihInatAnI talavAra nIce dabAyelA meto paNa have unnata mukhe kahetA ke "bhAI, raNamAM te te zara! kSatriyanA tyAM janma kaI zarIra gheDA thavAya che ! A mAtaMga juone ! rAjagRhInI lAja eNe rAkhI ! ane amArI A baTakabolI virUpAne dhanyavAda Apo ne ke rohiNeyanA kAtIla charAne pitAnI chAtI para jhIlavA taiyAra thaI ! meruparvata paranI badhI mATI kaMI suvarNa hotI nathI, ema kSatriyanA tyAM janmyA e badhA ya zuravIra kSatriya : ema kazuM nahi ! x zuravIratA batAve e kSatriya, vidyA bhaNebhaNAve e brAhmaNa ne vepAra kare e vaizya ! sahu sahunA dhaMdhAmAM sahu koI moTA !" sAMbhaLanArAo AgaLanAM vAkya zAntithI sAMbhaLatA, paNa jyAre belanAra pAchaLanA zabdo bolato tyAre keTalAka ekadama chaNakI UThatA. "besa, besa! A to pelA zramaNonI cAlabAjI! have to prAcIna zAstromAMthI bhAtabhAtanA artha upajAvavA lAgyA. A to ApaNI ja charI ane ApaNI ja garadana. vAha re jamAno ! mAtaMga sAro, virUpA sArI; e vAta barAbara. bAkI kaMI kolasAnI khANamAMthI ekAda hIre nIkaLyo eTale AkhI khANa kaMI hIrAnI na kahevAya!" bolanAranA avAjamAM zramaNonA upadeza pratine pUrvagraha pUMcha rahe. A rIte halakA ne paga nIce caMpAyelA rahenAra phATI jAya e ghaNAne piSAya evI vAta nahatI. bhUlo cho tame! ekAda hIro nIkaLyo eTale kolasAnI khANa kRtakRtya thaI gaI. pachI e hIrAnI khANa ja kahevAze. dhUtArAo ! x zvapacA api dharmasthAH, saMskRtA syurdvijottamA : // guNadharmAnusAra revA daityora mAnuSA: (mahAbhArata)
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 maharSi metAraja tamArI cAlabAjI have ame jANu gayA chIe! tamAro yatna kelasAnI khANane sadA kelasAnI khANa rAkhavAno che, rakhene kadAca ekAda amUlakha hIro nIkaLI e kolasAnI kIMmata vadhArI na de, ane je khANamAMthI hIrA nIkaLavAnI saMbhAvanA ochI banI che; enuM mUlya ghaTADI na de! guNadharmAnukULa jagata che. je kALo te kolaso kahevAze; je prakAzamaya haze te hIro kahevAze." ane AvI carcAo ghaNIvAra lAMbI thaI jatI. nAnA evA chamakalAnuM rUpa dhAraNa karI letI : paNa ekAeka virUpA bahAra nIkaLI AvatI. enI pAchaLa dhanadatta zeTha paNa AvatA ane sahune vinavatAH "bhAIo ! A dharmasabhAnuM vivAdagRha nathI. mAMdA mANasonuM nivAsasthAna che. temanA Arogya mATe sarvee emane khyAla rAkhIne AvavuM-javuM, belavuM-cAlavuM joIe." belanArA pitAnA AvezathI zaramAI jatA ne cUpa thaI jatA. ghavAyela mAtaMga paDyo paDyo vIratvanA jhanUnathI hAkoTA dete hato, te jema jema enA ghA karatA gayA tema tema mUchamAM paData jato hato. ene mUcha pAmate joI virUpA gabhara UThI, paNa vaidya abhiprAya Ape ke A kArI ghA mATe dardIne mUchanI jarUra che. kudaratI rIte mUcha AvI rahI che, te sArI nizAnI che. mAtaMga jyAre mUchita thate jatA hatA, tyAre metArya dhIre dhIre jAgrata avasthAmAM AvI rahyo hato. enA skadhamAM dAruNa vedanA jAgI hatI. have e vedanAthI thoDI thoDI vAre cIsa pADI UThato. metAryanAM lakSaNo paNa sArAM che, ema kuzaLa vize jaNAvyuM; ane barAbara sAvadhAnIthI upacAra jArI rAkhavA sUcavyuM. baMne daradI jIvanA jokhamamAMthI ugarI gayA che. evo emane spaSTa abhi
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa pa vvvv jagatanuM gheluM prANa 107 prAya paDyo. virUpAnI moTI ciMtA TaLI gaI ne A vAta sAMbhaLI ene dviguNa utsAha vyApyo. samI sAMja thaI. nagaraloka dhIre dhIre osaravA lAgyuM. rAta paDI ane dhanadatta zeTha, emanAM patnI ane DAM dAsadAsIo sivAya tyAM keI na rahyuM. virUpAe zeTha ane zeThANIne AgrahapUrvaka kahyuM "baMne bhara UMghamAM che. have to savAre ja jAgavAnA. AkhI rAta ahIM beThA beThA gALavI enA karatAM havelIe jaI ArAma. kare, e ja ThIka." zeThe vAta kabUla karI paNa zeThANInI IcchA na hatI. chatAM virUpA mAne che ne! "Aje thAkyAM pAkyAM che ! ghera badhuM veravikhera paDayuM che. kAle tamAro vAro." zeThane paNa virUpAnI salAha egya lAgI. temaNe e vAtane anumodana ApyuM. vahelI sare AvI jaIzuM. jarUra paDe te rAtre paNa belAvaje!" "ciMtA nahi! emAM mane kahevuM nahi paDe." thoDAMeka dAsadAsIo mUkIne eka zibikAmAM zeThazeThANI ghara tarapha ravAnA thayAM. rAta jAmatI cAlI tema tema dAsadAsIoe paNa jagA maLI tyAM zarIra laMbAvI UMghavA mAMDyuM. AkhA divasanI saMtapta rAjagRhInI bhUmi para gaMgAnA jalazIkaromAM snAna karIne Avate, vaibhAragirimALane sugaMdhI pavana vIMjhaNe vAvA mAMDyo. nizAnAtha caMdradeva paNa AkAzanI eka kere UgI
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 maharSi tArAja saMjIvanIne chaMTakAva karavA lAgyA. maghamaghI UThelAM AMbAvADiyAnI keyalone paNa AvI suMdara rIte gIta gAvAne na jANe kyAMthI ullAsa caDI Avyo ! gaI kAle rohiNeyanI ajaba musadIvaTa pAse chetarAyelA cekIdAronA dviguNita avAje sivAya AkhI nagarI AvI suMdara rAtanI samAM piDhI gaI. jAgatI hatI ekalI virUpA! jIvananI AvI saubhAgya rAta pharIthI Ugaze ke nahi, kadAca ekAda jhokuM AvI jAya ne AvI amUlakha rAtanI ekAda kSaNa paNa nirarthaka sarI jAya e bIke e sAvadha banIne beThI hatI. ghaDIkamAM UThIne mAtaMgane saMbhALatI, ghaDIkamAM metAryanA zarIra para hAtha pheravatI. dAsadAsIo nirAMte ghoratAM hatAM, ane temanAM nasakerAne avAja zAMtimAM barAbara gaDagaDATa macAvye jato hate. mAtaMganA nAnA zA svaccha makAnanI pAchalI bArI ardha khUlI hatI ane temAMthI sugaMdhabharyA pavana sAthe caMdranAM rUperI kiraNe paNa gharamAM AvatAM hatAM. jobanabharI aneka rAto mAtaMga ane virUpAe A caMdranA prakAzamAM vitAvI hatI, paNa AjanA prakAzamAM virUpAne kaMI judo AhalAda lAgato hato. caMdranuM eka tIrachuM kiraNa metAryanA mukha para pitAnI jesnA phelAvI beThuM hatuM. eka te janmajAta suMdaratA emAM caMdrakiraNe ApelI AchI rUperI tejasvitA ! mAthA para ekAda be ghA ne ekAda be pATAonAM paDa chatAM jANe e mukha avanavIna mehatA dharAvI rahyuM hatuM. enI dhanuSya zI bhramara! vizALa lalATa ne surekha nAsikAH meTAM moTAM biDAyelAM kamaLapatra jevAM popacAM virUpAne vyagra banAvI rahyAM. e ghelI strI ekITaze joI rahI hatI. caMdra
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanuM gheluM prANa 109 AkAzamAM UMce caDate cAlyo ema ene vadhu ne vadhu prakAza gharanA garbhabhAgane ajavALavA lAgyo ane e prakAzamAM metArya atyaMta ne atyaMta ramaNIya bhAsavA lAgyuM. metAryA garbhamAM hatA tyAre virUpAne ghaNIvAra svapna AvatAM emAM dekhAtuM ke jANe pite putranA badale kamaLaphUlane janma Apyo. e kamaLaphUlano artha Aje samajAyo. cAMdanInA prakAzamAM metAryanuM mukha kamaLaphUlanI sukumAratA dharI beThuM hatuM. acAnaka dUranI khINamAMthI bAjanA paMjAmAMthI chaTakavA mAgatuM eka cAmAcIDiyuM gharamAM AvI bharAyuM. thoDIvAra ciMnci karI e eka khUNe caMpAI beThuM. virUpAnI najara metArya parathI sarIne mAtaMga para vaLI. paurupaiyanA avatAra same, vanano kAI vAgha pitAnI beDamAM paDyo hoya e rIte e nirAMtathI pathArImAM paDyo hate. enI paDachaMda kAyA aneka prakAranA ghAthI kSatavikSata hatI te ya atyaMta bhavya lAgatI hatI. eka mAtaMgane nihALI virUpAne pitAne A saMsAra sanAtha-bharyo bharyo lAgato. mAtaMga ghera hoya tyAre hajAra kuTumbIjanothI ene pitAnuM ghara ubharAtuM jaNAtuM. ekalA mAtaMganI huMphathI ene jagata haryuM bharyuM lAgatuM. pitAne cira jIvanasAthI mAtaMga ! saMsAranI dInatAne, hInatAne, jIvananA taDakAchAMyAne sAthe veThI jIvanasAphalya karanAra! e ja mAtaMga sAthenA pitAnA sukhI jIvananuM pratIka-parasparanI advitIyatAno saravALe metArya! mAtaMganI juvAnInI chaTA, pitAnI yauvanavayanI surakhIH AzA, ullAsa ne baLa badhAnI mUrtimaMta yAdadAsta jANe metArya ! jIvanamAM vahAluM koNa? mAtaMga ke metArya ? bemAMthI adhikuM kezu? vadhu priyapAtra kayuM?
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 maharSi metAraja virUpA kaMI nizcaya na karI zakatI. e bahAvarI banI ghaDImAM mAtaMga sAmuM jotI, ghaDImAM metArya sAme! mAtaMgane jotI tyAre ema lAgatuM ke jANe jIvanamAM ethI vizeSa kaI priyajana ene nathI ! metAryane jotI tyAre ema bhAsatuM ke jANe AthI vadhu priya koNa hoI zake? kalpanA paNa kema karI zakAya? acAnaka metAryo paDakhuM pheravyuM. ghAyala skaMdha dabAyo. vedanAne tIMkhAre jha. eNe dhIrethI sIsakAro karyo mA ! " "hA beTA !" virUpA acAnaka javAba ApI beThI. bIjI kSaNe e sAvadha banI gaI. UThIne enA ozIkA pAse AvIH pharIthI metAryo vedanAmAM kahyuM: mA ! " "hA, metArya! huM virUpA !" nahIM, mA !" lavAre karato hoya tema metArya babaDyo, ane eNe mastaka para pharatA virUpAnA hAthane pakaDI lIdhe. virUpAnA hRdayamAM ajaba manomaMthana jAgyuM. metA pakaDelA hAthamAMthI jANe keI akaLa manovyathA utpanna thaI AkhA dehane ghero laI rahI hatI. acAnaka UbhI thayelI AMdhimAM e aTavAI paDI hatI. enA manamAM aneka taraMgo sAgaranAM kSaNajIvI majAnI jema jAgI jAgIne vAstavikatAnI dIvAla sAthe aphaLAvA lAgyA. zA mATe metArya mAre putra che, ema have chUpAvavuM ! kayA kAraNe dhagadhagatA A hatyane enA hadayathI cAMpIne zAnta na karavuM! kaI bIke enA ardhavikasita kAraka puSpa samA A oSThane cUmI na
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanuM gheluM prANI 111 levA ? kaI hInatAnI dahezatathI mAre nagaramAM jAhera na karavuM ke parama parAkramI metArya mAruM saMtAna che, virUpA enI mAtA che; mAtaMga eno pitA che! mA, jIvanadAtrI." metAryo hAthane vadhu ne vadhu dAbatAM kahyuM. virUpA vadhu dhIraja na dharI zakI. e ekadama bhAvAvezamAM hA beTA, huM tArI mA !" ane eNe enA oSTha para cuMbana bharI lIdhuM. " tuM ja mArI mA !" metArya dhIrethI bolyo. enA zabdomAM mANasa dhIraja beI nAkhe tevI mamatAne raNakAra hate. "hA, beTA, huM ja tArI sAcI mA !" sAcI mA eTale zuM?" metArya kAMIka bhAnamAM Avyo hato. e virUpAnI chUTI paDela laTa laI AMkha upara ramADI rahyo hate. sAcI mAne artha na samajyo, beTA?" virUpA metAryanA anero hoya che, paNa emAM UMDI UDI dehavAsanAne bhAva gUMja hoya che, jyAre mAtA ane putranAM sparzAkarSaNa to agamya hoya che. emAM vAsanAnA sthAne tyAga gUMjato hoya che-AtmasnehanI apUrva suvAsa maghamaghatI hoya che. juvAnajuvatInAM sparzIrSaNa dehane vikasAve che, mA-putranAM AtmAne ! ane evA AtmAnA nAda pAse mAnavI koNa bicAruM! virUpA AjubAju UMdhatAM dAsadAsIono khyAla visarI gaI. pAse sUtelA mAtaMgane paNa bhUlI gaI. bharyobhAdaryo metavAsa ane gharamAM thatI vAtacIta gharanI bhIMte Ubhelo sAMbhaLI zake evI kAcI dIvAlono khyAla ja
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 mahaSi metAraja vv enA manamAMthI chUTI gayo. enA smaraNapaTamAM pote ne metAryaH benI ja hastI rahI. sAcI mAne artha na samajyo ?" virUpAe zabdone pharIthI jANe cAvyA. "sAcI mA eTale abhayakumArane jema sunaMdA, meghakumArane jema dhAriNI, ema huM ..." ane virUpA eTalA zabdo paNa pUrA na karI zakI. eNe metAryane chAtIsaraso cAMpI dIdho. enA oSTha para punaH punaH cuMbana karyA. enA moTA vALamAM hAthanAM AMgaLAM bheravI ghasavA lAgI. "mAtA, kaMI na samajAyuM ! tuM zuM kahe che?" " kaMI na samajAyuM ?" virUpAe prazna karyoH "abaghaDI samajAvuM chuM mArA lAla !" "kone samajAve che? virUpA, kema bhUlI gaI ke? daradInI sAthe vAtacIta karavAnI vaidyarAje baMdhI karI che." virUpA A avAja sAMbhaLI camakI UThI. pAchaLa joyuM to dhanadatta zeThanI dAsI naMdA UbhI hatI. kAnuM nakheda vALavA UbhI thaI che, virUpA? Akhare halakI jAta eTale halakuM mane?" halakuM mana! mAtA putrane pyAra kare enuM nAma halakuM mana ! paNa nA. nA! naMdA sAcuM kahetI hatI. bagaDelI bAjI sudhAravI ja ghaTe! virUpAe jarA vegathI kahyuM: "naMdA, janma ApanAra strI karatAM janma ApIne jIvADanAra strI sAcI mAtA kharI ke nahi?"
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatanuM gheluM prANI 113 "avazya! metAyanI tuM sAcI mAtA! virUpA, have jarA nidrA le. AkhI rAta jAgI che. chello prahara cAle che. hamaNAM zeThANIbA paNa Avaze." - virUpA chobhIlI paDI gaI hatI. eNe kaMI javAba na Apyo. e eka khUNAmAM soDiyuM vALIne ArAma levA paDI. metAye theDI thoDI vAre azaktinI mUchamAM paDI jato hato. enI samajavAnI zakti atyAre bahera mArI gaI hatI. thoDIvAre pharIthI eNe paDakhuM pheravyuM, ane dhImA sIsakArA sAthe kahyuM "mA ! kyAM che?" "A rahI beTA. pAse ja UbhI chuM ne ! AkhI rAta UMdha to barAbara AvIne?" zeThANIe pITha para hAtha pasAratAM kahyuM : ardhamIMcelI AMkhe metAryo mAtAnI alakalaTa levA prayatna karyo, paNa A zuM? vikharAyela kezavALI, caMdranA prakAzamAM caMdra jevA saumya mukhavALI strInA badale-tAjA snAna-zaMgAra karela; UgatA sUryanA kesaravarNa goLA jevA mukhavALI strI ! metAryanI thAkelI smaraNazaktie vicAra karyo rAte AvelI kayI mA, jenI alakalaTa sAthe meM mArAM piopacAM ghasyAM hatAM; ne A mamatAbharyA mukhavALI mAtA kI ? zuM divasa ane rAta to mAtA banIne nathI AvyAM? athavA mAtA ja evAM jujavAM be rUpa to nathI dharatI ne ! metAne tana sAthe mana paNa azakta hatuM. e pharIthI taMdrAmAM paDyo. thoDIvAre punaH uccAra karyo
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 maharSi metAraja "mA!" "A rahI, beTA !" zeThANIe metAryanA lalATe dhIrethI hAtha pheravyo! uSAnI mRdu AbhA bArIvATe gharamAM prasarI rahI hatI. eka khUNe UMghavAnA bahAne soDiyuM vALIne paDelI virUpA zuM kharekhara UMghatI hatI! nAre nA ! e ghelI raDI rahI hatI. paNa raDanArAone raDatAM rAkhIH hasanArAMo sAthe hasate hasate sUryane geLo kSitijamAMthI pitAnAM prakhara kiraNanuM pRthvInI vizALa pITha para zarasaMdhAna karatA hatA.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahAratna [11] raDatI raDatI nidrAnA khoLe poDhI gayelI virUpA jAgI tyAre enA gharanI AsapAsa moTo kolAhala thaI rahyo hato. zerIo ane rastAo jhaDapathI ne civaTathI sApha thaI rahyA hatA. cAre tarapha jaLane chaMTakAva thaI rahyo hato. Thera Thera raMgoLIo pUrAI rahI hatI, ne jharUkhe jharUkhe AsopAlavanA toraNe baMdhAI rahyAM hatAM. prajAjano haratAM pharatAM khUba zera macAvI rahyAM hatAM. DesavAra samAcAra lAvyo hato ke mahArAja biaisAra vaizAlina pati ceTakanI rUpasuMdara putrI suSThAnuM haraNa karIne AvI rahyA che. nagarathI thoDe dUra che. eka prahara pUre thatAM teo A tarapha AvavA ravAnA thaze. kSatriya rAjA eka rAjakumArInuM haraNa kare, ane temAM paNa badhA rAjavIo vacce saMskArane dharmaparAyaNatAne phAke rAkhanAra rAjavInI putrInuM haraNa kare che te prajAne porasa caDAve tevo prasaMga! be divasa pahelAMne-duHkhada lUMTaphATana prasaMga bhUlI prajA te pitAnA AvA naravIra ne parAkramI rAjavInAM sanmAna karavA ghelI banI UThI. ghara, gavAkSa, jharUkhAo zaNagAravA mAMDyA hatA. motInA sAthiyA ane raMgoLI pUrAvavI zarU thaI hatI. Aje te rAjAjIe magadhanA nAmane ke deza dezamAM vagADyo hato. cauTe ne cakale purajane ekaThAM
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 maharSi metAraja maLI kaMI kaMI vArtAvida karavA lAgyAM hatAM. alyA, A kumArI te jJAtaputranI upAsikA che. have ene dharama ne barama! " eke hasatAM kahyuM. "ThIka nAka kApyuM, rAjA ceTaka to koIne gaNakArato ja nahote. pitAnI pAse jANe badhA rAjA taNakhalAM! alyA,e ahiMsAdharmane upAsaka laDavA bahAra nIkaLyuM haze ke !" "are, laDavAne badale sAmAyaka karavA beTho haze ne carcA karanArAo hasI paDyA. sahune rAjakIya karatAM A prasaMge dhArmika rIte paNa ThIka lAge. jJAtaputranA upAsakee hamaNAM hamaNAM upADe lIdho hato. A prasaMga emane heThA besADavA mATe ThIka upayogI nIvaDaze. ema badhA mAnavA lAgyA hatA. paNa purajane A vAta karIne vikharAya, te pahelAM to eka jaNa utAvaLe utAvaLo vacce dhasI Avyo. e khUba hAM hate ne sAthe sAthe peTa pakaDIne hasato hato. are, eka khUba hasavA jevI khabara !" zuM che zaMbhu ?" AkhuM ToLuM navA samAcAra jANavAnI jijJAsAthI ene gherI vaLyuM. paNa zaMbhu atyaMta hAMphato hate. e hAMphavA navare paDate tyAM hasavA lAgatoH ne hasavAmAMthI jarA navA paDato tyAM hAMphato. zuM kahuM? huM to hasIne bevaDa vaLI gayo. rAjadevaDIethI ja sAMbhaLIne Avyo chuM. kevI vicitra ghaTanA ! ane punaH e hasavA lAge. ekaThA thayelAonI IMtejArI hadapAranI vadhI gaI hatI. eke lAkaDIne gedo mAratAM kahyuM:
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahAratno 117 "alyA, vAta kahe che ke AnAthI tArI parI khokharI karI nAkhuM ?" "nA, bhAI, nA ! jarA mAre zvAsa te heThe besavA do! are, kevI vicitra vAta.." ane pAchuM eNe hasavA mAMDyuM. A rIte hasavAno aMta kyAre Avata tenI kalpanA thaI zakatI nahotI, paNa ekAeka eka jaNAe enI gaLacI pakaDI ne dhamakAvya "hasavuM baMdha kare che ke gaLuM pIsI dauM ' bhayane mAryo zaMbhu zAnta thaI gayo. eNe vAta kahevI zarU karI "zuM kahuM tamane! are, bhAIo vAta karatAM karatAM vacce mArAthI hasI paDAya to mApha karazo." ane gaLuM DhIluM paDatAM zaMbhu pharIthI hasI paDyo. paNa pelA puruSe pharIthI dabAvatAM e sAvadha ba ne kahevA lAgyoH "vAta evI banI ke eka tApasI pAsethI chabI joIne rAjA ceTakanI chaThThI putrI sujyeSThAnuM haraNa karavAno saMketa racavAmAM Avyo hato. suceSThAe ApaNu mahArAjA mATe ghaNuM ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM ne temAM tene mahAmAtya abhaya ane ApaNA gAmanI kuzaLa devadattAne prasaMga sAMpaDatAM e te manathI mahArAjAne varI cUkI. paNa rAjA ceTakane A vAta koNa kare ! ApaNuM mahArAjAe enuM mAthuM karyuM tyAre pelo deDhaDAhyo kahe ke haiDeya vaMzanI kanyA vAhI kuLanA tyAM na hoya! paNa suSThAe kahevarAvyuM ke huM taiyAra chuM, mane laI jAo!" zaMbhu jarA thaMbhyo. enI vAtathI badhA zAnta paDyA hatA ne ajaba IMtejArIthI enA meM sAme joIne beThA hatA. "pachI to mahArAja gayA, ApaNu mahAmAtya gayA. mahAmAya hoya tyAM zuM bAkI rahe? emaNe TheTha rAjamahelanA aMtabhAga sudhI suraMga khodAvI. niyata karelA divase mahArAja ratha laIne suraMganA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 maharSi metAraja * 5 mukhaThAra AgaLa UbhA rahyA. barAbara vakhate ceTakaputrI AvI ne mahArAjAe te rathamAM besADI ratha hAMkI mUkyo. pAchaLa hehA thaI ne rAjA ceTakane khabara paDI gaI. teoe pIche pakaDyuM paNa temanI khabara levA mahAmAtya abhaya ane ApaNuM sainya taiyAra ja hatuM. mahArAjA to ratha sAthe dUra dUra nIkaLI gayA. paNa bhAIo, have kharI majAnI vAta Ave che. kAna daIne sAMbhaLajo ' " zaMbhue emAM vizeSa rasa mUkavA vAta aTakAvI. hA, hA, tuM te kahe jA ! ame kAna ghera mUkIne nathI AvyA !" mahArAjano ratha te dhamadhama karato cAlyo jato hato. savAra thayuM ne bhANa Ugyo ke mahArAje rathano paDado UMcakI kuMvarIne bolAvIH "suceSThA !" kuMvarI kaheH "mahArAja, mAruM nAma callaNuM ! huM enI nAnI bena chuM, mArI bena te ratnakaraMDaka levA gaI hatI ne Ape ratha hAMkI mUH " mahArAjAe sauMdaryanA puMja samI e kuMvarIne nIrakhatAM nIrakhatAM kahyuM: "he mRgalocane ! mAro prayAsa vyartha nathI gayo. mAre mana tuM paNa teTalI ja suMdara jaNAya che." "vAha vAha, khare ghATa banyo. pachI zuM thayuM ?" "zuM thAya ! suceSThA nahIM te enI bena sahI. mahArAjAe te enI sAthe gAMdharva vivAha karyA." are, paNa emAM vadhu suMdara keNa?" ekane juo ne ekane bhUla. A te eka kAMkare be pakSI mAryA. mahArAjA celaNAne paNa paraNyA ne have suceSThA kyAM javAnI hatI? bhAIo, e to kahyuM che ne ke vadhu DAhyo vadhu kharaDAya! rAjA ceTaka kaheto ke mArA hAthe koI putraputrInAM lagna nahIM karuM! have hAthe na karyA te haiye vAgyAM ne ! e to ekanI ya nA pADate have
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahArane 119 ne A te be ke gaI ! " AkhuM ToLuM khUba meTethI hasI paDyuM ne A khuza thavA jevA samAcArathI badhA jANe ghelA banI gayA, tema bhAtabhAtanI carcAo karatA hasavA lAgyA. are, A hasavA jevo prasaMga che?" dUrathI kAIno gaMbhIra avAja saMbhaLAyo. eka moTo lazkarI amaladAra lohI kharaDAyelAM vastro sAthe dhasyo Avato hato. hasanArAMonAM meM ekadama zIvAI gayAM. e te magadhano jANa saMdezavAhaka devasUnu hato. e jorazorathI kaheto hate. " mahArAjanI AjJA che, ke koI e maMgaLagIta na gAvAM. A AsopAlava, A raMgoLIo, A kuMkumaakSatanA thALo badhuM haTAvI lo ! divase abIlagulAla uDADavAnI ke rAtre dIpamALA pragaTAvavAnI paNa AjJA nathI." nakakI kaMI azubha thayuM." lokenAM ToLeToLAM A AjJA upara vidhavidha jAtanI carcA calAvavA lAgyAM. devasUnune upayoga javalle ja thato. e je saMdeza laIne Ave e gaMbhIra ja hoya evI prajAnI dhAraNA hatI. keTalAka mANaso devasUnunI pAchaLa pAchaLa cAlyA. adhikArI rAjamahela tarapha nahote ja, paNa magadhane mahArathika, sAmaMto ane saradAranA AvAsa tarapha jato hato. enI pAchaLa pAchaLa gheDuM aMtara rAkhIne lekanuM moTuM ToLuM paNa cAlyuM. devasUnu magadhanA mahAna yoddhA ane vizvAsu aMgarakSaka nAga rathikane ghera jaI Ubho rahyo. daravAjA uparanI dAsI dvArA aMdara pravezavAnI eNe anujJA mAgI. thoDIvAramAM khuda nAga rathika pote bahAra AvyA. avasthA te
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 mahaSi metAraja lagabhaga tazarade pahoMcI hatI, paNa emanA deha para hajI ya jUnI parAkramazIlatA ne vIratA camakI rahyAM hatAM. kaI pahADa jevI emanI paDachaMda kAyA para alabatta eka paNa vALa veta thayA sivAya rahyo nahote, paNa kasAyeluM badana jonArane ema ja lAgatuM hatuM ke A mAnavI hajI paNa eka ja hAke ne eka ja chalAMge azva para Aruddha thaI zake ne raNamAM ghUmI zake. nAga rathika magadhanI eka pUjanIya vyakti hatI. ene pratApa dekhavAmAM kaMI dekhAte nahetA, chatAM ene pratApane vaza thavAmAM badhA pitAnuM kartavya samajatA. mahArAja bimbisAranA pitA rAjA prasenajitanA mRtyu samaye jyAre rAjagAdI mATe bhayaMkara tophAna upaDayuM ane kene gAdI ApavI evo prazna khaDo thaye tyAre ekavAra ema lAgeluM ke jANe AMtarakalahamAM magadhanuM AkhuM sAmrAjya baLIne khAkha thaI jaze. mahArANuM tilakAne pakSa sabaLa banI beThe hato, ne je bibisArane rAjya maLe teM baLa jagAvavAnI peravImAM hatA. mahArAja prasenajita paNa A bhayathI gupta rIte bimbisAranI tarapheNa karatA hatA. paNa pragaTa rIte kaMI karI zakavA asamartha hatA, evI kaparI veLAe magadhane AjIvana sevaka A mahAna nAga rathika khullaMkhullA bahAra paDyo. eNe kahyuM: "guNamAM ne hakamAM bismisAra ja rAjatilakane yogya che. ane ene ja rAjatilaka thaze." " ekavAra A zabdoe te atyaMta tophAna UbhuM karyuM, paNa nAgathika medAne paDyo. kUDakapaTa, dAvapeca, viSanA pyAlA ane nagna khaMjaranI duniyA sAme AvI UbhaH paNa A mahAna ho hiMmata na hAryo. eNe AkhI magadhanI prajAne taiyAra karI ane bimbisArane rAjatilaka karyuM. mahArAja biaisAre nAgarathikane pitAnA aMgarakSakanuM mAnavaMtu pada ApyuM. A pachI te keTalAMya yuddhomAM nAga * se varSa
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahAratna 121 rathika mahArAjA sAthe laDavyo. ane chelle chelle pitAnA batrIsa putrane mahArAjanI sevAmAM mUkIne pote nivRtta thaye. AvA nAgarathikane AvatA nihALI sahu zAMti ane ziSTatAthI UbhA rahI gayA. ekadama devasUnu emanA pagamAM paDyo ne codhAra AMsue raDI paDyo. "devasUnu, zA mATe raDe che? mahArAja te hemakhema che ne! mahAmAtya to kuzaLa che ne !" "baMne ya kuzaLa che, paNa." ane pharIthI adhikArI rahI paDyo. e ekalo vaitanika saMdezavAhaka nahote,ene nAga rathika pratye anahada mAna hatuM. "paNa devasUnu tArA jevo puruSa raDe, ene artha mArAthI samajAtuM nathI. zuM che? mArA putro hemakhema che ne?" "pUjyavartha, ApanA putro...." saMdezavAhaka AgaLa na belI zakyo. mArA putre !" aMdarathI eka taNe svara Avyo. palakArAmAM eka-vaye vRddha paNa dekhAve prauDha strI bahAra dhasI AvI. devasUnue tene paNa namaskAra karyo ne kahyuM devI sulasA, bahu mAThA samAcAra che." mAThA samAcAra?" ne sulasA ekadama AgaLa AvI. nAga rathikanI A patnI hatI. nAga rathika rAjagRhInI prajAne jema priya hate. tema sulasA tarapha paNa sahune mAna hatuM. eka be nahi, paNa batrIsa putranI mAtA bananAra A nArIne deha ne rU5zrI hajI tevAM ne tevAM ja hatAM. enA zarIra para vRddhAvasthA UtaratI jatI hatIH ema ema saumyatAno aMbAra vRddhi pAmato jAte hate.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 maharSi metAraja magadhanI mahAnArIomAM susAnI gaNatarI thatI hatI. eNe yuvAvasthAmAMthI ja jJAtaputrane upadeza sAMbhaLI temane dharma svIkAryo hato. dhana, yauvana ane Arogya hovA chatAM A daMpatie AkhuM jIvana para-upakAramAM vitAvyuM hatuM. batrIsa-batrIsa putranI jaMjALa vacce paNa sulasA jANe navarI ne navarI ja! keine bhIDa paDI ke madada pahoMcI ja che! chellAM varSothI to eNe jaina zramaNa pAsethI bAravrata aMgikAra karyA hatAM. sauMdarya ane zilathI opatI sulasAne peTe janma levoH e magadhavAsIone mana garvane viSaya hate. nAgathike rAjakAjathI pratyakSa rIte nivRtti lIdhA pachI tenA batrIsa putra mahArAjA bimbisAranA aMgarakSaka tarIke nimAyA hatA. e badhA mahArAjA sAthe vaizAlI gayA hatA. sulasA pitAnA putronA kuzaLa mATe vyagra banI rahI. "devI, ApanA putronuM mRtyu thayuM." mRtyu!" sulasAnI AMkhomAM jANe azrune sAgara ulaTavA lAgyo. kaNa kaNa marAyA ! zI rIte marAyA?" "yuddhamAM marAyA, mahArAjAnuM rakSaNa karatA." "yuddhamAM marAyA ne !" vRddha nAga rathike gaLuM khaMkheratAM khaMkheratAM vyagra banelI sulasA tarapha jotAM kahyuM: "devI, ApaNuM svAmInI sevA karatAM karatAM becAra putroe hasate meMe balidAna ApyuM, ethI rUDuM zuM ? A pAmara jIvananI enAthI vizeSa sArthakatA zI? huM te zAbAzI ApuM chuM, e mArI mRtasaMtatine !" paNa paNa, mArA deva ! laDAImAM eka be nathI haNAyA paNa......" saMdezavAhakanI jIbha lecA vALavA lAgI.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahArane 123 hA, hA. paNa emAM mAre mATe zeka karavA jevuM nathI. mAre te batrIsa batrIsa putro che, paNa devasUnu ! je mAtAne ekane eka lADakavAyo gayo hoya enA dvAra para pahelAM javuM ghaTe. mahArAjanI mamatA mATe AbhArI chuM. devasUnu, zAMtithI kahe ke mArA putromAMthI koNa kANu vIragati pAmyuM?" o mArA devatA, nathI bolI zakato, ApanA batrIse putra kAma AvyA." batrIse putro?" ke moTA vaTavRkSa para jANe vIjaLI paDI; ema nAgathika ATaluM bolIne stabdha banI gayo. hAya, huM kema jIvIza?" tulasA jamIna para paDI mUcha pAmI gaI. nAgarathikane cahere atyAre joI zakAya tevo nahote. AMtarayuddhanI eka eka nizAnI deha para patharAI gaI hatI. azrune sAgara ulaTI paDyo hoya ne AMkhanA paDadA pAchaLa jANe khALI dIdho hoya evAM enAM nayano bhaya hatAM. rUMvADe rUMvADuM sthira thaI gayuM hatuM. vAsanI kriyA paNa zAnta thatI cAlI hatI. "nAtha, ze jIvAze? hAya, mArAM bALa!" jAgrata thayelI sulasA ATaluM belI pharIthI bezuddha banI gaI , "devI, jAgrata thA! tane dharmanI jJAtAne ATale meha zobhe ? kAnAM choruM ne kenAM vAcharuM !" vayovRddha nAgathike sulasAnA mastakane paMpALyuM. pANI chAMTayuM ne dAsIe caMdanane lepa karyo. sulasAe dhIre dhIre netro ughADyAM. nAgarathika sAMtvana Apate kahevA lAgeH "sulasA, mArA karatAM tuM dharmamAM vadhu nipuNa che, ane A pAmaratA! karmanI gati bhUlI gaI? koNa tAruM che ne koNa mAruM che !"
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 mahaSi metAraja " nAtha, tame yoddhA che, huM mAtA chuM. mAtAnI pIMDa tame na jANe ! huM samajuM chuM ke A moha che, paNa mAtA chuM." . "sulasA, mahArAja bikhrisAra ceTaputrI cellaNa sAthe gAMdharva vivAha karIne AvI rahyA che. e vakhate AvI rokaLa karI apazukana thAya ?" "ceTakaputrI celaNA? jJAtaputranI parama upAsikA! magadhanI mahArANuM banI ! zubhasaMdeza !" "devI, e arthe nagarajanoe utsava Adarelo. dhUpa, dIpa ne teraNamALAo taiyAra karelI. paNa pAchaLathI ApaNuM putranA mRtyunA samAcAra maLatAM temaNe badhuM baMdha karAvyuM che." "badhuM baMdha karAvyuM che?" sulasA kSaNavAra vicAramAM paDI gaI "hA, devI ! ane mahArAja mahAmAtya sAthe sIdhA ahIM padhAre che, ane pachI mAtaMgane ghera jaze. dhanya che mAtaMgane ! dhanya che metAryane! khare vakhate emaNe ApaNI AbarU rAkhI, tArA batrIsa putro karatAM nagarajanonI rakSA ne nagaradhaNInI kIrti mATe marI phiTanAra e metAryane te yAda kara !" nAgarathika gaLagaLe sAde bolI rahyo hato. mahArAja have padhAratA haze. huM pAcho pharuM chuM." devasU nue AjJA mAgI. "khuzIthI pAcho jA ! mahArAjAne kahe che ke magadharAjanA nAma para batrIsa putranI te zuM, potAnI jAtanI paNa kurabAnI karavA mATe nAgathika ne sulasA taiyAra che. ghaNuM che magadharAja !" ghaNuM cho magadhanA mahAjano!" acAnaka pAchaLathI dhIra
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahArane 125 gaMbhIra svara Avyo. badhAe camakIne pAchaLa joyuM to svayaM mahArAjA ane mahAmAtya AvI UbhA hatA. sulasA svastha thaI bAjumAM mAthuM namAvI UbhI rahI. nAga rathike hAtha joDI namaskAra karyA; paNa A zuM? khuda magadharAje nAga rathikanA pagano sparza karyo. mArA nAtha, mane zaramAvIza mA !" "kSamA yAcuM chuM, nAga deva !" "zAnI kSamA ?" batrIsa lakSaNA batrIsenA saMhAranuM nimitta banyo te mATe kono saMhAra, rAjavI ! magadhanA siMhAsana mATe ja te A jIvatara che, rAjana, mAro vaMza ciraMjIva banI gayo." devI sulasA mane kSamA Apaze ke?" " zA mATe nahi ? sulasA Aje vizvamAM abhimAna laI zake tevA putronI mAtA siddha thaI che. jIvana ane mRtyu te divasa rAta jevAM che." nAgarathike vacce kahyuM. "keTaluM bairya ! kharekhara magadhanI AvI mahAprajA mATe huM rAjA tarIke ayogya chuM evuM mane ghaNIvAra lAgI Ave che." nikhAlasa svabhAvanA magadharAje namratApUrvaka kahyuM: jevA rAjA hoya tevI prajA thAya. mahArAja, Ajano utsava pharIthI zarU thAya tevI mArI icchA che. sulasAnA ghera zaka nathI, paNa ucharaMga che e vAtanI prajAne mAre jANa karavI che." sulasAe namra mukhe prArthanA karI ane e mahArAjanI pAchaLa rahelI zibikA tarapha AgaLa vadhI. dAsIo motInA hAra, suMdara phUlA ne akSata-kuMkumanA
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 maharSi metAraja thALa laI AvI. rathamAM rANuM calaNa hatAM. magadhanAM mahArANI ! magadhanI eka nArI ApanuM svAgata kare che." sulasAe rANuM callaNane vadhAvyAM, hasta rahIne bahAra lAvI. mAtA, magadhanA zirachatrasamA nAgadevane namaskAra kare !" mahAmAtya abhayakumAre rANIjIne kahyuM "praNAma che, pUjanIya devatA!" devI, akhaMDa saubhAgya bhogavo ne rAjA ceTakanA saMskArabIja ahIM rApa !" nAgarathike AzIrvAda ApyA. A AzIrvAde keTalAkane camakAvyA. are, A te mahArAja magadharAjanuM apamAna ! paNa nA, nA, e vIra yoddhAnA zabdomAM eTalI nikhAlasatA bharI hatI ke sahune apamAna karatAM emAM zikhAmaNano bhAsa thayo. aneka jAtanA vicitra banAvothI muMjhAI rahela rANI cellA A puruSa sAme Azcarya ane harSathI nihALI rahI ! eka ja kSaNamAM magadhanI asaMskAritA viSenI enI kalpanA sarI gaI navIna vAtAvaraNa jANe jUnuM lAgavA mAMDayuM. eNe mastaka namAvI AzIrvAda jhIlatAM kahyuM "gurujInA AzIrvAda phaLo ! " putra mRtyunI gherI chAyA dhIre dhIre vilIna thavA lAgI. jyAM maranAra putronAM mAtA ne pitA svayaM utsavamAM agragaNya bhAga le. tyAM bIjA zoka zI rIte manAvI zake?
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadhanAM mahArane 127 "zreNiputra metArya ane ullAnarakSaka mAtaMganuM svAsya kevuM che ?" mahArAjAe nAgadevane prazna karyo. sAruM che. mahArAja, magadhanI lAja e be jaNAe rAkhI !" ane virUpA?" "hA, hA, eNe paNa jIvanA sATe metAryane jALavyo, nahi te Aje rAjagRhIne eke dIvo thaDa jalate heta." cAlo, ApaNe sarve emanI khabara levA jaie. emanuM jAhera sanmAna thavuM ghaTe !" mahAmAtya prastAva mUkyo. AgaLa mahAmAtya ne nAgadevanA azva, pAchaLa mahArAjAno azva ane pachI navAM rANInI zibikAH pAchaLa mAnavasamudAyane kaI hisAba nahato. virUpAnA tucchAtituccha AvAsa tarapha mahA mahimAvato mAnavasAgara UlaTI rahyo. rAjA ane prajAnI A hetaprIta jevA jANe AkAzanA devatAo paNa hAjara thayA hoya ane emanA prakAzathI AkhuM nabhomaMDaLa jhagajhagI rahyuM hoya tema lAgatuM hatuM. savArane sUrya madhyAhe pahoMcato hato.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhUtapUrva [ 12] magadhanA ItihAsamAM Ajano prasaMga suvarNAkSare racAte hate. rAjagRhInA mahAmahimAvattA rAjavIonA gajarAje je pRthvI parathI pasAra thatA, e pRthvInI rajane paNa aspRzya, meta, cAMDAlanA paDachAyAthI dUra rAkhavAnI utkaTa sAvadhAnI Aja sudhI sevavAmAM AvI hatI; ene badale Aje khuda magadharAja metanA vAsamAM jaI rahyA hatA. ane magadharAja jyAM jAya tyAM emanI pAchaLa keNa na jAya ane magadharAja jeonA ghera pagalAM pADe ene tyAM zI zI addhi-samRddhi na pragaTe! metenA AnaMdanI avadhi AvI gaI hatI. emanAM nAnAM ghara ane nAnAM mana vizALa rUpa dharI rahyAM hatAM. magadhana nAtha jeone AMgaNe Ave, ene hIna, dIna ne aspRzya keNa kahe? janama janamanI hInatA Aja devAI gaI hatI. AmravRkSanI maMjarIothI emaNe kUbAnAM AMgaNAM zaNagAryA hatAM ne gaMgAnI kaMdarAonI mAkhaNa jevI mATI lAvI rastAo bharyA hatA. prAtaHkAlathI kaI navaruM ja nahotuM paDyuM. kharI dhamAla te virUpAne tyAM hatI. dhanadatta zeThanA aneka dAsadAsIo mAyAvI bhUtanI zaktithI kAma karI rahyAM hatAM. navanavA sthabha, avanavAM virAmasthAno, rAjamArgane sAMkaLato navIna vizALa mArga ane vacce vacce suMdara jaLanA kuvArAo yojyA hatA. zeTha
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhUtapUrva 129 zeThANIe mArgamAM mahArAjanA pagale motI verI magadhezvaranA svAgatano nirNaya karyo hate. garIba bicArI virUpA zuM nirNaya kare ! e to ghelI ja banI gaI hatI. vAjiMtrInA nAda tyAM nahotA, paNa mAnavInA kaMThamAMthI nIkaLI rahelo jyajayakAra vAtAvaraNane miSTa banAvI rahyo hato. aneka duHkhada banAvo para Ajano prasaMga sukhada vAyulaharIo vahAvI rahyo hato. rAjagRhInI lUMTa, metArya-mAtaMga vagerenI bhayajanaka ghAyala sthiti ane rAjA ceTaka sAthenA yuddhamAM marAyelA aneka nagarayoddhAoH ATaATalA gamagIna banAvo para paNa ullAsanI chAyA pAtharI devAnuM vyaktitva magadhane nAtha ne magadhanA mahAmAtya dharAvatA hatA. mahAna lAgatA magadhanI mahattA sAmAnya rIte zodhI na jaDatI, zodhanAra ghaNIvAra nirAza thato, paNa AvA kaTokaTInA prasaMge e vaNazodhI jhaLakI UThatI. magadharAja metenA vAsa AgaLa UbhA karelA svAgata-dvAra pAse AvIne azvathI nIce UtarI gayA. mahAmAtya ane bIjAoe paNa temanuM anukaraNa karyuM. prajA animeSa nayane pratApI evA mahArAja magadhezvaranA upaDatA caraNane joI rahI. teone lAgI AvyuM ke AvA pratApI rAjAnI caraNarajanI sevA mATe jIvana ane mRtyunI zI visAta che ! hajAra jIvana ne hajAra hajAra mRtyu enA para kurabAna karavAM ghaTe ! dhanadatta zeTha hAtha joDIne sarvathI AgaLa svAgata mATe UbhA hatA. pAchaLa bIjA nagarazreSTio hatA. zeThANI, virUpA ne bIjI ramaNIo eka bAju mastaka namAvIne khaDI hatI. magadharAja ane mahAmAtye nagarajananA praNamatA zira sAme
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 maharSi metAraja hAtha joDyA, ane metArya tathA mAtaMganA kuzaLa pUchavA aMdara cAlyA. metArya pUrNa zuddhimAM hatuM. mAtaMgane hajI mUcha vaLI nahotI. kumAra, kuzaLa che ne ! magadhanI kIrti mATe prANa nyochAvara karanAra tamArA jevA kumAre mATe huM kharekhara magarUra chuM." metAryo javAbamAM sUtA sUtA hAtha joDyA. vayamAM nAnA chatAM guNamAM samAna pitAnA mitranI A dazA joI mahAamAtye ghA para viMTALelA pATAo jotAM jotAM kahyuM: "mahAmAtyanA kAcA kArabhAra para loko hase che. metArya, mArI lAja te rAkhI." "magadhanI kIrti ne mahAmAtya kyAM judAM che ! meM mArI pharaja bajAvI." "have mahAmAtye enI pharaja bajAvavI rahe che!" magadharAje pitAnI IcchAne vacce rajU karI. avazya. prajAnI samakSa huM pratijJA karuM chuM, ke thoDAka divasamAM e madenmatta lUMTArA rahiNeyane nyAyanA siMhAsana samakSa rajU karIza. magadhanI kIrti sAme bAtha bhIDanAre pAtALamAM haze te tyAMthI zodhI lAvIza ne AkAzamAM haze te tyAMthI upADI lAvIza." dhanadatta zreSTi ! tamArA putrane bacAvanAra virUpA kyAM che?" mahArAjanA A zabdo sAthe AgaLa UbheluM ToLuM khasI gayuM. pAchaLa zeThANu pAse virUpA nata vadane UbhI hatI. mahArAjane sAme UbhelA joIeNe tyAM UbhA UbhA mastaka namAvI raja mastake caDAvI. mAtaMgane zobhe tevI patnI che. magadhanI nArIo AvI ja hoya. virUpA, tane dhanyavAda che."
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhUtapUrva 131 virUpA kaMI na bolI. ene lAgyuM ke A zabda nahetA, paNa duniyAnI dolata enA para chAvara thatI hatI. ane mahArAja mAtaMganA bIchAnA pAse gayA. kaI madonmatta kesarI nirAte nidrA levA ADo paDyo hoya e ene dekhAva hato. vizALa bhramara, AjAna bAhu, moTA vALa enI bhavyatAmAM vadhAre karatA hatA. "mahAmAtya, virUpA ane mAtaMganI pUrI saMbhALa rakhAvajo ! enA mastakamAM UMDo ghA paDyo lAge che." mahArAje dhIrethI mAtaMganA mastakane sparza karyo. mamatAthI keza para hAtha pheravyo. metane sparza ! ATalI baLAbaLamAM paNa mahArAje mAtaMgane sparza karyo, e ghaNAthI sahana na thayuM. "upanahI game tevAM suMdara haya, game teTalI rakSA karanArAM hoyaH paNa kaMI ene mastake caDAvAya che." eke dhIrethI kahyuM. paNa atyAre evA abhiprAyenuM ahIM sthAna nahotuM. abhUtapUrva evA A prasaMge hatA. kALa ja baLavAna hoya tyAM mAnavInA yatna nirarthaka hatA. mahArAjanI pAchaLa pAchaLa AvelAM rANuM calaNae te hada vALI. emaNe virUpAnI pAse jaI ene mAthe hAtha mUkyo ne rAjamahelamAM AvavA nimaMtraNa ApyuM. keTalAka prasaMgo ja anirvacanIya hoya che. mAnavInI jillA ene vacanathI khI-mApI zakatI nathI. manamAM mUMjhAtA mAnavIo . jANe pitAnI jillAne ja ghera bhUlI AvyA hatAH ema mUMgA ne mUMgA A badhu nihALI rahyA. mahArAja kuzaLa pUchI pAchA pharyA. svAgata-dvAra pAse emanA 1 khAsaDAM
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 maharSi metAraja besavA mATe secanaka hasti suvarNarasI aMbADIthI sajja rAkhavAmAM Avyo hato. prazaMsA, dhanyavAda ne jayajayanA pokAro vaccethI pasAra thatA mahArAja jevA hAthI para AruDha thavA jAya che, tyAM vAvRddha nAga rathika vacce AvIne UbhA rahyA; ane praNipAtapUrvaka kahevA lAgyA mahArAja, nagaramAM zarU thayela utsava zA mATe thaMbhavo joie ? Apa AjJA Ape; AkhA nagaramAM pharIthI utsavano prAraMbha thAya. rAtre dIpamALAo paTAya, ghare ghare jyadhvani patharAya. Aja kaMI magadha khoTa khAdhI nathI. magadha to mahAkALanA ItihAsamAM amara thaI gayuM. magadhezvara metavAsamAM padhAre e abhUtapUrva prasaMgane paNa Aje A rIte vadhAvI levo ghaTe." magadharAja game tevo maTe hoya paNa prajAne banAvela che ne. prajAnI IcchAne AdhIna thavAmAM e potAnI mahattA samaje che. mahAmAtya, gya Adeza Apaje! ane kSaNavAramAM udAsIna banelI nagarI pharIthI vidhavidha jAtanA vAjiMtronA nAdathI gAjI UThI. phUlamALA, jaLachaTakAva ne maNimANekanA svastikothI dIpI UThI. vayovRddha nAga rathika ane tenI patnI sulasA paNa karmanI gati ne saMsAranI mehanI prakRti vicAratAM utsavamAM magna banyAM hatAM. emaNe potAnA AvAsa para batrIsa batrIsa phUlamALAo, batrIsa batrIsa svastika ne batrIsa batrIsa dIpamALAo rakhAvI hatI.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNya pravAsa [13] babe mAtAonA sevAsuzraSAnA baLe kumAra metArya bahu jaladI sAjo thaI gayo. paNa enI A mAMdagI aneka avanavA saMbaMdhe pidA karIne pUrI thaI hatI. mahArAja bikhrisAra ane mahAmAtya abhaya ene pitAne najIkanA svajana lekhatA thayA hatA. nagarajane pitAnA ladhu vayanA A vIrakumAra mATe khUba ja sanmAna dAkhavatA. paNa sahuthI vadhu gADha saMbaMdha to virUpA ane mAtaMga sAthe joDAyo hato. ekabIjAne ekabIjAnA tyAM javAne saMkoca rahyo nahote, ne lekene moDhe paNa gaLaNuM baMdhAyuM hatuM. mAtaMga aneka LamAM eka meTa lAMbe ghAne cIre amiTa rIte paDI gayo hato. paNa e cIro dUSaNa banavAne badale bhUSaNa banI caMdranI ADa jevo enA vizALa bhAlapradezamAM zobhato hate. avasthAe gherAtA enA vadanane jANe e navI khUmArI ApI jato hato. virUpA, mAtRtvanA smaraNe ghelI banelI virUpA, devI sulatAnA batrIsa putronA mRtyuprasaMganA zravaNa pachI zAnta banI gaI hatI. ene lAgavA mAMDyuM hatuM ke sukhanA udbhava mATe niHsvArtha svArpaNa jarUrI che. kamaLane udbhava ApanArI mAtA pRthvIe kAdava banavuM paDe che. kAdava banyA vagara kaMI kamaLane janmAvI zakAya ! mAtRtvanI Upa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 maharSi metAraja DelI jhaMkhanA A rIte zamI jatAM virUpA have vyagra nahotI rahetI. tyAgane eka anero AnaMda enA dilane praphullita rAkhato hate. metArya yogya vayane thato jato hato. yogya vaye mAtApitAne sUjhe evA be prazna UbhA thayA hatA. eka metAryanA lagnano ane bIje vepAravaNaja tene hAtha soMpavAna. dhanadatta zreSThino vyApAra dUradUranA dezo sAthe saMkaLAyelo hato. jalapattana ane rasthalapattanane mArge aneka vepAre cAlatA hatA, Arya ane anArya dezane pratibaMdha nahote. aneka bhASAbhASI vyavahArIA A kArya nibhAvatA. caMpA-aMga, tAmralipti-baMga, kaMcanapura-kaliMga, vArANasIkAzI, sAketa-kezala, ThAravatI-saurASTra vagere dezomAM temanI peDhIo cAlatIH ane zaka, yavana, barbara, siMhala, pArasa, gaMdhAra, kaMkaNa ne dUNa dezo sAthe paNa moTA meTA sArthavAha dvArA mAlanI Apa le thatI. jIvananA ekamAtra AnaMda samA dhanadatta zreSTie metAryane dhIre dhIre A kAmamAM niyukta karavA mAMDayo. aDhAra bhASAone jJAtA ane aneka prakAranI kaLAonA jANakAra metAryane A kAmamAM nipuNa banatAM vilaMba na lAgyo. zastrAstrano, prANuone, madha, mAMsa ne viSano vepAra karavAne kuladharmathI niSedha hataH paNa jenAthI prajAjIvana para asara paDe te dUdhane, ghatane, telane, hAthIdAMtane, phaLamULa ne auSadhinA vepArane metAryo niSedha karyo. khoTAM khAtAM, dANacorI ane sATAM-tekhaDAMnI paNa teNe baMdhI karI. dareka peDhIo pramANiktAthI cAle, satya ne nyAyane mArge dravya upArjana kare, eka vastunI kiMmata karatAM enI achatane lIdhe cAra gaNuM bhAva na vadhAre; e tarapha eNe pUratuM lakSa ApavA mAMDayuM. prAraMbhamAM kumAra metAya sAme hAtha nIcenA vyavahArIAeno kacavATa vadhyo, paNa dhanadatta zreSTie te (1) jyAM jalamArga heya ne vahANe lAMgarI zaktAM hoya te bhUmi. (2) jyAM sthalamAna hoya te sthalapattana.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 135 lagabhaga nivRtti lIdhelI hovAthI keInuM kaMI cAlyuM nahi. thaDe kALa jatAM A paddhatinA kAraNe dhanadatta zreSTinI peDhIonI khyAti TheraThera prasarI ane vyApAra khUba moTA pramANamAM cAlavA lAgyo. lakSmInI rela svayaM enA tyAM vahevA lAgI. AvA yAvana vayane prApta thayela, gRhasthAzrama dhamane nibhAvavavAne sazakta evA putranA lagnanI utkaTa abhilASA mAtA-pitAne hoya ja. dhanadatta zreSTi pAse kaheNa upara kaheNa AvatAM hatAM. koI mithilA nagarInA nagarazreSTinuM AvatuM te kaI kapilya nagarInA dhanakuberanuM AvatuM. pitAnI IcchA svarganI apsarAone visarAve tevI kanyAo putra mATe ANavAnI hatI. ane te mATe temaNe metAryane ja pravAse mokalavAno nirNaya karyo. vivekaparAyaNa putra pite ja kanyAone nIrakhe, enA guNa, dharma ne kuLazIlanI tapAsa kare ane pachI ja lagnotsava zarU thAya. dhanadatta zeThe patnI sAthe paNa A vAtanI carcA karI joI, mahAmAtya abhayanI paNa salAha laI lIdhI. ane eka sArA divase ne zubha muhUrte metAryane prasthAna karAvyuM. sAthe jalamArga ne sthaLamArgonA jANakAra bhomiyA ApyA. mahAmAtya abhaye nAnuM evuM sinya ApyuM; ne dezaparadezanI pitAnI peDhIonA nirIkSaNanA bahAne kumAra metArya pravAse nIkaLe. e vidAyane divasa apUrva hato. kumAra metArya pravAsa karatA karatA dezadeza bhramaNa karavA lAgyo. e je nagarane pAdara pitAno paDAva nAkhate tyAM nAnuM evuM nagara vasI jatuM. vyApAra-vaNajanI dhamAla macI rahetI; ane mAlanI ApalemAM Akho divasa pUro thaI jato. rAtre mulAkAte cAlatI. aneka zreSTio AvA suMdara, vyavahAracatura lokamAnya ne rAjamAnya yuvAnane potAnI ekAda putrI ApI saMbaMdha vadhu gADha karavA IcchatA hatA. teo hiMmatathI kumAranI sAme potAnI vinaMtI rajU karatA;
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 mahaSi metAraja paNa kumAra kaMI javAba na vALa. kumAranA sAthIdAro ne hitasvIone A vAta na rUcatI. teo koIkavAra hiMmatapUrvaka salAha ApatAH "kumAra, ApaNe pravAsa kevala dhanalakSmI mATeno nathI, paNa kuLalakSmI mATe paNa che. artha-kAmanI prAptinuM A jIvana che. catura vyavahArIA kaI divasa AvI mAgaNIo sAme niruttara rahetA nathI. gRhavAsamAM eekanA rUpane bhUlAve tevI lalanAo UbharAtI na hoya to A ATalA dhanavaibhavane arthaze ? dezadezanI, vividha dehabhAvALI, rUpamAM devAMganA samI strIo te kuzaLa vyavahArIAnI zabhA che. artha ane kAmanI prApti mATe A pravAsa ema ne ema nirarthaka javA deze mA !" tamArI salAha sAcI che. evI mAgaNIone jema tiraskAra huM na karI zakuM tema svIkAra paNa karI zakato nathI. pravAsanuM mAruM dRSTibiMdu bhinna prakAranuM che. A mAgaNIone pratyuttara rAjagRhImAM pAchA pharyA bAda ja apAze." paNa ApaNA saMbaMdho A rItanA javAbathI phAlatA phUlatA aTakaze. kumAra, tame kadAca nahi jANatA he, ke dezadezanI aneka kanyAo paraNI lAvavAnA ApaNA rivAja pAchaLa atyaMta gaMbhIra rahasya chupAyeluM che. ApaNe vepAra vizvAsane che, ane aMgano ja-ApaNo ja mANasa vizvAsu rahI zake. A kanyAnA pANigrahaNathI ApaNe ATalA dUradezAvaramAM vagara prayatna ApaNuM eka aMga UbhuM karIe chIe, ane e rIte saMbaMdhathI baMdhAyelA sarve ApaNI pITha pAchaLa paNa ApaNuM hitamAM ja vartavAnA." "ane ApaNuM ahitamAM varte to ApaNe e kanyAo para julama gUjArI temanI zAna ThekANe ANavAnI. ema ne !" kumAra
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 137 UMDA rahasyamAM Utaryo. hitasvIo javAba na daI zakyA, paNa teo eTaluM bolyAH evuM banyAnA dAkhalA ApaNe tyAM nathI, balka evA saMbaMdhoe aneka lAbha karI ApelA che." A carca ATalethI aTakatI, paNa kumAra te kanyAnuM kaheNa mUkavA AvanArane zAMtithI uparane ja javAba vALatA. artha-kAmanI prApti mATe nIkaLela kumAra metArya AlaMbhikA, tAMbikA, vArANasI, mithilA ne vizAlA vagere pradezamAM pharato pharato AgaLa vadhate hato. tyAM acAnaka ene kauzAMbInA rAjA zatAnikanuM teDuM AvyuM. moTA arabI azva para AruDha thayelo saMdezavAhaka Ugate prabhAte hAjara thayo ne teNe namratApUrvaka kahyuM : rAjagRhInA sarvazreTa vyavahArikane kauzAMbI-pati mahArAja zatAnika ane mahArANI mRgAvatI saharSa sAdara AmaMtre che." "kauzAMbI patinI sevAmAM ame saharSa upasthita thaIzuM ne e paLane ame dhanya paLa samajIzuM." kumAre javAba vALyo. metAryano vikabharelo pratyuttara saMdezavAhake kauzAMbIpatine jaIne kahyo. bIje divase vAjate gAjate metAryano nagarapraveza thaye. mahArAja zatAnike A vikhyAta vyavahArikane atyaMta mAna ApyuM. metA paNa amUlya maNi, motI ne dhanakanakanI bheTa dharI. mahArANI mRgAvatIe paNa pitAnA aMtaHpuramAM A kumAra vyavahArikane teDAvyo ne tenI pAse pitAnI bena celaNAnA kuzaLa vartamAna prathA. "Apa mahArAja ceTakanAM putrI ? jJAtaputranAM upAsikA ?" "hA, yuvAna vyavahArika, mArI bena suthAe to vairAgyabhAva vIkAryo. vAru, rANI cellaNa para magadharAjano kevo bhAva che ?"
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 maharSi metAraja "kamaLa upara bhramara jevo!" catura metAdi arthI vAkya kahyuM: callaNune bolAvavAnuM ghaNuM ya mana thAya che, paNa A rAjakAja! emAM kAvatarAM, dago, vizvAsaghAta Dagale ne pagale bharyA che ! metAryakumAra, thoDA divaso pahelAM meM mArI bena dhAriNIne teDuM mokalyuM hatuM; paNa pachI na jANe zuM thayuM? dhAriNI te na AvI, paNa amAruM sainya tyAM gayuM. caMpAnagarI raNamAM roLAI. mArI benane saubhAgyatilaka bhUMsAyo, ne bena-bhANejano kaMI patto ja nathI!" jara, jamIna ne jerU, traNe kajiyAnAM choru e zAstranI vAta sAcI che. rANIjI !" nA, nA. kumAra metAryA tyAM tuM bhUle che. jJAtaputranuM te kahevuM che ke kajiyAnuM mULa mAnavI pote che. are re, jJAtaputra ! " rANI mRgAvatIe punaH lAMbe nisAsA nAkhe. jJAtaputranA pavitra nAma sAthe nisAso zA mATe?" "nisAse na nAkhuM to zuM karuM ! sudhA ne tRSA, TADha ne taDako veThI kevo deha karI nAkhyo che ! metArya, jIvananI te jANe paravA ja nahi ! meM bhikSAnna ApavA mokalelI dAsIo hamaNuM ja AvatI haze. thelIvAra thobho te vartamAna maLaze." rAjA zatAnika paNa mahelamAM AvyA. traNe jaNA rAjamArga para joI rahyA. DhoLAI rahI hatI, ane rAjasarovaranAM puSpo dhIredhIre bIDAvA lAgyAM hatAM. I reIne rAtAM karelAM priyAnA nayana samo sUrya astAcaLa
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 139 pAchaLa haDaselAte hato. kauzAmbInA dhaNI zatAnikane rAjamahela atyAre alaukika vaibhamAM dIpI rahyo hato. sahu jharUkhe besI mArga para kaMI nirakhI rahyAM hatAM. thoDIvAramAM eka ghamaghamato ratha AvIne dvAra para Ubho rahyo. dAsadAsIonuM vRMda ekadama rANIjInA khaMDamAM dhasI AvyuM. bA sAheba ! e megI to kaMI lete nathI! kaMI bolate paNa nathI ! kaMI ApavA mAgIe te ye hAtha lAMbo karate nathI!" dAsIoe maghamaghatA miSTAnnanA thALe nirAzAmAM nIce paDatA mUkatAM kahyuM kevo ajaba gI!" rAjavadhUoe kaMIka mUMjhavaNamAM sukamaLa hAthe gAlIcA para pachADyA. hIrAjaDita kaMkaNa ghaDIbhara vAtAvaraNamAM saMgIta pedA karI rahyAM. bA! enuM peTa joyuM ! pITha ane pAMsaLIo jANe eka thaI gaI! bA sAheba ! ene bhojana lIdhA kAle pAMca pAMca mAsa ne pacIsa pacIsa divasa thaze !" eka dAsIe umeryuM. paNa dAsI ! enAM nayanamAM kevuM mIThuM ghena che ! ahA ! hajAra hajAra sUrya paNa jhaMkhavAya, evI jyota emAM bharI che. huM te ene jouM chuM ne A mahela, A aMlakAre, A sAhyabI, badhuM bhUlI jAuM chuM. kevI zAnta prakRttiH paNa kevI haTha !" rANInA gaura gAla para eka AMsu bharAI rahyuM. "kevo mUMge e yogI !" rAjA zatAnike dhIrethI badhAnI vAtane anumodana ApyuM. "jANe vidhAtAe jabAna ja na dIdhI heya ! huM enuM mukha jouM chuM ne bakula puSpanI kumAzane paNa bhUlI jAuM chuM. prabhAtanA sUraja zuM enuM lalATa visArIe te ye visaratuM nathI. yuddhanI vAta
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 mahaSi metAraja wwww karatAM ya zarama Ave. A saMsAra te jANe ene jotAM visarI javAya." "rAjasanmAna paNa svIkAratA nathI ?" metAryo vacce kahyuM: "kaMI pUcho ja mA! AvA pakavAnnono ne rAjamahelanI adhichAtrIonI mahemAnIne paNa tiraskAra! bolAvo to ye bolato nathI. kevo aDabUtha !" dAsIe carcAmAM chUTa lIdhI. dAsI ! cUpa mara ! saMsArIone mApavAnA gajathI e yogIne mApavA na besAya ! nathI lAgatuM ke ene pagale pagale prabhutA janme che! enI najare najare karuNuM pedA thAya che ! enI mUka daSTimAM paNa kaI mahAna jAdugarane bhulAve tevI hikamata te nathI bhALI ? " rANI bhaktanA hRdayane zobhAve tevA zabdo bolI rahI hatI. "kAle te mAre jJAtaputrane ArogAvIne ja AgavuM che. huM te ene jema saMbhAruM chuM ema hadaya pANI pANI thatuM jAya che." rAjarANI mRgAvatIe vAtavAtamAM haTha laI lIdhI. rAjA zatAnike kahyuM: catura vyavahArika, ekAda rAtri kauzAMbIne vadhu Ape. kAle jJAtaputranAM darzanano lahAvo letA jAo !" "avazya. evAM darzanethI te mAre pravAsa saphaLa thaze." kumAra metArya e rAtri tyAM ja rokAyA. kauzAMbInA dhaNIe enA svAgatamAM maNA na rAkhIH manamAM vicAryuM ke bhale rAjagRhIno A vyavahArika paNa eka vAra mAruM sanmAna, mAre vaibhava joIne vAhavAha karato jAya. metAryo jJAtaputranA mATe ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. pitAjI pArzvanAthanA dharmanA upAsaka hatA, ane jJAtaputrane ghaNuM sAdhuo e rItane upadeza karatA hatA. Aje AvI taka zA mATe javA devI !
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 141 bIje divasa Ugyo. e divasa kauzAmbI mATe atyaMta utsAhano hate. sUrya jarA UMce caDayo ke badhAM yogInI rAhamAM taiyAra thaI UbhAM. rAjadaravAje cokIdAre bAranAM ghaDiyALamAM kyAM, ane saunI utsukatA vadhatI cAlI. aMtaHpuranI ramaNIo ane rAjavadhUo Aja te pahelAM snAnathI paravArI cUkI hatI. lAMbA lAMbA kezane gUMthI lIdhA hatA. seMthAomAM utAvaLe siMdUra pUrI lIdhAM hatAM. motInI sere utAvaLamAM ADIavaLI laTakAvI dIdhI hatI, te ya sauMdarya jANe bolI UThatuM hatuM. hamaNAM ja khIlelAM badhAM caMpaka puSpo ane pAritapu cUMTAI gayAM hatAM. rAjamArgo raMgaLIothI bharAI gayA hatA. ghera ghera AsopAlavanA teraNa havAmAM DolI rahyAM hatAM. miSTAnnanA thALAmAMthI sUryane tApa sugaMdha vahAvI rahyo hato. navI AvelI vadhUo gharamAM ghULelAM kesUDAnAM kuMDAone vicAra karI rahI hatI. acAnaka soe moDhethI jhINuM sIsakArI karI... smazAnane mArgethI pele yogI AvatuM hatuM ! smazAna ! kevuM mIThuM vAsasthAna! kevuM suMdara vizrAmasthAna ! pAtAlane bhedavA mathatI hoya evI nIcI najara sAthe gI najIka Avate gayo. kevAM dhIrAM pagalAM ! kevI suMdara kAyA ! lokoe mArgamAM phUla veryA. yogI jarA Agho khasyo. eNe mukha jarA UMcuM karyuM. badhe eka najara nAkhI. paNa e najare te jAdu karyuM. hAthamAMnA phUlanA hAra ane miSTAnnanA thALa thaMbhI gayA ne sau enI sAme tAkI rahyA. beparavA. yogI AgaLa vadhe. keTalAya sAme thALa ne mALa dharI UbhA.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 maharSi metAraja keTalAya pAdapUjana karavA dhasI AvyA! paNa koInI sAme jarA ya dhyAna nahi! e rAjamahela tarapha AgaLa vadhyo. " nakakI Aja e rAjamahelanA atithi banaze !" lekee vicAryuM. paNa A zuM ! rAjamahela paNa vaTAvI gayA ! bicArAM rANI raDI paDyAM, chatAM kaI na khasyuM. caMpAnI mALAo ane pArijAtanI gulachaDIo para sUraja nirdaya rIte tapavA lAgyA; chatAM kaI na hAlyuM. hamaNAM pAchA pharatI vakhate mArga phudhI ene anna ArogAvIzuM." sahue rAjarANIne AzvAsana ApyuM. yogI-sAtaputra to AgaLa ja cAlyA. AgaLa ja vadhe jAya che. kauzAmbInI madabharI zerIo vaTAve ja jAya che. "are re ! A sattA ATalI bhUMDI ke amAruM anna paNa yogI na Avege ? hA, hA, aneka nirdoSanAM khUnathI tarabatara A vaibhava tarapha e dayAnI mUrti najara paNa kema nAkhe !" rAjAe niHzvAsa nAkhyo. ATaATalA dhananI zI sArthakatA ?" zaizAkhInA kaTIvUje vicAravA lAgyA. "paNa hA, pacAsanA reTalA jhUMTavI meLavelA dravyanA sparzavALuM anna e kema Age?" hajAre dharmazAstroe je sthitinuM bhAna nahotuM karAvyuM e A kalyANamayI dRSTie eka najare ja bhAna karAvyuM. paNa cAlyA jatA jJAtaputra eka gharane AMgaNe thobhyA. saunI najara tyAM coTI rahI. jJAtaputra e gharanI parasALamAM AvI UbhA rahyA. juvAna vayanI eka duHkhiyArI bALA hAthepage jaDAyelI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 143 ubaramAM beThI hatI. enI AMkhamAM ananta yAtanAnA paDachAyA UbharAtA hatA. vadana para sudhAnI hajAre jogaNIo hIMca laI rahI hatI. hAthamAM tUTela phUTela eka supaDAnA khUNamAM mUThIbhara aDadanA bAkaLA paDavyA hatA. e bAkaLA kSadhAnI mahAna gartAmAM samAvI devA peTa talapApaDa thatuM hatuM, jIbhamAM pANI chUTI rahyuM hatuM. hAtha e kArya karavAne taiyAra thatA hatA tyAM yegI parasALamAM AvI Ubho. duHkhiyArI bALAe yogI tarapha joyuM, eNe bAkaLA ApavA hAtha laMbAvyA. paNa kSaNavAramAM yogI pAcho pharyo. laMbAvelA hAtha eNe TUMkA ryA. arere ! yogI bhAyo tyAre bAkaLAmAM ane emAM ya pAcho haThe caDyo ! hAtha laMbAvIne pAcho pharyo. rAjamAtA yogInA vartana para cIDe baLyAM ne raDI paDyAM. paNa pelI bALAnuM zuM ? arere! enA kamabhAgyanI to avadhi AvI! potAnA jIvana sarvasva samA ATalA bAkaLA paNa na lIdhA. enAM be nayanomAMthI zrAvaNa bhAdaravo vahevA lAgyA. egIe e nihALyuM ne pAcho pharyo. bALAnA bAkaLA laI phAkyA, ane eka najara bAlAnA AMsu bharyA mukha para pheMkI. jotajotAmAM e eka ja daSTie AMsu chupAvI dIdhAM ne bAlikAnA mukha para cAMdanI rAtano pUrNacaMdra khIlI nIkaLyA ! eka ja najara, eka ja daSTi ane bAlAnA dilamAMthI kaMgAliyata, duHkha ne daI nAsI gayAM. enuM haiyuM halakuM banI jatuM lAgyuM. keTalIka vAra bhASA karatAM mauna ane zabda karatAM daSTi jItI jAya che, evuM ja Aje banyuM. yogI kSaNavAra thaMbhyo ane pAcho pharyo. paNa eTalIvAramAM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 maharSi metAraja rAjamArga ThaThathI bharAI gayA hatA. rAjA, rAjamAtA, ane rAjarANI doDI AvyAM hatAM. nagarajane gAma gajavI rahyA hatA. "dIdhutapasvI nigraMtha jJAtaputrane jya !" stabdha banI UbhelA kumAra metArya, rAjA zatAnika ane rANI mRgAvatInA mukhamAMthI svayaM belAI gayuM "mahAtapasvI prabhu mahAvIra jaya he !" A zabdo paNa jANe vAtAvaraNanI maunazAntine aNachAjatA lAgyA. mAnavI stabdha banIne joyA kare e A prasaMga hate. maunanI vAcA gUMjatI hatI. ane tyAganuM azrAvya saMgIta sahunA manane DolAyamAna karI rahyuM hatuM. manomana vicAramaMthana jAgyuM hatuM are, ATaATalAmAM rAjakuLe ne zreNikuLAne tarachoDI, mahArAjA zatAnika ne mahArANI mRgAvatInI vinaMtIne Thokara mArI, eka hIna, dIna, tarachoDAyelI pelI dAsInA hAthanA bAkuLA svIkAravAmAM zuM mahattva ! are, e dAsIne to nIrakho. mAthuM mUMDAveluM page beDIo paDelI, sudhA tRSAe moM para kevI glAni phelAyelI che ! bicArIne keTakeTale divase ATalA bAkaLA khAvA maLyA haze ! e bAkaLAmAMthI bhAga paDAvIne zuM sAdhyuM ! kayo dharma ne kayI sAdhutA darzAvI ! are, enI AMkhamAMthI te hajI AMsu paNa sUkAyAM nathI ! jJAtaputra pAchA pharatA hatA. pelI dAsI jenuM nAma caMdanA hatuM, e have raDatI nahetI, hasI rahI hatI. e jJAtaputre e hAsya sAme eka AkhuM smita karyuM. e smitamAM tapasvInI daMtapaMktio camakI rahI, jANe hajAra hajAra hIrAonuM teja nirmAlya banyuM ! ATaATalAM maNimuktA, ATaATalA bheTe pahAra nirarthaka banyA ! ane karapAtramAM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 15 rahelA bAkuLA jANe kausAMbInI tamAma rasavatIne phikkA pADavA lAgyA. vikadharmanA upAsake ATaATalI avamAnanA kausAMbIne mAthe zA mATe lAdI ! jagata jANaze tyAre zuM kaheze ? kausAMbInA eka ujaLA kuLamAM bhAvanA ne bhaktinA aMza ja nahIM ! jJAtaputra nIcI najare punaH svasthAna tarapha pAchA pharatA hatA. svistha pagale ne skurtidAyI cAle cAlatAM cAlatAM emaNe beeka veLA cAre bAju joyuM. dRSTimAM kevI svasthatA! keTalI mehanI, kevuM tapabaLa ! kumAra metArya bhaktibhAva bharyA vadane e puruSapuMgavane jatA nihALI rahyo. AjanI enI sRSTimAM jANe lakSmI, dravya, sattA, DahApaNa, vidvatA, badhuM osarI gayuM hatuM ane dilamAMthI keI anAhata nAda jagI rahyo hato ke A badhuM beTuM, A badhA mithyAbhAsa! dunyavI daSTi sivAya enI kazI kiMmata nahIM ! metAryanI dRSTi, dhIre dhIre daSTipathanI bahAra jatI e mUrti para vaLagI rahI. prakAzanuM eka vartula AkhA dehanI AsapAsa dhUmI rahyuM hatuM, ne alaMkArahIna, vastrahIna e mUrti jANe zarIrasauSThavano namUno lAgatI hatI. asthi, carma, majA, mAMsamaya e deha hatuM ke prakAzana sAkAra dehadhArI puMja hato eno nirNaya karavo ekAeka azakya hato. pArzvanAtha saMpradAyanA aneka sAdhuone paricaya e pAmyo hato. jJAtaputranA pUjaka ne prazaMsaka zramaNone paNa e maLyo hato. emanAM tapa, tyAga ne nispRhatAthI e pUre paricita hatoH ghaNAnA vyaktitvathI e aMjAyA hatA, keTalAyane eNe pUjyA, mAnyA ne satkAryA hatA paNa vagara paricaye kevala darzana mAtrathI mAnavInI
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 mahaSi metAraja bAhya cetanA mUrSita thaI jAya evuM vyaktitva te e Ajeja jevA pAmyuM hatuM. A vyaktine sparza pAmI Rtu paNa jANe khuzanumA banI beThI hatI. babe pahora vItI gayA hatA, te ya jANe keyala TahukA karatI hatI, vRkSe maMjarIo veratAM hatAM ane ThAra dvAra para vAto vAyu jANe navIna saMdezA lAvato hato. ajANuM, thoDe dravya kharIdAyelI pelI dAsInI dazA nirakhavA jevI hatI. enA nAnA nAnA adharoSTa parathI sUkAyelI lAlI pharIthI jhaLakI UThI hatI. sIvAyelI jIbha kaMIka miSTa saMgIta gAI rahI hatI. "dAsI caMdanA!" rAjA zatAnike ene bolAvI. e ghelI bALakI jANe badhI dhabudha visarI gaI hatI. e te aMtarIkSamAM kaMI jetI miSTa svare gaNagaNatI ja rahI ! "mahArAja ! caMdanA mArI dAsI che. kausAMbInA bajAramAMthI meM kharIdI che. eka subhaTa ene caMpAnagarIthI tAjetaranA yuddhamAMthI lUMTanA mAla tarIke upADI lAvyo hato." "strI, lUMTanI-vecANanI eka vastu !" metArya vacce bolI UDyo. caMdanA ene mana atyAre mahAna banI hatI. " hA, dAsadAsIonAM vecANa-yavikraya kyAM navAM che? hiraNya, maNi, mANekanI jema dAsadAsI paNa parigraha ja che ne!" "ene mAnasvamAna, sukhaduHkha kazuM ja nahi!" metAryanA zabdomAM vedhaka TaMkAra hatA. mahArAjA zatAnikanA dilamAM navuM tophAna jAgatuM hatuM. e vicAratA hatA mArA vijayanI suMdara tejasvI chAyA nIce keTakeTalAM strIpuruSa
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 147 gulAma banyAM haze ! keTakeTalAM bhUkhe maryo haze, baLAtkArane AdhIna thayAM haze! eka yuddha eTale zuM? kAle e prajA mArI prajA para taka maLe te zA zA julama nahi gujAre !" hA, beTA, vasumatI !" acAnaka mRgAvatInI cIsa saMbhaLAI. rANa dInahIna dAsIne vaLagI paDyAM hatAM ne dhrusake ne dhrusake rotAM hatAM. rAjA zatAnika AzcaryAnvita banI joI rahyA. rANI raDatAM raDatAM kahetAM hatAM "nAtha, A te mArI bena dhAriNInI putrI ! caMpAnagarInA rAjA dadhivAhananI putrI ! " putrI vasumatI !" sattAnA made baDelAM snehanAM dvAra ApoApa khulI gayAM. rAjA zatAnikanI AMkhonA khUNuM bhInA thayA. mArA pApe A dazA ! hAya re rAjya! re sattA! dhikkAra che mArA vijaya ne! vasumatI, cAla, mahele cAla ! " "mahArAja, mahela ane mALIAmAM have moha nathI rahyo. nigraMtha prabhue Aja mAro uddhAra karyo che. mAre dabAyele AtmA Aje pokAra kare che, mArA kalyANa mATe, mArA jevI aneka dukhiyArI benenA Atmika uddhAra mATe jANe mane koI AmaMtrI rahyuM che. trI parigraha nahi,* puruSanI milakta nahi, e paNa jIvana-maraNanI, satkarma ne zIlanI svAdhIna adhiSThAtrI ! mAre rAha have jyAre che." A beDI, A duHkhada avasthA mArAthI nathI jovAtI." rANI mRgAvatI pharathI raDI paDyAM. * prabhu mahAvIranA pahelAM strI e parigrahanI vastu lekhAtI. prabhu mahAvIre e bhAvanAmAM sahu prathama krAnti ANuM. emaNe samAja ane dharmamAM strIne svataMtra vyaktitva ApyuM.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 maharSi tArAja rANIjI, gaI kAla sudhI ghaDI pahelAM ja mane paNa e bhArabhUta lAgatI hatI, paNa Aje to mArI dRSTi A bAhya jagatane vIMdhI AMtara jagatane sparzI rahI che. huM to koNa mAtra, A AkhuM jagata AnAthI paNa mahAna beDIomAM jakaDAyeluM che. havethI e beDI teDIza. prabhue mane tArI. mArA mananI hInatA, dInatA jANe Aje kyAMya che ja nahi! A sthitie prApta thavAnuM mane duHkha nathI. ane duHkha hoya te paNa te parama sukhanuM nimitta banyuM che. rAjAjI, tame mArA upakArI che. pele subhaTa ne IrSyAthI baLIne mArI A durdazA karanAra dhanAvaha zeThanAM patnI mArAM hitasvI che. teo naheta te prabhuno Avo prasAda mane kyAMthI maLata! mUDI bAkaLAmAM te meM laMkA lUMTI!" vasumatI, nahi-nahi caMdanA! e mUThI bAkaLA nahotA, tAruM jIvana amRta-jIvanasarvasva hatuM. amArAM tane vaMdana che !" metAye lAgaNIbharyA dile caMdanAne namaskAra karyA. nagarajanoe tenuM anukaraNa karyuM. caMdanA-caraNaraja caMdanA kSaNavAramAM pUjanIya banI gaI. e dahADe kausAMbI dhanya banI. metAryanA jIvananI e kSaNe paNa dhanya banI. jJAtaputranA punardarzana mATe utsuka banela metArya thaDA divasa tyAM rokAyo, paNa cha mAse mUThI bAkuLA laIne e mahAna tapasvI pAchA kyAMyanA kyAM ya adrazya thayA hatA. have divaso bahu thayA hatA. rAjA zatAnika ane rANI mRgAvatInI mAyA bharI rajA laI mahAna vairAgaNa satI caMdanAnI caraNaraja mAthe caDAvI, metArya potAnA sAthe sAthe AgaLa vadhyo. AvAM aneka saMsmaraNe sAthe pravAsa kheDIne metAryakumAra
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 149 pAchA pharyA tyAre dravyanI piThonI piThe temanI sAthe hatI, keTalAya kImatI mAla bharI bharIne sAthe ANavAmAM Avyo hate. yojana jana jeTalethI emAM rahelA suMdara tejAnA, vasANuM ne amUlya kesara- kasturI-aMbaranI sugaMdha samasta pradezane chAvarI detI hatI. TUMka samayamAM rAjagRhI AvI pahoMcaze evA samAcAra maLatAM Thera Thera emanA svAgata mATe bhAre taiyArI thaI rahI. rAjagRhI AkhuM zaNagArAvA lAgyuM. zaheranI AsapAsa sugaMdhI caMdana vagerenAM kaNe veravAmAM AvyAM, AsopAlava ne kALI thaMbhathI mArga zaNagAravAmAM AvyA. dhanadatta zeThane sukharavi Aje pUNa madhyAhune caDyo hate. zeThANuM to nayanAnaMda putranA AgamananA samAcAra sAMbhaLI ghelAM banyAM hatAM. emaNe sAMbhaLyuM hatuM ke kumAra potAnI sAthe dezadezanI sauMdaryavatI kumArikAonAM kaheNa laIne Ave che. A sAMbhaLIne to emano utsAha hadayamAM samAya samAto nahote. ATaATalI samRddhi, vaibhava ne kIti varIne ovanAra magadhanA mahASThinA svAgatamAM zI maNuM rahe! e divase rAjagRhImAM mATe utsava manAvavAmAM AvyA. 'kumAranI arthaprAptinI kathAo rAjasabhAmAM carcAvA lAgI paNa kAma ane dharmaprAptinI vAta jyAre svayaM kumAre varNavI tyAre te AkhI sabhA stabdha banI gaI vidvAna ne kuzaLa vyavahArika metAryane rAjasabhAe dezadezanI strIonAM varNana pULyAM. metArya rasika puruSa hate. eNe te AkhuM eka zaMgArazAstra sajIne jANe sabhA samakSa rajU karI dIdhuM. koTIvarSa-lATanI suMdara kaTipradezavALI suMdarIo, kapilya-pAMcAlanI varNa zyAma paNa zarIrasauSThavamAM devAMganAone zaramAve tevI strIo, sau
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 maharSi metAraja rASTranI nAjUka kAcanI pratimAzI pramadA, puSTa ne kaThina kucabhArathI namra dethaSThivALI mathila suMdarIo, praphulla kamaLadaLasamAM neNavALI sAketa-kezalanI kAminIo, maNine suvarNanI mekhalAonI zokhIna tAzralipta ne baMganI ramaNIo, paravALAnA jevA nAnA ekkasaMpuTa dharAvatI ne maMdamaMda vANI vadatI kaliMga-kaMcanapuranI abaLAo, tilaka-valayathI opatI ne kALasthaLa para patralekhA karavAmAM kuzaLa zrAvartinI suMdarIo ane anaMgaraMgamAM rati samAna vatsavAmAonI kathAo evI lalita rIte kahI saMbhaLAvI ke tamAma sabhAjane koI zRMgArakAvya vAMcI rahyA hoya tevo anubhava karI rahyA. dhanya che, kumAra metAryanI siktAne!sabhAne vAhavAhane nAda karyo. kumAra, tame nigraMtha jJAtaputrane svacakSue nihALyA che. amane e patitapAvana dehamUrti viSe kaMI kahezo?" mahAmaMtrI abhayakumAre artha ne kAmanI kathAo pachI dharmakathA viSe paNa AkAMkSA darzAvI. sAtaputranA nAmazravaNanI sAthe ja alaMkAra ne rasa viSe ughukta thayela metAryane mukhapara saumyatA chavAI gaI. zaMgAranAM varNanamAM caMcaLa banelI enI ji ne nayana jANe svastha thaI namra banI gayAM. eNe kSaNavAra mauna dhAraNa karyuM ne pachI vAta zarU karIH sabhAjane, zaraRtunA sUryathI vizeSa tejasvI mukhamaMDaLavALA, caMdramaMDaLathI paNa vizeSa saumya, svayaMbhUramaNa samudrathI paNa vizeSa gaMbhIra : ane rUpamAM Idrane paNa jhAMkhA pADe evA e mahAna tyAgI bhikSanuM varNane mArA jevAnI sahastra jillAo paNa karavA zaktimAna nathI. huM te e tejasvI deyaSTinAM ghaDI be ghaDI darzana karI zakyo chuM paNa e prazAnta mukha, e karuNAbharyA nayano, rAjarAjezvarane namAve tevI svasthatA, e gaMdhahastinA jevI cAla, sAta hAthanI kRza chatAM
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyapravAsa 151 tejasvI kAyA mArA smaraNapaTamAMthI visaratAM nathI. nizcala zrIvatsavALI chAtI jANe meruparvatane chedavAmAM samartha hoya tema phUlelI hatI. kadI na bhUlI zakAya, svapnamAM paNa jenuM smaraNa cAlyA kare tevA e puruSapuMgave che." e mahAmAnavInA AhAravihAra viSe kaMI kahezo ?" magadharAje vacce prazna karyo. dezadezanI suMdara strIonA varNanamAM magna banela rAjavIne jJAtaputra viSe prazna karatA joI prajane pitAnA rasika rAjavI viSe adhika kutUhala jAgyuM. paramatyAgI buddhanA upAsakanI AvI jijJAsA keTalAkane navIna lAgI, paNa prajAne meTo bhAga have jANato thayo hato, ke rAjA ceTakanI putrI rANI cellaNAe aMtaHpuramAM AvyA pachI mahArAja para jAdu karavA mAMDyo hato. "e mahAmAnavane-puruSasiMhane svalpa paricaya pAmyo e mArA alpa bhAgyanI eMdhANI che : paNa mahArAja ! upavAsa e emano AhAra che, ne mauna emanI vANI che. tyAga e emane saMdeza che. kadI vAcA sUre che, te sAMbhaLavAnuM ahobhAgya pAmanArAM vAta kare che ke jANe koI divya gavaiyAe mAlakoza rAga cheDyo; evI madhuratA lAge che. emanA AhAravihAranuM varNana karatAM jANe svayaM kavi banI javAya che. upamA-upameya paNa jaDatAM nathI. pavana pere apratibaddha, zarazcaMdranI jema nirmaLa, kacchapanI pere Ioine gopavanAra, khaDagI (guMDA) nA zaMga jema ekAkI, bhAraMDa pakSInI jema apramatta; mahAna hastInI jema parAkramI, vRSabhanI jema saMyabhabhAranA nirvAhamAM samartha, siMhasama dudha, merunI jema durgharSane sAgarasama gaMbhIra che." zreSThikumAra; Wii vizeSatAthI amAre jJAtaputrane pichANavA, paricaya karavA ne satkAravA?" vRddha nagarajane vacce prazna karyo. " sUryane jema sUrya tarIke pichANavA mATe oLakhANa ApavAnI
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra maharSi metAraja jarUra nathI; ema A mahApuruSa svayaM pichAnI zakAya che. chatAM ya tata suvarNanA jevA varNavALA, sAta hAthanI kAyAvALA e parama tAraNahArane pichANavA bahu sahela che. gAya dehavAnA AsananI jema beThelA, sugaMdhamaya zvAsozvAsavALA e prabhune page siMhanuM lAbuM (lAMchana) che." dhanya che kumAra tamArI vidvatAne, tamArA pravAsane ! jANa svacakSue nihALatA hoIe ema bhAse che. tamArI varNana zailI ne tamArI nirIkSaNa zaktinAM ame bhUrisUri abhivAdana karIe chIe." magadharAja, mahAmAtya ne sarva sabhAjanee uparanA zabdomAM kumAranAM vakhANa karyA ATha ATha kanyAonAM mAganI rasabharI kathAo pUrNa thayA pachI mahAsatI caMdanAnI vAtoe prajAnA hRdayamAM jJAtaputra pratye navIna ja sneha janmAvyo. rAjagRhI keTalAya divasa sudhI karNopakarNa AvI carcAo karavAmAM magna rahyuM.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAtha tALI [14] gaMgAnI girikaMdarAomAM sarI gayelo rohiNeya ghAyala vAghanI jema kUda, tADUka vaibhAragirinI guphAmAM AvIne chUpAI gaye. A pracaMDa girimALanI killebaMdI bhedIne AvavAnI koInI tAkAta nahotI. enA zarA sAthIdAronI mAvajatamAM e keTalAka divaso ghAnI sAravAra karAvate paDyo rahyo. paNa mAtaMga ane metAryane sAjA thatAM jeTalA divaso lAgyA eTalA divase ene na lAgyA. parvatanAM vRkSamULAe, vanalatAonA rasae ane jAnavaronA aMgemAMthI upajAvelI auSadhinA baLe e jaladI sAjo thaI gayo. enA ghA pUrAI gayA ne pharIthI enI nasonuM lehI thanaganATa karavA lAgyuM. rohiNeya ane enA dAdAnA svabhAva vacce eka ja meTe bheda hate. enA dAdAnI vIratA avicArI ne kara hatI. rohiNeya vicArazIla hate. e dareka bAbatanI sArAsAratAne tAga laI zakato. ene dAda jyAMthI pAcho paDato tyAM ja pharI pAcho jhanUnapUrvaka sAme dhasate, ne mArIne kAM marIne ja nirAMta lete. vIra ne vicArazIla rohiNeya A bAbatamAM judo paData. rAjagRhInI enI pracaMDa lUTa pachI dravyanI te relamachela thai gaI hatI. eNe sAthIdArone dharavI dIdhA hatA, ane sahu A lUMTane
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 mahaSi metAraja wwwwwww saphaLa lekhatA hatA. kevaLa rahiNeya ja A prayAsane niSphaLa prayAsa lekhI ghaNIvAra duHkha jAhera karate. ATaATalI mAhitIo, ATaATalA veza paridhAne, ATaATalI jahemata lIdhI paNa dhAryuM na thayuM. mAre kaMI lakSmInI bhUkha nahotI. magadharAjanA siMhAsana para be dahADA paNa rahiNeyanI chatrachAyA DhoLAta te kevI nAmanA thAta ! mArA nAmanI mudrAo, mArA nAmanA hukama : mArA nAmano jayajayakAra !" kevI bAlIza kalpanA !" vavaddha ne anubhavI sAthIdAro hasI paDatA. rohiNeya cheDAIne kaheH "kalpanA nathI, dAdAnI bhAvanAnI paripUti che. magadhanA kyA sainikethI tame ochA dhanurdhara cho? kyA vIrathI tame ochA parAkramI che ! zA mATe tame lUMTArA ane teo kItivAna sinika ! baMnenuM paNa eka ja sthaLethI thAya che. teo paNa prajAne lUTe che. ApaNe paNa prajA pAsethI bAvaDAnA baLe meLavIe chIe! pachI zA mATe tame hIna! tame nIcA ! brAhmaNo ne kSatriya kema meTA?" rohiNeyanA zabdomAM amogha baLa hatuM. zekhI karatA badhA sAthIdAronA dilamAM ekAeka svAbhimAna UgI AvyuM. emanAM masta magarUrImAM TaTTAra banI rahyAM. mAre te hiNAyelAonuM rAja mAMDavuM hatuM. Aje be divasanI bAdazAhI meLavI te kAle mAre kaI samevaDI ethI adakuM parAkrama karI batAvata, paNa nasIbe sAtha na pUryo ! " hajI kyAM jiMdagI vItI gaI che?"
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthatALI 155 wwww : ", "paNa AvelI paLa vItI gaI. chatAM ema na mAnazo ke huM nirAza banI beThe chuM. dAdAnI AkharI IcchA pUrI karIne ja je pa vALIza." paNa enA A zabdo hajI mukhamAM ja hatA, ane eka moTA kUtare bhayaMkara citkAra karato dhasI Avyo. e rehiNeyane vaphAdAra cekIdAra "khaDaga hato. khaDagane kAraNe ghAyala karyo? sahiNeya ekadama Ubho thaI ga. ene avAja bhayaMkara banyo hate. paNa hajI e viSe vadhu mAhitI maLe tyAM te eka pallIvAsI doDate dhasI AvyuM. enAM aMgeaMga cALaNInI jema tIrethI vIMdhAI gayAM hatAM. " mahArAja, nA ! pallI gherAI gaI che. ane tarata ja e vaphAdAra sevaka dharaNI para DhaLI paDyo. enuM prANapaMkhI UDI gayuM. "are, A te gaMgAtaTano ApaNo sevaka kaMcana ! je pallInI sAme AMgaLI UMcI karavAnuM sAhasa bhalabhalA mahArathIo na seve enA para hallo ! azakya, asaMbhava !" "asaMbhavane paNa saMbhava kare tevA mahAmAtya abhayanuM A kAma che. eNe Apane jIvatA pakaDI magadhanA siMhAsana samakSa rajU karavAnI pratijJA karI che." doDI AvelA bIjA pallIvAsIe vAta karI. mane-rohiNeyane pakaDavAnI hAma !" vadehI rehiNeye pracaMDa hAka mArI, ane mukhethI jAnavaranA jevo avAja karyuM. dizAoe e bela jhIlI lIdhe ne paDa pADyo.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 maharSi metAraja paNa Aje A zuM banyuM? je avAjanA anusaMdhAnamAM aneka avAje punarAvartana pAmatA ane kSaNavAramAM vIra sAthIdArothI pallI ubharAI UThatI; tyAM Aje badhuM cUpacApa kema ! pharIthI eNe avAje karyA chatAM ya e ja nistabdhatA ! madamasta hAthI pAgala banIne dhrujI UThe ema rohiNaya dhra. eNe moTe parazu hAthamAM laIne cAre tarapha ghumAvyo. havAmAM paNa eka moTo jhaLajhaLATa pedA thayo. e deDIne eka vRkSa para caDI gaye. dUra dUra najara nAkhI joI, paNa eNe kaMI na nIrakhyuM. ' "mArA vIra sAthIdAro, ajaba rIte pallI gheravAmAM AvI che. je pallIne chaMcheDatAM mahAna rAjAnAM sainyo dUje je pallInA ItihAsamAM duzmananA paDachAyA nathI AlekhAyAH e ja pallI Aje maMtrabharI rIte gherAI gaI che. sAmAnya duzmanane sAmane nathI. kaI catura sAthe kAma paDayuM che." catura sAthe caturAIthI ja kAma laIzuM." pAse UbhelA sAthIdAre kahyuM ApaNuM sAthIo kAM te pakaDAI gayA che, kAM to mRtyu pAmyA che. ApaNA mAthe ja pallInA rakSaNane bhAra che. bahAdure. taiyAra che ne!" palIpati mahArAja sahiNeya mATe mRtyu sAthe paNa laDavA taiyAra chIe." hAjara hatA te badhAee jyagarjanA karI. hA, hA. have kaMI kaMI dekhAya che. tIDanA ToLAnI jema UDatuM UDatuM sinya AvI rahyuM che. sAvadhAna !" sAvadhAna, palIpati Aje ajaba rIte ApaNe gherAyA chIe. ATalA lazkara sAme ApaNe nahIM TakI zakIe. tamAre uSNISa,
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthatALI 157 mane Ape, Apa nAsI chUTo ! " "huM nAsI chUTuM ?" hA, hA, nahi to Aje A pallInI ahIM samApti thaze. ApaNuM kalpanAo dhULa maLaze." vaphAdAra sAthIdAre rohiNeyanA mAthAno kiMmatI uSNISa laI chAtI parane hIrAjaDita paTo paNa kheMcI lIdho. "sinyanI pahelAM sainyanAyake maravuM ghaTe! marazuM to badhA sAthe ja! Aje hAthe hAtha ajamAvI levAnI IcchA thaI che. magadhane e amAtya mArA ghA paNa jete jAya." "vivekane na visAre paDe. tame AgaLa vadhaze te tIDanAM ToLAMnI jema UlaTI AvatAM A daLo tamane kAM to keda karI leze ke kAM te tamArA prANane hAni pahoMcADaze. baMne rIte pallIvAsIo anAtha banaze, ane dAdAnuM mahAna svapna dhULamAM maLaze." anubhavI sAthIdAre kaMIka roSamizrita ane kaMIka mAyAbharyA avAje kahyuM: baLa sAme baLa ne kaLa sAme kaLa, ema tamAruM kahevuM che ne?" rahiNeye cAre tarapha najara ghumAvatAM kahyuM: "vAru, vAru, magadhanA mahAmAtyane mArA baLano te para maLe che, have jarA kaLane paricaya paNa ApI dauM. bhale enA sainiko khAlI hAthe magadhamAM jaIne ApaNuM kuzaLatAnI paNa vAta kare !" eka ja kSaNa ne rohiNeya pAsenI guphAmAM sarI gayo ! AkhI pallIne gheravA dhasatAM sainika daLo have najIka AvyAM hatAM. senAnAyakanA dilamAM anero utsAha hato. AkhI pallIne ujajaDa karI mUkI hatI. keTalAyane bhagADI mUkyA hatA, sAmA thayelA ghaNAne
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 maharSi tArAja move yamazaraNuM pahoMcADyA hatA, ne tAbe thayA tene muzkeToTa bAMdhI niHzastra banAvyA hatA. Aje to A sinya ne sainyapati jIvanamaraNane sede karIne dhasatAM hatAM, kAraNa ke sainyapati mahAmAtya abhaye magadhanI kIrti sAme bAtha bhIDanAra rohiNeyane pakaDavAnI prajA samakSa lIdhelI pratijJAne ghaNA ghaNuM divasa vItI cUkyA hatA. aneka yukti prayuktio, ghaNuM ghaNuM caturAIo ane cAlAkInA baLe Aje ATaluM sAhasa kheDI zakAyuM hatuM. gherI lo tamAma pallIvAsIone!" senAnAyaka mahAmAtya abhaye pracaMDa avAje kahyuM: nike vegathI dhasyA, paNa ema pallIvAsIo namatuM tene evA nahatA. teoe kSaNamAtramAM pitAnA gaNyAgAMThayA yoddhAone bRhamAM goThavI dIdhAH ne bhayaMkara tIranA TaMkArathI javAba Apyo. eka tarapha saMpUrNa rIte susajaja ne vijya para vijaya karatA AvatA sainike ne bIjI tarapha hAtha AvyAM te zastra sajIne medAne paDelA thaDAeka pallIvAsIo hatA, chatAM nAnuM evuM yuddha paNa mardAnagInI kasoTI kare tevuM banyuM. barAbara yuddha jAmyuM hatuM, tyAM acAnaka girikaMdarAomAMthI huMkAra karatuM eka jaMgalI jAnavara nIkaLI AvyuM. bhayaMkara vanapazu ! paganI moTI kharIo ane mastakanAM bhAre ziMgaDAMthI pRthvIne khodatuM, dhULa uDADatuM ne eka vAvaMToLa jamAvatuM e pazu kSaNavAramAM yuddhanuM medAna vaTAvIne bahAra nIkaLI gayuM. yoddhAonAM zastra kSaNavAra thaMbhI gayAM ne kSaNamAtramAM adazya thatA e pazu tarapha AzcaryanI najara nAkhI punaH yuddha zarU karyuM. pallIvAsIo jevA tevA vIra nahotA, teo prANanA bhoge paNa za nIcAM na mUktaH paNa teonuM dhAreluM kArya pUrNa thayuM hatuM.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthatALI 159 hIrAjaDita paTe ne kImatI uSNupa paherelo pallIvAsI ekadama AgaLa dhasI Avyo. eNe zastra nIce nAkhI dIdhAM, ne baMne hAtha UMcA karI zaraNAgatI mAgI. bahAdure, pakaDo e lUMTArAne, ane tamAma lUMTArAonAM zo kabaje karI le !" mardAnagInAM pANI mApI le evA yuddhane Avo sukhada aMta joI magadhanA sainiko ekadama utsAhamAM AvI gayA. teoe doDIne hIrAjaDita paTA ne usNaSavALA nAyakane pakaDI lIdho. palIvAsI thoddhAoe tajelAM tamAma zastro kabaje karI lIdhAM ne mahArAja magadharAjano ne mahAmAtya abhayo jayajayakAra bolAvatA pAchA pharyA. sainike paNa utsAhamAM hatA, baMdIvAne paNa AnaMdamAM hatA; paNa baMnenI gatimAM bheda hate. sinike bane teTalI jhaDapathI A bhayaMkara pallI vaTAvI javA IcchatA hatA ne baMdIvAne jANe pitAnI pyArI bhUmi choDavAnI IcchA na hoya ema mahAmahenate DhasaDAtA DhasaDAtA cAlatA hatA. tamAma baMdIvAnonI AMkhe vAre vAre eka ja dizAmAM kheMcAtI hatI. ane te paNa peluM bhayaMkara jAnavara gayuM te dizAmAM. Ama ne Ama De paMtha kapAye tyAM dUra dUra AkAzamAM dhumADAnA goTegoTA UThatA dekhAvA lAgyA. AkAza kALuM sthAna banI rahyuM hatuM. A joIne tamAma pallIvAsI baMdIvAne gelamAM AvI gayA ne jorajorathI ghoSaNA karavA lAgyA. "jya ho mahArAja rezahiNeyanI." tamAma sainike A bUmathI camakI UThyA. teoe baMdIvAnane
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 mahaSimetAraja bAMdhelA pAza ne deraDAM pharIthI kasIne bAMdhI lIdhAM, rakhene A rIte tephAna macAvI baMdIvAno nAsI na chUTe, uparAMta mahAmAtya abhaye sAthe cAlatA sinyane cAra bhAgamAM vibhakta karI nAkhyuM. A janAthI sainikenI jIvatI cAra divAla racAI gaI paNa AzcaryanI vAta e hatI ke badhA karatAM pelo kimatI uSNISa ne hIrAjaDita paTAvALA jorajorathI bUma pADate hataH mahArAja rahiNeyanI jaya !" "vAha vAha re mahArAja rahiNeya ! tamAre jayajayakAra uccAranAra bIjA keIna rahyA te have tame svamukhe jyakAra karI rahyA cho !" mahAmAtya abhaye vijayanI khumArImAM mUche tAva detAM kahyuM: "mUMjhAzo mA, mahArAja rehiNeya, magadhanI zerIe zerIe tamArA jyakAranI vyavasthA ja che. AvA vezamAM khuba rUpALA lAgaze, ho! baMdIvAnane doradamAma zobhe che, khare; he mahArAja rehiNeya !" mahAmAtye mahArAja rehiNeyanA sabaMdhanane bevaDAvyuM. "kyAM che mahArAja rehiNeya? magadhanA mahAmaMtrI, zuM tame mAruM svAgata mahArAja rohiNeya tarIke kare che? vAha, vAha ! " ane te pallIvAsI khaDakhaDATa hasI paDyo. huM tArI luccAI. jANuM chuM; cAlAka lUMTArA ! magadhanA mahAmaMtrIne banAva sahela nathI. e bahAne tAre chaTakI javuM che !" mahAmAtye zAMtithI javAba vALe. nA, nA, mahAmaMtrI ! chaTakavAnI lezamAtra mArI IcchA nathI. magadhane nyAya je zikSA kare, ane te game tevI krUra hoya te paNa temAMthI chUTavA huM Icchato nathI. mahArAja rehiNeya amara tape, e chUTayA eTale amArAM hajAra jIvana-mRtyu kurabAna che!" "zuM tuM rohiNeya nathI ?"
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthatALI 161 "nA, huM te ene dAsAnudAsa chuM." "zI khAtarI ?" "khAtarI ? khAtarI mArA dedAra ! buddhinidhAna mahAmaMtrI, zuM tame ema kalpa che ke mArA jevA ja rUpaguNavALA mahArAja rehiNeya haze?" baMdIvAne jarA hasIne kahyuM, jANe ene sAme UbhelA magadhanA pracaMDa puruSArthI mahAmAtyanI keAI paravA ja na hatI, enuM ramama mahArAja rahiNeya salAmata sthaLe pahoMcI gayAnA AnaMdamAM nAcI rahyuM hatuM. tyAre kyAM che tAro rohiNeya !" "mahArAja rohiNeya kyAM che?" te chaDA nAmane sudhAro hoya ema pallIvAsI bolyoH "have bheda kahevAmAM vigha nathI. magadhanA samartha maMtrIrAja, juo, 5Ne AkAzamAM dhUmADAnA goTe goTA caDI rahyA che." "hA. hA! zuM e tyAM chupAye che ?" mahAmaMtrIe adhIrAImAM vacce prazna karyo. "nA, nA, tyAM nathI chupAyA." pharIthI zikSakanI adAthI mahAmaMtrInI chaDI bhASAne eNe sudhArIH "e to salAmatInI nizAnI mAtra che. e dhumADAnA goTegoTA ema kahI rahyA che, ke yamarAjane paNa zodhavuM durlabha bane evA sthaLe e pahoMcI gayA ! " "huM game tyAMthI pakaDI pADIza." maMtrIrAja, pelA UMce UMce AkAzamAM caDatA dhumADAnA goTAone pakaDI pADI zakazo? jo e karI zakaze to ja tame 11
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 maharSi tArAja mahArAjane pakaDI pADI zakazo !" "mahArAja ?" pallIvAsInA mahArAja zabdane mahAmAtye tucchakArapUrvaka uccAryoH "mahArAja! vAha re mahArAja ! kAyaranI jema bhAgI chUTayo ! nAmardo mahArAja !" maMtrIrAja, mukAbalo thAya tyAre ja khabara paDe ke kaNa nAmardane keNavIra? bAkI Aje te mahArAja rahiNeya jagatamAM buddhinidhAna mahAmaMtrInI buddhinI phajetI karavA ja nAsI chUTayA che. magadhanI bharabajAro vaccethI jyAre ApaNe nIkaLIzuM, ane magadhanI prajA ke jeNe mahArAja rehiNeyane AMkha bharI bharIne nIrakhyA cheH e joze ke A te rohiNeya nahi, paNa enA dAsAnudAsane rohiNeya samajIne mahAmaMtrI pakaDI lAvyA che. tyAre kevI hAMsI thaze? buddhinidhAna maMtrInI heziyArI para kevAM vyaMgabANa karaze? mahAmaMtrI, prajA e vakhate kene dhanya dhanya kaheze? e vakhate aMtaramAM kenI buddhinI vAhavAha pikArAze ? kuzaLa mAchImAranI jALamAM magaramaNyane badale eka nAne matsya sapaDAyelo joI lo ke zuM zuM kaheze ? cAla, jaladI paga upADo ! magadhanI zerIe zerI amArA jayajayakAra mATe rAha jotI UbhI haze." A zabdo nahotA. ekeka bhAlAno ghA hato. ane je A vAcALa lUMTArAnI vAta sAcI hoya te badanAmIne kyAM Aro hata ! mahAmaMtrIe tarata kumAra metArya ane mAtaMgane sAcA rohiNeyane parakhavA mATe teDuM mokalyuM. magadhamAM pavanavege mahAmAtyanI yazagAthAo pahoMcI gaI hatI. ajeya evA rohiNeyane vaza karIne jIvate pakaDI lAvanAra mahAmAtyanA svAgatanI taiyArIo paNa cAlI rahI hatI. evAmAM kumAra metArya ane mAtaMganA teDAnA samAcAre eka navI ja havA prasarAvI.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthatALI 163 prajA aneka jAtanA tarkavitarka karatI rAha jovA lAgI. mahAmAtya abhaye sainya sAthe gaMgAtaTe paDAva nAkhyo hate. pallIvAsIo atyaMta gelamAM hatA. sainike A navI jAtanI zaMkAthI vyagra banI rahyA hatA, ne teone puruSArtha Ama eLe cAlyo jAya e temane rUcatuM nahotuM. sahu kAganA DoLe metAraja ne mAtaMganI rAha jotA hatA. mAtaMga te rohiNeyanA svajanomAMne eka hato. eNe bALapaNathI ene nihALyuM hatuM. metAryane paNa rAjagRhInI lUMTamAM ene pUrata paricaya thayo hato. metAraja ane mAtaMga baMne TUMka samayamAM a khelAvatA chAvaNImAM AvI pahoMcyA. teonA AvatAnI sAthe ja mahAmaMtrIe vezadhArI rohiNeyane sAme upasthita karyo. metArane zAMtithI najara nAkhI dhIrethI mastaka halAvI InakAra bha, paNa mAtaMga te khaDakhaDATa hasI paDyo. "are, A te rahiNeyane vaphAdAra sAthI keyUra! " "keyUre mane chetaryo? dago ! ene kUtarAne mote maravuM paDaze." chobhIlA paDelA mahAmAtyano krodha bharyo avAja gamyuM. bhalabhalAne gabharAvI mUke evo A paDakAra hata; paNa jANe keyUra para kazI ja asara nahatI. maMtrIrAja, mahArAja rohiNeyanI salAmatI mATe game tevA krUra matathI paNa keyUra Darato nathI. ane vaLI vicAra te kare ke jyAre meM mahArAja rahiNeyano A uSNISa paheryo tyAre huM kaMI moja mANavA medAne paDate nathIH paNa eka magadhanA samartha vIra sAme bakarI bAMdhuM chuM enuM mane pUrepUruM bhAna nahi heya? zastrothI na DaranAra zothI DarazeH ema mAno che maMtrI rAja?" keyura pUrNa svasthatAthI
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 mahaSi metAraja bolate hato. tAre rohiNeyane patto Apavo paDaze." "sUryane pazcimamAM ugADI zake te paNa nahi!" keyUre chAtI phUlAvatA ne eka eka zabda para bhAra mUkatAM kahyuM, ane sAthe sAthe umeyuM: "huM te zuM, paNa mArA A sAmAnya pallIvAsIo pAsethI paNa evI vyartha AzA sevazo nahi!" maMtrI rAja, AvA narane te magadhanA keI senApatine hodo zobhe ! kevI vIratvabharI vaphAdArI!" kumAra metAryathI na rahevAyuM. te vacce bolI UThayoH ane mArI pratijJAnuM zuM ?" mahAmAtya abhaye kaMIka kheda pUrvaka vacce paDelA metAryane prazna karyo. * "pratijJA pUrI karI zake che, ane te paNa kevala lUMTArAone pakaDIne, jera karIne ke mArIne nahi paNa temane magadhanA zaktisthaMbha banAvIne! buddhinidhAna, Apa kAM bhUlo cho, ke A paNa pratijJAnI prathama pAdapUti che. ajeya evI pallI Ape naSTabhraSTa karI, keyura jevA vIra ne vicakSaNa sAthIdArone Ape keda karyA, have bAkI rahyo kevala rahiNeya ! e ApanA parAkrama pAse keTale sudhI bacaze; mAruM te kahevuM mAtra eTaluM che, ke A zaktinA skuliMgane sAre raste vALo. emanI bolavAnI chaTA, cAlavAnI chaTA, laDavAnI chaTA, zuM sAmAnya che? maMtrIrAja, rohiNeyane dAdo kevala lUMTAro nahato, e te mahAna sudhArAonI AzA sevanAra vIra hatuM." metAryanAM caturAIthI bharelAM vAkyoe maMtrI rAjanA dubhAelA dila para zAntinA jaLane chaMTakAva karyo. A prasaMgathI pitAnI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 165 hAthatALI jAtanI thayelI avamAnanAne krodha dUra thaI gayo. kSaNavAramAM emanuM mana paNa AcanA karavA lAgyuM ke mArA ane keyUramAM kayA tatvanI khAmI che ke jethI keyUra lUMTAre kahevAya ne huM mahAmaMtrI kahevAuM. mahAmAtya thoDIvAra UMDA vicAramAM UtarI gayA. bIjI kSaNe temaNe hukama karyo. "vAru, saMdezavAhakone kaho ke magadharAjane khabara Ape che hiNeya sivAya badhA lUMTArAo pakaDAyA che, ne bAkI rahelA e lUMTArAne pakaDavA mahAmaMtrI svayaM potAnA thoDAeka sAthIdAro sAthe AgaLa vadhyA che." saMdezavAhake mArate ghoDe rAjagRhImAM AvyA. magadharAje A samAcAra sAMbhaLI dhanyanA zabdo uccAryA. prajAne paNa potAnA mahAmAtyanI zakti viSe mAna uparyuM. sanya kumAra metArtha ne mAtaMganI sAthe lUMTArAone laI rAjagRhImAM. pravezya.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe [ 15 ] pArijAtakanA choDane game tyAMthI upADI lAvI vAH e Ugaze ne khIlaze tyAre te game tevo pradeza ne game tevuM vAtAvaraNa hazeH te paNa enI e ja sugaMdha vahAvaze, vAtAvaraNane mudita karazeH ne sazakta dhrANendriyavALAnI ApoApa prazaMsA pAmI UThaze. paramayauvanA-mahArAja ceTanI putrI rANI cellaNa mATe paNa evuM ja banyuM. AryAvartana e parama saMskArI rAjavInI putrInuM haraNa karyuM, e veLAM magadhanAM ghaNuM mAnavIone lAgyuM hatuM ke ThIka thayuM, rAjA ceTakanI saMskAra-baDAzane bhalI Thekara vAgI. paNa e lAgaNI vizeSa vakhata na jIvI zakI. rANuM callaNanI suvAsa Apo Apa aMtaHpurane mudita karatI gherI vaLI. dhIre dhIre e aMtaHpuramAMthI bahAra nIkaLI, ne rAjasabhA, karmacArIo ne Ama prajA sudhI pahoMcI. maMtrIrAja abhayakumAra ne abhayakumAranI mAtA sunaMdAe A pravRttinA vegamAM suMdara sahAdhya karI. magadhanA vayovRddha rathika nAga mahAzayane AzIrvAda sAce paDatuM lAge. batrIsa batrIsa putranAM mRtyune kamIMdhIne sthiti lekhI saMtoSa mAnanAra zANuM sulasAne haiye paNa rANI celaNAnA A
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 167 saMskAra parimalathI putra-balidAnanI saphaLatAne ullAsa vyApa cA. samasta magadhanA aMtararAjya para rANuM calaNuM jevI eka sukomaLa suMdarI ajANa rIte eka navI bhAta pUrI rahI hatI. A navI bhAtamAM avanavA raMgenI puravaNa kumAra metAryo karI. enAM puNyapravAsanAM saMsmaraNae anukULa vAtAvaraNanI havA che. A sarvanI sthAyI asara magadharAja para dhIre dhIre kAbU levA mAMDI. rAtane dahADe bauddha sAdhuonAM saMsargamAM rahenAra rAjavIne jaina zramano paricaya priya lAgavA mAMDyo. emanA sAdA ne saraLa upadezo, AtyaMtika tyAga ne sarvathA dehotsarganI vAta pAse bauddhadharmane madhyama mArga mekSaprAptinI kaMika prAthamika bhUmikA jevo bhAsyo. A dharmaraMga vadhate gaye ne enA gADha pAsa magadharAja para besatA gayA. jJAtaputranAM vakhANa te dinadahADe saMbhaLAtAM hatAM, tevAmAM rANI cellaNa sAthe vanavihAra karavA nIkaLela rAjAne anAthI nAmanA muni sAthe paricaya thayo. anAthI muni pUrve eka rAjakumAra hatA, paNa pitAnA zarIramAM pragaTa thayela dAhavaranI kaI paNa zAnti na karI zakavAthI, teoe nirNaya karyo ke je A roganI zAnti thAya to huM saMsAratyAga karIza. A nirNayathI rAjakumArane dAhavara zAnta thayo, sagAMsnehIonA aneka Agrahane vinavaNI chatAM saMsAranuM duHkhada svarUpa samajAvAthI rAjakumAre dIkSA laI lIdhI. ane bhaya bhAdaryA jagata vacce paNa mAnavI anAtha che, ema darzAvavA bauddha dharma mAdhyamika mArgane upAsaka che. te mAne che, ke zarIrane atyaMta kaSTa ApI kuza na karavuM ane khUba meja zekha karI kITAvavuM paNa nahi. bhagavAna mahAvIre AtyaMtika mArga svIkArelo ? jemAM priya para sarvathA vijaya meLavavA dehanA atyaMta damana para bhAra mUkyo.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 maharSi metAraja pote anAthI nAma dhAraNa karyuM. A saMskArI yuvAna jyAre saMsAranI asAratAnuM citra derato tyAre game tevAnuM dila pIgaLI sukomaLa kumArane saMsAra choDIne kaSTa sahana karatA joI mahArAja zreNike temanA viSe pRcchA karI. anAthI munie saMsAranI anAthatAnuM apUrva hadayaMgama citra devuM. magadharAjane A zabdae khUba ja asara karI. teo vairAgyavAna zramaNanA pUjArI banyA. vAta ATalethI na aTakI. eka dahADo magadharAje svayaM prabhu mahAvIra samakSa jaI ziSyatva svIkAryuM, emanA tane AvakAryA ne samyapha zraddhAthI vaMdana karyuM. amAri paDahanI yojanA karI, hiMsaka ya rAjaAjJAthI baMdha hatA te vizeSa rIte baMdha karAvyA. paNa A banAve AkhA magadha para ane samasta AryAvarta para tephAnanA eka pracaMDa mojAne prasarAvI dIdhuM. vaidika dharmanA upAsakenI pracaMDa hAkathI pRthvIne khuNekhuNo khaLabhaLI UDyo, daze dizAo gAjavA lAgI hada thaI, A dharmalopanI! zadrone phaTavyA, strIone mAthe caDAvI: vedavihita yone nAmazeSa kyaH ne have zuM A pAkhaMDIo eka Are UMcanIcane besADI pRthvIne pApanA bhArathI lAdI deze? vaidika, jyAM che tyAMthI ekavAra bahAra paDo! "dharmo rakSati rakSata:" dharmanI rakSAne A prasaMga che. zAstravacana che, ke je dharmanI rakSA kare che, tenI dharma rakSA kare che. dharma Aje zramaNoe bhayamAM mUkyo che. mATe prANArpaNathI paNa dharmanI rakSA mATe kaTibaddha bano! A pAkhaDIonI prabala jALamAM rAjA-mahArAjAo paNa phasAtA jAya che. kAzI ne kezalanA rAjAo enI mehanImAM AvI gayA che. vItabhayapadana ne kauzAMbInA rAjA e jAdugaranI ja AMkhe
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 169 nihALe che. pitanapuranA prasannacaMdra ne hastarSinA adInazatru potAnI dharmadInatA chaDeceka svIkArI rahyA che. ujjayinInA caMDapradyotane ane himagIrInI taLeTImAM Avela pRSThacaMpAnA rAjAe paNa potAnI pITha batAvI dIdhI che. nAnA nAnA aneka rAjAo vedavihita yajJo karavAmAM nAnama sevavA lAgyA che. vaizAlinA magarUra mahArAja ceTake to e jJAtaputranAM pagalAMne paramezvaranAM pAdacihna karIne pUjyAM che. chelle chelle zeSa rahela magadharAje paNa eka navayauvanA rANunA rUpamAM aMjAI e jAdugaranI AgaLa zira jhukAvyuM che. vedadharmanuyAyIo, kAna kholIne sAMbhaLI leje ! e dhutArA jJAtaputre hamaNuM hamaNuM pate sarvajJa * banela che, evI jAherAta karI che. ane e rIte eNe pitAnuM kAma AgaLa dhapAvyuM che. eNe suMdara siMhAsanomAM besIne aneka jano sAme pitAnA sarvajJabhAvanA ahaMkArathI prathama dezanA-prathama upadeza ApyuM che paNa zrotriye ! jANIne khuza thazo ke satya kadI chUpAyuM chupAtuM nathI. enA upadezane eka paNa mANase svIkAra karyo nathI. e niSphaLa gayo che. vaidika dharmane A mahAna vijaya lekhaje paNa AvA vijayathI khuza thavAnI jarUra nathI. saMgaThana kare, saMghabaLa keLa ne pharIthI vaidika dharmanA jayajayakArathI AryAvartane gujAvI de! tame niphTaya rAkhajo ke A dharmamAM kaMI sAratatva nathI. heya ke upAdeya jevuM kaMI che ja nahi. ane kadAcita mAnI laIe ke je ema heya te jJAtaputrane prathama ziSya gauzALaka tenAthI kema dUra thAta ! jJAtaputranAM putrI ne jamAI enA tattvajJAnanAM kema * prabhu mahAvIrane dIkSA lIdhA pachI bAra varSa, ne sADA cha mAse, vaizAkha sudI 1me, trIjuvAlikA nadInA taTapara kevalajJAna-traNa kALanuM jJAna thayuM hatuM. A pachI temaNe Apelo prathama upadezaniphaLa hato. koIe e to svIkAryA nahotAM.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 maharSi metAraja N virodhI banata! mATe tame sAvadha raheje ! ene bhASAIbara prabaLa che. enI yuktio sAmAnya nathI. enI namratA ne saraLatAno bAhya rIte kaI joTo nathI. paNa A badhA te vaidika dharmanA nAza mATenA chadmaveza che. e khaMDanAtmaka zabdo vAparate nathI, A dharma kheTe che, ema e kadI kahetA nathI. e kahe che, ke A dharma sAre che. AvI khaMDanAtmaka nItithI e cAlAka pitAne pracAra kare che, mATe badhA sAvadha raheje ! A ghoSaNa AryAvartanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI bhayaMkara AMdhinI jema kSaNavAramAM prasarI vaLI. rAjakAraNanI pravRtti jema A dharmakaraNanI pravRttio lekanAM mana cakaDoLe caDAvyAM. vaidika dharma saMdeza Thera Thera pahoMcI gayo, ne ekavAra vaidikanA navIna saMgaThanamAM prANa pUryo. jJAtaputra apApA nagarInI AsapAsa hatA, ne apApAmAM AvavAnI saMbhAvanA jANIH A nagarInA mahAna dhanADhaya zrotriya samile mahAna yajJanI jAherAta karI ane tamAma vedadharmanuyAyIone nimaMtraNa mokalyAM. paNa teDAM mekalyAM. dezadezathI eka akhaMDa janapravAha apApA nagarI tarapha vaheto thayo. magadhanA gebara nAmanA gAmathI suprasiddha vasubhUti gautamanA vedavidyAvizArada, sakalazAstrapAraMgata, vAdakalAnipuNa indrabhUti, agnibhUti ne vAyubhUti nAmanA traNa putrae pitAnA aneka ziSyo sAthe A
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 171 kellAka saMnivezanA "vAdI ghaTamugara"nI upamAthI khyAta vyakta ne sudharmA nAmanA be prakADa paMDita pitAnA vizALa ziSyaparivAra sAthe apApA bhaNI AvavA ravAnA thayA. maurya saMnivezathI sAkSAt sarasvatInA avatAra svarUpa meDikadeva ne mauryaputra nAmanA vidvAne saparivAra yajJamAM bhAga levA AvyA. A uparAMta vimalApurIthI akaMpita, kezalathI alabhrAtA, vatsadezathI taitarya ne khuda rAjagRhIthI prabhAsadeva nAmanA prabala paMDito apApAmAM AvI pahoMcyA. brahmacaryanA ojasathI opatA, sudIrgha zikhA ne pavitra yajJopavitathI prabhAvita lAgatA A brahmadevonI caraNarajathI pRthvI paNa pavitra thaI. temanA jayajayakArathI ane prabala vedaRcAonAM gAnathI AkAzane ghummaTa paNa gUMjI UThyo. yajJanI mahAna taiyArIo zarU karavAmAM AvI. sAmaveda ne atharvavedanA gAnathI eno prAraMbha thaze. yajJanI bhaDabhaDatI zikhAo vAtAvaraNane AvarI levA lAgI. AryAvartanA mahAna agiyAra vidvAne nakSatronI vacce sUrya zobhe ema ziSyasamUha vacce zobhI rahyA hatA. darzanAtura lekenI medanIne pAra nahato. bauddha ane jainadharmane gauNa karI nAkhavAno A mahAna prayAsa kharekhara abhinaMdanIya hate. e abhinaMdanIya prayAsane zobhAvavAne satkAravA rAjA-mahArAjAone meTo samUha, devAMganAo samAna rANIo sAthe saparivAra AvI rahyo che. e samAcAra somila viprane maLyA tyAre tenA AnaMdanI avadhi na rahI. eNe pitAnA anargaLa dravyavyayane saphaLa lekhyo, pitAnA jIvanane dhanya lekhyuM. AkAzane reNuthI choI de, hAthI, rathane vAjIonA samUhavALe
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 maharSi metAraja A varga have daSTipathamAM Avyo hato. yajJakuMDamA vrata ne madhumeyanA ghaDAo hemAvA lAgyA. vedagAnane ghoSa pracaMDa ba. . paNa A zuM? rAjAone e samUha yajJamaMDapa tarapha AvavAne badale apApA nagarInI pAse Avela mahasenavana tarapha cAlyuM. rAjAe mArga bhUlyA. somila vipre anucarane mArga batAvavA mokalya, paNa kSaNavAramAM anucare AvI praNAma karatA kahyuM : teo mahasenavanamAM sarvapnane vAMdavA jAya che !" "koNa sarvajJa ?" agiyAra vidvAna vipremAMnA vaDA vipra chadrabhUti gautame UMcA avAje prazna karyo. "jJAtaputra!" "jJAtaputra ane vaLI sarvajJa ! vadate vyAghAta !" indrabhUti gautame Asana parathI UbhA thatAM paDakAra karyo, ane mastaka paranI zikhAnI bAMdha-choDa karatAM kahyuM: "huM e jJAtaputranI sarvajJatAnI zekhIne paLavAramAM dhULamAM meLavavA atyAre ne atyAre prayANa karIza. mArA ziSyavarga sivAya koI mArI sAthe Avazo nahi. tame badhA zraddhA rAkhajo ke IdrabhUti gautama ghaDInA chaThThA bhAgamAM enI sarvajJatAne saMhArI tamArI samakSa upasthita thaze. Apa sarve yajJanA pavitra kAryane zAntithI AgaLa dhapAvo !" IdrabhUti gautame AsanathI nIce paga mUkyone sarvatra "chadrabhUti gautamanA jaya"nI pracaMDa gheghaNuM gAjI rahI. vasubhUti gautamanA A vaDA putranI vidvatA viSe keine talamAtra saMdeha nahato. enI vAdazakti ne jJAnateja pAse koI TakI zakatuM nahi. bhaktajane svayaM jyane jANe vijaya mATe prasthAna karato joI rahyA. . mahasenavanane mArga ati dUra na hatA. pAMcase anuyAyIothI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 173 zebhatA IMdrabhUti gautama mahasenavanamAM AvI pahoMcyA. vananA prAraMbhamAM haya, vAjI ne ratha vagere vAhano UbhAM hatAM. IdrabhUti gautame temAM praveza karyo, paNa sAthe ja eka akathya mahAna himagiri para sUryanAM kiraNe paDatAM jema e svayaM dravavA lAge, evI kaI lAgaNI A mahAna paMDitarAjane thaI AvI. aneka Azrama, vana ne puSkaraNIone pravAsa eNe kheDyo hato, paNa AvuM saumya vAtAvaraNa kadI anubhavyuM nahotuM. jalasthatpanna paMcavaNuM puSpothI A vanakhaMDa maghamaghI rahyo hato. vaizAkhano dhamadhakhato bhAnu paNa ahIM zAnta banIne teja DhALI rahyo hato. vanavRkSomAMthI maMda maMda vahete vAyu vaMsavANunA mIThA svare utpanna karI vAtAvaraNane susvarI banAvato hato. jANe kabhUti gautamanA pAMDityanA gannata zikharane kaI navIna jhaMjhAvAta kSaNavArane mATe sparzI gaye, paNa tarata ja sAvadha banI e AgaLa vadhyo. have jJAtaputranI sabhA dRSTigocara thatI hatI. svayaM namra banI jatA dilane IdrabhUtie punaH ekavAra svastha karyuM. kaMIke mUkelA mastakane punaH TaTTAra karyuM, ne eNe vedamaMtrane uccAra karyo. thoDe ja dUra, AsapAlavanI lAMbI chAyAothI AcchAdita eka vedikA upara keI tejanA vartulothI bharelI mUrti beThI hatI. megha jevI gaMbhIra, puSTa arthavALI ne madhura vANuM IdrabhUtinA zravaNapaTane sparzI rahI. e mananuM svAstha jALavI daDha pagale AgaLa vaLe, paNa vedikA para enI daSTi sthira na thaI zakI. zaradaRtunAM ugra sUryakiraNane samUha jANe enI AMkhane AMjI rahyo hato ! "nakkI kaI idrajAlI !" indrabhUtie manamAM vicAra karyo ne
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 maharSi metAraja IjAla teDavAnA daDha mane ratha sAthe e AgaLa vadhyo. tyAM koI apUrva svara enA kAne athaDA. Avo, IdrabhUti gautama Ave ! kuzaLa chone!" koNa mane nAmathI saMbodhe che! mAruM nAma jJAtaputra kema jANe indrabhUti gautama kSaNavAra acaMbAmAM DUbI gaye. paNa tarata ene lAgyuM ke pRthvInA paTa para evuM kazuM haze ke je IdrabhUti gautamane na jANatuM hoya! hA, huM IdrabhUti gautama ! he mahAna drajAlika, huM vAda karavA nimitte ahIM tArI IdrajAla vidyAne saMharI levA Avyo chuM." "huM drajAlika? gautama, zAnta thA ! sAcA tapasvIo camatkArI hoya che, paNa camatkAra karatA nathI. tuM vAda karavA Avyo che ke saMzanivAraNa karavA Avyo che te badhuM huM jANuM chuM." "maneIdrabhUti gautamane saMzaya? asaMbhava !" IdrabhUtine roSa bharyo avAja gA. pratidvaMditAne emAM paDakAra hato, paNa sAmethI evo ja mIThe ne vahAlasoyo avAja Avyo gautama, AryAvartanA mahAna vidvAna, tArA saMzayane huM jANuM chuM. tane jIvanA astitva viSe saMdeha che. paNa bhaka, Ama Ava ! zAMtithI Asana svIkAra ! vidvAnane zaMkA ja na haya, saMzaya ja na sparze e bhramaNuM khoTI che. ghaNIvAra vidyA ja bhramane vadhAre che. tAre saMzaya sAmAnya che, paNa lokalAjanA kAraNe pragaTa na karavAthI tane khUba ne khUba dahI rahyo che." ' A zabdo nahetAH eka suMdara mIThA jharaNanuM maMda maMda gAna hatuM. je potAnA svarUpamAM mAnavIne svayaM stabdha banAvI de! vedarUpI sAgarane pAragAmI IdrabhUti gautama ghaNuM ghaNuM mathI rahyo hato ke
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ New jJAtaputrane caraNe 175 pitAnA jJAnane garva, pitAnI paMDitAInI ugratA namra na bane paNa e prayAsa nirarthaka hato. enuM unnata mastaka AzcaryamAM stabdha banyuM hatuM. vANuM AgaLa vadhIH "he priya gautama, jIva che. te arUpI che. ene varNa nathI, ene sugaMdha ke durgadha nathI. ene rasa nathI. e sparzathI paNa para che. e avinAzI che, ane vinAzI dehamAM rahyo chatAM e puNya ne pApane, sukha ne duHkhano kartA ne bhoktA bane che. dekhAte deha ene che, paNa e kAIne nathI. e te kIDInA dehamAM paNa pharyo che, ne gajarAja banIne paNa vicaryo che. chatAM AtmAne keI AkAra nathI. che, A vijJAnaghana AtmAnuM ja kAraNa che, ke tane jIva viSene saMzaya thaye. eka niyama che, ke jyAM jyAM saMzaya hoya tyAM saMzayavALo padArtha hoya. jIva che, ane te citta, caitanya, vijJAna ane saMjJA vagere lakSaNethI jANI zakAya che." vANI saraLa ne nirmaLa jharaNa jevI hatI. zAstranI aneka , paMktio je IdrabhUtinA dilane vaza karI zakI nahotI. e A saraLa vAkyapaMktio karI rahI hatI. teNe dhIrethI prazna karyo brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zUdra e racanA zuM khoTI che?" "he gautama, e badhI sAcI che. kSamA, satya, zIla, tapa ne !' zAstrAbhyAsa karanAra game te hoya, paNa te brAhmaNa che. bhaya, duHkha. kaleza ne saMtApathI mukta karanAra manuSya, kaho ke na kahe paNa te kSatriya che. nItipUrvaka vyavahAra calAvanAra, dezagrAmanI dhanya dhAnyanI vRddhi thAya e rIte vyApAra karanAra vaizya cheane je sevA karma karanAra che, svacchatA, zuddhi ne svAthya jALavanAra che. e zaka che. sarve pitapotAnA karma mAtrathI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ne zuddha bane che. e rIte zaka paNa brAhmaNa banI zake che, ne kSatriya paNa vaizya banI
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 maharSi metAraja zake che. je potAnAM karma yathocita karato nathI. e brAhmaNa kevala kAranA uccArathI brAhmaNatvane yogya nathI, zastra levAthI kSatriya thaI zakato nathI, ne jokhavA-mApavAmAMthI vaizya banI zakato nathI. ane evI ja rIte ama sAdhuonuM paNa samajavuM. muMDana karavA mAtrathI sAdhu ke muni thavAtuM nathI, vanamAM vasavAthI ke valkala paheravAthI tapasvI thavAtuM nathI. svakarmane yAcita rIte karanAra te te padane yogya che ane halakuM ke bhAre game te karma yAcita ne yathAkhyAta rIte karanAra kaI brAhmaNa, zaka ke muni uccanIca, spezya-aspRzya ke adhikArI-anadhikArI nathI."x keTaluM satya jJAna! na zAstrIyatAnI jaTilatA ke na pAMDityanI ugratA ! yukti, vAda ke dalIlonI prapaMcajALanuM jANe ahIM astitva ja nathI ! sAduM, saraLa, svataH samajAI jAya tevI ja vANI ne vicAra ! mAnavIne vAdAvAda ja jANe nirarthaka bhAse ! AryAvartana mahAna vidvAna vicAronI UMDI gartAmAM paDI gayo. eNe jIvanamAM ATaluM nikhAlasa, AtmabhAvane sparzatuM, namra ne sarvagrAhI tattvajJAna sAMbhaLyuM nahotuM. enA pAMDityanA popaDAomAM vIMTAyele AtmAne anAhata nAda jANe vAre vAre garjI UThato hatoH "gautama! tane tArI badhI vidyA zuM zuSka nathI bhAsatI ? tArI vidyAnI zuSkatA tRSAtura * kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khantio / ___ kammuNA vaiso hoi, zudro havai kammuNA // uttarAdhyayana a. 25, gA. 33 x na vi muMDieNa samaNo, na oMkAreNa bNbhnno| ___ na muNau raNNavAseNaM, kusa cIreNa na tAvaso // uttarAdhyayana, a. 25. gA. 31.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 177 prANIone mRgajaLathI bharelAM mahA raNamAM athaDAvI mAravA sivAya kaMI karI zakaze nahi ! ekalI vidyA zA kAmanI? udarabharI mANasanA jevI vidyA kevala kaMThAgra karI lIdhe kalyANa nahi thaI zake! kSaNavAramAM AryAvartanA A mahAna vidvAna sAmethI abhimAna, pUrvagraha ne pAMDityanAM jALAM dUra thatAM gayAM. keI mahA saMkalpanI kSaNemAMthI pasAra thato hoya tema IMdrabhUti gautama paLavArane mATe sthira, stabdha ne mauna Ubho rahe. ene satyane zodhaka, Rju svabhAvI AtmA aMtaramAM baLa pikArI rahyo gautama, mAnavajIvananuM sArthaka karI le ! pAMDityanA paMkamAMthI nIkaLI AtmAnA pavitratamAM paMkajane khIlava ! tArI pracaMDa zaktionA rathI vinAnA rathane maLelo A sArathI sAdhI le !" eka ja kSaNa! jhaMjhAvAta pasAra thatAMnI sAthe ja dizAo jema prasanna banI sugaMdha vahAvavA lAge tema pAMDityanA A avatArano AtmA nirmaLa banI gayo. duniyAnAM mAnApamAna, lAbhAlAbha, kIrti--apakIrti e bhUlI gayo. e jJAtaputranA caraNe paDyo. eNe be hAtha joDI aMjalibaddha thaI prArthanA karIH " namuthuNe arihaMtANuM bhagavaMtANuM, AigarANuM, titkacarANuM, sayaMsaMbudvANuM.* eka eka paMkti keI saMvAdI sUranI jema badhA para paDagho pADI rahI. nirvANagirAnA A mahAna paMDitanA mukhamAMthI saratI prAkRta lokabhASAnI A paMktio sahune vaza karI rahI. caraNasparza * dhamadinA sthApaka, tIrthanA sthApaka ane svayaM jJAnavAna evA arihaMta bhagavaMtane mArA namaskAra che. "zakastava' 12
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 maharSi metAraja karI rahelA IMdrabhUti gautame nata mastake ja prArthanA karIH he paramapuruSa, vAMdavAne nimitta, pUjavAne nimitte, satkArane nimitta, sanmAnane nimitte, bedhilAbhane nimitte, mekSa pAmavAne nimitte huM vRddhi pAmatI zraddhAthI, nirdabha buddhithI, nirvikAra cittathI, nizcaya ane parAmarzapUrvaka Apane svIkAruM chuM. Apa mane svIkAro " " tathAstu, gautama!" jJAtaputre ATalI sudIrgha vinaMtIne be ja zabdomAM javAba vALI dIdhe ne kahyuM: "IMdrabhUti, RNAnubaMdhane preryo tuM ahIM Avyo che. mAruM jJAna kahe che, ke tuM mArA saMdezane ciraMjIva banAvIza. mArA sthAnane zobhAvIza." gautame nata mastake jANe A saMdeza jhIlI lIdho. iMdrabhUti gautamanA kuzaLa ne vidvAna pAMcase ziSyo paNa gunA mArgane anusaryA. jItavA AvelA mahArathIo vagara vAdavivAde chatAI gayA. A samAcAra jhaMjhAvAtane vege somilakijanI yajJazALAmAM jaI pahoMcyA. kSaNabhara keIpaNa A asaMbhava ghaTanAne saMbhava mAnavA taiyAra na thayuM, paNa ghaTanAnI vAstaviktAnI puSTi Ape tevA vartamAna para vartamAna AvavA lAgyA. vedane garava karatA kaMTha kSaNavAra thaMbhI gayA, Ahuti ApatA hatAonA hasto aDadhe ema ne ema taLAI rahyA. na mAnI zakAya tevA vartamAna ! | sarvavidyAvizArada agnibhUti have svastha na besI zakyo. e pitAnA Asana parathI AvezamAM khaDe thaI gayeH ane eNe pracaMDa avAje gheSaNa karI ke "mane khabara maLI hatI ke jJAtaputra jaba jAdugara che, magarUra mAyAvI che. AryAvartanA parama bhUSaNa samAna
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 179 mArA baMdhu chatrabhUti gautamane vAdamAM pRthvI, AkAza ke pAtALane koI paNa jIva harAvI zake, te vAta svamamAM paNa huM mAnavA taiyAra nathI. paNa eka vAta che; Rju pariNAmI mArA jyeSTha bhrAtAne e mAyAvIe avazya pitAnI kuTila mAyAjALamAM phasAvyA che. Apa sarve zAntithI yajJakArya ATApa! kSaNa mAtramAM e prakhara mAyAvInI mAyAjALa chinnabhinna karIne mArA pUjya baMdhutrI sAthe vedadharmanI yazapatAkA digadigantamAM prasArata pAchA pharuM chuM." AkhI sabhAe agnibhUti gautamane jayanAda pikAryo. AkAzane bhedavA jANe jato na hoya tema unnata mastake pagale pagale dharaNI dhrujAvatA e vidvAne prasthAna karyuM. enI pAchaLa ene pAMcaso ziSyane samudAya paNa paravaryo. mahasenavana Aje dhanya banI gayuM hatuM. AryAvartanA mahAna caraNanI sevA pAmIne Aje enI raja paNa pavitratama banI beThI hatI. IdrabhUti gautama sAthe jJAtaputrane vArtAlApa hajI cAlI rahyo hatA, tyAM vAtAvaraNane vIMdhate pracaMDa zakhasvara saMbhaLAyo. thoDIvAramAM agnibhUti gautamanA jayajaya nAdathI vAtAvaraNa vyAkuLa banI UThayuM. AkhI sabhA mArga prati utsukatAthI nirakhI rahI. vAdavivAda mATe AvI rahela samudAya najIka AvI pahoMcyo hato. Avo, agnibhUti gautama! kuzaLa che ne!" jJAtaputre mukha para saheja smita pharakAvatAM miSTa bhASAmAM kahyuM mAyAvI te ajaba che! saheja paNa saraLatA dAkhavI te e phAvI javAne, ema samajI agnibhUtie kaMI paNa pratyuttara ApyA vagara mukha para svasthatAnI rekhAo bevaDAvatAM, kevala mastaka dhUNAvI satkArane svIkAra karato hoya tema Asana grahaNa karyuM.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 maharSi metAraja sabhA stabdha hatI. A mahAna paMDitanA tejamAM sahu jhaMkhavAI gayA dekhAtA hatA. paNa pelA jAdugara para kaMI asara nahotI. enA mukha para to e ja zAnti, e ja svasthatA ne e ja kAnti vidyamAna hatI. agnibhUti gautame ekavAra pitAnuM brahmatejathI damakatuM vizALa mastaka cAre tarapha pheravyuM ne pachI pracaMDa ghoSaNA karIH he mAyAvI jJAtaputra ! tArI mAyAjALa bhedIne mArA baMdhune laI javA ane tene parAsta karavA mAnyavara IdrabhUti gautamane A laghubaMdhu agnibhUti gautama upasthita thayela che. vadhu mAyAjALa prasAryA vinA mArI sAthe vAdavivAda mATe tatpara thA ! tAre pUrvapakSa vistArathI rajU kara !'' AvezamAM ne AvezamAM vidvazreSTha agnibhUti bhASAnI ziSThatA paNa visarI gayo. paNa evI ziSThatA-aziSThatAne jANe ahIM sthAna ja nahotuM. tatpara ja chuM, agnibhUti gautama ! tamArA prakAMDa pAMDityathI huM pUrNatayA paricita chuM, tamArI sAthe vAdavivAdane zubha prasaMga kyAMthI ?" agnibhUtine A zabdoe uttejita karyo. ene lAgyuM ke bhoLA bhAIne bharamAvanAra A mAyAvI mArI sAme vadhu vakhata TakI zake tema nathI. e AgaLa kaMI belavA jatA hatA, paNa jJAtaputrane bolatA sAMbhaLI zAnta rahyo. he gautama ! ApaNe vAdavivAda karIe e pahelAM karma viSenI tamArI zaMkA te dUra karI lo ! tamArA pAMDityane pIDatI A zaMkA lAlajjAne kAraNe varSothI tamArA hRdayamAM loDhAnI mekhanI jema tamane satAvI rahI che. e viSe huM kaMIka kahuM, pachI ApaNe vAdavivAdane prAraMbha karIe."
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 181 A zabdo nahotA, paNa agnibhUtinA pAMDitya upara na kaLI zakAya tevo jabaradasta prahAra hato. chatAM ya agnibhUti na Dagyo. e svastha citte ne unnata mastake potAnA Asana para dRDha rahIne bolyAH paNa enI bhASAmAM svayaM parivartana thaI gayuM hatuM. svAbhAvika te chaDI bhASA lupta thaI mAnabharyA vAkyo nIkaLyAM. "vAru, jJAtaputra! tamAruM vaktavya pUruM kare!" mAruM vaktavya karma viSe che. gautamakuLa-bhUSaNa! e vAtane nirNaya rAkhaje ke karma che ! e rUpI che, mUrtimAna che ane arUpI amUrta evA AtmA sAthe anAdikALathI joDAyela che. e karmaphaLanI pratyakSa sAbItI ApaNe badhA chIe. zA mATe eka pUjAya che, jyAre bIje pUjA kare che. eka sevAya che, tyAre bIje sevA kare che. eka ja jAtane AtmA ne eka ja jAtane mAnavadeha pachI be vacce ATalI vicitratA kema? zuM kAraNa? ane enuM kaMI paNa kAraNa hoya to te " ja che." agnibhUti jema jema A zabdo sAMbhaLato gayo tema tema ene garva gaLate gayo. AvI sAdI yukti-prayuktio eNe ghaNI sAMbhaLI hatI, paNa e zabdoe enA para kaMI asara karI nahatI. paNa A zabdomAM, A sAdI bhASAmAM kaMI apUrvatA hatI ! jhaMjhAvAtamAM Dagamaga thatA manarUpI tane jANe vizvAsanA vAyu sparzatA hatA. enuM asvAbhAvika daDhatAthI dabAvI rAkhela mana baLavo pokArI uThayuM. jJAtaputranI vANI vadhatI gaI, tene na jANe zuM thatuM gayuM? paNa agnibhUti vizeSa ne vizeSa asvastha thato cAlyo. zabdo te thoDA ja hatA, paNa kaI aciMtya prabhAva enA madarAzIne vegathI gALI rahyo hato. "paramaguru, tamArA caraNe chuM!" ekAeka agnibhUti mastakane
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 maharSi metAraja pRthvI sarasuM nata karI bolI UThayo. agnibhUtinI vANumAM pracaMDa pUra vahI gayA pachInI zAnti hatI. tathAstu gautama!" jJAtaputre pitAnA vijyathI leza paNa na harakhAtAM e ja zAntithI uparanA zabdo uccAryA. agnibhUti gautamanA pAMcaso ziSya paNa gunA gurune caraNe besI gayA. A vartamAna vAyuvege yajJamaMDapamAM jaI pahoMcyA. agnibhUti ne IdrabhUtina bhAI vAyubhUti sahasA ja Asana parathI UbhA thaI gayA ne saziSya parivAra mahasena vana tarapha cAlyA. na koInI sAthe kaMI bolyA ke na kaMI carcA karI. emanuM mukha aneka rekhAothI aMkti thaI gayuM hatuM. potAnA banne bhAIone caLAvanAra tarapha temanA dilamAM atyaMta ugra Avega hatuM. paNa mArgamAM ja jema jema AgaLa vadhatA gayA tema tema temano e Avega dhIre dhIre zamate cAlyo. emane vicAratAM lAgyuM ke je mahApuruSane Azraya mArA baMne bhAIoe svIkAryo e mahApuruSa kharekhara mahAna haze, emano sAthe vAdAvAda karanAra huM koNa mAtra ! vAyubhUti gautame vagara vivAde mahesenavanamAM AvI jJAtaputranuM zaraNa svIkAryuM. AryAvartana traNa traNa mahAna vidvAnonA A rItanA samAcArathI dezavidezathI Avelo samudAya khaLabhaLI UDyo. dharmapratiSThAnA savAla pAse sahu adhIrAM banI UDyAM. somila viSe UbhA thaI reSa bharI vANImAM kahyuM "devabhUmi AryAvartamAMthI zuM vedanuM jJAna naSTa pAmyuM che, ke eka sAmAnya mANasa ke je kadI kaI vidyApITha ke vidyAzramamAM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 183 gayela nathI ane mAyA eja jenI mUDI che, evAne paNa harAvI na zake? huM sarva paMDitasabhAne A prazna karuM chuM." somila vipranA A zabdoe vajapAta jevI asara karI. AryAvartanA agiyAra zreSTha vidvAnomAMthI bAkI rahelA ATha vidvAno eka sAthe garjI UThayAH "yajamAna deva ! zAnta thAo! ame ATha jaNa atyAre ja prasthAna karIe chIe. ekAkI vidvAnane bharamAvanAro e mAyAvI amane AThene kema bharamAvI zake che, te have joI laIe." nirAza banelI mAnavamedanImAM pharI AzAno saMcAra thayA. sahue A vibhUtionA prasthAnane pracaMDa nAdathI vadhAvI lIdhuM. sahuthI agrabhAgamAM kallAka saMnivezanA prakhyAta vidvAna vyakta ne upAdhyAya sudharmA potAnA eka hajAra ziSyo sAthe dharaNI dhrujAvatA ne vedanAdathI gaganamaMDaLane bharI detA cAlatA hatA. A baMne vidvAnonA samudAya pachI mauryagrAmano ajeya manAto vidvAna mauryaputra hato. enA 350 ziSyo pAchaLa cAlatA cAlatA paNa vAdavidyAnA bhedabhedanI carcA karatA hatA. A pachI pitAnA traNaso ziSya sAthe paMDitavara acaLabrAtA ne tevA ja traNaso ziSya sAthe svayaM vedAvatAra akapita cAlatA hatA. sahuthI cheDe vatsadezabhUSaNa taitaryuM ne te pachI kevala soLa varSanI pAMgaratI taruNAvasthAmAM rAjagRhInA vidvAnomAM sanmAna pAmanAra prabhAsadeva hatA. kaI mahA senA mahAna rAjya upara caDAI karavA jatI hoya evuM dazya hatuM. cAlanArAonI caraNadhulIthI AkAzamAM jabarI DamarI jAmI hatI. AryAvartanA ItihAsanuM eka ati mahattvanuM pRSTa Aje ughaDI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 maharSi metAraja rahyuM hatuM, na banelo banAva Aje banI rahyA hatA, dharmanA itihAsomAM na ghaTelI ghaTanA Aje ghaTI rahI hatIH AtmAnA pracaMDa sAmarthyane pavitratamAM itihAsa Aje ALakhAto hato. vidyA, paMDitAI, cAturI, vAdanipuNatA ane evuM bIjuM ghaNuM eka namra AtmA pAse jANe nirarthaka banatuM jatuM hatuM. ATha paMDitanI vAdagarjanAthI jANe dizAo DaghAI gaI hatI. pAchaLa Ubhelo ziSyasamudAya sAgaramAM AvelI bharatInI jema laherAta hato. Avo paMDitarAje Avo ! Aje to A bhUminAM puNya jAgyAM che. kuzaLa che ne! huM jANuM chuM ke Apa sarve mane vAdavivAdathI parAsta karavA AvyA che. paNa Apa jANo cho ke huM vAdavivAdathI para thaI cUkela chuM. ApanA saMzayo te A mArA samartha ziSya gautamakulabhUSaNa IdrabhUti, agnibhUti ne vAyubhUti chedaze. Apa khuzIthI pUrvapakSa rajU kare ! " eka, be ke traNa! pUrvapakSa rajU thayo ne kSaNavAramAM IdrabhUtie te te paMDitonA saMzayanuM nirAkaraNa karyuM. traNe paMDite niruttara banyA. cAra pAMca ne che. emanI paNa e ja sthiti thaI taitaryA te pUrI carcA paNa karI na zakyo. chellA pAMgaratI taruNAvasthAvALA prabhAse vAdavivAda lAMbe. calAvyuM. vAdavidyAnA chala prapaMcane paNa Azraya lIdho. paNa e bALa vidvAna jJAtaputranI sAme kaMI vadhu belI na zakyo. AThe paMDitAe jJAtaputranuM zaraNa svIkAryuM ne sarvee ekatrita thaI jJAtaputra je lokabhASAmAM upadeza ApatA hatA, e ja bhASAmAM
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 185 jJAtaputranI stavanA karI. tamAma ziSya parivAra, samagra sabhAe temAM sAtha pUryo. kvIrAsane beThelA IdrabhUti gautame pite stavela "zikrastava" ne prAraMbha karyo. bIjA badhAe temAM sAtha pUrA. "namutthaNuM arihaMtANuM, bhagavaMtANuM, AIgarANuM, tisthayarANuM, sayaMsaMbudANuM. X purisuttamAzuM, purisasIhANuM, purisara-puMDarIANuM, purivaragaMdhahasthINuM, logaramANe, loganAhANuM, logahiANuM, lAgapacavANuM, logapajeagarANuM. dhammadayANuM, dhammadesayANuM, dhammanAyagANuM, dhammasArahIzuM; dhammaracArita cakravaTTINuM. * eka prakAranuM Asana. * namaskAra ho paramapuruSane ! e paramapuruSa kevA che, tenuM vizeSa varNana kare cheH puruSa viSe siMha samAna, puruSa viSe uttama puMDarika kamaLa samAna, puruSa viSe pradhAna gaMdhahasti samAna, temaja lokane viSe uttama, lokanAtha, lokakalyANakartA, jagataprakAzaka ne lokamAM dIpaka samAna, dharmadraSTA, dharmopadezaka, dharmanAyaka, dharmarathanA sArathI, temaja svarga, naraka, manuSya ne tiryaMca gatine nAza karanAra, temaja rAgadveSanA jItanAra ne jItADanAra, saMsArasamudrane taranArane temAMthI tarAvanAra, tavanA jANakAra ne jaNAvanAra, karmathI svayaM mukta ne bIjAne mukta karAvanAra, evA sarvajJa, sarvadazI, kalyANarUpa, acaLa-nIrogI-anaMta-akSaya-avyAbAdha-apurAnagamana sthitine prApta thayela, rAgadveSane kSaya karanAra evA sarva bhayonA jitanAra arihaMtane namaskAra ho !
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 maharSi metAraja jiNazuM jAvayANuM, tinnANuM tArayANuM, budANuM behayANuM, muttANuM moagANuM. sabyunUNuM, savadarisIyuM, siva-mayela-marUamarNatamaphakhaya-avyAbAha-mapuNarAvitti siddhigaI nAmadheya ThANuM saMpattANuM name jiNANuM jiabhayANuM." stuti pUrI thaI. AkhI pariSadAe "namo jiNANuM jiabhayANuM ne jayanAda gajAvyo. A jayanAdane palve kSaNavAra sarva dizAone badhira banAvI rahyo. ATha paMDitane paNa zaraNe gayelA sAMbhaLI nagaralokanAM juthejuthI mahasenavana tarapha UlaTI rahyAM hatAM. mahasenavanamAM umaTI rahelI mAnavamedanI tarapha daSTi dhUmAvatAM jJAtaputre pitAnA upadezane prAraMbha karyoH "mahAnubhAvo, dareka dharma ane dareka prANI mArI daSTie samAna che, kAraNa ke huM syAdavAda" siddhAntano pratipAdaka chuM. saMsAranA meTA rAgadveSe jevA ke jANavAnA daSTibiMdunA bhedathI ja utpanna thAya che. koI dharma, kaI vastu ke kaI kriyAH darekane be bAju hoya che. e baMne bAju jevI-nirakhavI-ene samanvaya karaH enuM nAma syAdavAda che. syAdavAdanA siddhAMtane anusaranAro mANasa paraspara viruddha lAgatI bAbatamAMthI paNa tattva tAravI zake che. loke kahe che ke huM koI dharmanI niMdA karato nathI, kevala mArI vAtanuM vidhAna karuM chuM e vAta sAcI che-paNa emAM daMbha nathI. syAdvAda daSTivALA mANasa vividha dRSTibiMduthI dareka dharmane nirakhe che. ane dareka dharma amuka daSTibiMdue sAro hoya che. e sArAne samanvaya sAdhavo e ja
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 187 zreyaskara che. mATe tamane paNa e ja siddhAMta anusaravA sUcavuM chuM. ethI pArasparika dveSa, jhaghaDA ane vaimanasya ochAM thaze. mANasa mANasanI najIka Avaze ne game tevA mata ke abhiprAya dharAvavA chatAM "syAvAda" siddhAntanA baLe nizcita dRSTikoNa para eka thaze." sabhA zAMta citte sAMbhaLI rahI hatI. A veLAe rAjAomAM idra samAna evA magadhezvare UbhA thaI, be hAtha joDI prArthanA karIH nigraMtha prabhu ! ApanuM zAsana pravartAvo ! ApanI mAnyatAemAM mAnanAro saMdha sthApo!" mAruM zAsana ! mAre saMgha ! bhaluM kahyuM magadhapati ! paNa jANI leje ke mArA zAsanamAM, mArA saMghamAM rAya-raMkano bheda nathI, nIca-ucca bheda nathI, jAti-getranI aDacaNa nathI. zraddhApUrvaka mArA tattvajJAnane anusaranAro keI paNa jIva mAro anuyAyI che. mArI paNa IcchA che ke ahiMsA dharmane ane syAdavAda zailine jeTalo pracAra thAya teTalo ISTa che, ane te mATe huM saMdha sthApuM chuM. "sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA : mArA saMghanA A cAra aMgo che. tyAga e mAro parama Adarza che. jagatanuM jIvana tyAga para ja caNAyeluM che. jagatanI suMdaratA tyAgamAMthI janme che. e tyAga bhAvanA para jIvanArA mArA saMdhanA anuyAyI banI zake. paNa dareka anuyAyI sarvotkRSTa tyAgane namUno banI zakato nathI. sAmAnya rIte tyAga dharmamAM mAnanAre ne te mAnyatA pramANe yathAzakya vartanAra varga te zrAvaka ne zrAvikA kaDaka rIte tyAga dharmamAM mAnanAre ne mAnavA pramANe vartanAre varga te sAdhu-sAdhvI." jJAtaputra kSaNavAra thaMbhyA. tarata idrabhUti gautama pitAnA daza vidvAno sAthe UbhA thayA ne vinaMtI karIH
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 mahaSi metAraja prabhu, amane sAdhupada Ape !" mArA lakSamAM ja che gautama! tamane agiyAra paMDitarAne sAdhugaNanA dhAraka tarIke niyata karuM chuM. sAdhu samudAyamAM tame agiyAra gaNadharo kahevAze. IcchuM chuM ne AzIrvAda ApuM chuM ke ciraMjIva thaI cirakALa sudhI dharmano udyota karazo." "mArA deva, mane sAdhvIpade sthApa!" sabhAnI ekabAjuthI miSTa svara saMbhaLAyo. khIlatI puSpakaLI samI eka kumArikA hAtha joDIne UbhI hatI." kANu caMdanA mahAsatI !" zuM e caMdanabAlA che, ke jenA mUThI bAkuLa pAchaLa bAvastinA evAmIThAI vyartha banyA hatA ! e ja rAjA zatAnikanI putrI vasumatI ! prabhue jenI bhikSA svIkArI jIvana-maraNanI aTavIo ullaMdhAvI dIdhI ! AkhI sabhA e kumArikA tarapha tAkI tAkIne joI rahI. "caMdanA, tyAga mArganI parama pUjAriNI ! tathAstu ! sAdhvIvarganI tuM prathama pravartinI !" caMdanAe niruttara rahI sASTAMga daMDavata karyA. "magadharAja ne abhayakumAra Adi zrAvake ne satI sulasA ne satI celleNuM mArI zrAvikAo ! " badhAe UbhA thaI mastaka namAvI saharSa svIkAra karyo. agiyAra paMDitarA sAthe AvelA ziSyae sAdhudharma aMgikAra karyo. ghaNAe zrAvakadharma svIkAryo. ghaNuM strIoe sAdhvIpadane ghaNae zrAvikApada svIkAryuM. mahArAja, tradarzana karAvo!" sabhAe saMghanAM vrata kevAM
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAtaputrane caraNe 189 hovAM joIe te mATe Adeza mA. mahAnubhAvoH vratadarzana karAvuM te pahelAM eka vAta jaNAvavAnI ke dareka kriyA zraddhAthI phaLavatI bane che. arthAta je deva, guru ne dharmane tame AcaravA taiyAra cho, temAM tamArI deva, guru ne dharma tarIkenI pUrNa zraddhA hovI ghaTe.* e devagurue rajU karelAM tamAM pUrNa zraddhA hevI ghaTe. A zraddhA eTale samyaktva ! AvA samyaktvanA upAsaka mATe mukhya pAMca vrata che. A pAMca mahAvrata eTale ahiMsA, satya, asteya, tyAga ne brahmacarya. A pAMca mahAvrato sAdhu-sAdhvIe prANanA bhoge paNa pALavAnAM che, gRhastha jarUrI chUTa laI zake che." " ATaluM zravaNa karyA pachI sabhA samApta thaIrAjAmahArAjAoe saMghasthApanAno utsava ujavyo. A utsavanA paDaghAo AryAvartanA khuNe khuNe paDyA. nava krAntinA pravartaka jJAtaputrane saMdeza Thera Thera prasarI vaLyo. *cA re sevatAvRddhinurI 2 gutAmatiH. dharma ja dharmI yuvA ramipujya yogazAstra: hemacaMdrAcArya.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ me ha pA za [ 16 ]. sadhasthApanAnI e chaDI savArIethI magadharAja potAnA maMtrI-sAmaMtane saradAro sAthe punaH rAjagRhI tarapha pAchA pharatA hatA. raNakSetranA vijayanA je AjanA dharmavijayano AnaMda apUrva hate. mahAprabhue magadhanAM ja be mahAratnone zrAvaka ne zrAvikApade aMkita karyA hatAM. prabhue jANe ADakatare Adeza karyo hato ke magadhanA nAthe mahAdharmane pracAra karo. ane e mahAdharmanA pracAranI anekAneka zakyatAo magadhane varI hatI. celaNa ne naMdA jevI rANao, abhaya ne nAgathika jevA vizvAsu maMtrIoH metArya jevA zreNiputro ane mAtaMga virUpA jevI suMdara be belaDIo ahIM hatI. aneka suMdara vaTavRkSo pAMgarelAM hatAM ke jenI chAyAmAM bIjA vaTavRkSane pAMgaratAM vAra na lAge ! AkhI savArI vanapradezanI zobhA nihALatI AgaLa vadhatI hatI. magadharAja jJAtaputranA navasaMdezane, ahiMsA ane tyAganI bhAvanAne rAjakIya vyavahAromAM kema aMtargata karavI enI kalpanAmAM mA hatA. magadharAjanA "secanaka' hastinI pAchaLa ja mahAmAtya abhaya ane nagarazreSTi metAryanA paDachaMda a hatA. mahAmAtyanA caherA para AchI vyagratA hatA. sadA svastha ne zAnta dekhAtA mahAmAtyanA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 191 mukhaparanI A ciMtAnI rekhAo pakaDI zakAya tema nahotI, paNa catura metArya pAse e chUpAvI zakAya tema nahotuM! "maMtrIrAja, kaMIka vicAramAM lAge che?" metA pitAnA asvane jarA vadhu pAse calAvatAM kahyuM. "vicAra ?" mahAmAtye bhAre dile uccAryuM. "metArya, vicAra to mAnavamAtrane svAbhAvika che. cAhe ke na cAho e to AvyA ja kare ne!" ema vAta uDAvA mATe vicAra vicAramAM aMtara hoya che, maMtrI rAjanA sadA svastha hRdayane satAvI rahelA vicAra svAbhAvika ke sAmAnya na hoya." metArya, sAcuM che. mukha to mANasanA mananuM darpaNa che. vicAra te bIje kaMI nahi paNa A rAjajIvanane che. divase divase emAMthI chUTavAno prayAsa karato jAuM chuM, tema tema vadhu ne vadhu emAM guMthAta jAuM chuM." "eTale tame rAjagAdIne tyAga karavA icche che ?" metArya Azcaryamagna banI prazna pUchI rahyo. "rAjagAdInA tyAgane nirNaya thaI cUkele che." " magadhanuM sAmrAjya nAnuM paDyuM?" "nAnuM nathI paDayuM. e jIvanane rasa ja mArAmAM rahyo nathI. gRhasthAzramanuM jIvana gALavA jema amuka rasanI AvazyaktA che, ema rAjavI jIvana gALavA mATe paNa. paNa mane te badhuM nIrasa lAge che." "te zuM karazo ?" "jJAtaputranA zaraNe jaIza." " sAdhu thaze?" metArya atyaMta Azcarya anubhavI rahyo.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 maharSi metAraja mahAmAtyanI niSkAmavRttinA e pUrA paricita hatA, paNa e vRtti ATalI hade AgaLa vadhI haze, enuM ene bhAna nahotuM. magadhanuM ATaluM mahAmUluM sAmrAjya, chatAM zakti-sAmarce kaNa A kIrtivaMta padane tajavA svama paNa seve ! mahAmAtya magadhanAtha bane to AjanA lokapriya magadhanAthane prajA kSaNamAtramAM bhUlI jAya, eTalI to emanI mohinI hatI. adbhuta tyAga !" metAryathI ekAeka belI javAyuM, ane e UMDA vicAramAM UtarI paDyo. mahAmAtya metAryanI prakRti jANatA hatA, tyAganI atyaMta abhiruci hovA chatAM bhogathI na chaTakI zakanAra A juvAnanI vRtti tarapha temane atyaMta mAna hatuM. teoe jarA vadhu najIka ghaDe lIdhe ne kahyuM metArya, e tyAganI vAta Aje mUke! tamane khabara che, ke mane becena banAvI rahela te mArI rohiNeyane pakaDavAnI pratijJA che. divaso vItatA cAlyA che, paNa kaMI thaI zakyuM nathI." abhuta lUMTAro!" paraguNa-prazaMsAnA svabhAvavALA mitrArthe kahyuM: "mahAmAtya, je ke eNe magadhanI kIrti sAme bAtha bhIDI eTale mane zeSa chebAkI suMdara yuvAna che. zaurya sAthe saMskAranI suMdara chAMTa paNa enAmAM che." paNa vAru, metArya! tamArAM to lagna levAyAM sAMbhaLyAM che. dezadezanI, ajoDa sauMdaryabharI sAta kumArikAo tamArI sAthe pANigrahaNa karaze. magadhanAtha vAta karatA hatA, ke A utsava atyaMta bhavya thaze! je je metArya, sAta sAta sauMdaryavatIne pAmI bIjuM badhuM visarI na jAo !" mahAmAtya abhaye vAta badalI.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 193 "mahAmAtya; bahu moTI duvidhAmAM chuM. eka tarapha tamane jouM chuM, jJAtaputrane nirakhuM chuM, mahAsatI vaMdanA ne sulatAne smaruM chuM tyAre A badhuM phikku lAge che. ema lAge che ke badhuM ya nIrasa che. rasa che kevaLa tyAga, vairAgya ne arpaNamAM ! paNa kSaNavAramAM paDado haTe che, ne pelAM madabharyA nayane ne mAdhuryanI mUrtio jouM chuM tyAre kepha caDI jAya che. jANe ema lAge che ke A suMvALA sahacAra ja jIvana sarvasva che ! ene na choDI zakAya !" "kumAra, keTalAkanA jIvananuM nirmANa ja evuM hoya che, prero ke na prere, e bhoga tarapha ja dhasavAnuM. evAne bhoga bhogavavAnuM na kahetAM vairAgya tarapha kheMcI javAmAM ghaNuM jokhama che. eve TANe tamane upajatI duvidhA upayogI che. bhoganA kIcamAMthI ekadahADo e ga tarapha prerI jAya che. kumAra, have mAre judA paDavAne vakhata AvI pahoMcyo che. jatAM pahelAM eka ja vAta kahuM chuM ke bhogane paNa maryAdA che, vakhata Ave ene paNa choDI dejo !" mahAmAtya, bhale rAjanA gunegArane daMDa devA Aje sIdhA, paNa mArA lagnamAM avazya hAjara rahevuM paDaze. e vinA lagnakriyA nahIM thAya." lagnakriyAmAM vilaMba paNa nahIM posAya. kumAra, to mahAmAtyane sAthe ja laI lo !" gajarAja para ArUDha thayela magadhanAtha A saMvAda sAMbhaLI rahyA hatA. temaNe vacamAM kahyuM : paNa mahArAja, mahAmAtya te AjJAdhIna che. magadhanAthanI AjJAnI vAra che." metAryo mahAmAtya kaMI hA-nA bhaNe, te pahelAM temane yuktithI bAMdhI lIdhA. kumAra metAryanAM lagna heya e veLA hAjara rahevAnA vagara 13
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 maharSi metAraja kahe ja AjJA ke AmaMtraNa mAnavAnAM. magadhanA rakSakonA bAhu majabUta haze te rohiNeya je jagano coraTe kayA pAtALamAM chupAze !" benI vAtacItamAM trIje mAthuM na mArI zake evI ThIka cAturI vApare che ! paNa kumAra ! gunegArane jeTalI moDI zikSA thAya teTalI prajAne potAnI vizeSa nirAdhAratA bhAse." magadhanI prajAne magadhapati ke magadhanA maMtrIne have nave nAme nathI mUlavavAnA! prajAne pUre bharoso che, ke magadhane zatru kadI svastha nahIM rahI zake. A utsava samApta thAya ke Apane rajA che." sAruM, jevI tamArI IcchA !" mahAmAtya abhaye hasatAM hasatAM na gamatI vAtano svIkAra karyo. savArI vegathI AgaLa ne AgaLa vadhatI jatI hatI. hAthIenA ghaMTAro, aonA haNahaNATa ane rathanA gharaghara avAjathI A vanapradeza guMjI UDyo hato. rAjagRhI pahoMcavAne have gheDa paMtha bAkI hate. magadhanAthanA hastInI pAchaLa cAlyA AvatA maMtrIrAja abhaya ane kumAra metArya pharIthI potAnA priya rasa adhyAtmavArtAmAM UtarI paDyA. "mahAmaMtrI, prabhuno upadeza sAMbhaLyA pachI A nAta-jAta, A dhanadelata, A mAyA-maha badhA tarapha tiraskAra chUTe che. ApaNuM jIvana ja evuM che ke jANe sAdAI ane saMyama sAthe duzmanAvaTa ! pelI virUpA ne mAtaMga! kevuM suMdara jIvana! mahAprabhue nAta-jAtanAM jALAM kApI nAkhyAM e sAruM ja karyuM." "mahAmaMtrI, virUpA tarapha te mane koI akathya kheMcANa che. mArI mAtAnI e priya sakhI che. rohiNeyanA hAthe ghAyala thaIne
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohapAza 15 paDela mArI ajaba sevA enA sivAya koI na karI zake. jJAta sarakhuM sAmarthya hoya ema mane nathI lAgatuM. vicAra ane AcAramAM ghaNo bheda che, chatAM khAtarI rAkhajo! eka dahADo jJAtaputrano upadeza caritArtha karI batAvIza. maMtrIvarya, tamArA jeTaluM sAmarthya te durlabha che." kumAra, saMsArane te karoLIAnI jALa mAnaje !" "ene prANArpaNathI paNa bhedavAnI hoMza che." vAru metArya, eka carcA tamane kahevAnI rahI gaI. amAre vAdavivAda cAlyo. eke kahyuM ke satya ne ahiMsAmAM paNa veLA-kaLA jevAnI! dhAro ke eka mRgaluM ApaNu pAsethI pasAra thayuM. ene jatuM jenAra ApaNe sivAya tyAM anya keI nathI. pAchaLa ja eka kara pAradhei AvIne prazna kare ke mRgaluM joyuM? have ApaNe zuM karavuM ? meM kahyuM satya kaho te hiMsA thAya che. khoTuM kahe te satya haNAya che. mauna rahe te pele tamAro ghAta kare che. traNamAMthI zuM karavuM ? metArya, A carcA khUba rasabharI nivaDI. bele, tame zo javAba Apa cho ?" "jIvane sATe pratijJA pALavI. zikArIne samajAvo, na mAne te prANanuM paNa balidAna ApI pratijJA jALavavI!" zAbAza metArya! tamArI bhAvanA barAbara che, paNa bhalA kaI ema paNa kahe ke haraNa jevA kSudra prANu khAtara mahA parAkramI mANase marI phITavuM?" satya ane ahiMsApAlakane mana kIDI ane kuMjara badhAM ya sarakhAM che. ane e rIte satya ane ahiMsAnI vedI para ApeluM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 maharSi metAraja enuM balidAna vyartha jatuM nathI ! e balidAnane maunanI vAcA Ave che, ne jugajuga sudhI evA hajAro zikArIonuM kalyANa kare che. maranAranI zraddhA joIe." AvI jJAnabharI vAto karatA karatA banne rAjagRhinA daravAjAomAM praveza karI gayA. saMsthAne chelle prakAza jagata parathI vidAya laI rahyo hato ne rAjagRhinI bajAra dIpakanA prakAzathI jhaLahaLI UThI hatI. eka cekamAM banne judA paDyA. mahAmaMtrI rAjamahAlaya tarapha cAlyA. metAryo ghoDAne ghara tarapha hAMkyo, paNa eTalIvAramAM koI bALaka temane kaMI kahI gayo. metAryo ghoDo pAcho pheravyuM ane nagaranA pAchaLanA bhAgamAM AvelAM matavAsanAM gRha tarapha calAvyo. rAtrIne TANe metArya menA ghara tarapha zA mATe? keTalAka nagarajanonA manamAM prazna pedA thayo ne pAchI nitya vyavasAyamAM zAnta paDI gayo. metArya dhIre dhIre ghoDe calAvato virUpAne AMgaNe jaI Ubho rahyo. virUpA gharamAM dIvo peTAvI enI sAme ekI najare joI rahI hatI. vakhatanAM vaheNanI sAthe yauvananI khumArI cAlI gaI hatI, paNa prauDha avasthAe te vaLI rUpane raMga gADho karyo hate. ekAda be jhINuM karacalIoe caherAne vadhu dekhAvaDo banAvyuM hatuM. ochAM saMtAna ne ochI suvAvaDe; baMnee ene Thasso jALavI rAkhyuM hatuM, chatAM e unmatta kaMTha, madabhara cAla ane rUAbabhera vAto have nahatI. ghoDAnI haNahaNATI sAMbhaLatAM virUpA dI laI bahAra AvI. AMgaNAmAM UbhA karelA phUlachoDanA kyArA upara dIvo mUkyo. metArya, padhAre!" zA mATe mane yAda karyo?"
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 197 "mAnuM dila che, bhAI! vaja sarIkhaDI divAlothI bAMdhela sAgarane baMdha paNa kekavAra te tUTI paDe che ne !" kANa mA che? konA dilanI vAta karo cho? konA sAgarane baMdha tUTayo ?" metAryanuM dayALu dila bolavA lAgyuM. "koNa mA? huM mA. bhAI, saMsAramAM duHkhiyArI mAtAno kaMI toTo che?" mAnavInA dila upara tIkSaNa karavata pharatI hoya ane jevA svara nIkaLe tevA svare virUpA belatI hatI. zANI hasamukhI virUpAnA A vartanathI metAryanuM dila dravI UThayuM. A pahelAM paNa keTalAka prasaMgethI metAryanA manamAM kaMIka zaMkAo janmI hatI. e gheDethI UtarI vadhu najIka gayo. eNe kaIka gaLagaLA chatAM makkama avAje kahyuM: "huM ghaNA vakhatathI UM chuM ke tame mane joI becena banI jAo che, kaMInuM kaMI bolI nAkhe che. bheda bharI A rIta zA mATe? ATalo manabhAra zA kAraNe?" manabhAra ocho karavA ghaNI ya mathuM chuM, kumAra ! vrata, tapa paNa karuM chuM. zramaNanA upadezamAM ya jatAM cUkatI nathI, paNa na jANe zA mATe A vAsanAnuM bhUta mAro pIcha ja choDatuM nathI." kaI vAsanA?" saMtAnanI." "tamAre saMtAna kyAM che? pArakAnAM saMtAna joI zA mATe dila bALA cho? marelAne visAravAmAM ja buddhimAnI che." keNa mareluM? mAruM saMtAna ?" virUpAnI AMkho phATI. "hA, mAtA kahetI hatI ke huM jo te ja divase tame paNa eka bALakIne janma Ape. e marI gaI" -
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 mahaSi metAraja "keNa marI gayuM? mAruM saMtAna te jIvita che. mAruM saMtAna amara che. metArya, mane eka vAra cekhe cokhkhuM kahI devAnI rajA Apa ke huM tArI mA chuM." virUpA hRdaya parano kAbU gumAvI beThI hatI. virUpA, zA mATe muMjhAo cho ? jJAtaputrane upAsaka-dhanadatta zeThane putra, mAtAnI parama sakhIne mAtA kahetAM nahi zaramAya !" metArya, atyAre mArI zudhabudha ThekANe nathI. hadayanA pahADamAMthI kyAMka lAvA UgaLavA lAgyo che, kaDAkA thAya te DarIza mA! tuM dhanadattano putra nahi, mAro ! virUpAna ! mAtaMgano ! muja caMDAlaNIno tuM putra ! beTA, A chAtImAM dUdha tArA mATe ja hatAM. vacanane khAtara bIjAne Apelo ! hA, hatabhAginI virUpA !" virUpA ATaluM bolatAM bolatAM Dhagalo thaI jamIna para paDI gaI. metAryo ekadama AgaLa vadhI ene upADI AMgaNAmAM sUvADI. meM upara pANI chAMTI kapaDAthI havA nAMkhI. DIvAramAM e beThI thaI. bhAnamAM AvatAMnI sAthe e bolavA lAgI metArya, rudhiranI mAyA vicitra che. tAruM eka eka hADakuM, tArI eka eka avayava mArA hADamAMsano banelo che. duniyAmAM ghelAmAM gheluM prANI mAM che, nahi te bhalA; arpaNa karelI dolatane keI yAda karatuM haze! paNa beTA, muMjhAIza mA! kIti ane kuLane siMhAsanethI tane nahi utArI lauM. ekavAra tane bheTI levA de! dhagadhagatI A chAtIne tArA AzleSathI zAnti pAmavA de ! beTA, A tArA raktala para paheluM cuMbana coDavAne adhikAra A hatabhAginIne ja hato. basa, kevaLa ekavAra mA kahetA jA! beTAno sAda sAMbhaLI mota paNa mIThuM lAgaze." "vi....rU..pA, ! tamArI vANuM kaMI samajAtI nathI. jarA
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 199 vistArathI kahe je." " vistArathI sAMbhaLIza? bhale beTA, sAMbhaLa!" virUpA dhIre dhIre aspaSTa rIte vAta kahevA lAgI. virUpA! mane motanA mukhamAMthI pAchI lAvanAra mArI janetAsamI virUpA ! A vyagratA kevI ! tamArI vANI nathI samajAtI ! jarA vistArathI samajAvo !" "samajAvuM chuM beTA ! jyAre badhI lAja zarama choDIne tArI sAme UbhI chuM, pachI zA mATe aMtaranA avarodhane ADe lAvIza ! beTA, vAta TUMkI che. dhAryuM hatuM ke Aje thaze ne kAle bhUlAI jaze. paNa e na banyuM. tuM jANe che ke zeThANuM ane huM baMne sahiyara chIe. amArAM sakhIpaNane UMca--nIcanI divAlo bhedI zakI nahotI. zeThANIne saMtAnanI achata hatI. emanA dehanI garamI bALakane janmavA na detI. koI janmatuM to jIvatuM nahi ! dhanakubera zeThane vArasanI jarUra hatI, ane e jarUriyAta mATe teo bIjI patnI karavA mATe paNa taiyAra hatA. ane ema thAya to zeThANIne mAthe zokyanuM sAla UbhuM thAya. kudaratane ja e saMketa mAnuM chuM, ke amane baMnene sAthe mahinA hatA. A mATe meM vagara ka-sogana ApIne sedo karyo. mAre putra janma to emane Apavo. emane je janme enI mAtA mAre banavuM !" virUpA jANe vAta karatAM ya thAkI gaI hatI. varSo pachI enAM aMtaranAM kamADa Aje UghaDatAM hatAM. beTA, eka suMdara rIte vedanAnI vANI pokAratAM tane jagatanAM prathama darzana karAvyAM. amArA saMketa mujaba vizvAsu dAsI naMdA taiyAra hatI. saMtAnanI kuzaLatAthI Apale thaI gaI. zeThANIne putrI avatarelI, paNa garamIthI e khadakhadI rahI hatI. thoDe dahADe e
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 mahaSi metAraja bicArI paraleka-prayANa karI gaI. beTA, tAruM ekeeka avayava mArA hADamAMsanuM che. nathI IcchatI ke mane mAyA meha vaLage ne tAruM bhaviSya gheruM bane paNa veLAveLAe mAruM mana mAruM nathI rahetuM ! tArI pAchaLa ghasaDAya che. tArA eSTinI lAlI ne tArA dehanI surakhIne cumI levAnuM mana thAya che. arere ! naMdA tane laI gaIe veLA beTA, tArA deha para hAtha pheravavA jeTalI ya svasthatA mArAmAM nahotI. varSo bAda Aje e AkAMkSA manane gherI vaLI che. mAne adhikAra ! janetAno hakka ! " ' virUpA AgaLa kaI belI zakI.e doDIne metAryane bheTI paDI. metAryo paNa virUpAnA skaMdha para mastaka avalaMbatAM eTaluM ja kahyuM mA !" "beTA ! " ne virUpa ghelI banI metAryanA lasthaLane cUmI rahI. paravazatAnI eka kSaNa! jIvananI eka madhurI paLa ! dUra AMbAvADIyAmAM keyalo jANe nAcI UThI. upara namaMDaLamAM jANe tArake Azcaryamugdha banI nIrakhI rahyA. mohapAzanI eka utkaTa kSaNa pasAra thaI gaIne virUpA svastha thaI gaI kene bheTe che! kone AliMge che? virUpA, jAta saMbhAra ! sthiti ne samaya vicAra ! rAjagRhInA dhanakubera, magadharAjanA priyapAtra, mahAmAtyanA mitra, are, AvatIkAle sAta sAta suMdarIonA bharathAra bananAra sAthe A kevI ceSTAo ! virUpA A badhI ghaTanAne vicAra karatI dhrujI rahI hatI. pote kevuM kArya karyuM enI kalpanAthI vivaza banI rahI hatI. metArya paNa have zAnta thayo hato. eNe kapilapradeza para chavAyelI snigdhatA lUchatAM kahyuM
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 201 " tyAre mAro pitA mAtaMga ane mArI mA virUpA ! mAruM kaLa meta ema ne ! " "keNa duSTA tane meta kahe che? enI jIbha ja kheMcI lauM !" pharIthI virUpA AvezamAM AvI gaI. "metAryane mAro putra keNuM kahe che? e te dhanadattanuM saMtAna ! virupA te pAgala che, enuM kahyuM keI mAnazo mA !" mA, muMjhAzo nahi ! meta kuLa mAre mana hINuM nathI. mAruM kuLa ja meta ! AjathI huM meta ! huM te virUpAno putra. jene zarama AvatI hoya e ene choDI de! dhanadatta mArA pitA nahi, ne devazrI mArI mAtA nahi. kuLa, kIti ne pese; badhuM ya mAtAnA pyAra pAse phIkakuM che. huM metAye nahi, metAraja! metAryanA A lAMbA vAkyo daramyAna virUpA pAchI manane sthira karI zakI. eNe metAryanA javAbane kaMI uttara na vALyo. e kaMIka gaMbhIra vicAramAM UtarI paDI. thoDIvAre bolI: metArya, garIba mAtAnuM vacana kadI nahi uthApe? garIba mA sadA vahAlI lAgaze?" "mA ane garIba? mA e mA che. mAnuM vacana zirasAvaMdha che. parIkSA karavI hoya tyAre karI jaze !" Aje ja parIkSA karIza." "bhale." "A tArI garIba mAtAnI AjJA che, ke A vAtane tAre bhUlI javI. pharIthI dhanadattanA putra banI javuM! virUpA tArI koI nahi, ema svIkArI levuM."
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 maharSi tArAja ema have na bane!" "te mAtAnI AjJA zirasAvaMgha zAthI! metArya, jA cAlyo jA! mAtAne duHkhI karIza mA! mAtaMga AvatuM haze. devazrI tArI rAha jotI haze. enuM haiyuM bhANuM te janmajanmamAM paNa mAruM kalyANa na thAya !" bIjAnuM haiyuM sAbUta rAkhavA pitAnuM bhAMgavuM?" hA beTA ! ghaNIvAra pitAnuM bhAMgIne ja pArakAnuM sAbuta rAkhI zakAya che. prakRtine ja e krama che. jagata AkhuM ekabIjAnA tyAga para nabhe che. pahADa pitAnAM vaja jevAM haiyAM bhedIne ja zubhrasalilA gaMgAmAtAne mArga Ape che. A gaMgAmAtA pavitratama pRthvIne rasavatI banAvavA TheraThera vahetI Akhare khArA sAgaramAM samAya che. koI kaheze ke arere! mIThA jaLane khArA jaLamAM bheLavI dIdhuM, evuM gAMDuM te balidAna kahevAya ! kumAra, tuM to DAhyo che. vidhAna che. tuM jANe che, ke e balidAna ja pharI varSAnAM vAdaLe lAve che. khArA sAgaranAM pANI pharI mIThAM banI badhe varasI paDe che." mA, abhaNa chatAM ATaATaluM mamaMthana!" beTA, e manomaMthana ja mArA jIvananuM sarvasva rahyuM che. e vinA have javAya tema nathI, paNa metArya, khabaradAra have mane mA kIdhI che to ? na tuM putra ne na huM mAtA ! mArI sakhInA jIvanane je hAni pahoMcADavA prayatna karIza te bhavobhava tAruM ne mAruM bhaluM nahi thAya. metArya, AjanI A mArI nabaLI kSaNe mATe mane mApha kara !" "mAAvela zabda aDadhe gaLI jato metArya bolyoH "keNa mApha karI zake ? magadhanI eka meta-nArInA jeTalI samarpaNanI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohapAza 203 tAkAta magadhanA vIromAM ya nathI. vadhu nathI kahete. tArI IcchA mujaba thaze." "kalyANa thaje tAruM ! basa, have jaladI pAchA phara!" AkAzanA tArAo sAme mITa mAMDatAM virUpAe uccAryuM, jANe e AkAzanA vistRtapaTa para jIvanakathAno vadhu bhAga aMkita karI rahI hatI. dhIrI gatie metArya azva pAse Avyo ne maMda gatie tenA para ArUDha thayo. enA mastiSka para jJAtaputranA vairAgyanI, maMtrI rAja abhayanA gAdItyAganI ane virUpAnA A sarvasvatyAganI vAta hathoDA mArI rahI hatI. jagata keTaluM mahAna tyAre pote keTalo suda ! badhAM ya eka ucca AdarzanI pAchaLa ghelAM banyAM hatAM, tyAre ene saMsArasukhanAM, sauMdaryapipAsAnAM, samRddhi-vaibhavabhAganAM svapnamAM AvI rahyAM hatAM. paNa bhalA, AvI kaveLAe ene saMtApa karAvavAnuM virUpAne zuM kAraNa maLyuM ? eka mAtA thaIne putranA sukhamAM zA mATe nAno evo saMtApano kIDo saLavaLato karyo. virUpA pAse ene kaMIuttara nahote, paNa utsavadheluM mAnavamana, ene uttara daI rahyuM hatuM. kumAra metAryanA lagnotsavanI chellA keTalAeka divasothI jhaDapabhera taiyArIo thaI rahI hatI. magadharAja vagere, jJAtaputra sarva padane prApta thayA hovAthI darzane mahasenavana tarapha gayelA hovAthI temanA ja AgamananI rAha hatI. utsavanI taiyArIo divase divase saMpUrNa thaI rahI hatI. e utsavamAM mAtA tarIke zeThANuM agrabhAga leze, dhanadatta zeThano suMdara putra adhei caDaze, vizALa mastakavALA, AjAnabAhu metAryane joI sahu prazaMsAnAM puSpo pAtharaze. nagaranAM nArIvRMda
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 maharSi metAraja hoMzabhera zeThANIne biradAvaze, zeThanAM prazaMsAgIta gAze ne maMgaLa maMgaLa vartI raheze. e vakhate virUpAnuM sthAna kyAM? zeThANuM kahetAM hatAM ke enuM sthAna agragaNya haze. potAnI sAta sAta putravadhUo sahu prathama enA caraNe namaze, paNa virUpA-e IcchatI nahotI. e te potAnuM svayaMnirmita sthAna zodhI rahI hatI. e sthAnanI zodha akArI hatI. ekAda zerInA khUNe UbhA rahI AghethI AzIrvAda ApavA sivAya enAmAM bIjuM sAmarthya nahotuM. AvI veLAe mAnavIne potAnAnI pIDa upaje e svAbhAvika hatuM. evI pIDathI ja vyAkuLa banI eNe A pagaluM lIdhuM hatuM. jagata metAryane vakhANe, bheTe, came e pahelAM cumavA ne bheTavA eNe metAryane bolAvyo hate. paNa belAvyA pahelAMnI kSaNe khUba ja kaThina ne duHkhadAyaka hatI. emAM ne emAM enuM zarIra ghasAtuM cAlyuM hatuM. | dAMpatyane prAraMbhika vikAsa moTe bhAge vAsanA para hoya che, chatAM sadA ya mAnavIne gAla gulAba lAgatA nathI, ne oSTha paravALA bhAsatA nathI. vAsanA eka dahADe thAke che, ne tyAre dAMpatyane sadA tAju rAkhavA saMtAnanI jarUra UbhI thAya che. e veLA saMtAnanA gAlanI lAlI ane adharenAM paravALAM pati-patnInI carcAnAM ne mehanAM viSaya bane che. virupAnA madabhara dehasauMdaryo mAtaMgane Aja sudhI kaze ja vicAra karavA dIdhuM nahato. thoDuM bhaNelo, chatAM vadhu gaNela mAtaMga virUpAnI mAM para vikharAyelI be eka laTa upara te premagIta gAvA lAgI jato, ane enuM ja kAraNa hatuM ke virUpA mAtaMga upara Adhipatya rAkhatI.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehapAza 205 chatAM mAtaMgane e rUpadivAna TharAvIe to e paNa ekapakSI nyAya thayo gaNAya. mAtaMga maMtrasiddhone rAjA hato. enA lAMbA vALa kaMI virUpAthI ochA rUAbadAra nahotA. kAne kaMDala, hAthe bAjubaMdha paherIne chUTA keze e pharato tyAre sAkSAta kAmadevano avatAra lAgata. alabatta, metanI jAta e veLA halakI hatI, paNa vedamaMtra sivAya e badhuM bhaNatI, adhikAra bhogavatI, emAM prabhu mahAvIra maLyA. meto beDo pAra thaNa vipA ne mAtaMga evAM dharmaka meta hatAM. emanuM dAMpatya akhaMDita hatuM, paNa have vAsanAne thAka lAgyo hate. ghaNIvAra bannenA manamAM thayA karatuM ke ApaNuM A mahelane keI navA thAMbhalAnI jarUra che. ApaNA jIvanamAM rasa pUranAra koI navuM tattva umerAvuM ghaTe. divase vItatA gayA, paNa emAMnuM kaMI na banyuM. mAtaMga kaMIka nirAza rahe jaNAyo. enI nirAzA dUra karavA metAryane badho bheda kahI devA bolAvyo, paNa Akhare strI te strI ! eNe zeThANanA dila para varasanAra vajapAtanI kalpanA karI ane metAryane A rahasya keIne na kahevAnA sogana sAthe vidAya karyo.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaM.' [17] metAryanA keTalAka divaso A pachI Ugra manovyathAmAM vItyA. prema ane zauryathI bharapUra lAgatI A saMsAranI sapATInI nIce paNa eka ajaba strota vahete hoya che, enI ene vicAraNuM thavA lAgI. saMsAranI zerIomAM je prema che, je premathI pitA putra mATe mare che, ne putra pitA mATe bali Ape che, patnI pati mATe satI thAya che, ne pati patnI mATe AvatI citAmAM jale cheH e avazya prema haze, paNa ethI ya uMDANamAM UtarIe to e prema prema nathI lAgato. metAryane lAgyuM ke e svArthanI kaMI mAyAjALa che, mamatAnA udhAmA che. pelo prema to nirbhuja, nirdabha, nirmaLa banI potAnA premapAtrane vadhAve che. ene bhAvInI AzA ke vartamAnanI kaMI zubhecchA hetI nathI. virUpAe evo prema caritArtha karI batAvyo. e premamAM nabaLAI nahatI, kIti lobha ke artha labha nahato. eNe pitAnI vADI ujajaDa banAvIne dhanadatta vyavahArIAnI verAna vADImAM amulakha choDa vAvyo hato. A ochuM zaurya nahotuM. zatrunI lehIpipAsA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 207 mATe zastrothI khUnakhAra jaMga kheDanAra yoddhA karatAM A jaMga sAmAnya nahe. metArya vicAra karato cAlyo ema ema ene virUpA atyaMta mahattvazAlinI lAgavA mAMDI. dhanadatta ane potAnI mAtA enI pAse phikkA lAgavA mAMDyAM, virUpAnA zabdomAM je vahAlapa ne darda hatuM e bIje nahotuM. potAne 'beTA' kahIne saMbodhatAM AMkhonI kIkIo je nRtya karI UThatI, e varNavavuM azakya hatuM. metArya vadhu ne vadhu lAgaNIpradhAna banate cAlyo. ene aMtaramAM lAgI AvyuM ke zA mATe jenA udaranAM mAMsamajAthI A hADacAma baMdhAyAM, enA putra na thaI javuM? A vidvatA, A kuzaLatA A nipuNa vyavahArikapaNuM zA mATe bharelAmAM bharatA mATe vyaya karavuM ? zA mATe metakuLAne buddhi, lakSmI ne kIrtithI ujajavaLa na karavAM? A bAhuonI pracaMDa tAkAtathI ne A kuzAgra buddhithI dareka metanuM ghara samRddhithI bharI na nAkhavuM? kuLasevA, mAtRpitRsevA zuM e nathI mAgatI ? meta banIne jIvatAM metAryane zA zA aMtarAyo naDaze ? ane naDaze te ye mahAsatI vaMdanA jevI rAjakuMvarIne adhama dAsIpadathI te ochAMne ! je eka komaLa strI karI zakI, e kaThera puruSa nahIM karI zake ? virUpA! virUpa ! metArya UbhuM thaI gayo. khaMDamAM cAre tarapha AMTA mAravA lAgyo. tyAM jANe kaI pAra pADIne kahetuM lAgyuM : kumAra! virUpAnI vAta bhUlI gayo? tuM jene mA mAne che, enI ja AjJA visarI gayo ? ghelI virUpAnA e vyartha bakavAdane AjapachI tAre kadI smaravo nahi! tuM zreSThiputra! prakhyAta dhanadattavyavahArIAnuM putraratna! jirNa-zIrNa thayela virUpAnA dilane zAtA pahoMcADavA tAre ATaluM karavuM ja rahyuM ! umila na thatA, kumAra ! e ja urmilatA
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 mahaSi metAraja virUpAnA dehane khAI gaI! enA tanamananA rasakasa cUsI lIdhA. ghaNI ya vaMdhyA strIone saMsAra ujALatI meM nIrakhI che ! virUpAne nasIbamAM evuM kaMIka rAkhate je! zAnta thA ! svastha thA ! rAjagRhInA atithigRhamAM tane varavA hoMze hoMze AvelI pelI sAta suMdarIono vicAra kara ! jarA nIce vAgI rahelA vAdyonA mIThA svara tarapha lakSa Apa! kevA mIThA svara ! kevo madhura samaya ! adazyamAM ApI rahela A Thapako jANe metAryane lAgyo. eNe nIce najara karI. ane vAta sAcI hatI. bhavananA moTA cekamAM vividha jAtanA vAjiMtrAnA sUra bevaDAI rahyA hatA. naTa, nartake ne male AjanA utsavamAM vividha prakAre manaraMjana karavA taiyArI karI rahyA hatA. thaka, rAsaka ne AkhyAtAo vividha prakAranI vANI vaDe prazaMsAbharyA kathAnake uccArI rahyA hatA. haya, vAji ne rathIonI hAramALA khaDI hatI. apUrva evo utsava Aja racAyo hato. grAma, nagara, purapATaNa, Akara, droNamukha ne dUradUranA maMDapamAMthI janakuLa jaLanA srotanI jema cAlyAM AvatAM hatAM. dhanadatta vyavahArIAno vyavahAra dUradUranA deze sAthe cAlatuM hatuM. e dezathI paNa ghaNuM vyavahArIA rAjagRhI AvyA hatA. dhana, lakSmI ne lAgavaga Aje chUTe hAthe vaparAtI hatI. magadhezvara mahArAja zreNike paNa pitAnA rAjabhaMDAre khullA mUkyA hatA. rAjazAhI sAdhanono upayoga chuTathI thaI rahyA hatA. khuda IMdra * grAma-pharatI vADI hoya te. nagara-rAjadhAnI kyAM hoya te. purapATaNa-jaLa ne sthaLanA mA jayAM hoya te. droNamukha-jaLamArga hoya te. maMDapa-aDhI gAu pharatAM gAma na hoya te pradeza.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 209 pite amarAvatI visarI jAya evI zobhA racANa hatI. metArya mATe cAra ghaMTAvALA azvaratha ANavAmAM Avyo hato. rathanA AgaLanA bhAgamAM suMdara zilpavALA be kaLAyela mora citaryA hatA. suvarNarasyAM e morapicchamAM nIlama jaDyAM hatAM, ane enI cAMca sphaTikanI banAvI hatI. maNimuktAjaDyuM chatra havAnI maMdamaMda laharIo sAthe DolI rahyuM hatuM. rathanAM cakro para rUperI ghugharIo hatI. cAra suMdara ao UbhA UbhA madathI jamInane khetarI ane AvuM ja dazya rAjagRhIne pAdara dezadezathI varavA AvelI kanyAonA vAsasthAnanuM hatuM. haya, vAji ne rathInA haNahaNATa tyAM nahatA paNa zAhImahemAnagRhanA AMgaNAmAM sAta suMdara zibikAo catura dAsadAsIone hAthe zaNagArAI rahI hatI. kenI zibikA sarvazreSTha enI jANe-ajANe heDa AdarI hoya ema lAgatuM hatuM. sphaTikanI mUrtio jevI sAta sAta suMdarIe vAre vAre AkAza sAmuM jotI zaNagAra sajI rahI hatI. goraja samaye prasthAna muhUrta hatuM. mugdhAvasthAnI lAlapa badhAnA deha para ramI rahI hatI. kayA aMgane kaI upamA Apaze, enI ja muMjhavaNa thatI hatI. sauMdaryanI sAkAra mUrtio jevI A suMdarIomAMthI kaI pitAnAM saMpUrNa vikasita kamaLa jevAM netramAM kAjaLanI racanA karatI hatI, te koI pitAnA snigdha ne phUlagulAbI kapola sthaLa para kastUrI vagere suMdara dravyonI patralekhA racatI hatI. kadaLIdaLa jevA kemaLa pagamAM ghUgharIovALAM nepUra, kamanIya kaTIpradeza para suvarNa kaTImekhalA ne kAvyanI eka eka paMktimAM hastomAM valaya paherI rahI hatI. vagara zaMgAre sauMdaryano avatAra lAgatI suMdarIo zRMgArasauSThavathI svayaM ratisvarUpa banI beThI hatI. sAmAnya najare jonArane paNa svAbhAvika lAgatuM ke kumAra metAryanAM parama bhAgya khIlyAM che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 maharSi metAraja dhIredhIre suraja pazcimAkAzamAM DhaLato cAlyo. gagananA gokha para mugdhayauvanA saMdhyA potAnI gulAbI lAlI prasarAvatI DekyiAM karavA lAgI. barAbara A veLAe e gulAbI lAlIne jhAMkhI pADatI A sAta suMdarIo zibikAomAM besavA lAgI. sevakee sugaMdhI telathI mahekatI mazAlo peTAvI. zibikAomAM havAnI laheromAM maMdamaMda jhUlI rahelAM hIrAmotI ne sphaTikanAM nAnAM nAnAM suMdara jhummare ekAeka hajAro pratibimba pADI UThyAM ne e zibikAnI besanArIonA caherA para tejanAM apUrva kiraNe veravA lAgyAM. vAjiMtronA nAde prasthAnane vadhAvI lIdhuM. nagarane AMgaNe AMgaNe raMgeLIo pUravAmAM AvI hatI. AsopAlavanA toraNe ne sugaMdhI ItrabharyA dIpakenI dIpamALa racavAmAM AvI hatI. dhanadatta zreSThie pitAnA sAta khoTanA ekanA eka saMtAna mATe dezavidezamAMthI vividha dehazobhA dharAvatI kevI suMdarIo AvyuM che, e jovAnI sahunI atyaMta utsukatA hatI. ciMtA jarjarita dehavALI virUpA paNa Aje atyaMta utsAhamAM hatI. dhanadatta zeThanA tyAMnuM teDuM AvI gayuM hatuM, paNa have eNe mamatA svacchede caDe evA prasaMge TALavAne nirNaya karyo hate. eTale e paNa bajAramAM besIne jovAnI IcchA dharAvatI hatI. goraja samaya thaI cUkyo hate, vAtAvaraNa varavahune prasthAnatI jAherAta karatA vAjiMtranAdathI gAjI rahyuM hatuM. virUpAe jaladI karI hatI, paNa na jANe mAtaMgane AvavAmAM Aje vilaMba thayo hato. e parazALamAM UbhI UbhI mArga tarapha jaI rahI hatI. thoDIvAramAM moTI phalAMga bharato mAtaMga Avato dekhAyo. mAtaMga
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 211 have avasthAmAM pravezatA hatA, paNa ene rUvAba jarA ya ocho nahete tha, bake rUpasuMdara mAtaMga have kaMIka bhavya lAgato hato. joLI chAMTa vALAM enAM guMcaLAvALAM jhulphAM ane rohiNeyanA hAthe kapALamAM thayelA dhAnuM lAMbu trizaLa khUba ja meLa khAtAM hatAM. enI sAme virUpA-- ciMtAnI jalatI citAmAM potAnA dehane rojabaroja zekI rahelI virUpA-kaMIka phikakI, nicetana ne uMmaravAna dekhAtI hatI. mAtaMga A khare paNa enA manamAM kaMI ghoLAtuM hatuM. enI AMkhamAM kaMI AvI bharAyuM hoya ema e vAre ghaDIe UghADa mIMca karatA hatA ne jANe koI nIrasatA ene thakavI rahI hoya tema bagAsAM khAto hato. pitAnI A sthiti virUpA na kaLI jAya e mATe puruSatvasUcaka hAsya lAvI eNe kahyuM: virUpA, have to tuM DesI thaI gaI lAge che!" paNa tane kyAM DosA thavuM game che?" virUpAe niruttara banAvI nAkhe tevo sAme kaTAkSa karyo. daMpationI bhASA ghaNIvAra sAdI najare arthahIna ne sAmAnya lAge che, paNa emAM UMDe UMDe ghaNe artha bharelo hoya che. virUpAne kaTAkSa mAtaMga samajI gaye. eNe dhIrethI kahyuM: " virUpA, tuM DezI thA eTale mAre DosA banavuM ja rahyuM ne! paNa..... belate bolate mAtaMga thaMbhI gayo. paNa zuM? kema thobhI gayo ?" bhI eTalA mATe ja gayo ke ApaNe paNa A metArya je eka putra heta ne ! to A ja lagnotsava racata. are, putra nahi ne ekAda putrI paNa heta ne te ya metArya jevo vara zodhI lAvata! " tArI dIkarI ne metArya jevo vara !" virUpAe mAtaMganA
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 maharSi metAraja mananI sthiti parakhI lIdhI. eNe jarA kaTAkSa karyo. virUpa, gAMDo nathI thayuM. bAkI, have vAta game teTalI karuM tethI zuM? vidyA ne rUpa be hoya to Aje kuLa te khAMDa khAya che khAMDa, paNa have evI vAte ApaNane baMdha karavI zobhe." zA mATe?" pelA vedapAThI kahetA hatA ke aputrIyA mANasane naraka maLe che. eNe jIvatAM prAyazcita karavuM paDe !" " tyAre to brahmacArIonI durgati ja emane?" "nA, nA, A to paraNelAnI vAta che." paraNelAmAM ApaNA parama prabhu ! bela che kaMI javAba?" mAtaMga ekadama UMDI vimAsaNamAM paDI gayo. e thoDIvAre bolyAH "virUpA, huM gAMDo thayo chuM, e vAta jAte ja kabUla karI lauM chuM. ahA, huM ahaMkAra rAkhato hato ke parama prabhunA siddhAnta barAbara lakSamAM rAkhuM chuM, paNa e mAruM abhimAna Aje metAryane joI gaLI gayuM. paNa eka vAta cokhkhI kahI dauM, virUpA! game tema paNa putranI vAta sAMbhaLI mane kaMI kaMI thaI jAya che. jIvate ke marelo eka putra heta ne, te ya.......ane mAtaMga vicAramagna banI parasALamAM ja nAnI evI mATInI pALInA Teke besI gayo. zAnta ane svastha banI beThelI virUpAne patipreme punaH asvastha banAvavA mAMDI. eNe vicAra karavA mAMDyo ke mAtaMgane have bIjI mAyA te nathI, tyAre bhale e paNa rahasya jANuM le! ane patipremamAM bhAna bhUlelI virUpA visarI gaI ke je vAta para e bhUtakALane paDado pADavA IcchatI hatI, e ja vAta pitAne hAthe
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 213 sajIva banatI jAya che. e dhIrethI mAtaMganI najIka sarI ane ene lAMbA keza upara hAtha pheravatI atyaMta vahAlathI bolI: mAtaMga, tAre putra che. jIvata che. basa, have dilanI becenI TALI de !" "virUpA, chokarAMne phosalAvavA beThI che?" "phesalAvatI nathI, tAre putra che, ane te paNa A ja, jene tuM jamAI banAvavA cAhe che." virUpA, saMsAramAM dravya udhAra lAvI zakAya che, putra nahi! kadAca metAryane ApaNo putra banAvIe paNa dhanadatta pAse udhAra ApI zake eTalI putrasaMpatti ja kyAM che? mane ghelo na banAva !" huM ghelo nathI banAvatI, mArA nAtha ! eka akSamya aparAdhane ekarAra karavA beThI chuM. mAtaMga, e mAro aparAdha sAMbhaLI tArI zadhabudha ThaMDI thaI jaze, tAruM lohI paLavAra UkaLI jaze. bola, mane mApha karIza !" virUpAnA meTAM svaccha sphaTika zAM nayanemAM AMsu UbharAyAM hatAM. "virUpA, tane mApha?" virUpAnA paDI gayelA caherAne joI vyagra banI gayela mAtaMge ekadama ene pAse kheMcI. "virUpA, tAro aparAdha ? virUpA ane vaLI aparAdha ! mArI virUpA kaI saMsAramAM zadhI jaDe ema che? kaI dahADe nahi ne Aje AvI mane mUMjhavanArI vAta kema?" "meM tAro bhayaMkara aparAdha karyo che ?" "mAre mana e priya banaze." te sAMbhaLI le! metArya tAruM saMtAna che!"
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 mahaSi metAraja "cittabhrama to nathI thayuM ne! mANasa nabaLuM thAya tyAre AvA ja cALA sUjhe che. gAMDI, lake sAMbhaLaze to hAMsI karaze." "karavA de, paNa tane spaSTa kahuM chuM ke metArya tAruM saMtAna che. ApaNuM snehajIvananI e pahelI ne chellI yAda che." "metArya ApaNuM saMtAna ! asaMbhava jevI bInA !" "Ama Ava, mAtaMga ! tane Akho ya itihAsa saMbhaLAvuM, pachI tAre je zikSA karavI hoya te karaje !" UMcI parazALanI ADamAM be jaNAM aDoaDa besI gayAM. virUpAe dhIredhIre badhI vAta kahevI zarU karI. vAta vadhatI cAlIH mAtaMgane Azcaryane AghAta lAgI rahyA hatA, chatAM e svastha beThe hato. badhI ghaTanA varNavIne Akhare parisamApti karatAM virUpAe kahyuM : mAtaMga, A saMsAra parasparanA samarpaNa, tyAgabhAva ne audAryathI nabhe che. ApaNe saMsAramAM bIjI zI bhalAI karI zakavAnA hatA ?' mAtaMga stabdha hatA, AkAzathI vajapAta thAya ne mAnavI Ubhe. ne Ubhe thIjI jAya tema. mAtaMga, tuM tane game te zikSA karI zake che. tArAthI Aja sudhI gupta rAkhavA mathatI ghaTanAne hajAra maNane boja meM te. haLavo karyo." zikSA!" mAtaMga hajI svasthanati "virUpAne-vIrUne zikSA ?" mAtaMga moTA DoLA cAre tarapha ghumAvavA lAgyo. virUpAnA aMtaramAM bhayanI AchI kaMpArI vahI gaI.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 25. "zikSA ! barAbara zikSA karIza ! Ama Ave vipA !" dUra sarelI virUpA saheja najIka gaI. "A tArI zikSA !" ne meTe avAje bolatA mAtaMge virUpAne chAtI sAthe dAbI dIdhI. AkAzanA paTa parathI saMdhyA vidAya laI gaI hatI, ne nizAtArake AchuM ajavALuM verI rahyA hatA. daMpatinA A premamaya jIvanamAM vikSepa nAkhe evI vasati atyAre kumAra metAryane lagnotsava . jovA gaI hatI. beeka kSaNa virUpAne bhUja pAzamAM jakaDI rahelA mAtaMga, chUTavA mathatI virUpAnA svAbhAvika zramathI lAla thayelA snigdha gAla para mukha dAbI dIdhuM. o ghelA! jarA sAMbhaLato! vArjiAnA svara bevaDAyA. are, khUba moDuM thayuM. kanyA ne varanI zibikA nagaranA madhyabhAgamAM bheTI gaI. have te A samUha magadhezvaranA rAjamahAlaya tarapha vaLyo haze, cAla, cAla ! " mAtaMge virUpAne mukta karI. virUpA hAMphI rahI hatI, haNe vAdyone sUra vadhato jato hato. baMne jaNa ekadama taiyAra thaI te tarapha cAlI nIkaLyAM. varaghoDe madhyacokamAMthI rAjamahAlaya tarapha ja dhapati hato ! jIvanamAM javalle ja jovAnuM sadabhAgya sAMpaDe evo A prasaMga hatA. Akho ya mArga phUla, akSata ne kuMkuma chAMTaNAthI chavAyela hato. cAlavAno mArga mahAmahenate maLI zake tema hato. virUpA ne mAtaMga mArga karatAM karatAM AgaLa vadhyAM.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 maharSi metAraja rathamAM beThelo metArya amarApurInA Idri jevo zobhato hato. pAchaLa sAta zibikAonI suMdarIo IdrANunA rUpayauvanane paNa jhAMkhI pADatI hatI. rAjamahAlaya pAse metAryane ratha AvIne the. tarata ja chaDIdAre khamA svarano meTo uccAra karyo. magadharAja sAmethI metAryanuM svAgata karavA cAlyA AvatA hatA. utsavadhelI prajA potAnA mahAna rAjavIne AvatA nihALI ghelI thaI gaI. jorajorathI khamA khamA dhvani thavA lAgyo. magadharAjanI pAchaLa mahAmaMtrI abhaya hatA. emanI pAchaLa magadhanA saMnidhAtA, samAhartAne durgapAla hatA. bAjumAM mahArANIo paNa A nagarasuMdara metAryane vadhAvavA AvI hatI. magadharAjane AvatA nihALI metArya maMdagatie rathamAMthI nIce Utaryo ne caraNasparza karavA nIce namyo. magadharAje nIce namelA metAryanI pITha para hAtha pheravyo ne AzIrvAda ApyA, mahAmaMtrI ane bIjA varge zubhecchA darzAvI. rANa ceaNunI AgevAnI nIce badhA aMtaHpure sAte kanyAone nirakhIne dhanya dhanyanA zabdo uccAryo ne phUlaakSatathI vadhAvatAM akhaMDa saubhAgya icchayuM. vAjiMtronA maMdamaMda paNa mIThA svaro havAmAM vahetA mUkyA hatA. metAryane punaH rathamAM besADatAM magadharAje dhanadatta zreSTine kahyuM: "STi dhanadatta ! AvA putra te bhAgyazALIne sAMpaDe che. kharekhara tame dhanya che !" A prajAe magadharAjanA A zabda para harSanA pikAra karI pitAnI paNa saMmati jAhera karI..
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 217 "dhanya dhanya nagarazreSTi dhanadatta!" cAre tarapha eka jAtane dhvani patharAI rahyo. paNa acAnaka vAjiMtronA svarane dAbI dete eka avAja saMbhaLAya. badhA AzcaryamAM e tarapha joI rahyA. medanIne eka cheDe Ubhele kaI paDachaMda puruSa kaI bUma pADatA AgaLa dhasavA IcchatA hatA. keI strI ene rokI rahI hatI, paNa te nAjuka strIthI kyAM sudhI kyo rokAya? e puruSa moTethI bUmo pADate medanImAMthI AgaLa dho. kaMIka tophAnanI AzaMkAthI rakSakoe pitAnAM zastra saMbhALyAM. dhanadatta zreSTi metAryanI AgaLa AvIne UbhA rahyA. pelA puruSo svara have spaSTa saMbhaLAto hato. mahArAja, e putra dhanadattane nahi, paNa mAre che." are, A koNa bele che ! jenI upasthitimAM pRthvInA camarabaMdhIo paNa UMce avAja karI zaktA nathI, evA magadharAja ne mahAmaMtrInI samakSa ja AvuM duvaMtana calAvanAra e be mAthAno mAnavI keNa che ! are, e te mAtaMga! rAja-udyAnane rakhevALa! maMtrone rAjA ! mAnavamedanImAMthI jAtajAtanA avAje AvavA lAgyA. mahArAja, metArya mAre putra che!" mAtaMga, tAruM pada saMbhALa ! prasaMga vicAra ! senAnI charI game teTalI suMdara hoya paNa kamara para ghalAya, peTamAM na naMkhAya." dhanadatta zreSTinA krodhane pAra nahoto. pada saMbhAravA ja Avyo chuM. metArya zreSTisaMtAna nahi
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 maharSi metAraja paNa metasaMtAna che. ema kahevA Avyo chuM." A zabda AkhI medanI para vajapAta jevA hatA. dhanadatta zeTha ne temanA kuTuMmbio mATe viSapAna karavA yogya hatA. zAbAza re jJAtaputranA ziSya ! emanA upadezane caritArtha karavAne ThIka raste hAtha karyo !" medanImAMthI avAja Avyo. "alyA, ame te kahetA'tA ke nIcane mAthe caDAvyAM khoTAM ! " bIjo avAja Avyo. DhALa joIne DhaLanArAM pANInA svabhAvavALI mAnavamedanI kSaNavAramAM dhanadatta, metArya ane mAtaMgane choDI jJAtaputra para TIkAnAM bANa varasAvavA lAgI. khabaradAra, je keIe jJAtaputranuM vacce nAma lIdhuM te ! sAMsArika khaTapaTomAM-ApaNAM karmAkarmanI bAbatamAM mahApuruSane saMvavAnI rIta khoTI che." magadharAjano kaMI reSasUcaka avAja saMbhaLAyo. nagaraleka ekadama zAnta thaI gayuM. mahAmaMtrI AgaLa AvyA ne mAtaMga hAtha pakaDI bolyAH "mAtaMga, zuM kahe che?" mahArAja, avinayanI kSamA ! metArya mAruM saMtAna che." dhanadattane pitto UkaLI gayo, paNa magadharAjanI hAjarImAM eNe zAnti jALavatAM kahyuM. "mahArAja, mArI badanAma karavAnuM A kAvataruM lAge che, huM nyAya mAguM chuM." nyAya maLaze, paNa atyAre kAma patAvo." mahArAjAe AjJA karI.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMgamAM bhaMga 219 "nA mahArAja, nyAya pahelAM ne pachI bIjuM. mAro-garIba sevakano dAvo che, ke metArya mAruM saMtAna che." mAtaMge vacce kahyuM: ane e dAvo beTe karaze te tenI zikSA jANe che ?" mahAmaMtrIne avAja gUMjyo. magadhanA sAcA InsApha para mAtaMgane zraddhA che. enI yogya zikSA mATe taiyAra ja chuM." mAtaMga atyaMta AvezamAM hatA. magadhanA siMhAsana pAse nyAya meLavavAne garIbane haka mAryo na jAya, je je! maMtrIrAja !" metAryo vacce dhIrethI kahyuM: dhanadatta zreSTi krodhamAM ne krodhamAM kaMI belI zakatA nahatA. metArya svastha citte beThA hatA. emane kaI harSa ke zeka jANe sparyo nahoto. AkhuM nagaraloka UMcuM UMcuM thaI ne nIrakhI rahyuM hatuM ke magadharAja bhayaMkaramAM bhayaMkara zikSAnI AjJA Apaze. hamaNAM mahAmaMtrI abhaya mAtaMgane garadana mAraze. paNa magadhane nAtha ema nyAyane kacaDI saMbaMdha sAMdhavAnuM zIkhyo nahote. AvA ja prasaMge e soLe kaLAe khIlI nIkaLata. e veLA prajA jotI ke nyAyapura:sarane kaI paNa dAvo jItavAmAM rAya ke raMka, amIra ke garIbane bheda ADA na Avata. Akho ya varaghoDo niHzabda Ubho hate. ATalI jabara mAnavamedanInA zvAsozvAsane ya jANe paDagho paDato hoya ema lAgatuM hatuM. mAtaMgane aDaga nirNaya sAMbhaLI badhA manamAM kaMI ne kaMI kutUhala ka9pI rahyA. pAlakhImAM beThelI navoDhAonAM phUlagulAbI mAM pitAnA bhAvI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 maharSi metAraja wwwwww patinuM AvuM apamAna thatuM joI lAla hIMgaLAkiyAM jevAM banI gayAM hatAM. emanA nAnA nAnA adharomAMthI krodhano marmara vani nIkaLatA hatuM, ane kAmadevanI kAmaThI jevI bhrakuTi vAre vAre kheMcAtI ne saMkocAtI hatI. adala InsAphI magadharAje keTalAya pheMsalA cukavyA hatA. kaI vAra moTI guMcavaNa paDatAM mahAmaMtrI abhayanI buddhie sAcA nyAya mATe mahenata karavAmAM kaMI kamInA rAkhI nahotI, paNa Aja to mahArAja ane maMtrI banne vimAsaNamAM paDI gayA. dhanadatta zeTha te A badhI vastune kaI SaDayaMtra ane krura mazkarI sama lakhatA hatA. emane mATe to pratyeka kSaNa eka juga juga jevaDI hatI. gaLA sudhI krodha AvIne Ubho hate. zuM karI nAkhuM; evo paDagho paDI rahyo hato, paNa sattA pAse zANapaNa jALavavAmAM ja majA hatI. dazeka kSaNa kiMkartavyamUDha jevI pasAra thaI gaI. Akhare mahAmaMtrIe jAhera karyuM - "magadhanA siMhAsana pAse nyAya mAgavAne sahune sarakhe haka che. varaghoDe thoDIvAra thobhaze. putra kene, enI sAcI jANa mAtA sivAya bIjAne keIne na heya. belavo mAtaMganI patnIne ane metAryanAM mAtAjIne !"
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para [18] AjJAnI ja vAra hatI. rAjasevakone baMnene zodhI kADhatAM vilaMba na thA. medanIne eka khUNe virUpA Dhagalo thaIne paDI hatI. mAtaMge enI AkhI bAjI UMdhI vALI hatI. virUpAnA nehabharyA sahacAra pAse ThaMDA paDelA mAtaMganuM dila dhanadattane magadhanAthano satkAra pAmato joI pharIthI prajvalI UThayuM. patnInI zikhAmaNane bhAvinA aniSThane khyAla e visarI gayo. virUpA, ApaNA putrane ApaNo zA mATe jAhera na karavo ! magadhamAM sAcAne kaNa AMca pahoMcADI zake tema che." mAtaMga babaDavo ne AgaLa vadhyo, paNa virUpAe ene pakaDI lIdho. paNa ene Aveza vadhato cAlyo. e bhAna bhUlyA. virUpAne tarachoDI mAtaMga AgaLa vadhI gayo. virUpA bhAvi anarthanI kalpanAe vyAkuLa banI gaI. jarjarita baneluM enuM haiyuM hiMmata hArI gayuM, e zadhabudha gumAvI rastA para paDI. rAjasevake ene dAsIo pAse upaDAvI mahAmaMtrI pAse laI AvyA, rAjakAranI pAsenA khaMDamAM ene suvADavAmAM AvI.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 mahaSi metAraja zeThANuM te varaghoDAmAM ja hatAM. rANI cellAe temane khaMDamAM bolAvI lIdhAM. virUpAne mUcchita dazAmAM paDelI joI zeThANa ekadama tenI pAse dhasI gayAM. "virUpA, mArI sakhI!" virUpA bezuddhimAM lavAra karI rahI hatI. "mahArAja, mane badanAma na karazo. mAre putra ja hatuM nahi. huM putrane na vecuM. putrane paiso mAre bALahatyA barAbara che. mahArAja, meta chIe, paNa prabhu vIranA upadezane dilamAM dhAraNa karanAra chIe." arere ! mAtaMganuM AvI banyuM ! nA, nA. paNa zeThANI vaLI judI ja vAta karatAM hatAM; "mahArAja, metArya mAruM saMtAna nathI. virUpAnuM che. mAre khAlI peLe bharavA e huM lAvI. mahArAja, jarA dhyAnapUrvaka metAyanuM A zarIra juone! enuM suDola nAka zuM virUpAnA aNiyALA nAkane baMdha besatuM nathI. ane enA A bhogaLa jevA bAhu mAtaMganA bahu sAthe te sarakhAvo ?" metAryanAM mAtAjI e mArAM mAtAjI gaNAya, mATe jarA bhAnamAM AvIne bolo !" mahAmaMtrIe AzvAsana ApyuM. bhAnamAM to Aje AvI chuM. meTAM kuLane nAme jagatane kacaDI rahelA loka meTAInA paDadA pAchaLa keTaluM chUpAve che ? maMtrI, mane putra na Ave to mArA upara zakya Ave evI sthiti hatI. A zakyanuM sAla TALavA A putrano sodo karyo. " mahAmaMtrI ane have koI vAtanI zaMkA na rahI. emaNe IMtejArImAM stabdha banIne beThelI mAnavamedanI samakSa jAhera karyuM: "prajAjane,
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para 223 vilaMba ghaNe thaye che. vAta TUMkI che. prabhuvIranA upadezane sAMbhaLanArAne have kuLa-jAtimAM mahattA nahi lAge. je puNya kare te puNyaviAna, paNa pheMsalA tarIke mAre niveDo ANavo joIe ke mArA parama mitra ane aneka guNothI alaMkRta metArya vaNikaputra nathI, paNa metanA saMtAna che. zeThANIne putra na jIvatA hovAthI virUpAe zeThANIne metArya vecelA !" "vecelA ? dhikkAra hajo e janetAne ! Akhare game teTalA mAthe caDhAvo to ya meta te meta ! '" ardhapacyuM tattvajJAna adrazya thaI gayuM ne lekenI jIbha jAti-kuLanA guNa-avaguNanI carcA karavA lAgI gaI paNa eTalAmAM aMdarathI khabara AvyA, "mahArAja, meta patnI virUpA bebhAna banI che. e lAvI rahI che, ke meM vecelA nathI, mArI Ijjatane badanAma na kare. e mAro putra ja nathI." "kema vecelA nathI ? zeThANI pite kahe che ke meM se karyo hato?mahAmaMtrI pitAnA abhiprAyane majabuta paNe vaLagI rahI dalIla karavA lAgyA. tyAM to badhI lAja-marajAda cheDI zeThANI bahAra dhasI AvyAM. paraMtu e kAMI bole te pahelAM bebhAna banI gayAM. AkhI medanImAM zanakAra chavAI gayo. bAjumAM beThela alaMkAra ne vastrothI suzobhita metArya dhIrethI UbhA thayA. hAtha joDIne magadharAjane vinaMtI karI ke mane thoDuM nivedana karavAnI AjJA Ape ! magadharAje IzArAthI AjJA ApI. metAryo mAthuM TaTTAra karI prajA samakSa joI bolavA mAMDyuM prajAjane, mahAmaMtrI jevA mahAmaMtrI Aje vigata zodhavAmAM bhUlyA che. Ajane Akho prasaMga jagatanI be mahAna janetAonA hadaya audAryane che. jAti, kuLa,
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 mahaSi metarAja ucca, nIca A badhAM baMdhane kevAM juThAM che, e Ajane prasaMga batAvI Ape che. janetAonAM je hadayo Aje jovA maLyAM, e banne hadayanA putra thavAmAM mAruM saubhAgya che, paNa janmane ATaluM mahattva zA mATe !" metArya thoDIvAra thobhyA. AkhI sabhA svAsa baMdha karIne beThI hoya tevI zAnta hatI. metAryo AgaLa calAvyuM. "prajAjane, huM jANuM chuM, ke tamane AvI vAtamAM rasa nahi Ave. mAre te tamane mAruM vRttAMta jaNAvavuM ghaTe. ane e pUratuM huM jaNAvuM chuM ke huM metane putra chuM. mArI janetA virUpA ane mAro janaka maMtrasiddhone rAjA mAtaMga. mArI janetA ane dhanadatta zeThanAM patnIne sakhIpaNAM hatAM. dhanadatta zeThane A patnIthI koI saMtAna jIvatAM nahotAM; ane have saMtAna-ane te paNa putra na janme ke na jIve te bIjA lagna karavAnI taiyArI hatI. " metArya kSaNavAra the, ne punaH kaMIka garva mizrita svare bolavA mAMDayuM jagatamAM jenI joDa na maLe evI A sahiyaree eka dahADe vAtavAtamAM A bInA carcA. mArI janetAe paNa ApyuM ke pitAne putra thaze to te tene Apaze. A seda nahota, vecANa nahotuM; AtmasamarpaNa hatuM !" AtmasamarpaNa?" medanImAMthI paDagho paDyo. hA, AtmasamarpaNa! mArI janetAnA dAMpatyane paNa varSo vItyAM hatAM, saMtAnanI lAlasA ene haiye paNa hatI, chatAM sahiyaranA sukhaduHkhamAM e sukhaduHkha mAnatI hatI. eka rAte e samarpaNa thayuM. putra Apyo ne putrI ene ghera gaI. mAtAne regIjha peTanI putrI vadhu vakhata na AvI. nIrogI kAyAnuM saMtAna te huM. paNa mArI te
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para 22 bane janetAo! banne mArA pitAe. mAre mana keI kuLa halakuM ke hINuM nathI, chatAM pahelo huM meta ! virUpA mArI janetA! huM metArya nahi paNa metAraja !" AkhI medanI hajI ya maMtravata stabdha hatI. keTalAyanI AMkhomAM jhaLajhaLIyAM AvI gayAM hatAM. magadharAje gaLagaLe avAje hukama karyo virUpAne ahIM teDAvo !" rAjasevaka aMdara jaI thoDIvAramAM pAcho Avyo, eNe kahyuM: mahArAja, virUpA have A saMsAramAM nathI. enuM ciMtA ne mamatAthI jarjarita haiyuM pitAnI sahiyara ane putranI A nAlezI na sahI zakayuM; eTale bhAMgI paDyuM. rAjavaidyono A abhiprAya che." "mAtaMgane belAvo !" mAtaMganI zodhakhoLa cAlI, paNa e na jANe kayA UMDA vicAranI gartAmAM sarI paDayo hato, ene potAnA lAgaNIveDAnA gaMbhIra pariNAmanuM jokhama mAlUma paDI rahyuM hatuM. metArya kyAM?" metAryuM paNa tyAM nahote. magadharAja aMdara aMtaHpuramAM javA pITha pheravatA hatA ke kaI rUperI ghaMTaDI jevo avAja saMbhaLAyo. mahArAja, ame metaputrane nahi paraNIe." ane evA anukrame sAta avAja AvyA. pUrNacaMdranA jevA mukhavALI sAte ramaNIonA suMdara kapalapradeza upara svAtinA biMdu jevAM babe cAra cAra AMsue dIpakanA prakAzamAM motI jevAM jhaLahaLI rahyAM hatAM.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 maharSi metAraja aMdarathI utAvaLa avAja Avyo. "virUpA marI gaI!" "bicArI dukhiyArI ! chUTI !" dAsIo ekabIjAne kahevA lAgI. "koNa maryuM ? virUpA?" metArya aMdaranA khaMDamAM ja bolyo. "virUpa na mare! mane kahyA sivAya e na mare !" mAtaMga mUDhanI jema bolate late metAryanI pAchaLa cAlyo. "zuM virUpA marI gaI ?" mahAmahenate bhAnamAM AvelAM zeThANuM ATaluM belI punaH bebhAna banI gayAM. A vakhate emane deha vizeSa ThaMDo paDato cAlyo hate. hAya, hAya ! na jANe Aje kevo divasa Uge che. mAruM te sarvasva javA beThuM che." dhanadatta zeThe kapALa kUTayuM. rAjavaida tyAM upasthita ja hatA. upacAro cAlu karyA, paNa dardI kaMI anokhuM hatuM. ThaMDu paDatuM jatuM zarIra ane mAtrAonA anupAna pachI paNa uSmA pakaDI zakatuM nahotuM. aMdaranA khaMDamAM virUpA eka sAdA bichAnA para sadAne mATe sukhanI nidrAmAM sUI gaI hatI. enA mukha para vyathA ke vikRtinA badale saumyatA chavAI rahI hatI. mahA dhamAM piDhI hoya ema e sUtI hatI. "vI' vaja chAtIne mAtaMga DhIluM paDI gayo. eNe eka karaNa cIsa pADI, paNa e na AgaLa vadhI zakyo ke na Ubho rahI zakyo. kaMI vicAramAM caDI gayo. enA hoTha vagara avAje phaphaDavA lAgyA. enI sUkI AMkhanA DoLA cAre tarapha ghUmavA lAgyA. e
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para 227 na bolyo, na raDyo ke na chAtI phUTI ! jIvana sarvasva sakhI virUpA sadAne mATe chUTatI hatI, chatAM deDIne ene bheTI paNa na zakyo ! ' are, e te pAcho vaLyo. kaMI baDabaDate, hAthanA vicitra prakAranA cenacALA karato bahAra nIkaLyo. gAmanI AMkhe caDelA A premI yugalane Avo karuNAMta TIkAkhora loke paNa joI na zakyA. bahAvarA jevo mAtaMga sIdhe pitAne ghera pahoMcyo. mahAmaMtrIe mAtaMgane rokavA IcchayuM, paNa tema na thaI zakayuM. metAryanI AMkhamAMthI AMsunI dhArA vahI rahI hatI. khuda magadharAja ne rANuM calaNuM raDI rahyAM hatAM. e AMsu amulakha hatAM, khuda devone paNa durlabha hatAM. durlabha e mATe hatAM ke e AMsu vedavArAthI kamanasIbe lekhAyelI, sadA dUra rakhAtI eka metarANI pAmatI hatI. sarvAno eka suMdara bodhapATha jANe A abhaNa, tuccha ajJAna nArI magadhanI mahAprajAne prabodhI rahI hatI. aMtaravavatuM A dazya avarNanIya hatuM. Akhare saMsAranI asAratAne jANanAra mahAmaMtrIe sahune dhIraja ApatAM kahyuM: virUpA te jIvI gaI. AvuM mRtyu te hajAra hajAra jIvana karatAM mUlyavAna che. eka manuSya ne bIje manuSyaH manuSya rIte be vacce koI jAtane bhedabhAva pADI zakAtA nathI. mANasa Akhare mANasa che, ne Akhare eka ja rUpa pAme che. virUpAe A mAnava mAtrane aikyano amUlo pATha Apyo che. metArya, vairya dhAraNa kare ! cAle, tamArI mAtA bebhAna paDyAM che. haNe zibikAomAM nAnAM mRgabALa jevI sAta sAta suMdarIo na jANe kevI mUMjhAI rahI haze." paNa metArya tyAMthI na kha. mahAmaMtrI ekalA zibikAonI pAse AvyA.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 mahaSi metAraja jhagamagatI mazAlano prakAza hArabaMdha UbhelI pAlakhIo upara saMtAkukaDI ramatA hatA. havAnI lahera sAthe nAcatI e tene prakAza pAlakhImAM besanArIonA gaura kalapradeza para jANe AchI gulAbI IrAnI zetaraMjI bichAvI rahyo hato. "putrIo, nizciMta rahejo! sahu sArAM vAnAM thaze." mahAmaMtrIe sAntavana ApyuM ne teo aMtaHpuramAM pAchA AvyA. aMtaHpuranuM dasya marmabhedaka hatuM. virUpA mRtyu pAmelI paDI hatI. bahArathI zeThANane paNa ahIM bebhAna avasthAmAM ANavAmAM AvyAM hatAM. dhIrajanA sAgara metArya dhrusake dhrusake raDI rahyA hatA. mahAmaMtrI jevA nirmohI ne sArAsAranA jANakAranI AMkhenA be khUNuM paNa bhInA thayA. emaNe metAryane UbhA karyA ne A ghelachA choDI devA samajAvatAM kahyuM metArya, virUpAnuM AtmasamarpaNa ajoDa che. jagatanI mahAna nArIomAM e AdarzarUpa che. prabhuno upadeza eNe pacAvyo hata; paNa have enI antima IcchAne mAna Apo! cAle pharIthI vAjAM vagaDAvo ! metArya, ghoDe caDI jAo! AjanuM lagnamuhUrta aphaLa na thavuM ghaTe. gheDe caDelo vararAjA pAcho na phare. saptapadI pUrI thaI javA de, bhale Aje Akho varadhoDe mahArAjAne mahemAna banate. A kriyA bAda virUpAnI antima kriyA patAvI levAze." mahAmaMtrIjI, mitradharmamAM nyAyadharma cUkazo mA ! mane varavA AvelI kanyAo ane temanAM mAbApoe nagarazeThanA putrane pasaMda karyo hato, metakulotpanna metArajane nahi! virUpAno siddhAnta hate. ke ekabIjAnA tyAga ne balidAna upara A saMsAra cAle che. mAre paNa e siddhAntane jIva sATe jALavo ghaTe." "belAvo e kanyAone! ahIM ja temane pUchI laIe."
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para 229 dAsIo kanyAone lAvavA ravAnA thaI ane thoDI vAramAM e rUpano rAzi tyAM AvIne khaDo thaI gayo. sAcA sauMdaryanI majA e che ke e game tevA bhAvamAM anokhI suMdaratA janmAve che. eke eka kanyAnA gAla upara zarama ane lajajAnI lAla cImakIo UThI AvI hatI. "putrIo, zaramAze mA ! tame metAryane metakulamAM janmele jANyA pachI paNa paraNavA taiyAra che?" kaI saptamukhI yaMtra eka sAthe gUMjI UThayuM. "nA !" tamArI IcchA mujaba ja thaze, gabharAzo nahi, paNa putrIo ! tame te prabhu mahAvIranI anuyAyI che. kuLane gotra hajI ya priya che?" kanyAo paganI pAnIo para mUkelI meMdI sAme joI rahI. e gulAbI pAnIo kamaLapuSpane paNa zaramAvatI hatI. teo stabdha hatI. emanA hRdayamAM ajaba mane maMthana cAlI rahyuM hatuM. sAme ja kadAvara, pracaMDa, sazakta, jotAM ja mana mohI jAya tevA pauruSabharyo metArya khaDo hato, zuM karavuM ne zuM na karavuM ? kanyAo taddana muMjhAI gaI. varNa ne gotranA hAu sivAya emane metAryane paraNavAmAM kaI vAMdho nahoto. hajI vakhata che. emane vicAra karI levA de ! cAle, prathama virUpAnI antima kriyA ujavIe." mahAmaMtrIe raste kAlyo. emaNe vicAryuM ke game tevI bhAre bInAne samaya haLavI banAve che, Ajano saMkeca kadAca kAle na paNa rahe ! bahu sAruM !" magadharAjane kaI vAtamAM vAMdho nahato.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 maharSi metAraja ~ ~ ~ sAte rUpavatI kanyAone aMtapuramAM rahevAnuM sthAna kADhI ApyuM. vivAhotsavanA rUpamAM Avela AkhuM nagara have dhIre dhIre DAghunA rUpamAM palaTAI gayuM. rAta vItavAnI rAha jotA sahu jyAM hatA tyAM goThavAI gayA. AkhI rAta kaIne nidrA na AvI. dhanadatta zeThanAM patnInA upacAra cAlu hatA, paNa pitAnI priya sakhI cAlI gayAnA saMtApamAM e kaMI kArI karatA nahotA. beeka vAra kaMIka cetana AvyuM, paNa e to bujhAtA dIpakanA bhaDakA jevuM hatuM. dUra dUra AkAzamAM rAtrIno zyAma aMcaLo bhedIne uSAe meM bahAra kADhayuM. virUpAnI uttarakriyAo cAlu thaI, tyAM samAcAra AvyA ke zeThANI avasAna pAmyAM che. be sakhIo sAthe cAlI. jIvanamAM eka thaIne rahenArIoe mRtyumAM ya sAtha na cheDyo. UnA pANInA jharAone kAMThe, "mahAtapatIra' tIrthanI pAse baMnenI citA paDakAvaje! dezadezanA yAtrALuo Ave tyAre magadhanI A be mahimAvaMtI nArIone paNa yAda kare." magadharAje AjJA karI. rAta vItatAM, mahAmaMtrInI AgevAnI nIce smazAnayAtrA nIkaLI. jIvanabhara nagarane eka cheDe badhAthI dUra vasI rahela rUpavatI ne guNavatI virUpAne zobhAvanArI e yAtrA hatI. enuM jIvana ane ghaTanAo sAMbhaLI sAMbhaLIne lokonI AMkhomAM AMsu UbharAI AvatAM. kuLa ane getranI nirarthakatA have temane sAkAra thatI hatI. paNa pele laherI mAtaMga kyAM ? virUpAnI ekAdI vALanI laTa upara jAna denAro mAtaMga Aje kyAM haze? ene to nyAya joI te hatuM te !
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ premanI vedI para 231 gaMgAne eka nAno pravAha mahApravAhathI chUTo paDI nAnI girikaMdarAomAM vaLato hateA pravAha nAnI nAnI TekarIo vIMTIne vaheto hato, ne e TekarI paranAM nAnAM AMbAvADiyAmAM UnA pANInA jharA khaLakhaLa nAda karatA rahetA hatA. A girikaMdarAonA mukhabhAga para ja "mahAtapopatIra' AveluM hatuM. ahIM gepaloka dhaNa cAravA AvatA. yAtrIo darzanArthe AvatA. rogIo regazamana mATe AvatA. A suMdara sthaLanI eka nAnI TekarI para ke jyAMthI A tIrtha thoDe dUra hatuM. be caMdanakASTanI citAo racavAmAM AvI. smazAnayAtrAmAM sAthe Avela nagaraleke sugaMdhI vasANuM ne caMdanakAI paNa pitAnI sAthe lAvyA hatA. sahue maranArAone e rIte aMjali ApI. metAryo baMne mAtAone mAthuM namAvatAM agnisaMskAra karyo. citA bhabhUkI UThI. ghatanA kuMbha reDAvA lAgyA. mRtyu zAntine jANe chello yajJa maMDAyo. e yajJamAM premanI vedI para balI thanArI magadhanI be mahAnArIo hatI. Akhare citAe potAnuM kAma pUruM karyuM. virUpA? jANe digaMta paDaghA phATatuM hatuM. vRkSo DALIo namAvIne AkraMda karatAM hatAM. kAgAnIMdaramAM lokone sadA saMbhaLAte pelo mIThe sUra yAda AvatA hatA. e sUramAM kevI UMDI ne pavitra chApa e pADatI hatI ! paNa A badhAM rodaNAM Aje zA kAmanAM ! nagaraloka maranArAonA jIvananI sadA jvalaMta jIvanane sAthe gAma tarapha vaLyuM, paNa metAryA tyAM ja UbhA rahyA. mahAmuzkelIo ahIM lAvavAmAM Avela mAtaMga De dUra TUMTiyuM vALIne
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 mahaSi metAraja beTho hato. ene potAnI bhUlane pArAvAra pazcAttApa thaI rahyo hato. vasaMtaRtune mIThe vAyu citAne have bujhavate hato ne saritAnAM nIra metAryanA vyAkuLa hadayanI jema UchaLI UchaLIne kinAro kApatAM hatAM. Akhare te bhasma paNa havAmAM cAlI javA lAgI. , paNa e caMdanaraja jevI bhasmamAMthI ya* "mahAtapipatIranA vAyumaMDaLamAM jANe eka gItanA azrAvya madhura svare relI rahyA hatA "thanagana vanamAM nAce vasaMtaDI, haiyAnI kuMja mArI hule jhUle." " A UnA pANInA jharAo mahAna yAtrIo phAsthAna ane hyuenasaMge joyelA ne teNe mAtAnA pravAsavarNanamAM nodhelA che.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALA AkAra [ 19 ] rAjagRhIne mAthe AvI eka zAkabharI rAtrIne zyAma paDado patharAI rahyo hate. devAlayanA chellA ghaMTArava hamaNAM ja zamI gayA hatA, ne turISa vAgavAnI taiyArImAM hato. koTanA kAMgare pragaTAvelA dIpaka dhImA dhImA jhaLahaLI rahyA hatA. rAjamahAlayanA bUraje upara te dIpakone kaMI pAra nahete, jANe roja tyAM dIpAvali racAtI. rAta vadhatI cAlI. zeThANI ne virUpA jevI be Adarza sakhIonA mRtyune zokasamaya paLAto hoya tema rAjagRhInAM rAjabhavanamAM nRtyagIta baMdha hatAM. metAryanI kuLahInatA jANe pragaTa thaIne pakSa thaI gaI hatI ane kanyAonA dila parathI paNa A be sakhIonA svArpaNe evo bhAre beja haLavo karyo hato. chatAM lagnanA divaso dUra ThelAyA hatA. kanyAo rAjakulanI mahemAna banI hatI. AvI eka rAta AgaLa ne AgaLa vadhatI jatI hatI. tUrIghoSa paNa vAgI gayo hato ne rastAo nirjana banyA hatA. dhIre dhIre dIpake jhAMkhA paDatA gayA, ne madharAte to AkAzamAM tAralIyAo sivAya kaI na rahyuM. cokIdAroe daravAjA baMdha karyA. durganA eka cheDe AvelAM nRtyaghara taraphathI keIka kaIka ghelAo AvatA-jatA. rUpakavinIonA AvAso paNa have sUnA thayA hatA.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 maharSi metAraja AvA ghora aMdhakAramAM rUpajIvinIonA nivAsasthAnonI bAjumAM keI kALe AkAra ghUmI rahyo hato. enI paDachaMda UMcAI ema manAvavA preratI hatI ke e puruSa haze. tIra jevI jhaDapa ane sasalA jevI cakaratA darzAvatAM hatAM ke e paDachAyo kaI bhUta-pretane nahi; paNa kAbela vyaktine haze. kaI nizAcara haze, ema saheje kalpanA thaI Ave, ane temAM paNa A sthaLe keNa sAro mANasa rakhaDe! sArA mANasane AvA sthaLe AvavAnuM kAma zuM? magadhanI mahAnagarImAM, mahAmAtyanI jAgatI cekImAM kALA mAnavInI to pharavAnI zI majAla ! are, nakakI kAI bhUta haze. pRthvI para bhamavA AvI caDyo haze. paNa A prazna karanAra tyAM koI nahotuM. kALA AkAra dhIre dhIre rUpajIvinIenA AvAso vaTAvI gayo. enAM pagalAM makkama hatAM, enI dizA cakkasa hatI. dhIre dhIre e nartakIonA AvAsa tarapha vaLyo. keTalIka paradezI prItamo mATe sajelA sAja utArIne chello ArAma levAnI taiyArImAM hatI. mukhamehinI ane bhapakA mATe raMga, rAga ane kAjaLathI potI nAkhelA dehane ghaNIkharI zramapUrvaka joI rahI hatI. vaya badhAnI khIlatI hatI, ane saMsAramAM svara ane sauMdaryanI A kinnarIonuM dila kone upara haze, te kaLI zakAvuM zakya nahotuM. suvAsita jaLabharyA phUDamAM mAMsala gaura pagathI chabachabiyAM karatI eka nartakIe saheja kaMTALA pUrvaka kahyuM: "sunetrA, pravAsIonI te kaMI khoTa nathI, paNa lIdheluM kAma pUruM na thayuM. pelo paradezI sArthavAha na dekhAya te na dekhAyo." devadattA, e paradezI sArthavAha te ja cAlAka cora rehiNeya ema kema mAnyuM?"
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALe AkAra 235 vvvvvvvvvvvvvvv "buddhinidhAna mahAmaMtrInI e ja balihArI che. meM ApaNe tyAM AvelA tamAma paradezIonAM bhUrjapatra para ALekhelAM citra batAvyAM. emaNe e chabI jotAM ja kahyuM ke e ja rohiNeya ! adbhuta. vezapalaTa karanAra !" "devadattA, tane te enA para khUba heta hatuM. ane Aje enuM ja gaLuM kApavA taiyAra thaI beThI !" tema te ya ApaNe te rAjagRhImAM prajAjana! ApaNuM ya karmadharma kharAMne ! rAjaAjJA mATe to mastaka ApavuM paDe ! paNa bena, mane eka vAtanI khAtarI thatI nathI. cera thaIne ATalo catura ! ane kadApi catura te heya paNa ATale saMyamI !" vAta karatI karatI devadattA jarA pAse sarI ane sunetrAnA kAna pAse mukha rAkhI kahyuM "alI, mArI anekavAra mAgaNI chatAM, are, je dehanI prApti mATe moTA moTA zAha sodAgare sahastra suvarNamudrAo nyochAvara karavA taiyAra che, e deha arpaNa karyA chatAM eNe kadI mAre svIkAra karyo nathI." - "bena, te te nakkI mahAmaMtrI bhUlyA. cora badamAzano te mane cira paricaya che. bahAra rAja khUnanAM khUna karatAM na acakAya evA bahAdure ApaNuM sulalita dehalatAo jotAM ja jANe rAMkamAMnA rAMka thaI jAya che ! ApaNuM veNunuM ekAda phUla cUMthatAM paNa dhruje ! eka cora ane ATale saMyama, mane te azakya lAge che!" "sunetrA, mahAmaMtrI bhUle ema paNa banavuM asaMbhava che. e kaMI ApaNAM jevAM kevala carmacakSune dhaNuM nathI. enAM cakSu te AkAza-pAtALa nirakhe che. e paradezInuM aDadhuM varNana meM kahyuM, ne bIjuM badhuM emaNe karyuM, jANe keI varNana kAvya heya tema tenI
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 maharSi metAraja sAkSAta mUrti khaDI karI dIdhI!" "eka caherAmaherAnA be mANasa kema na hoya ? ghelI thaI che tuM. hajAromAM mahAbhAgye maLI AvatA AvA ekAda rasiyA prItamane bhUjAmAM dabAvI nityanI A anicchanIya pravRttimAM sukhanI saritA laherAvavAne badale A mAthAkUTamAM tuM kyAMthI paDI? e na bane! meM to bIDuM jhaDapyuM che ! e ahIM Ave eTale pakaDAve ja chUTake! divase keTalA vItI gayA. mahAmaMtrI rAtadahADe enA ja vicAramAM ne zedhamAM ghUme che." "hA, hA, hA." ekAeka AvAsanA dvAra para maMda rIte hasavAne avAja saMbhaLAyo. yuvatIo chaLI gaI zerIomAM bhamate pelo AkAra ja ahIM dekhA hatA. ghanaghera rAta, ne AvAsana cekIdAra nirAte kuMbhakarNa nidrAmAM paDa hato. yuvatIo ekadama cIsa pADI UThI. UMghate cokIdAra saphALA jAgI UThaDyo. AvA aneka prasaMgoe tAtkAlika IlAje levA mATe TevAyelo e meMmAMthI bIbhatsa zabdo kADhate moTI charI sAthe tyAM AvI pahoMcyo. paNa lezamAtra gabharAyA vagara, kaMI paNa avAja karyA vagara pele AkAra AgaLa vadhyo. jAdugara jevI karAmatathI chare khUMcavI lIdhuM ane hAthI jema kamaLaphUlane UMcakI phekI de ema ene UMcakI bahAra pheMkI dIdhe. cekIdAra UMdhe mAthe paDyo. "devadattA, pichAnI le ! huM ja pele paradezI sArthavAha! mane phasAvavAnuM bIDuM jhaDapI beThI che, te huM jANuM chuM. paNa tuM mane pakaDI le, te pahelAM huM tane pakaDI jAuM. cAla ! tane mArA majedAra gharamAM laI jAuM ! tArA hajAra hAthavALA mahAmaMtrI tane choDAvavA tyAM
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALo AkAra 237 Avaze. bIDuM te suMdara jhaDapyuM che !" pelo AkAra belato hato. are, paNa A coraDAkunI bhASA na hoya. e zabdomAM saMskAra gAjatA hatA. jhanUna nahotuM--saumyatA hatI. paNa A badhuM jANavA pelI yuvatI saceta na hatI. e te kyAranI ya bebhAna banIne DhaLI paDI hatI. kALo AkAra AgaLa vadhyo. eNe phUlanI jema yuvatIne UMcakI. lIdhI. potAnA aMdhArapacheDAmAM lapeTI lIdhI, ane saDasaDATa zerIe vIMdhate e pAcho cAlyo. zerIo ne galIo pasAra karate e AkAra rAjamahelanA bagIcAnI divAla pAsethI pasAra thaI rahyo hato ke acAnaka paDakAra saMbhaLAyo. "keNu che e?" koI aMdhArAmAMthI bahAra nIkaLI AvyuM. paNa pelo kALo AkAra to jhaDapathI AgaLa vadhavA lAgyo. nakkI koI gunegAra! bagIcAnI dIvAlamAMthI jANe koI bahAra AvyuM. sIdho sapATo AkAranA mAthA upara ! paNa AkAre vIjaLInI jhaDape hAthamAMnI vastu jamIna para seravI, dAva laI lAThIne ghA khAlI karyo. ane jotajotAmAM aMdhArAmAM lAMbI talavAra lapakArA mAravA lAgI. pelA AkAre vicitra avAja kADhatAM dhIrethI kahyuM: "tArA mArge jA! motane na belAva !" "metathI Dare e bIjA ! rAjagRhInI zerIomAM zetAna bhame che e vAta meM jANe lIdhI che. jAna jAya te paNa Aja nahi choDuM !" ane AvanAre lAThI ghumAvI. sIdho phaTake mAryo, paNa pelAe talavAra para jhIlI lIdho. talavAra ane lAThI banne hAthamAMthI chUTI dUra paDayAM! eTalAmAM pelI strI jAgI UThI. eNe cIsa nAkhI. strInuM
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 mahaSi metAraja apaharaNa! mahArAjAnA rAjyamAM! AvanAra jhanUna para caDaDyo. eNe charI kADhI. pelA AkAre UchaLIne ene hAtha pakaDI lIdhe. paNa hAtha pakaDavA jatAM burakho sarI paDo, tArAnA prakAzamAM e ekadama oLakhAI gaye. keNa, tuM rohiNeya!" ane AvanAra jhanUnapUrvaka sAme dho. madamasta vanahastione ThaMdha jevuM kaMTha macyuM. AvanAra paNa paDachaMda zarIrano hato. enA sudIrgha bAhune dAvapeca laDAvavAnI hikamata ene vagara kathe ajaba khelADI tarIke oLakhAvatI hatI. keTalIeka paLe A rIte vItI gaI. - bhUmi para paDelI devadattA dhIre dhIre jAgrata thaI rahI hatI. paNa A ThaMdha tarapha enI najara paDatAM punaH cIsa pADI UThI. kALe AkAra have kaMI navA dAvapecamAM hato. eNe joyuM ke A rItanuM dUdha laMbAya te vadhu madada AvI pahoMce te pote gherAI jAya. eNe tarata eka avaLI gulAMTa khAdhI, ane saheja sarakyA. dIvAla pAsethI sarI AvanAre ene cita karavAno suMdara prasaMga joI ekadama kUdako mAryo. paNa pele jamIna para sApa peTabhara sarI jAya ema sarI gayo. kUdake niSphaLa gayo. ane e niSphaLatAe pelA kALA AkAra mATe mArga karI dIdho. vIjaLIvege e Ubho thayo ne nAThe. sAmano karanAra bAjI bagaDelI samajI gayo ne eNe utAvaLe eka citkAra karyo. citkAranI sAthe AjubAjuthI sainike deDI AvyA. teoe AsamAnI dIvAnuM ajavALuM cAre tarapha pheMkavA mAMDayuM. ane teoe je joyuM tethI AzcaryamAM DUbI gayA. keNa mahAmaMtrIjI ! "
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ - kALo AkAra 239 "vilaMba pisAya tema nathI. jaladI azva lAva! magadhano cAra rahiNeya nATho che." rahiNeya !" sainikanAM meM phAvyAM rahyAM. "vicAravAno vakhata nathI. huM enI pITha pakaDuM chuM, tame azva sAthe daravAje bhegA thAo." "jevI AjJA !" sainike eTaluM belI ekadama azvazAlA tarapha cAlyA gayA. A AjJA ApavAmAM paLavArano vilaMba thayo, paNa eTalIvAramAM to rohiNeya ThIka AgaLa vadhI gayo hato. rAjagRhInA UMcA AvAso ne TUMkI keDIonI vaccethI rahiNeya pavanavege ULe jato hate. paNa paLavAramAM te AkhA rAjahInA cekIdAre saceta banI gayA hatA. jamIna parane mArga bhayabharela kalpI rohiNeye mArga badalyo. e nimiSamAtramAM eka UMcA AvAsanI agAsI upara caDhI gayo, ne tyAMthI vAnaranI jema kUdate rAjagRhIne vIMdhavA lAgyo. pUrepUruM anusaMdhAna rAkhIne mahAmaMtrI AgaLa vadhatA hatA. vasaMtanI suMdara rAtrI hatI, ne ghaNuM daMpatie rasabharyA prahara vItAvI hamaNAM ja gADha nidrAmAM paDyAM hatAM. emanAM vastra astavyasta hatAM ne keTalAMka te evI sthitimAM sUtAM hatAM ke najara nAkhatAMnI sAthe ja hiNeya tyAMthI AgaLa vadhI jato. rAvaNanI laMkA mAthe kudatA hanumAnanI kalpanA rahiNeya pUrI pADato hato. enI pAse keI apUrva labdhi hoya ke enA capaLa pagamAM koI yaMtra hoya, je te cAMpa dabAvatAM ja rohiNeyane uchALI eka AvAsathI bIjA AvAsa para pahoMcADI detuM hoya tema lAgatuM hatuM.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 mahaSi metAraja - - mahAmaMtrI ane kema pakaDa tenA vicAramAM AgaLa vadhatA hatA. sanike azva sAthe AvI pahoMcyA hatA. rehiNeya ramatavAtamAM rAjagRhInA AvAso vaTAvI gayo. killo vaTAvatAM paNa ene zrama na lAge. killAnI bahAra moTuM vistRta medAna hatuM, paNa te raste na jatAM eNe no mArga lIdhe. e gaMgA nadI pAra karavA pravAhamAM paDo. Aje jIva saTosaTanuM sAhasa hatuM. cAlAka rehiNee ramata vAtamAM mahAmAtyanI asvazaktine niSphaLa banAvI. ane pele pAra lAvo ! bIjAM sainikaLe girimALa viTI le! vAva, nadIo ne puSkaraNIo para paherA mUkI de !" mahAmAtye eka heDImAM besatAM ane tene rahimanI pAchaLa vahetI mUkatAM AjJA karI. paNa rehiNeya te sAgaranuM jaLacara hoya tema taravA lAgyo. kadI dekhAya, kadI DUbI jAya, kyAMka parapoTA UDADate UDADatA ADe raste AgaLa vadhe. heDI atyaMta jhaDapathI AgaLa dhasatI hatI. AvA prabala parAkramI cerane jIvate jhAlavAnI hoMza dharAvanAra mahAmaMtrI halesAM denArane atyaMta jhaDapa rAkhavAnuM kahetA hatA. sAgarasamI gaMgAnAM nIra madhapravAhe bhayaMkara rIte ghUmarIo khAI rahyAM hatAM. evI ghumarIomAM hoDI calAvanAra kuzaLa nAvike paNa mUkAvavAnuM sAhasa na karatA. gaMgA nadInA AMtarapravAhothI jANe rohiNeya rajeraja mAhitagAra hoya ema e ghaDIkamAM A bhammarathI. pelA bhammare nIkaLato. apUrva harIphAI jAmI, paNa eTalIvAramAM a gaMgA nadI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALe AkAra 241 pAra karIne sAme kAMThe taiyAra thaI UbhA rahyA. e ja veLAe ramata ramata rohiNaya sAme kAMThe bahAra Avyo ! paNa tyAM ya te gherAyelo ja hato. chatAM bhaya ke mRtyu jeNe kadI jANyAM nathI evo rohiNeya khIsakolInI jhaDape ekadama jhADanI UMcI DALa para caDI ne cheDe dUra AvelI aMdhArI jhADImAM kUdyo. pAchalI rAte meDA UgelA caMdranI rekhA AkAzamAM caDatI hatI. enuM AchuM ajavALuM gaMgAnA sAmA kinArAnI vanarAji ne DuMgaramALo para verAtuM hatuM. rAjagRhIvALA kinArA para moTI medanI ekatra thayAnA hokArA saMbhaLAtA hatA. jhADI gherI levAno mahAmaMtrI hukama Ape eTalAmAM te kaI azvAsaDha puruSa jhaDapathI temAMthI bahAra nIkaLe. "e ja rohiNeya ! puMTha pakaDe !" mahAmaMtrIe pracaMDa ghoSa karyo. vaibhAraparvatanI sAMkaDI keDI thoDIvAramAM anA dAkhalAthI gAjI rahI. badhA pUravege dhasI rahyA hatA. A ghoDadoDa khUba cAlI, paNa dhIre dhIre ao ane enA savAro ochA thavA lAgyA.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa sAcuM ? [ 20 ] UMcI zikharamALAne bhedIne sUrajanArAyaNe vanapraveza karyo tyAre kevala cha a ja tabaDaka tabaDaka karatA mArga kApI rahyA hatA. badhAnA mukhamAMthI phINanA geTegoTA nIkaLI rahyA hatA. AgaLa jate ghoDesavAra ne pAchaLanA ghoDesavAre vacce aMtara ThIkaThIka hatuM, paNa have jANe pAchaLanA ghoDesavAro jIva para AvI gayA hoya tema lAgatuM hatuM. pAchaLanA aonI gati vadhI. aMtara ochuM thatuM cAlyuM, paNa pakaDI pADI zakAya teTaluM te nahi ja ! "maMtrIrAja, jIvato ke marelo! have lAMbe zo vicAra karo cho?" tarata ja AgaLanA ghoDA para savAra thayela mahAmaMtrI doDatA gheDAnI pITha para UMcA thayA ne hAthamAM raheluM moTuM "kuMta'' pheMkayuM. pracaMDa dhanuSyamAthI pheMkAyelA tIranI jema havAmAM jabare sUsavATo bolAvatuM "kuMta" rohiNeya tarapha dhasyuM, paNa jIva laIne nAsatA e kuzaLa coranI garadanane paNa jANe AMkho hatI. e cetI gayo ne potAnA kALathI bacavA nimeSa mAtramAM asvanI pITha 1 nAnuM bhAluM.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa sAcuM? 243 parathI eka bAju mUkI gayo. kuMta savArane badale asvanI garadanamAM UMDuM UtarI gayuM. lohInI dhAra vachUTI chatAM vaphAdAra azva mUMjhAyo nahi. eNe te pravAsa jArI rAkhyo. kuMtane ghA khAlI jatAM rohiNeya pharIthI barAbara savAra thaI ga, ne kSaNa mAtramAM azvanI garadanamAMthI kuMta kheMcI kADhyuM. lohInA kuvArAo uDADate azva jarA ya nahote. hiNeya jevA pitAnA asavAranuM jANe prANapaNathI paNa rakSaNa karavAnuM bIDuM eNe vagara kahyuM jhaDapyuM hatuM. e eTalA ja vegathI AgaLa de jato hato. keTalIeka paLo A rIte vItI gaI. vanapradezanA jANakAra rohiNee mahAmaMtrI ane temanA gaNyAgAMThayA madadagArane vananI khINamAM ghAMcInA baLadanI jema pheravavA mAMDyA hatA. sainiko ane temanA ao thAkyA hatA. kevala mahAmaMtrI atyaMta AvegathI pIcho pakaDI rahyA hatA. catura rohiNeyane azva have lohInA atyaMta vahevAthI azakta banato jato hato. eNe pitAnuM vastra phADIne doDate azve pATe vITahyo hato, paNa ghA sAmAnya nahoto. have azva para bhare so rAkhavA karatAM eNe bIjuM kaMI vicAryuM. vananI vanarAI gADha banatI jatI hatI. mahAmuzkelI e mANasa cAlI zake tevI aneka nAnI ADIavaLI keDIo parathI teo pasAra thaI rahyA hatA. rohiNeye eka AvI keDIne bhAga lIdhe, ne paLavAramAM jhADImAM adazya thaI gayuM. paNa mahAmaMtrI Aje to chelle nirNaya karIne nIkaLyA hatA. rohiNeya na maLe te emanA mATe paNa have rAjagRhInAM jhADavAM jevAnAM nahotAM. temaNe paNa asvane jhADImAM dhakelya, paNa aMdara jatAM teo jue che, te eka jharaNane kAMThe pelo ghAyala azva khAlI Ubho hate.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 maharSi tArAja duSTa chaTakI gayo? nAmarda!" ane kApe caDelA mahAmaMtrIe pitAnI garUDa jevI dIrghadRSTi cAre tarapha phekI. dUra, thoDe dUra, rehiNeya pagapALo nAsate hate. mahAmaMtrInA krodhano pAra na rahyo. emaNe pITha paranA bhAthAmAMthI eka jhINuM. tIkSNa tIra kheMcI kADhayuM ne dhanuSyanI paNacha kAna sudhI kheMcI havAmAM vahetuM mUkyuM. mahAmaMtrI hajI ya AvA zUravIrane jIvato pakaDavAno lAbha choDI zakyA nahotA. zarasaMdhAna enA paga para hatuM, ane e saMdhAna acUka nIvaDyuM. tIra rohiNeyanA khaDatala paganI ArapAra nIkaLI gayuM. pitAnA saMdhAnanI saphaLatAmAM mahAmaMtrIe eka aTTahAsya karyuM ne eno pIcho pakaDI jhAlI levA azva parathI chalAMga mArI nIce UtaryA. paNa Azcarya ! rohiNeya tIra kheMcyA vagara ja, jarA ya thALyA vagara doDatA hato. Aje enI pAse nahotuM tIra ke tIranuM bhAthuM. talavAra, chUrI ane corInAM bIjAM nAnAM sAdhana hatAM, temAM talavAra vagere te pahelA vakhate ja chUTI gayAM hatAM. ekAda tIra paNa pAse hota, ekAda nAnI kRpANa ke kaTArI paNa hota te rohiNeya avazya bhayaMkara sAmane karata ! paNa Aje to nAsI chUTyA sivAya enA mATe bIje kaI mArga nahote. ghavAyelA page nAsIne paNa e keTalo nAse ! eNe vanapradezamAM TUMkAM TUMkAM cakakaro levA mAMDyAM. A pradezanA binaanubhavI mahAmaMtrI e rIte jarA pAchaLa paDyA, paNa e vakhate emane khAtarI thaI cUkI hatI ke sainike e AkhI DuMgaramALa gherI lIdhI haze. tamAma vAva, nadIo ne puSkaraNIo para paherA besI gayA haze. pallIvAsIonA gupta kUvAmAM jherI padArtho naMkhAI gayA haze. jarA vahelA ke jarA
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ keNuM sAcuM ? 245 meDA paNa rahiNeyane pakaDAyA sivAya kayAM ya Take nahotA. chUTo paDelo rohiNeya vanane vadhate have jarA samastha bhUmi para Avyo hato. dhoma dhakhato ja hato. pagamAM asahya vedanA jAgatI jatI hatI. eNe cAre tarapha dUra dUra joyuM. mahAmaMtrI pAchaLa rahI gayA lAgyA, duzmana lekhI zakAya tevuM kaI tyAM na dekhAyuM. "hAza !" kahIne rohiNeya nIce besavA lAgyo. tyAM ene kAne koI madhura avAja saMbhaLAyo. AkAzanA paTa parathI havAmAM laherIo letI keTalIka jayagajanAo paNa saMbhaLAI " jJAtaputrano jya!" are, pelA ThagArA jJAtaputranI vANu! hata tArInI! Ave kavakhate A apazukana kayAM thayAM? eNe tarata pitAnA kAna para jorathI hAtha dAbI dIdhA. pagamAM asahya vedanA jAgI hatI. jhanUnapUrvaka daDavAmAM te kaMI bhAna nahotuM rahyuM, paNa have jANe eka kSaNamAM paga thAMbhalA jevo thaI gayo hato. chatAM ya kema thobhAya ? A to siddhAntano savAla ! eNe kAyara thatA pitAnA dilane mUMge Thapako Apyo. yAda che ne pUjya zirachatra dAdAnI e mRtyuveLAnI AjJA? smaraNamAM chene badhAnI vatI pote lIdhelI pratijJA! arere! e jJAtaputranI viruddha kazuM ya thaI zakyuM nahi! enA parama upAsakene paNa huM hAni pahoMcADI zakyo nahi ! ane atyAre eka paga khAtara pratijJAna bhaMga karuM! paga tUTI paDe te paNa zuM? eNe kAna para sakhata rIte hAtha dAbIne AgaLa vadhavA IcchayuM, paNa e ho Aje lAcAra banyo hato. paga ja na UpaDayo. pharIthI eNe e rIte kAna para hAtha rAkhI AgaLa vadhavA prayatna karyo, paNa zarIra pAse manane namavuM paDayuM. vakhata vItato
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 mahaSi metAraja jato hato, ema pIche pakaDanArA paNa najIka AvI pahoMcavAnI saMbhAvanA vadhatI jatI hatI. nirupAye, potAnA AvA kamara zarIrane dhikkAra Apata rohiNeya nIce besI gayo ne je dizAmAMthI avAja AvatA hatA te dizAnA kAna tarapha hAtha mUkI pagamAMthI tIra kADhavA lAgyo, paNa tIra te be bAju nIkaLyuM hatuM. eka hAthe kheMcI zakAya tema na lAgyuM. Akhare eNe be hAthe kADhavA prayatna karyo, paNa tyAM to je avAja nahoto sAMbhaLo e ja avAja kAna para athaDAvA lAgyo. kevo avAja! havAmAM rahetA AvatA nIcenA zabdo enA karNapaTala para athaDAyAH "mahAnubhA, satkarma karanAra devapadane pAme che. devone rAjA Iddha che ne te svargamAM rahe che. devo kevA hoya che, te jANe che? temanA caraNa pRthvIne kadI sparza karatA nathI, temanAM netre kadI ughADamIMca thatAM nathI, emanI puSpamALAo kadApi karamAtI nathI ane emano deha prasvedathI rahita hoya che." hAza." eka moTA hAzakArA sAthe eNe tIra kheMcI kADhavuM ne Ubho thayo. ne vegathI devo. ATalA zabdo enAthI manekamane sAMbhaLI levAyA hatA, ene atyaMta pazcAttApa tenA dilamAM ubharAI rahyo hato. "arere ! meM kuLa banyuM ! mArAthI vizeSa kaMI karI zakAyuM nahi, ane vadhArAmAM zirachatra dAdAnI sAme lIdhelI pratijJA paNa teDI! svargamAM birAjela dAdA na jANe mArA para kevo zApa varasAvatA haze !" rohiNeya AkAza sAme kSaNavAra mITa mAMDI rahyo ne pachI jANe koIno Thapako sAMbhaLI pote glAni pAmato hoya tema jorathI nATho. na eNe UMDA ghAne pUravA vanaspati zedhI ke na eNe pATe vIMTa.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ keNa sAcuM ? 247 sUraja pitAnAM AganA bhaDakA jevAM kiraNethI badhe UkaLATa phelAvI rahyo hate. bhUkhe ne tarasyo ghAyala rehiNeya A TekarIthI pelI TekarIe ane A guphAthI bIjI guphAe nAsato hate. zikArI pazu jema havAmAM lAMbo zvAsa laI bhaya pArakhI le ema rehiNeya pitAnI pAchaLanA bhayane pArakhI gayo hato. paNa Aje ene nirAzA gherI vaLI hatI. pratijJAbhaMganuM atyaMta darda enA dilamAM khaDu thayuM hatuM. je zarIra para pitAne abhimAna hatuM, eNe ja dago dIdho! pitAnA vaphAdara asva jeTalI ya hiMmata eNe na batAvI. AvA zarIra para zo bharoso ! ne e rIte svayaM potAnI jIvana-AlocanA karavA lAgyo. dAdAe vasAvelI suMdara pallI kyAM? pitAnA vaphAdAra sAthIdAro Aje magadhanA kArAgRhamAM saDe che! ne pite? pate eTale? huM?' kSaNavAra rahiNeya khumArImAM caDI gayeH are, huM eTale? mArA nAmathI sagarbhAnA garbha gaLI jAya che ne yoddhAonA hAthamAMthI talavAra sarI jAya che! rAjagRhIne lUMTavAnuM mahAmUluM kAma karanAra rohiNeya keTalAnI ne konI mAe jaNyA che? magadharAja ne mahAmaMtrI jevAnAM buddhibaLanI hAMsI karanAra bIje kaI nara te batAvo !" paNa eTalAmAM vicAramALA palaTANuM! jANe enuM mana ja ene kahevA lAgyuM. "are, paNa ethI zuM kAma saryuM! tuM rAkSasa banyo, pizAcanI pratimati tarIke paMkAyo. tArA kuLanI zI pratiSThA vadhArI? tArA kuLane tAryuM? are, eka nAnAzA tIre tArI pratijJA dhULa meLavI. loke jANaze tyAre tArA nAma para nahi thUke !" rohiNeya nirAzAmAM besI gayo.tarazathI enuM gaLuM sUkAI rahyuM hatuM. eNe cAre tarapha najara phekI. thoDe dUra eka nAno kuvo dekhAte hate.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra48 mahaSi metAraja e kUvA tarapha cAlyo. kUvo pANIthI klechala bharelo hate. eNe kAMThe besI pIvA mATe be bharyo, paNa tarata keI gadhe enA nAkane camakAvI dIdhuM. eNe pharIthI jarA sAvacetIthI pANI saMdhyuM, ane tarata ja khobe DhaLI nAkhI Ubho thayeH "haTa, Akhare Avo prapaMca ! pANImAM paNa karI. viSane prayoga !" paNa sAthe ja jhADa parathI keIne sarakavAno avAja Avyo ! thAkelo, nirAza banelo rohiNeya sAvaceta bane te pahelAM te baMdIvAna banI gayo. daze " barAbara, dagAkhora sAthe dago !" mahAmaMtrIe enA pAza majabUta karyA. thoDIvAramAM AjubAju chupAyelA sainikothI e sthaLa UbharAI gayuM. rohiNeyane majabUta rIte bAMdhIne badhA pAchA vaLyA. Aje sarvenA dilamAM AnaMda samAte nahate. magadhano mahAna cera mahAmuzkelIe jIvato pakaDAyA hatA, mahAmaMtrInI pratijJA pUrI thaI hatI ane magadhanI prajAnA mAthethI sadA toLAI rahelI eka Aphata paNa UtarI cUkI hatI. atyaMta sAvadhAnI pUrvaka badhA pATanagara tarapha vaLyA. paNa are A zuM? kAcaDe pitAnA raMga badale ema A rehiNeya dhIre dhIre potAnI AkhI AkRtti palaTI rahyo hato. vezaparivartanamAM nipuNa rohiNeya mudrA-parivartanamAM paNa ajaba kauzalya dharAvate lAge. chatAM ya AkhA mArga daramyAna rohiNeya zuM karI rahyo hato. enI AvA kUvAo atyAre paNa sametazikhara parvata (pArzvanAtha hIla) para maujuda che, jenA kAMThe besI musAphara khebAthI pANI pI zake che !
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ keNa sAcuM ? 24 sinine pUrI jANa na thaI zakI. jyAre teo gannata mastake rAjagRhInI bajAromAM thaIne nIkaLyA tyAre tenuM temane bhAna thaI AvyuM. rAjamArgo, vIthikAo, zerIo ne jharUkhAo mAnavamedanIthI bharapUra hatA. magadhanA pATanagarane lUMTI zake ane mahAmAtya jevA mahAmAtyane paNa kSaNabhara herAna parezAna karI mUke tevA puruSane jovAnI sahune ajaba IMtejArI hatI. temAM paNa jyAre teoe jANyuM ke sArthavAhanA veze varSo sudhI rohiNe ya gaNikA devadattAnA pramodabhavanamAM jaIne rahyo hato tyAre te sahunA Azcarya pAra na rahyo. teoe devadattA pAsethI tenuM anekavAra varNana meLavyuM, ne aMtarathI Aka yelI devadattAe pitAnA rasiyA prItamanA rUpavarNanamAM kaMI paNa kacAza na rAkhI. AvA vIra, bahAdura, suMdara ne catura corane nihALavAnI IcchA kene na thAya ! nagarajanene te kaI ne kaI svarUpe rahiNeya hamezAM svapnamAM dekhAte, eTale sahue enI manaHkalpita AkRttio nimaNu ja karI lIdhI hatI. paNa A puruSa e kalpanAothI taddana nirALo hato. are, zuM A ja rahiNeya !" eka bhaDabhaDiyA prajAjane utAvaLamAM bolI nAkhyuM. "are, enA labaDatA hoTha to juo ! dUTho ene hAtha te juo ! devadattAe vakhANelo rohiNeya zuM A ja ?" sainikonA kAna para A TIkA athaDAI zuM kharekhara rohiNeya evo che? teoe enA sAme joyuM. ane jotAM veMta ja AzcaryamAM DUbI gayA. kSaNabhara teone paNa vimAsaNa thaI AvI. A to keka kuTuMbIka jevo lAge che. are, aneka gumavidyAone jANakAra rohiNeya bIjAne bAMdhIne chaTakI te nathI game ne! jene mahAmaMtrIe pakaDyo e Avo nahoto ! * kaNabI
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 maharSi metAraja "are, paNa enI AMkho te juo. bicArAne kIkIo ja kyAM che? ratAMdhaLo lAge che. mahAmaMtrIe "AlA ne badale mAlAne pakaDI lAvavA jevuM to nathI karyuM ! A to rohiNeya nathI ja !" Ama TIkAne vistAra vadhato cAlyo. lake mUchamAM hasavA lAgyAM. je nagarajanoe lUMTArA tarIke ene nIrakhele, teoe te cokhkhIcaTa nA bhaNuM ke A rehiNeya nathI ja ! keTalAka utsAhI nagarajano devadattAne pUchI AvyA. jANe pitAnI AMkha dago detI hoya tema eNe vAreghaDIe ughADamIMca karatAM dhIrethI DokuM dhuNAvI nA pADI. devadattAnI dAsI ghaNIvAra zekhI karatI ke e chelachabIlA sArthavAhane sarva pahelAM pAnanAM bIDAM meM ja ApelAM. keTalAka TIMpaLI leke deDIne ene ghasaDI lAvyA ne pelA mANasane batAvI pUchyuM: "bela je, A ja pele sArthavAhane! tArI devadattAnI sejano sAthI!" dAsI chaMcheDAI paDI. ene AvA aNaghaDa puruSano saMbaMdha pitAnI rUpazAlinI devadattA sAthe joDavAthI khoTuM lAgyuM. e belIH "pharIthI belyA che te khabara ja laI nAkhIza. are, A mANasa te kaMI mANasamAM che ! mane te paMDha jevo lAge che. enI cAla ne lALa TapakatA haTha te juo !" are, paNa kumAra metAryane ja pUcho ne? kumAra metArya rAjamahele hatA. emaNe paNa sAmethI jaMjIromAM jakaDAIne AvatA rezahiNeyane joI kahyuM : "mahArAja, A zuM? A rahiNeya na hoya !" zuM mahAmAtya rahiNeyane badale bIjA koIne pakaDI lAvyA
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ keNu sAcuM? 25 che?" magadharAjanA moMmAMthI ekAeka nIkaLI gayuM. magadhanA rAjamArga paranAM hAsya ne ThaThThAnI vaccethI mahAmaMtrI ane sainikane pasAra thatAM bheMya bhAre lAgI. jeonI pAsethI prazaMsAnAM puSponI AzA rAkhI hatI, teonI pAsethI kaTAkSanAM-vyaMganA bANeno varasAda varasyo. sinino te utsAha zamI gaye. teo bicArA A nirmAlya lAgatA mANasanI jaMjIro jhAlIne chAtI kulAvIne UMce mukhe cAlatAM ya zaramAtA hatA. rAjadvAra pAse AvatAM teoe chUTakArAno dama kheMce. magadhapatie sAme pagale AvIne dhULane zramathI glAna lAgatA mahAmaMtrInuM svAgata karyuM. sainike tarapha paNa eka hAsya phekI temanA praNAma jhIlyA. A pachI teo rahiNeya pAse AvyA, enI jaMjIrane pakaDIne UbhelA sainikone zAbAzI ApatAM magadharAje pUchyuM : "kema, rohiNeyane AbAda pakaDI pADyo ne!" sainike cUpa hatA. hA kahevI ke nA kahevI tenI mUMjhavaNa cAlI rahI hatI. je Ane ja rohiNeya tarIke oLakhAve te AvA nimalya mANasane pakaDatAM ATalo vilaMba kema thayo e prazna thAya ne ene rohiNeya tarIke na oLakhAve te pachI A kene pakaDyo? magadharAja A badhI mUMjhavaNa TALavA rahiNeya pAse gayA, ane pUchyuM : "kema rahiNeya, kuzaLa che ne!" rohiNeya? hA bApajI!" ane pelo khUba jorathI jANe raDavA lAgyoH bolatAM ya enA gaLAmAMthI avAja nahote nIkaLata. bhayathI nasakorAM phATaye jatAM hatAM. e gaDabaDa gaDabaDa bolavA lAgyo ene bolavAno sAra A hataH
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 mahaSi metAraja mahArAja, kuTuMbI chuM. mAruM nAma durgacaMDa. bApajI, khetI karato ne khAtopIte te, tyAM rohiNeye kera karyo. eka rAte mArA khetaramAM pharato te, tyAM rohiNeya Avyo. huM enAthI bacavA gharabAra choDI nATho, paNa eNe mAro pIcho lIdhe. eka tIra mArI mArA pagane vIMdhI nAkhyo ane pachI e mane pakaDIne laI gayo ne A badhA sinike nirAMte UMghatA hatA, tyAM laI jaIne hAthepage bAMdhIne nAkhyo. e te tarata nAsI gaye. meM ghaNuM kAlAvAlA karyA, paNa mAruM koNa mAne ! mahAmaMtrI mane pakaDIne ahIM lAvyA. mahArAja, tamAruM nAma ghaNuM sAMbhaLyuM che. have te tame mAre ke jIvADe !" A zabdo sAMbhaLI zramita mahAmaMtrIne paNa jANe kaMI thaI gayuM. eka paLavAra te pitAnAM buddhibaLanuM gumAna sarI gayuM. paNa punaH svastha thatAM temaNe kahyuM A ja pate kapaTapaTu rohiNeya che. enI cAlAkI have nahi cAle! ene bhayaMkara zikSA thaze." avazya. paNa zikSA karavA pahelAM gunAne nirNaya ane gunegAranI eksAI te karavI paDaze ne! eka cera, magadhanuM siMhAsana nyAya na karI zake eTaluM pAMgaLuM banAvI zake kharo ke?" magadha. rAjano avAja gAjyo. mahArAja, bahu nihALI nihALIne jotAM have mane paNa Aja hiNeya lAge che." metArane vacce kahyuM. I zake, paNa ema saMzayabharelo nirNaya nyAya pAse sthAna na pAme ! eka nirdoSa daMDAya enA karatAM hajAra gunegAra chUTI jAyaH e. nyAyAsanane vegya lAge che." je magadharAjanA nyAyadaMDa nIce magadhavAsIo nizciMta paNe jIvI zaktAM, e ja nyAyataMDa Aje mahAmaMtrI jevA mahAmaMtrI sAme hovA chatAM pakSapAta karavA taiyAra nahote !
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ koNa sAcuM ? 53, pelA kedI banelA pallIvAsIone to belA! teo pichAnI leze." A vAta mahAmaMtrIne na rUci, paNa temaNe spaSTa virodha na karyo. rohiNeyanA vaphAdAra sAthI keyUra tathA bIjAne tyAM tarata hAjara karavAmAM AvyA. teone rohiNeya batAvavAmAM Avyo, paNa ene jotAMnI sAthe ja badhA bolI UThyAH arara, A che gajaba karyo? A to vaibhArane vanavAsI, bicAre kuTuMbI durgacaMDa ! bahu ja bhalo che, ho mahArAja !" badhA stabdha banI gayA. mahAmaMtrI to zuM karavuM ne zuM na karavuM enI ja muMjhavaNamAM paDyA. Akhare magadharAje AjJA karIH "mahAmaMtrIjI, AjathI sAtame divase ene nyAya cUkavAzeaparAdha ane aparAdhIne nirNaya tyAM sudhImAM karI leze." A nirNaya sAme mahAmaMtrI kaMI na belyA. kahevAtA rahiNeyane sainike eka judA kArAgRhamAM laI gayA. AkhuM nagara AjanA ajaba banAva para carcA karI rahyuM hatuM jyAre bhUkha, parizramane bhUlIne mahAmaMtrI A vAtano niveDe kema lAvo tenI maMtraNA karI rahyA hatA. Akhe dIThI sAcesAcI bInAne kuzaLa puo kevI vikRta karI zake che, enA pratye metArya Azcarya pradarzita karI rahyA hatA. vArevAre prazna e UThato hato ke koNa sAcuM?
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM [21] kezuDAnAM puSpanI zobhAvALI saMdhyA AthamI tyAre magadhanA pATanagaranA cheDe Avela devavimAna AkAranA prAsAdamAM ekAeka nRtyagIta AraMbhAI gayAM. Akho ya prAsAda lIlA raMgane hatA. enA paDadAo paNa lIlA raMganA hatA. prAsAda aneka khaMDamAM vibhakta karela hato, jemAM saghana latAmaMDapa, zItaLa nijharagRhe ne sphaTikanA prakAze jhaLahaLatI puSpavATikAo AvelI hatI. ene eka eka khaMDa jAtajAtanAM zilpathI zaNagArelo hato, ne e khaMDanI ardhakhUlI bArIo vATe jenArane pote pRthvIthI UMce UMce vasato hoya tevo khyAla AvatuM hatuM. ane pRthvI para kadI na anubhavyo hoya te mIThe sugaMdhabharyo pavana tyAM vahete hate. A devavimAna rUpa prAsAdane mukhya khaMDato anerI zobhAthI bharelo hato. Asana, pIThikAo, paryake sphaTika ane nIlama jaDyA hatAM. enI dIvAle muktAmALAothI lacI paDatI hatI. A khaMDanA madhyabhAgamAM eka moTA palaMga para kaI puruSa sUto hato. enA deha para haMsalakSaNa vastra hatuM. kAnamAM tejasvI kuMDaLe hatAM. bAhu para kImatI bAjubaMdha ane hAtha para suMdara kaMkaNe hatAM. enA paga lAlA vAsathI paNa UDI jAya tevuM prAcIna kALanuM kImatI vastra.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM 255 raMgathI raMgelA hatA, ne lAMbA vALa khUba kALajIthI eLyA hatA. A eka puruSane bAda karatAM Akho mahAlaya strIothI bharelo hato. badhI navayauvanA ane rUparUpanA aMbAra samI hatI. teonuM eka eka avayava kAmadevanuM vijayI zastra hatuM. kaI saMketa thatAMnI sAthe kUTa, nakAra ne ghakAra jevA meghadhvanipUrvaka mRdaMga vAgavA mAMDayAM. krama ne utkramanA Aroha-avaroha sAthe vINuM vAgavA mAMDI. kAmadevanA vijya maMtrAtra jevuM saMgIta cheDAyuM. gAMdhAra rAga aneka laya ne jAti sAthe gavAvA lAgyo. zAMta beTheluM suMdarIvRMda sajaja thayuM. kaI gAvA lAgI, keI mRdaMga vagADavA mAMDI, keTalIka nRtya AraMLyuM. saMgItanA miSTa dhvani sAthe A rUpanA rAzie nRtya AraLyuM. nizAne zyAma aMcaLe dhIre dhIre jagata para patharAI rahyo hate. vArevAre khUlatA vAtAyanAnA paDadAo vATe sphaTikazA AkAzamAM tAraliyAo jhabUkI rahyA hatA, ne nIce dUra dUra rAjagRhInA jhAMkhA AkAzadIpaka dekhAI rahyA hatA. maMdamaMda saMgIta dhIre dhIre uttejaka banatuM cAlyuM. mRdaMga bajAvatI strIo jora jorathI mRdaMga para thApIo mAravA lAgI ane e parizramamAM emanA supuSTa stane paNa avanavuM nRtya karavA lAgyA. pAradarzaka AvaraNe paherIne viNa laIne beThelI strIoe pitAnI suMdara AMgaLIonuM nRtya AraMbhya. ane sAthe sAthe nupUra, kaTimekhalA ne valayonA sumadhura jhaMkAra sAthe bIjI suMdarIo nAcavA lAgI. khaMDanA madhyabhAgamAM sukhasejamAM sUtelo puruSa dhIre dhIre jAgRta thaI rahyo hoya ema saLavaLato hato, paNa keI kephI pINunA jore
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 mahaSi metAraja e hajI adha jAgrata hate. makhamalI zayyA ene galIpacI karI rahI hatI, ne sugaMdha bharyo pavana enI AMkhone bhAre banAvI rahyo hate. ene lAgI rahyuM hatuM ke jANe pote koI svargIya pradezamAM viharI rahyo che. zarIramAM atyaMta ALasa ane magaja para ghenano bhAra lAgato hato, paNa dhIre dhIre enA karNapaTala para sumadhura gItane. dhvani saMbhaLAvA lAgyo. pharIthI e koI suMdara svapnamAM paDyo. paNa gheDIvAre kaI kumAza bharI vastu ene sparza karatI lAgI. sejamAM besI zakAya teTalI zArIrika zakita jANe haNAI gaI hatI. eNe sUtA sUtAM ja ardha madabharyA netro kholyAM. kharekhara svarga ja! sUtA sUtA e jenI kalpanA karI rahyo hite evuM ja svarga ? enA ughADAM aMgone sparza karIne eka paramayauvanA strI vIMjhaNe karI rahI hatI. pAse ja alaukika nATAraMbha racAI rahyo hato. nRtya karatI keTalIka suMdarIo daDha aMgahAra ne abhinayathI kaMcUkIne teDavA mathatI hoya ane nRtyanA sudIrgha parizramathI zithila kezapAzane bAMdhavA mathatI hoya ema kamaLadaMDa jevA suMdara bhUjamULane batAvatI hatI. kaI daMDapAda vagere abhinayanA bahAne pitAnA adhovastrane havAmAM laherAvI geracaMdana jevA gaura jaMghAmULane pradarzita karatI hatI. khIlatI kaLI jevI keI navayauvanA nRtyazramathI zithila thayela adhovastranI graMthI daDha karavAnI lIlAthI kAmadevanI khANa samAna pitAnA nAbhipradezane pragaTa karatI hatI. virahiNI jevo veza-zRMgAra sajelI koI suMdarI IdaMta nAmanA hastAbhinayanA bahAne gADhAliMgananI saMjJA karatI hatI. zrI hemacaMdrAcArya kRta varNananA AdhAre
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM 257 havAnAM AMdolanathI mULa sudhI DolatA karaMbaka puSpanA mULanI jema dhrujatI ke vizALa lecanA aMgabhaMganA bahAne puSTa ane unnata stanavALA pitAnA vakSasthaLane dhrujAvatI hatI. ane koI sarI jatA suvarNataMtuthI bharelA uttarIya vastrane vizeSa daDha karavA jatAM pitAnA nitaMba pradezane khullo karI detI hatI. ATaATalAM rUpanRtya sAthe mRdaMgane vINAnA jhaNajhaNATa ! seja para pAse beThelI strI paNa jANe A pRthvInuM mAnavI nahotuM. enAM vizALa nayane, gADha kezakalApa, kamaLadaMDa samA bAhuo ane khulatI kaLI jevA be biodhara mAnavIne mehanI nidrA Ape ema hatuM. ene hastamAM raktakamaLa hatuM, vALanI laTemAM mogarAnI kaLIo gUMthI hatI. karNanA aMtima bhAga para zirISa puSpanI zobhA hatI. vakSasthaLa para motIsaranA hAra zvAsa letA paDyA hatA. maNilakanA hemarthaMbha para peTAvelA ratnadIpake A navayauvanAnI dehalatA para AchuM teja DhaLatA hatA. sukhazayyAmAM sUtelo puruSa ekavAra sukhada svapnamAM sarI gayo. thoDIvAre e svapna tUTatAM enAM ne pharIthI khulyAM. eNe vismacapUrvaka sUtAM sUtAM ja prazna karyo "devIo, tame koNa cho? huM atyAre kyAM chuM ne mane aparicita evuM A badhuM zuM che?" pAse beThelI navayauvanA suMdarIe nayananartana karatAM kahyuM A svargabhUmi che. ane e bhUmi paranuM A devavimAna che. tame pRthvIloka parathI atre AvyA cho. IndradhanuSyanAM ahIM terase che, ane lIlamanI pALe bAMdhelA jaLakuMDamAM ratizrama nivAravA devAMganAe snAna kare che. A AsopAlava ne maMdAra ahIMnAM vRkSe che, ne
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 maharSi metAraja A vaiduryamaNinI pRthvI para suvarNapa sadA khIle che. A maNimaya bhUmimAM surataru phaLe che, ne e manavAMchita ApyA kare che. pUrva puNyanA pratApe tame amArA svAmI thayA cho ne pUrve karelAM sArAM karmonA baLe A suMdara surayuvatIo ne apsarAonA tame ekamAtra adhikArI banyA cho !" svarga! devavimAna ! apsarA! svAmI! puruSanA hRdayamAM zabdonA paDaghA paDavA lAgyA, paNa hajI kaI bhAre ghena enA dehane dAbI rahyuM hatuM. pelI apsarAe AgaLa calAvyuM "svAmI, lezamAtra paNa saMdeha dharaze mA ! A svargabhUmi para AvanAra pRthvI paranAM nItidharmanAM baMdhanothI para bane che. hAsya, sauMdaryane sadA harSanI A bhUmine te jarA nirakho ! A priya, jarA tamArA mastakane mArA A bAhune Teke Apa ! jarA najara nAkhe ! dUra dUra pRthvInA dIvA dekhAya che, ane ApaNuM bhUmi samuM A nIlavarNa nabhomaMDaLa nIrakho !" - navayauvanAnA sukomaLa bAhunA Teke puruSe dUra dUra najara nAkhI: kharekhara, pRthvInA dIpake dUra dUra dekhAI rahyA hatA ne keI suMdara devavimAnamAM pite viharI rahyo hoya tevo bhAsa thato hato. ghanazyAma vALanA gucchAo samAratI pelI navayauvanAe AgaLa calAvyuM : he nAtha! ahIM sadA chae Rtu pragaTelI rahe che, ne Rtuene yogya rasikAo paNa ahIM sadA sajaja rahe che. juo pahaze. najara karo ! dUra dUra camarI mRgo carI rahyA che, ne mastakakilanA madhura kuMjitothI ratirahasyanI prastAvanA karatI kAmanATakanI nadI rUpa vasaMtalakSmI vistarI rahela che. ane vasaMta Rtune yaMgya rasiko paNa upabhoga mATe tyAM sajja che."
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM 259 navayauvanAnA saMketanI sAthe mukhya khaMDanI bAjumAM AvelA eka khaMDanuM moTuM dvAra UghaDI gayuM. kharekhara tyAM vasaMtanuM sAmrAjya jAmeluM hatuM. vRkSa vRkSe navapallavatA hatI, ne dUra dUrathI kAyalanA TahUkA AvatA hatA. nRtya karatI suMdarIomAMthI eka kesariyA raMganA avazvavALI suMdarI citravicitra hAvabhAva karatI e khaMDamAM pravezI. ane svAmI, ahIM jarA A tarapha dRSTi nAkho! kadambanA vikasita puSparajathI digvadhune sadAne mATe surabhIta karatI pelI grISmaRtunI zobhAne to nirakho ! punnAga vRkSonI mIThI chAyAo ane svarga gaMgAno zILe ene vAyu che, ane evI ja suMdara zItala sparza bharI, ardhasyuta vilAsa mekhalAvALI enI adhiSThAtrI mAnunI che." vasaMtaRtunA khaMDanI pAse ja grISmaRtuno khaMDa Avelo hate. gADha vanarAI patharAI rahI hoya tevuM dazya hatuM. nRtya karatI suMdarIomAMthI eka rUperI TapakIothI bharelA vastravALI suMdarI emAM pravezI ne priyaMgunA latAmaMDapamAM banAvelI kamaLapatranI zayyA para sUI gaI. suratazramane nivAravA bAjumAM paDela kamaLapuSpano vIjhaNe e DhaLavA lAgI. enuM gatiDelana apUrva hatuM.e DolanathI enI alakalaTa paranAM maMdArapuSpo zithila banyAM hatAM, zravaNa uparanAM suvarNakamaLo nRtya karatAM hatAM, enA hAthe ne page lAkSAganI lAlI hatI. zI svarganI zobhA ?" puruSa ekadama AvezamAM belI UTho : mArA adhirAja, hajI te evA ghaNuM khaMDa bAkI che. juo, grISmakhaMDanI paDakhe ja, ketakI puSpanA vanathI jANe kAmadevanA rAjyAbhiSekamAM sarva aMge maMgaLa karatI hoya evI varSARtu. tyAM mIThe jharamara jharamara meha varase che, ane pelo unmatta mayUra ke jene amara piccha
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 mahaSi metAraja kalApa IndradhanunA raMgothI dedIpyamAna che, e kalI karate rasike ne AmaMtraNa Ape che. jevI A varSARtu che, evI ene upabhekhya aparUpa zyAmasvarUpA, snigdhagAtrA vAmAM tyAM che." varSARtune khaMDa khullo thatAM ja aMdarathI vAdaLonA geTegoTA jANe bahAra nIkaLavA lAgyA. garjanA ne vIjaLA thavA lAgyAM. varasatA varasAdamAM ya eka vRkSanI DALa para be zuka-sArikA cAMcamAM cAMca nAkhI praNonmatta beThAM hatAM. havAnA jharAomAM hemAra vArevAre bhIDAtAM hatAM ne UghaDatAM hatAM. A veLA nRtya karatI suMdarIemAMthI eka nIlavarNa uttarIyavALI strI emAM pravezI. pavananuM tophAna pracaMDa hatuM. eka pavananA jhapATe ene nIlaraMgo uttarIya dehathI aLaguM karI nAkhyuM. e ja veLAe nirlaja vidyate prakAzanI saLI ghasIne e suMdarInI nagnatA pragaTa karI dIdhI. suvarNathI kaMDArela kaI pratimAzI e pitAnI nagnatA DhAMkavA jANe keInuM AlaMbana yAcatI hoya ema ekadama aMdara dhasI gaI ! "addabhuta !" puruSe pharIthI uccAra karyo. "svAmI ! hajI A zaradavilAsane to nihALe. navIna nIlakamaLanA vistArathI hajAra netravALI thaI pitAnI ja zobhAne cumatI hoya evI zaradane to juo! svaccha jaLa bharyA sarovara, ne vakSe vase guMjArava karatA bhramare ! rApAda ane raktacaMcuthI zobhatA A zveta zarIranA rAjahaMsa ya have potAnI priyatama haMsIo sAthe vihAra kare che. ane peluM AsopAlava ! seLa zaNagAra sajelI suMdarI yuvatInA pAdaprahArathI have te khIlI UThayuM che, ne peluM bakula ! surasuMdarIoe madhurasanI picakArI mArI ene ya bahekAvI mUkyuM che. devone viprasthAna mATe A prasaMga ! vidAya thatAM pahelAM patine aneka rIte tRpta karatI kAminIonI vyAkuLatA te nirakho ? emanA zRMgAra, emanA hAvabhAva, emanA rativilAsa ananya che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM 261 w evI suMdara Rtu zaradane zobhatI kumakuma lAlapavALI suMdarI paNa che." vasaMta, grISma ne varSonA khaMDanI pachI zarada Rtune khaMDa hato. enAM dvAra UghaDatAM ja zubhra svaccha dizAo cAre tarapha camakatI dekhAI. zAMta jaLa bharyA saravare ne ene Are nAnAM nAnAM tAjA darbha caratAM mRgabALa dekhAyAM. payodhara ne nitaMbanA bhArathI bacI jatI eka nRtya suMdarI mAthe kuMbha mUkI panaghaTa javA nIkaLI hoya ema temAM pravezI. ane A hemaMta lakSmI ! ane ene upabhogane yogya A hastinI suMdarI ! enI nigdhatA vagaranI virahaveNI to juo! eNe prItamanA prasthAnane divase ja suMdara kezallAnI traNa saranI eka lAMbI laTa gUMthIne veNa bAMdhI che. piyu ghera AvIne ja e veNI choDaze, ne kezasaMskAradhUpa Apaze." hemaMtaRtune khaMDa ghere hato ne zILA vA vAtA hatA. pakSIo, pazuo eka bIjAnI huMphamAM paDyAM hatAM. e veLA eka virahiNae dvAra kheluM. eNe phUlonI seja bichAvI rAkhI hatI. madhura pakavAna ne suMdara madhuro taiyAra rAkhyA hatA. zItaLa vAyarA enI kemaLa dehalatAne dhrujAvI rahyA hatA. prItamanI rAhamAM dhaDakatA urane e uravastrathI vArevAre dAbatI hatI. enA kaMThamAM ta Delara kaLIone hAra hato. ane o mArA nAtha! nirakhI le! olara ane siMduravAnAM pukhethI hemaMta ane vasaMtanuM anusaMdhAna karatI A zizira! paNe UbhI zizirane upabhogya zyAmA !" e dazya paNa adbhuta hatuM. puruSa dhabUdha bhUlI gayo. eNe potAnI pAse beThelI kuzaLa asarAne bheTavA pitAnA bAhu laMbAvyA : kazane dhUpa devAno prAcIna rivAja.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 maharSi metAraja thobhe, mArA nAtha ! A devavimAna prAsAda, A Rtuo ne Rtuone yogya rasikAo bhoge te pahelAM amane tamAre abhiSekavidhi pUrNa karavA do !" suMdarIo, tamAre vidhi khuzIthI pUrNa kare. e mATe taiyAra chuM." seja para beThelI navayauvanAe saMketa karatAMnI sAthe bharelA jaLakuMbhe hAthamAM laIne aneka suMdarIo tyAM upasthita thaI gaI. dareka suMdarIe vakSasthaLa upara eka kImatI vastra vIMTayuM hatuM ne deha para suzIthI bharelA a ne pAradarzaka banAve tevuM uttarIya paheryuM hatuM. emane gADha kezakalApa chUTA hatA ne temanI sugaMdhI telanI snigdhatA AMkhane bharI detI hatI. kuMbhavALI strIonI pAchaLa kusuma chAba laIne suMdarIo AvI hatI. tenI pAchaLa aneka jAtanA maghamaghatA pakavAnsathI bharelA thALa laIne suMdarIo UbhI hatI. "svarganA navA mahArAjA ! A badhI suMdarIo AkAzagaMgAnuM pavitra nIra ne AkAzakusumenI phUlachAbathI ApanuM svAgata karaze. paNa e pahelAM A devabhavananA rivAja mujaba Ape niHsaMkoca rIte pUrvabhavanAM sukRtya ne duSkRtya varNavavAM joIe. dareka devatAnA abhiSekanI A prAthamika vidhi che !" pUrvabhava? sukRtya, duSkRtya !" manane mUcha caDAve tevA A ramya vAtAvaraNamAM AvA prazno manane bhAre karI nAkhe tevA lAgyA. eNe pharIthI dhIre svare uccAryuM : "sukRtya ne duSkRtya !" "hA, sukRtya ne duSkRtya ! tamArAM sukRtyo sAMbhaLIne ame badhAM svargalokamAM enI kIrtigAthAo gAtA pharIzuM. tamArAM duSka te jAhera thatAMnI sAthe laya pAmaze, ane e rIte tamArA AtmA para
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargaseMkamAM 263 boja haLavo thatAM tame cirakALa sudhI A suMdara svarga, A sauMdarya bharI apsarAone bhogavI zakaze." paNa A zabda kaMI kaMI sateja banatA jatA puruSa para judI asara nIpajAvI rahyA. e manamAM ne manamAM vicArI rahyo : zuM svargamAM ya sukRtya ne duSkRtyanI mAthAkUTa rahelI che? ane puruSe khullI rahelI vAtAyane vATe dUra dUra sudhI najara nAkhI. madharAtanuM AkAza tAraliyAothI chalochala hatuM ne dUra dUra pRthvI paranA dIpake dekhAtA hatA. eNe dUranI najara saMkelI cAretarapha khaMDamAM najara nAkhI. khaMDamAM mehanI rUpa dharIne nayananartana karatI, kaTIbhaMga karatI, vidhavidha hAvabhAva racatI e ja apsarAo khaDI hatI. zuM sAcuM ? pitAnA sukRtya-duSkRtyone pragaTa karI devAM? hajI zarIramAM ghena caDeluM ja hatuM. madabharI kAyA sejamAM beThelI apsarAnA sukomaLa avalaMbana vagara TaTTAra besI zaktI nahatI ! svarga! apsarA ! ane puruSane pitAnAM sukRtya ne duSkRtya yAda AvavA lAgyAM. moTAmAM moTuM duSkRtya karyuM ! ane e puruSane pitAnuM eka mahAna duSkRtya yAda AvyuM! eNe hiNeyanA janmamAM pitAnI AjJA ullaMghIne pelA jJAtaputranI vANuM sAMbhaLI hatI ! e ja moTuM duSkRtya ! e vANI sAMbhaLavA karatAM e veLA pote marI kema na gayo? kevuM duSkRtya ! ane duSkRtyanI yAda sAthe pelA zabdo enA smaraNapradezamAM guMjArava karI rahyAH are, e ja svargabhuvana zuM Aja ! A ja pelAM devadevIo! zuM A satya haze ke prapaMca ! magadhane mahAra rehiNeya marI gayo ? A mAre navo avatAra che? kharekhara, huM svargamAM chuM ne
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 maharSi metAraja A suMdara apsarAo mArI sevikAo che?" ane puruSa vizeSa vicAramAM Utarato gayo. eNe sAme UbhelI suMdarIo para eka zramabharI najara karI. khaDanI dIvAla para jhaLahaLatA dIpakonA prakAzamAM e lAMbA suMdara paDachAyA pADatI UbhI hatI. pratihArikAonI phUlamALAo cUMthAI ne kaMIka karamAyelI lAgatI hatI. dIrdha zrama ane rAtanA ujAgare gheghUra banelAM emanAM vizALa lecane vAreghaDIe ughADamIMca thatAM hatAM. sAcesAca A apsarAo haze ? zuM rohiNeya mRtyu pAmyA haze! eNe vimAsaNamAM seja paranI asarAnA hastane kheMco. apsarAnA komaLa hasta para prasveda hate. - ene pagamAM lAgelA tIrane kADhatAM kADhatAM acAnaka sAMbhaLI lIdhela jJAtaputranAM vAkya yAda AvyAM "mahAnubhAvo, satkarma karanAra devapadane pAme che. devone rAjA Iddha che ne te svargamAM rahe che. devo kevA hoya che, te jANe che ? temanA caraNa pRthvIne kadI sparza karatA nathI, temanAM netro kadI ughADamAMca thatAM nathI, emanI puSpamALAo kadApi karamAtI nathI ane emane deha prasvedathI rahita hoya che." * "dago ! dagAra sAthe dago !' purUnA mastiSkamAM koIe navo prakAza reDaDyo. mahAmaMtrI abhaya ene yAda Avyo. vagara Rtue pitAnI mAtAne dehada pUravA jeNe vaibhAra parvata para muzaLadhAra varasAda varasAvyo hato, enAthI zuM azakya hAya! nakkI dago ! puruSa ajaba vimAsaNamAM paDI gayo. vidhimAM vilaMba thato hevAthI ene sAvadha karavA asarAe najIka jaI lalita rIte dehasparza karatAM kahyuM
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargalokamAM 265 "svAmInAtha ! anya devatAo ApanuM svAgata karavA svargabhUminI vIthikAomAM sajja thaIne khaDA che. kRpA karIne avilaMbe vidhi samApta thavA de ! belo, ApanAM kRtyanI kathA kaho ! ame zravaNa karIe chIe !" kSaNabharanI AMdhI pachI jema dizAo prasanna thaI UThe che, ema mUMjhavaNanI eka paLa pasAra thatAM ja e puruSa sAvadha thaI gayo. eNe kahevA mAMDyuM: "he mRgacanAo ! pRthvI para huM taddana nirdoSa jIvana gALate hato. ghera khetI karate, nAnAM gokuLa cArato ne pADozIothI prema karata. RtutunA yamaniyama ne mAsamAsanA jujavA dharmabaMdhano huM pALata. sAdhusaMtonI sevA karato." suMdara ! dhanya che tamane ! have tamArAM duSkRtya varNa eTale vidhi samApta thAya ! juo, haNe tamArA svAgatanA utsAhI devatAo zaMkhasvara vikasAvI rahyA che." suMdarIo, mAruM saMpUrNa jIvana sAdhusaMtanA samAgamane lIdhe duSkRtyarahita vyatIta thayuM che." kharekhara sAdhuvAdane pAtra che. paNa he priya deva ! mANasa mAtra bhUlane pAtra che. AkhA janmamAM kaMIne kaMI pragaTa ke apragaTa kRtya to sahune thayAM ja hoya che. kaMI corI, kaMI yArI, kaMInuM kaMI ?" azakya, priya suMdarIo, azakya!" puruSa khaDakhaDATa hasI paDayo. "zuM evAM duSko karanArane AvuM svargaloka maLe ? tamArA jevI aneka kemalAMgIo sAMpaDe ! aMdha puruSa te vaLI parvata oLaMgI zake! pApI mAnavIne A puNyavAna pradezamAM pravezavAne zo adhikAra!" apsarAvuMda vimAsaNamAM paDI gayuM. emaNe punaH punaH purUne vinavaNuM karatAM kahyuM
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 mahaSi metAraja - "vargane dharmAdhirAja pAse mAnavInA karmadharmano hisAba rahe che. teo kahe che, ke pRthvI para evo kaI mAnavI nathI jeNe manamAM kadI pApa ciMtavyuM na hoya, ke ekAda paNa gupta duSkRtya na karyuM hoya. bhaya, prema ne meha mAnavIne svAbhAvika che, ane e svAbhAvikatA keTalIkavAra mAnavI pAse guptapaNe pApa AcarAve che. ApanA jIvananI evI ghaTanAo svargavAsIone saMbhaLAvavI ghaTe ! vatsala devIo, tamane nirAza karavI paDe che te mATe duHkhI chuM. paNa sAdhusaMtanA samAgamanA pratApe bhaya, prema ne mehathI huM dUra rahI zakyo chuM." A pratyuttara sAMbhaLI keTalIka apsarAonA hastamAMthI kuMbha sarI gayA. keTalIka nirAza banI tyAM besI gaI. acAnaka eka guptadvAra khUlyuM. e dvAramAMthI mahAmaMtrI abhaya ane metAryA bahAra nIkaLI AvyA. apsarAe eka kSaNamAM adazya thaI gaI. mahAmaMtrIe pelA purUnI pAse jaI kahyuM kuzaLa durgacaMDa, tane, tArI kaLAne, tArI hiMmatane, tArA vairyane dhanya che. huM jANuM chuM ke tuM hiya che, paNa magadhanA siMhAsanane nyAya tane aparAdhI tarIke svIkAravAnA sAdhananA abhAve mukta kare che. jA, sukhethI vaibhAra zikharamALAne zobhAva ! mahAmaMtrI pitAnA vyartha parizramane vaLI pharIthI saphaLa karaze." samartha puruSa! A zaktionA pracaMDa dhodhane sAre raste vALaje!" metArthe AzIrvAda Apyo. | durgacaMDa aMdhArI rAte devavimAna prAsAdanA dvAranI bahAra nIkaLe. hajI ghena pUruM UtaryuM nahatuM. lathaDiyAM khAte khAte e rAjagRhInI bahAra nIkaLyo. A veLA eka ajANyuM tophAna mabhUminI kSitija para UgI rahyuM hatuM.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadharAjane jAmAtA [ 22 ] rohiNeyanA prasaMga pachIthI mahAmaMtrInA hRdaya para audAsInsane paDela mahAna paDado ghaNuM vakhata sudhI na UpaDyo. e daramiyAna pitAnA priya mitra metAryamAM sAta kanyA sAthe levAyelAM lagna sAnaMda samApta thayAM : chatAM ya e AnaMdane prasaMga emanA dilane uttejI na zakya. aciMtya manAtI potAnI zaktio eka sAmAnya mANasa viphaLa banAvI zake enI glAni emanA aMtarane sadadita bharI rahevA lAgI. paNa prajAnI sthiti judI hatI. prAraMbhamAM rohiNeyanI mudrA parivartananI kuzaLatAnA pariNAme e bhUlAvAmAM paDI, paNa e pachI to teone vizvAsa thayo hato ke mahAmaMtrI sivAya pRthvI parane kaI yoddho rohiNeyane Ama jhaDapI zake tema nahoteH ane tenA chuTakArAnA samAcAra pachI paNa prajA bhayavaza thavAne badale magadhanA adala InsAphanI prazaMsA karI rahI hatI. e te mAnatI hatI ke Aje chUTele rohiNeya have rAjagRhI sAme najara nahIM nAkhe, ne nAkhaze to hajAra hAthavALA magadharAjane mahAmaMtrI have ene pAcho Avato. javA nahi de !
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268maharSi metAraja paNa prajAnI A prazaMsA, A vizvAsa mahAmAtyane kerI khAvA lAgyAM. emanA kartavyazIla manane lAgyA karatuM hatuM ke bahetara che ke A mahAna netRtva tajI nivRtti svIkAravIpaNa A vAta kone karavI ? ekavAra magadharAjane kahelI tyAre hehA macI gayelI. magadharAje pote paNa kahAveluM ke mArI anujJA sivAya A mArge na javuM. tyAre zuM jIvanane AnaMda lUMTAI javA devo ? mahAmAtyanA jevA ja prazno yuvAna metAryane janmI rahyA hatA. surasuMdarIo samo sAta sAta patnIe pAmIne svargaleka jevAM sukha bhogavanArane eka vedanA sadAdita satAvI rahI hatI. joke moMe nahotAM bolatAM, paNa emanAM aMtara hajI ya A pragaTa kuLahInatAthI bhAgatAM hatAM. teone mana rAjagRhIne lADIla kumAra have kaMIka apriya thayo hato. teoe A badhA prakaraNane sAcI samajabuddhithI samajavAne badale keI nironuM kAvataruM ka9pI lIdhuM hatuM. A kuLahInatA kema TaLe ? prajAmAM A pratye Adara kema pedA thAya? padadalita zatAne A rIte paDI rahevA daIe to nirarthaka virodha ja vacce jAya ! ' A vicAromAM mAtaMgane prazna umerAya. dhanadatta zreSTi atyaMta udAra hatA, paNa mAtaMgane pitAne ghera saMdharavAnuM ati bhayaMkara sAsa teo kheDI zake tema nahotA. virUpAnA akALa avasAna pachI mULathI laherI mAtaMga bedarakAra banyo hato. e parvatamALAmAM pharyA karato, smazAnamAM sUI rahe, UnA pANInA jharAonI pAsenA pelI be sahiyaronA cetarAo pAse ALoTate. metArya samajAvavA AvatA tyAre e hasIne kahe: kumAra, AvI AvI moTI baDAzomAM to virUpAe jiMdagI dhULadhANI karI. upadeza sAMbhaLo judI vAta ne AcaraNamAM mUke
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadharAjane jAmAtA ra69 judI vAta. ane je badhAne mana upadeza moTI vAta hatI te jyAre meM jAhera karyuM ke metArya metaputra che, tyAre badhAne atyAzcaryanA ghA kema vAgyA ? kumAra, lake vAta kare che ke sArAmAM sArAM upAna hoya te paNa mAthe na mUkAya, e te page paherAya." metArya pAse A ghelAnI vAtane koI uttara nahe. e niruttara banI pAcho vaLato, chatAM ema pAchA vaLe enuM dila pAchuM na vaLI zakatuM. mAtaMganuM duHkha ene gherI vaLatuM. Akhare mAtaMgane pAcho vALavA metAryo eka divasa dhanadatta zeThanA gRhano tyAga karyo. mevAsanA paDakhe jaIne e vasyo. dilane DaMkha vicAravA eNe metale tAravAnI pravRtti AraMbhI. metanA udyogone punarjIvana ApavAnuM zarU karyuM. zuddhi ne nirbhayatA zIkhavavA mAMDyAM. prajAe AmAM sAtha na pUryo. keTalAkee khAnagImAM TIkA karI ke kApalIne game teTalAM kSIranIramAM snAna karAve, paNa kaMI rAjahaMsa banI zakaze? rAjahaMsa e rAjahaMsane kAga te kAga. paNa A TIkA metAryane na sparzI. eNe pitAnI pravRttione vega maLe te jovAnuM rAkhyuM. zadavAsa, zakuLa ne zadra janatA dhIredhIre palaTo levA lAgI. emano corI karavAne tenavyApAra dhIredhIre dAgIrIne banavA lAgyo. pArakAM makAna teDavAM, vADIo gheravI, janakULa bhraSTa karavAnI pratyAghAtaka pravRttine badale teoe racanAtmaka pravRttio AraMbhI, azuddhine atyaMta hInatAne pAza ghevA cAlyuM. vyApArakuzaLa metAryo dhanadatta zeThanA kepamAMthI eka mAthA suvarNa paNa ApyuM nahatuM, chatAM jotajotAmAM ene dhana te ubhare bharAvA lAgyuM. vANijyavizArada metArya kaIne kaI dayAdAna na kare, paNa khUbI evI hatI ke potAne dhanane pravAha metakuLa ne zakuLamAM thaIne vahete AvatA hatA. sahu sahune yogya emAMthI maLI rahetuM ne
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 mahaSi metAraja aMte e pravAha metAryanA dhanabhaMDArAmAM jaI bhaLate. je meLe roja gaMdakI, mahAmArI ne mahAvaranAM ghara hatAM, tyAM ArogyanI baMsI bajatI hatI. metee gokuLe vasAvyAM hatAM, vrajanA svAmIo vyAjanA bejamAMthI haLavA banyA hatA. keTalAka sAgaranA sapharIe banyA hatA ne keTalAka vizvakarmAnI vidyAnA jANakAra banyA hatA. AmAM vizeSa saMskAra nAkhavA metArya keTalAka zramane avAranavAra teDAvate. zramaNe kathAvArtA karatA, upadezanA pado racatA, mAnavabhavanI saphaLatA kema thAya, uttama jIvana kema jIvI zakAya vagere -bAbato dRSTAMtathI samajAvatA. A rIte meta ane zudrane moTe bhAge navajIvana pAmyo hato, paNa eka varga ke je rohiNeyanA dAdAne pakSakAra hatA, e A kAryane ghera virodha karatA, metAryanI kaI paNa sArI narasI pravRttine e prapaMca tarIke varNavate. e loko kahetA ke A te eka jabaradasta kArastAna che, gaNyAgAMThayAM zone miTAvI devAnuM! zo ne kijanmo eka thayA, e kadI kaI kALamAM, keI zAstramAM vAMcyuM? zadronA te be dharma gAmamAM vasanAranI temaNe sevA karavI, jaMgalamAM vasanAre emane lUMTavA. rohiNeyane dAde mUrkha nahetene varavara rohiNeya je atyAre ekale hAthe laDI rahyo che. e paNa gAMDe nathI. A be varga vacce ghaNIvAra athaDAathaDI thatI, emAMthI raktapAta janmate. metArya pote emane samajAvavA jatA tyAre teo spaSTa kahetAH metAraja, tame bahu bhalA che, paNa A vAtamAM ame tamAruM nahi mAnIe. amArI jAta para dayA karIne A pravRtti baMdha kare. amane vadhu anyAya na kare." * brAhmaNa, kSatriya ne vaizya.
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadharAjane jAmAtA 271 "huM anyAya karuM chuM? je mArAthI jANeajANe tamAre aparAdha thatuM hoya te cAlo nyAya karAvIe. magadharAja te pakSapAta nahi kare ne?" "e vAta kharI !" vireAdhI zakA jarA vicAramAM paDI gayA. gaIkAlanI bInA temanI AMkha sAme ja hatI ke pUrAvAnA abhAve vicakSaNa rahiNeyane rohiNeya jANyA chatAM mukta karyo. zuM javAba vALavo enI muMjhavaNa badhAne satAvI rahI. eka hoMziyAra mANase teDa kADhayo ne kahyuM: kumAra, magadharAja nyAya te bhale teLavAnA, paNa huM kahuM chuM ke je cAre varNa eka Are pANI pIe emAM koI jAtane emane vAMdho na hoya te, zA mATe eka rAjakanyA metArajane na Ape !" "rAjakanyA ne te metArajane?" "zA mATe nahi ? kyAM jevA tevA mANasane ApavAnI che? rAjA pahela kare te prajAmAM vizvAsa Ave ne!" e na bane!" "te pArakuM ghara kRSNArpaNa kare puNya na thAya! kumAra ! e te jaLa ne sthaLa judAM te judAM !" metAraja Ane javAba na ApI zako, paNa A be vargo vacce meLa karAvavAnI potAnI pravRtti cAlu rAkho. chatAM zadronI A vAta gheraghera pracalita thaI hatI. ane A vAtane jeoe sAMbhaLI teoe jhIlIne pracAra karavA mAMDyo. tije paNa have te chaDecoka kahevA lAgyA ke khare dharmapracAra to gherathI ja zarU thAya. kAM to samAnatAnI vAta baMdha thAya ne kAM te kaMI karI batAvavuM joIe.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 maharSi metAraka eka dahADe ghelA mAtaMgane paNa A vAtanuM bhUta vaLagyuM. eNe mahAmaMtrIne mukhe spaSTa vAta karI. mahAmaMtrIe prajAne abhiprAya magadharAjane saMbhaLAvyo. magadharAje pANInA pravAha samI prajAnA abhiprAyane hasatAM hasatAM sAMbhaLIne kahyuM: " rAjakanyA metAryane paNa vare, paNa e pahelAM metA rAjagRhIne bhAve tevAM kArya karavAM joIe. "ohiNeyanA hAthamAMthI rAjagRhIne bacAvI e mahAna kArya nahIM ?" e to nagarazreSinA putrano dharma adA karyo, e to metAryanAM kArya, have metAraja tarIke zuM? emAM zakakuLAne metakuLone ze hisso? "vAru, te magadhanAtha kahe te karIe." rAjagRhIne kAMgare kAMgare ratnamALA jaDAvoeno prakAza AkAzanA vimAnane ya ajavALe !" are, e te have metakuLanI ekAda sAgarakhepanuM kAma! are, jyAM jagatane vyApArakuzaLa vyavahArIo hoya tyAM ratnamALanI zI khAmI !" ane mAtaMganA A zabdo mithyA bakavAda nahetA, e vAta. thoDA dahADAmAM badhAne samajAI gaIrAjagRhInAM kAMgarA ratnamALethI jhaLahaLI UThayAM. ghelA mAtaMge pharIthI mAgu mokalyuM. magadhanA mahAmanA rAjavIne AvI vAte apamAnakartA nahatI bhAsatI. prajAjIvananI nava umAne. emAM camakAre jetA. emaNe pharIthI kahevarAvyuM che "rAjagRhI sadAne mATe pAvana thatI rahe evuM kArya thavuM
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ magadharAjano jamAtA 273 joIe. vaibhAragirinA agamya pradezomAMthI eka ghorI mArga banAve ! e raste jJAtaputrane prathama padharAve! vaTemArga ane vaNajhArene cAlu kare, te ja banI zake ! A kAma kharekhara duHsAhasa hatuM. dravyane teTo nahato, paNa AvI sucibhedya girimALonAM peTALa pheDanAra mAnavazaktine abhAva hato. chatAM jJAtaputranA darzana lobhe metArajane diguNita utsAhI banAvyo. eNe dezadezathI kuzaLa mene teDAvyA ne bhayaMkara aTavIomAMthI suMdara mArga-nirmANanuM kAma zarU karyuM. vaibhAranI bhayaMkara zikharamALo bhedavA mAMDI. mArganI baMne bAjue suMdara vRkSo ropAvA lAgyAM. metAraja vicArI rahyo hatoH " A suMdara ne TUMkA mArgethI je veLA parama tapasvI mahAvIrajJAtaputra padhAraze, e veLA A ja pavitra banI nAcI UThaze. kadAca sAmrAjya lopAI jaze, paNa A mArga nahIM lepAya. hajAro zramaNa, aneka mAla bharelI vaNajhAro ahIMthI pasAra thaze. A vasa chAyA DhaLaze, A vanamRgo sAthIdAra banazeH rAjagRhIno vyApAra samRddha banaze !" A kAmane divaso lAgyA, paNa eka azakaya manAtuM mahAbhArata kArya samApta thayuM. dezadeza vaccenAM aMtare e dahADe ghaTI gayAM. navo mArga navayAtrA samAna thaI paDyo. vibhAranI pradakSiNA karIne pravAsa kheDatA ne divaso bAda eka zaherathI bIje zahera pahoMcatA zAha sodAgarone have lAMbA pravAsamAMthI mukti maLI. A mahAna kAryo prajAnI lAgaNIne pheravI nAkhI. metAraja banelA metAryanI sahasramukhe prazaMsA thavA lAgI. thoDIvAramAM to nagaramAM DhaMDhere piTA saMbhaLAyeH "mahAna
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 mahaSi metAraja parAkramI metAraja sAthe rAjakumArI suvarNanAM lagna thaze. prajA ghare zaNagAre, zerIo saMmArjana kare ! kumArikAo ne puravadhUo maNimuktAne varSAda varasAve ! mahAnagarInI prajAonAM bhAgya sadA atyAccaryavantI ghaTanAo sAthe saMkaLAyelAM hoya che. eka rasa banelI prajAe utsava AraMbhyo. prajAe AgaLa-pAchaLanI vAta bhUlI metArajane pitAne nagarazreSTi banAvyo. garaja samaye lagnavidhi patAvIne pAchA pharatA metArajanAM je svAgata thayAM enI devo paNa IrSyA kare tema hatuM. magadharAje rAjakumArI sAthe navanirmita devavimAna prAda paNa arpaNa karyo hate. navavadhu sAthe metAraje emAM praveza karyo tyAre sAte suMdarIoe baMnenuM saharSa svAgata karyuM. A dazya devanI purI alakAnI yAda Ape tevuM hatuM.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazuddhi [23 ] ekavAra bhUlecUke agni sparzI jAya ane bhAgyayoge ene pavanane sAthe maLI jAya, pachI e Aga bujhAvI zakya nathI. evI ja rIte game tevA gharapApInA dilamAM kaI navIna prakAzanuM ekAda kiraNa pravezI jAya ane pachI manomaMthanane avakAza ene sAMpaDe te e prakAza ciraMjIva banI jAya che. durgacaMDa banI rAjagRhInI abhedya sattAne thApa ApIne, pAchA vaLatA rahiNeyanA dilamAM avanavIna je, tophAna jagyuM hatuM, te divase vItavA chatAM evuM ja manomaMthana jamAvI rahyuM hatuM. e guphAe guphAe bhaye, zikharasaMgee bhaTakya, paNa ene kyAM ya cena na paDyuM. ene khare vakhate nAjuka banelA pitAnA deha para krodha upajI rahyo hato. pitAnI tenavidyA, saMmohanI zakti ne zastrAstra vAparavAnI kuzaLatAnI niSphaLatA ene DasI rahI hatI. are, AvA dehane bharoso zo ? AvI zaktionI vizvasanIyatA zI? rohiNeyanI najara sAme enA dAdAnI, enA pallIvAsIonI mUrtio khaDI thaI. vera, vera ne vera. badalo levAnI bhAvanAmAM na jANe keTakeTalI jiMdagIo dhULadhANuM thaI! dAda bicAro paLavAra zAMtithI na jI. enI zaktie, enA zastrasAmarthya
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 maharSi metAraja ulaTa ene jhanUnI banAvyo. lUMTaphATa, hatyA, cerI, khuna, kaleAma ! jANe rojanA vyApAra! ane sahiNeyanA zravaNapara kaI madhura avAja azrAvya rIte sparzavA lAgyo. ukaLelA enA dilane saheja sAtA vaLI ! ene pilA jJAtaputranI yAda AvI. amArA vaMzane e mahAna. zatra! paNa enI yAda kema priya lAge che? jenuM smaraNa karavuM nathI, e vArevAre smaraNapaTamAM kyAMthI UbharAya che? sAdhu thayo eTale amAre samovaDiyo nahIM, bAkI e ya rAjaputra che, kSatrInAM raNavAdyone pUjaka che. zarIreya samartha che. lobhAve tevI kAnti paNa che. pachI zA mATe A bhavADA kare che ! tyAga, vairAgyanI A zI jaMjALa ! ane vicArazIla rohiNeya UMDA vicAramAM utarI gayo. ekaeka lAMbA sUre gavAtuM keI gIta ene kAnane sparyuM. pavananI upara savArI karIne e sUre AvI rahyA hatA. "he paradezI-- paradezameM, kuNa zuM kare re ne ! AyA kAgaLa UTha calA, na gaNe AMdhI na meha-nho paradezI ! manomaMthananI javAlAmAM sapaDAyelA dila para A zabdo jANe. vIMjhaNA DhALatA lAgyA. bhamaro Avyo re kamaLamAM, levA kamaLanuM phUla, kamaLanI vAMchAe mAMhI rahyo, jima Athamate sUra. he paradezI !
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazuddhi 277 rAtano bhUlyA re mAnavI, divase mAraga Aya, divasano bhUlyo re mAnavI, phira phira gothAM khAya. he paradezI !" 'divasane bhUlyo re mAnavI !' A zabdo rahiNeyanA dilamAM vAre vAre gheLAvA lAgyA. kharekhara, huM divasane bhUlyo chuM. chatI zaktie, chate jJAne, chatAM sAmarthe meM kaMI zubha na karyuM ! keInA para upakAra na karyo ! na svArtha sAdhyo na paramArtha ! mahAmAtyane zaMkAzIla banAve evI caturAIthI paNa zuM kAraja sayuM ! zuM pakAra ke zuM para upakAra hAMsala thayo? upakAra ! upakAra to jJAtaputrane! enA zabdo na sAMbhaLyA hota te Aje mAruM zuM thAta ! jIvana kevuM bhayaMkara banata! bhale, dAdA bhUlyA, huM nahi bhUla karuM ! are, dAdAnI bhUlamAM lAkheNuM pallIvAsIo sadAne mATe chuMdAI gayA. jJAtaputra mArA upakArI ! mArA jevA divasanA bhUlyAne e ja mArga batAvaze. rohiNeya bhAvuka banI gayo. pelA sura te vahyA AvatA hatA. "saguru kaI vastu variyo, je kAMI Are sAtha, ApaNe kalAbha ugArIe, lekhuM sAhiba hAtha. he paradezI ! jarUra, jJAtaputra jevA sazunA caraNe javuM! A badhuM mithyA che. ane rohiNeye sUranI dizA tarapha doTa mUkI. vaibhAraparvatane girimArga aneka ghughariyALI velethI, suMdara zibikAothI, haya, vAji ne rothI mukharita thaI rahyo hato. 4 zrI lAbha vijayajI.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 mahaSi metAraja magadhanA nAtha, magadhanAM mahArANI, magadhanA mahAmaMtrI, magadhanI prajA prabhu mahAvIranI padharAmaNIe cAlI hatI. sahu sahu pitapatAnA sAtha ne saMghamAM hatA. nagarazreSTi metAraja paNa potAnA saMdha sAthe prayANa karI rahyA hatA. ATha rUpayauvanabharI patnI sAthe hatI. aneka dAsadAsa paNa sAthe hatAM. magadhanA Ibhe, talavAro, ne bIjA aneka sAme paNa A navA mArga para jaI rahyA hatA. sahunA mukhapara eka jAtane AnaMda hato, utsukatA hatI. meta lekenuM eka moTuM ToLuM lAMbe sAde kaMThakaMTha ne sUresUsa milAvI gAtuM gAtuM cAlyuM jatuM hatuM. A navamArga nirmANanuM abhimAna emanA mukhapara hatuM. tame badhA kayAM jAo cho ?" rahiNeye prazna karyo. A navIna mArge jJAtaputra mahAvIra rAjagRhIne pAvana karavA padhAre che. hamaNAM thoDeka dUranA eka vanatyamAM rahela che. temanA darzanArthe jaIe chIe." jJAtaputra? rahiNeya babaDyo, paNa atyAranI enI manodazA. judI hatI. bhale game tevA te ya jJAtaputra pitAnA upakArI. enAM cAra vAkyomAM te potAne raurava narakamAMthI bacAvyo. jJAtaputranA darzanArthe jAo cho ? cAlo, tyAre sahuthI pahele huM zA mATe na jAuM! Avo saMyoga pharI kyAre maLaze! hiNeya rAjamArganI bAjunI UMcI TekarI para pharIthI caDI gayo. rAjamArganA pravAsIo A vicitra puruSane adazya thata nIrakhI rahyA. e mRgabALInI jema khADATekarA kUdata, nadInALAM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazuddhi ra79 oLaMgata, vanaghaTAo vadhato cAlyo. enI jhaDapamAM pavanano vega hato ne enI chalAMgomAM kesarInI tAkAta hatI. ejananA jana A rIte e jaI zakata. vananAM phUra pazuo paNa ene pIcho na laI zakatAM. jJAtaputra je vanamAM utaryA hatA, e vanamAM pahoMcatAM ene bahu alpa samaya lAge. jJAtaputra mahAvIra pitAnA suvikhyAta agiyAra gaNadhare ane aneka ziSyo sAthe parSadAmAM beThA hatA. emanA mukhapara pApIne paNa pApa vismRti karAve evI karuNuM virAjatI hatI. dhAryuM karavAmAM lezamAtra vilaMba na sahanAro rohiNeya tyAM pahoMcatAMnI sAthe jJAtaputra mahAvIranA caraNamAM praNAma karate bolyoH he nAtha ! tamArAM keTalAMka vacanoe mane jIvanta raurava narakanI yAtanAmAMthI bacAvela che. have mane A AtmA, A deha viSe samajAvI sAce mArga batAvI mAruM kalyANa karo! aghera pApI chuM." "dharma pALanAra pApI rahI zakatuM nathI. dharmanuM zaraNa svIkAra, mahAnubhAva ! dehane ja sarvasva mAnIne jhUjhanAra, bAhya AlaMbanane ja sukhanAM sAdhana kalpanAre AtmAnI paNa vicAraNA karavI ghaTe. AtmA eka ajeya vastu che. krodha, mAna, lebha ne mAyAmAM e adazya che. AtmAne prApta karavo Avazyaka che, ane te mATe rajathI ya namra, pavanathI ya halakA ne tRNa mAtranA parigrahathI ya para evA sAdhu banavuM zebhe che. daza lAkha duzmanonA saMhAra mATe jeTaluM baLa Avazyaka che, ethI ya vadhu baLa AtmAmAM upajelA krodhane zAMta karavA mATe jarUrI che. e baLa prApta karavA mATe dharmaprAptinI jarUra che." dharma eTale zuM?"
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 maharSi metAraja ahiMsA, saMyama ane tapano samuccaya e dharma ! mAnavI kAIne mana, vacana, kAyAthI mAre nahi, trAsa Ape nahi ke saMtapta kare nahi, manane sadA pitAne vaza rAkhI beTI vRttiothI vegaLuM rAkhe, ane tapa seve, AnuM nAma dharma che. A dharmanuM pAlana karanArane devatAo paNa name che." * he tAraNahAra, mArA karmo atyaMta hIna che. mArA dehanuM eka eka roma hiMsA, dveSane lehIthI kharaDAyeluM che. rAtrInA ghora aMdhakAra jevuM hiMsaka mAruM hRdaya che, ane A namaMDaLanA tAra jevAM pragaTa mArAM pApa che. zuM huM yatidharmane yogya chuM?" "avazya !" svAmina, mane azakya bhAse che." "kema?" "dInAnAtha, ApanI AMkhamAM to dhavanA tArA jevuM nizcala teja che, ane ApanI chAtImAM to kesarIsiMhanA saMhAraka zarabhanuM sAhasa che paNa A sabhA stabdha na banI jAya te mATe meM mAruM nAma nathI ApyuM. mAruM nAma rahiNeya!" "rohiNeya !" parSadAmAMthI ekadama avAja UDyo. thoDIka hehA macI gaI "hiNeya! A bhavamAM te zuM, bhavabhavamAM paNa yatidharmane cogya na thaI zake !" ekAeka kaI bolI UThayuM. * dhammo maMgalamukkiDaM, ahiMsA saMjamo tavo / devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo / / -dazavaikAlika
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazuddhi 281 "koNa kahe che, ke na thaI zake!" jJAtaputre cAre tarapha dRSTi pheravatAM kahyuM. e daSTinA sparzamAM ca aMtaravavavAnuM sAmarthya hatuM. lAvanAranI jIbha pharIthI na upaDI zakI. prANIne pazcAttApa jAge eTale pApane moTo Dhaga paNa baLIne bhasma thavAne! hiNeyanA dilamAM Aje evo pascAtApa jAge che. enA samartha AtmAne sAco rAha maLe che. rehiNeya mahAra hovA chatAM mahAmuni thavAnI yogyatA rAkhe che. kevala mAge badalavAnI jarUra che. enA jevA saMyamI ne zUravIrathI zuM azakya che?" "prabho, huM Apane bhavabhavano AbhArI chuM. huM yatidharma avazya svIkArIza, paNa te pahelAM magadharAja, mahAmAtya ane magadhanI prajAnI mAre kSamAyAcanA karavAnI che. emanuM dhana-vitta temane pAchuM oNpavAnuM che. kadAca teo zikSA kare che te paNa sahana karavAnI mArI taiyArI che." "rohiNeya, jeno antaradIpa saLagyo, ene kyAM ya avarodha nathI naDato. sukhaduHkha, mAnApamAna ene mATe badhuM samAna che. magadharAja ne jAbI badhA hamaNAM AvI ja rahyA haze." hiNeya te magadhanuM mahAAzcarya hatuM. vanazcayanI najIka AvelA magadhanA lokone jANa thaI tyAre mahAmaMtrI ne magadharAja sAthe hovA chatAM, caturaMgI senA sajaja thaIne sAthe cAlatI hovA chatAM prajAnA aMtaramAM bhayano saMcAra thayo. are, e te pavanavegI purU che. vIjaLInI jema ATalA samudAyamAM vaccethI hamaNAM adazya thaI jaze. paNa nA, nA. bhayabhIta lokoe jyAre ene namra banIne magadharAja ane mahAmAtyanA caraNe namaskAra karato joyo tyAre teo leza zAnta paDyA. e pachI rohiNeya samasta prajAnI pAse kSamA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 mahaSimetAraja yAcanA karI rahyo hate ! rahiNeya jevo mahAna subhaTa eka namra gRhasthanI adAthI Ubho rahI eziyALA mukhe badhA sAme najara nAkhe, e dazya paNa jIravAya evuM nahatuM. - "magadhavAsIo, tamAruM lUMTeluM dravya vaibhAra parvatanI girikaMdarAo, parvatakuMje, saritAo ane mazAnamAM paDyuM che. mAre mana have e A mATIthI paNa ochA mUlyanuM che. magadhanA kArAgRhamAM rahelA mArA vIra sAthIdAre e jANe che, paNa mArI AjJA vinA e mukhoccAra paNa nahi kare! teo tamane batAvaze. tame temane belAvo. huM mAnuM chuM ke teo kadI mArI AjJA nahi uthApe. teo paNa mArA mArge ja vaLaze!" teo paNa taratamAM ja mukta thaze." mahAmanA magadharAja A vIranI dareka rIte kadara karavA taiyAra hatA. ane tame Iccho te rAja tamane sevAcAkarI paNa Apaze" metArAje kahyuM. pA che, tamArI, paNa have to meM anekAneka rAjavIonI sevAne badale eka rAjarAjezvaranI ja sevA karavAno nirNaya karyo che." "zuM sAdhu banaze ?" badhethI ekadama prazna UDyo. rehiNee mastaka namAvI hA kahI. badhA zAntithI upadeza zravaNa karavA beThA. | doDatA aAe gayelA ghoDesavAro rohiNeyanA vIra sAthI keyUra ane bIjA sAthe tyAM AvI pahoMcyA. jJAtaputra mahAvIranI dezanA paNa pUrI thaI hatI. hiNeye keyUrane pitAnuM tamAma dravya batAvI devA sUcavyuM ne sAthe sAthe palIvAsIonI vIratAne Ave raste vALI te mATe
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanazuddhi 283 teNe mAphI mAgI. AvAM vinayavivekathI jaMgalavAsI keyUra ajANyo hato. ene enI lAlaghUma AMkhonA khUNA TharaDAyA, eNe gaLagaLe avAje kahyuM mahArAja rahiNeya, hajAra magadharAje amane tamArI vaphAdArImAMthI A janmamAM to caLAvI nahi zake. sevakonAM mAthAM mAge tyAre taiyAra che. pachI AvI vAta zA mATe?" keyUra, tuM na sama ! are, tArA jevA vIrene kevaLa kuLanA kAraNe dUra haDaselAyelA joIne ja mane sAmrAjya hAtha karavAnI le lAgI hatI. paNa have to e sAmrAjya nAnuM lAge che. huM jJAtaputrano ziSya banyo chuM." ane rohiNeye potAnI ApavItI keyUrane kahI saMbhaLAvI. zarIrabaLane mahArathI keyUra A badhI mUMjhavaNamAM kaMI na samajI zakyo. eNe rohiNeyanI AjJAnusAra vaibhAra parvatamAM chupAvelI tamAma dalata batAvavA mAMDI. dhanadelatanI kaMI kamInA nahotI. zaTanAM zaTa bharAvA lAgyAM. prajA AnaMdamAM AvI gaI, e to jJAtaputranA pagale zAM zAM nidhi pragaTe, enA guNagAna gAvA lAgI. dhana ane dharmanAM jANe rAjagRhImAM pUra AvyAM! udAra rAjavIe jenuM je hatuM tene te pahoMcADyuM. mahAna rohiNeya muni banyo. rAjagRhIe e prasaMgane chAje tevo utsava ra. jJAtaputranA pagale nagarI dhanya banI.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANI pahelAM pALa [24] divasa vItyA e pAvanakArI prasaMgane. rAjagRhInA devavimAnaprAsAdanA ratnadIpaka hajI enI e ja rIte pragaTatA hatA, ane enI e ja rIte tyAM haraeka rAtrie svarganI zobhA khaDI thatI hatI. chatAM paNa kALanA aneka jhApaTAo e upara varSa gayAM hatAM. ghaNIvAra varSa paNa divasanA jeTalI ja jhaDapathI pasAra thaI jAya che. sukhI rAjagRhIe paNa evAM keTalAMya varSo jhaDapathI pasAra thatAM nirakhI lIdhAM hatAM. atyAzcaryanA AghAta lAge evA saMjogo ja jANe nahatA. have nitya ujAgarA karAvato rohiNeya nahe, ke nitya duzmana daLanI ciMtA rakhAya e eke duzmana nahote ! metAraja nagarazreSThinA pade hatA. eNe dhanadhAnyanA pravAhe sadA bharapUra rAkhyA hatA. metalokee ane pallIvAsIoe keTalAya pradeza hariyALA banAvyA hatA. ATalAM varSomAM AzcaryavantI ghaTanAomAM mahAmaMtrI abhacanI nivRtti ne dIkSA svIkAra hatA chatAM e ya vAta tarata bhUlAI jAya tema hatI. satI celaNAnA putra kRNike e pada saMbhALI lIdhuM
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANI pahelAM pALa 285. hatuM. e ya vIra, dhIra ne vicakSaNa hato ? chatAM kekavAra enI utAvaLe anumAna karI levAnI Adata prajAne jUnA mahAmAtyanI yAda tAjI karAvatI. kekavAra vayovRddha magadharAja sAmenI temanI te chaDAInI. lake TIkA karatA paNa e to nagaNya bAbata hatI. dhanadhAnya ne maNikanakathI abhare bharelI A nagarIne kALanA durnivAra pravAhIne jANe ghasAre ja nahoto beTho, ane evo. ghasAro ATha ATha apsarAo sAthe devavimAna prAsAdamAM bhoga. bhogavatA prauDha metArajane paNa nahote pahoMce. reja navI rAta, navA rAsa ne jANe navI ja rasiyaNa! eka sudIrgha sukhada svapnamAM metAraja lubdha gayA hatA. nagarazreSThinuM pada lAgyA pachI emanI mahattA vadhI hatI. rAjagRhInA ovAre UtaratA dUradUranA. pravAsIne meM e emanA ja romAMcaka nAmanI raTaNa cAlatI: paNa emanAM darzana durlabha hatAM. pravAsIo, sAgara sapharIone moTA sArthavAho emanA darzana mATe utsuka rahetA, emanI mulAkAta mATe prayAsa sevatAH paNa ATha ATha jIvanI killebaMdhIo bhedIne nagarazreSThi kadI bahAra na nIkaLI zakatA. kevaLa paricaya pADavAno prasaMga rAjasabhAmAM javAne vakhate paDato, paNa emAM ya chellA vakhatathI kaMIka vizna AvyuM hatuM. loke vAta karatAM ke mahAmAtya abhaya sAthenI ghaniSTha mitratA have mahAmAtya kaNika sAthe nathI rahI. keTalAka A vAtane tiraskArI kADhatA ne kahetA ke have rAjagRhamAM magadharAja ne rANI cellaNa sivAya rahyuM che paNa koNa? keTalAya kumAre, keTalIya rANuoe dIkSA svIkArI lIdhI che. have to badhuM navuM vAjuM che. ane kharekhara, kahenAra e rIte sAco hate. jUnuM kahI zakAya tevuM vayevRddha magadharAja sivAya koI nahotuM. magadharAjane ya mAthe paLiyAM AvyAM hatAM, ne karavAnuM karI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 maharSi metAraja levAne vakhata vaLato hato, paNa aMtaHpuranI mAyA, vanavAsanAM kaSTo ne sudhAtRSAnA parisaha teo sahI zake tema nahotA. zastronA aneka ghA sAme moMe jhIlanArI emanI pracaMDa kAyA lezamAtra TADha ke taDake veThavA azakta hatI. emAM ya vRddha magadharAjane eka prasaMge vadhu tapAvyA. ekavAra kaumudI-utsavamAM eka kizorabALAne nirakhI. ugatA caMdranI rekhA jevI e bALA phUTaDI hatI. vRddha mahArAjanI nasomAM pharIthI kAmare saMcAra karyo, paNa e veLAe te mahAmAtya abhaya mejuda hatA. samartha ane vicakSaNapitAnI nabaLAIthI e pUrI rIte vAkepha hatA. e nabaLAI bIjuM rUpa na le e mATe emaNe e kizorIne mahArAjanA aMtaHpuranI rANI banAvI. bhogasamartha rAjavInA A kRtya sAme prajAne kaMI kahevAnuM nahotuM, paNa A ghaTanAe aMtaHpuramAM eka jAtane visaMvAda jagADyo. bhaDabhaDiyA kaNike spaSTa rIte virodha karyo, paNa A virodha ke visaMvAda mahAmAtya rUpI sAgaramAM budbudanI jema alepa thaI gaye. teoe kahyuM ke eka mANasa pAsethI badhI vAtanI AzA rAkhavI vyartha che, koInI nabaLI kaDIne lAbha na letAM ene sAMdhavA-sudhAravA yatna karavo ghaTe ! paNa A te phisUphInI vAta hatI. e vAto mahAmAtyanA javA sAthe varALa thaIne UDI jatAM vAra na lAgI, ane ATalethI bAkI hatuM ke pelI kizorIe paNa potAnA cAlu jIvana karatAM pravartinI caMdanAnA sAdhvIsaMdhamAM bhaLI javAnuM vadhu pasaMda karyuM. magadharAja pAse eNe AjJA mAgI. temaNe paNa jANe pote prAyazcitta karatA hoya tema pitAnI eka mAtra saMginIne anumati ApI dIdhI. e sAthvI banI gaI AkhA magadhanA mahArAjyamAM magadhezvara ekalA rahyA! rANI cellaNuM satI strI hatI, paNa enuM ya haiyuM khaMDita thayuM hatuM. dIkSita
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANI pahelAM pALa 287 ^^ ^ ^ ^ ^ w thavAnI prabaLa bhAvanA chatAM kuNika ne magadharAja vaccenA saMbaMdhane e setu banelI hatI. eTale eNe dIkSita thavAnI maMjUrI nahotI mAgI. magadhanI mahAnaukA Ama cAlI jatI hatIH kadIka enA nizcala sthaMbho para nAnuMzuM tophAna sparzI jatuM, kadIka enA dizAsUcaka yaMtra para AvaraNe AvI jatAM, paNa e badhuM kSaNa mATe rahetuM ne kSaNika nIvaDatuM. e naukA ema ne ema AgaLa vadhe jatI. chatAM ya naukAnA nAnA-moTA sUtradhAre ochA thayA hatA. je thoDAghaNA hatA temAMnA ghaNAne udAsInatA sparzavA lAgI hatI. e udAsInemAM mukhyatve nagarazreSThi metAraja hatA. teoe rAjakAjamAM mAthuM mAravuM tajI dIdhuM hatuM. magadharAjanA jAmAtAnA dAve aMtaHpuramAM vArevAre jatA AvatA hatA, e paNa have ochuM thayuM hatuM. te bhalA ne temane devavimAnaprAsAda bhale. ATha ATha suMdarIo svargane bhUlAvI nAkhe tevAM sukha ApatI hatI. Rtu Rtune yogya virAmabhavanomAM roja navanavA bhogavilAsa ujavAtA. nagarazreSThi metAja eka mahA sukhada saMsAramAM jhabakoLAI gayA hatA. AvA sukhada svapnamAM ekavAra bhaMgANa paDyuM. sevaka saMdezo lAvyo hato ke koI devamitra Apane maLavA mAge che. "kyAM che devamitra?" "nagara bahAra, caityamAM." * nagara bahAra ? vAru, jA emanA mATe baMdobasta kara. huM AvuM chuM." ATha suMdarIo sAthe jalakrIDAmAM guMthAelA nagarazreSThi metArajane Ave vakhate bahAra javuM yogya na lAgyuM. AThe suMdarIo
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 maharSi metAraja zarIra para kevala eka ja pAradarzaka AvaraNa vIMTI jalakuMDanI pAse metArajanI rAhamAM UbhI hatI. saMsAra mAMDyAne varSo vItyAM hatAM, paNa deha hatA jANe navasuMdara navoDhAnA ! jalakuMDamAM suvarNamasyo krIDA karI rahyAM hatAM, ne padminInI suMdarIo, mAre kaI devamitra Avyo che. huM tene maLIne kSaNavAramAM pAcho pharuM chuM." bhale, padhAro!" suMdarIone rasabharyA A kAryakramamAM acAnaka Avelo vilaMba na rUca, paNa devamitranI vAta sAMbhaLI teoe kyavAtA mane rajA ApI. grISmanA divaso hatA, UgatA prabhAtanI mIThI laharemAM ya ukaLATa hato. sukhI jIvana jIvatA metArajane AvI veLAe bahAra nIkaLavuM du:saha hatuM. suMdara zibikA taiyAra karavAmAM AvI, aneka dAsa sugaMdhIjaLIne chaMTakAva karatA AgaLa cAlyA. keTalAya vAtapatra ne cAmara DhaLatA sAthe cAlavA lAgyA, chatAM ya nagarazreSThi metArajane sUryakiraNa saMtApI rahyAM hatAM. teo nagarabahAra caiityamAM pahoMcyA tyAre eka vRkSa nIce becAra zramaNe beThelA jovAmAM AvyA. kayAM che mArA devamitra?" metAraje zibikAmAM beThA beThA prazna karyo. Avo, nagoSThi ! saMsAranI mAyA zuM evI bhUlabhUlAmaNa che, ke jotajotAmAM jUnA snehIone visarI gayA?" eka zramaNe. beThA beThA kahyuM
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANI pahelAM pALa 289 "kanI A premabharI paricita vANI che ? zuM mahAmaMtrI pote ?" "nA, nA. muni abhaya! " "dhanya che mahAmuni ! prathama dRSTie Apane na pichAnI zakyo ? kema mane yAda karyo, vAru !" tamane yAda ApavA ! nagarazreSThi metAraja ! artha-kAmane khUba sAo, have aMtima puruSArtha mekSanuM zuM? pAchuM AvavA pahelAM pALa bAMdhe !" "munivara, vicAra te ghaNIvAra thAya che, paNa ema lAge che ke A kAyA saMyamanA bhAra zI rIte vaheze? ATha ATha madabharI vahAlasoyI priyatamAono viyAga kema sahevAze ? vairAgyanA vicAro ja haiyuM bhArI kare che." zramane kazuM ja asAdhya nathI. vIra, dhIra metAraja ATalo kAyara kAM? zuM caMdanAnuM daSTAMta yAda nathI? virUpAthI vahAlasoyI strI kadI dekhI hatI? chatAM vakhata Avyo eTale badhuM ya mUkIne cAlavAnuM! tyAM kazI ya dAda phariyAda nahIM cAlavAnI." badhuM ya samaju chuM, munivara ! paNa hajI mohapAza chUTatA nathI. AvIza, eka dahADo jarUra AvIza." nagarazreSThi, AvatAM AvatAM asUruM na thAya e je je ! A te kamaLanI keda che. kaThaNa kASThane jera karI nAkhanAro premI bhamaro madhu cUsavAmAM magna banI rahyo ne sAMja paDI gaI kamaLa biDAI gayuM. premI bhamarAe e kamaLane vIMdhIne javA karatAM eka rAta kedamAM ja rahevAnuM yaMgya samakyuM ne eNe vicAryuM : hamaNAM sUryodaya thaze, kamaLa khIlaze ne mukta banIza. paNa ene khabara nahotI ke eka sudhAtura hAthI kamaLane cAro karavA cAlyo Avato hato, ne evAM
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 maharSi metAraja hajAre kamaLane kSaNavAramAM potAnI mahAna gartAmAM samAvI devAne hate, mATe kamaLapatranI keda chAMDI de, metAraja ! kevala tamane jAgrata karavA Avyo hate. tamArI apAra samRddhinI, vizALa saMpattinI vAta sAMbhaLI huM atyaMta ciMtAtura hatA. rakhe, e saMpatti satyAnAza na nare! basa AgaLa jAuM chuM." ahIM thobhe, thaDA divasa vizrAma lo! rAjagRhI tamArI "ApaNuM kaMI nathI, A deha paNa ApaNe nathI. nagarazreSThi metAraja, A grISmane ukaLATa AkAzamAM vAdaLonA goTAne umeTa ne cAturmAsa bese, te pahelAM mAre paramaprabhune jaI maLavuM che, dharmalAbha !" "vaMdana!" metAraje namaskAra karyA. cAre zramaNe jotajotAmAM AgaLa cAlyA gayA. metAraja emane kSitijamAM bhaLatA joI rahyo. emanA dilamAM samartha puruSa abhaya viSe vicAra cAlI rahyo hate.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhanamukti [25] devamitranI vAte prAraMbhamAM ghaNo saMtApa janmAvyo, paNa have e vAta dhIre dhIre visAre paDatI hatI. thAkela, hArelo mahAsAgara tariye DUbate DUbato ya jema mahAsAgaranAM athAga jaLane vidhI kSaNa be kSaNa sapATI para AvI jAya ema nagaraSTi metArajanuM thatuM. kSaNabharamAM vAsanAtyAgane nirNaya karatA ne kSaNavAramAM vAsanAnA pUramAM taNAI jatA. kALanuM cakra phare jatuM hatuM. metArajanA deha parathI hajI telaattara ochAM thatAM nahotAM, ane madabharI ramaNIonA sanehapAza hajI tevA ne tevA hatA. AkhAya rAjabAga ujajaDa thate cAlyo hato. kevaLa ekAda khUNe metAraja jevuM kaMI navaraMgI phUla ziziranAM jhapATAothI aLaguM astitva jALavI rahyuM hatuM. roja roja navI rasabharI rAte ugatI ane navuM jobana pragaTatuM ! paNa bhalA, zuM metAryane A badhuM hajIya priya hatuM? AThaATha jobanabharI priyatamAo vacce zuM virUpAnuM balidAna ne zeThANInuM vAtsalya-duHkha te bhUlI gayA hatA? pitAne janaka mAtaMga zuM temane yAda paNa Avate nahi ? nA evuM nahotuM. metAryo te metAraja -moTA cAMDAlanuM biruda dhAryuM hatuM, ane prabhunA upadezane anusarIne
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 mahaSi metAraja teo uccanIcanA bheda dUra karavA mathatA hatA. nIcI gaNAtI komemAM jJAna, saMskAra veravA e Thera Thera pharatA; ane sahunI sAme virUpAnuM dRSTAnta rajU karatA. emanA prayatnanA pariNAme keTalAMya cAMDAla-kula agragaNya thayAM hatA, ne gRhastha tathA sAdhujIvananI caramasImAne paNa pahoMcyAM hatAM. ane A chatAM ya, raMgarAga ne ezaArAmanI A duniyA vacce e jAgatA hatA. taka zodhatA hatA. vAsanAno tAga letA hatA. ekavAra metAraja aDadhI rAte jAgI gayA. priyatamAne hAtha emanI chAtI upara paDI gayelo. emAM svapna lAdhyuM. jANe saMsArasAgaramAM badhA ya tarI gayA che, virUpA te sAgarane sAme kAMThe khaDI che; ne sAda pADI rahI che. badhAyanI gati pragati karI rahI che, paNa na jANe metAraja sAgaramAM paDatAM ja DUbakA mAravA mAMDyA, ane ekavAra to taLiyuM paNa mApI AvyA. keTalI gabharAmaNa ! keTalI muMjhavaNa! jhabakIne jAgIne jue che, te na maLe sAgara ke na maLe pANI. kadalIdala jevo priyatamAne hAtha chAtI upara paDyo che ! emaNe dhIrethI e hAthane aLago karyo; chatAM ya suvarNapiMjaranI menA e hAthanAM ratnakaMkaNanAM ravathI jAgI gaI ne cIMcI karavA lAgI. metAja pharIthI UMdhavA prayatna karavA lAgyA, paNa na UMghI zakyA. e UbhA thayA ne bahAra jharUkhAmAM AvI UbhA rahyA. rAtrI nIrava hatI. metArajanuM mana tephAne caDyuM. sAme piMjaramAM menA pAMkha phaDaphaDAvI rahI hatI. rAjamaMdiranI A menA hatI. suvarNa piMjaramAM vasanArI hatI; chatAM ene ya ajaMpa hato ! metAraja dhIrethI pAse gayA, piMjara UghADI nAkhyuM. emane khabara hatI ke rAjakuMvarIne A menA prANasama priya hatI.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhanamukti 293 menA eka lAMbI kikiyArI sAthe bahAra nIkaLI ne pAMkho phaphaDAvatI gekha para beThI. vidAya letI menAne jevA metAraje bhara UMdhamAM sUtelI priyatamAne jagADI. vikharAyelo lAMbo kezakalApa, sama sta kapola pradezane raMgI rahelo saubhAgya tilaka ne jhINA uttarIyathI DhaMkAyelo manahara deha! A rUpa joI ekavAra metArajanA dilanI vairAgya bhAvanA dhrujI UThI, paNa bIjI paLe hadaya svastha karI temaNe kahyuM: "priyatame! A menA jAya che !" priya, je je! evuM na karatA. e te mane prANathI paNa pyArI che." paNa e te A cAlI !" metAraje pAse jaI menAne pakaDavAnI ceSTA karI, paNa svataMtra banelI menA te bharUrU...karatI UDI gaI ne aMdhakAramAM adazya thaI gaI. menA to gaI...priyatame! have zI rIte javAze? ane tuM marIza, to mAre paNa maravuM ja rahyuM" metAraje vyaMga karatAM kahyuM. have maravA-karavAnI vAta javA do? marelAnI pAchaLa kaMI koI marI jAya che! paNa e te premanI vAta che. mane A menA upara atyaMta pyAra hato. ne piMjarAmAM paMkhI pALavAnI magadhezvaranI manAI chatAM khAsa AjJAthI meM ene pALI hatI!" "basa, mAruM eja kahevuM hatuM. janArAne javA daIsahue rahelAthI AnaMda mAnavo joIe. je, virUpA gaI zeThANa gayAM, mAtaMge na jANe kyAM gayo ne huM? kamane javAno vakhata Ave te pahelAM manapUrvaka zA mATe na cAlyo jAuM ! suMdarIo, mahAmAtya A loka paNa sAdhyo ne paraloka paNa! meM zuM karyuM?" metAraja bolatA bolatA thobhyA.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 maharSi metAraja jA, tamAmane jagADIne ahIM bolAva! A vAta mAre temane paNa samajAvavI che." metAraje bAkInI patnIone jagADavA kahyuM. badhI strIo metArajanA dhUnI ne ciMtaka svabhAvathI suparicita hatI. emane lAgyuM ke dUdhane bhale Ubhare caDe ! e zamAvavA mATe pANI taiyAra hoya pachI zI paravA? bhara UMghamAM paDelI badhI ramaNIo vismayathI A caLatI tyAM AvI pahoMcI. metAraje pharIthI badhI vAta kahI; ane jaNAvyuM ke: "DAhyA mANasa janArAne javA daI rahelAmAMthI AnaMda meLave che. kadAca kAle huM paNa cAlyo jAuM te...." badhI ramaNIo upara jANe vIjaLI paDI. badhI ekadama camakI UThI, metAraje pharIthI kahyuM "suMdarIo, mArI kamaLa-keda pUrI thaI. menA gaI, ema mAre javuM rahyuM. piMjaravAsa kyAM sudhI ? tame A samRddhi bhoga. tamane badhuM ApeluM che. A badhuM bhogavajo ne bane to tame paNa A lekanA sukha taraphathI jarA palaka tarapha najara karajo !" - "e vAta karaze mA ! e na bane!" badhI ramaNIo citkAra karI UThI. "suMdarIo, tame badhI mane e vAtanI khAtarI Ape che, ke tamAruM A rUpa kadI nahi karamAya ane tamAruM A yauvana sadA khIleluM raheze? ane mArA dehanuM paNa zuM ? A bAhunI pracaMDatA ne paganI A daDhatA zuM sadAkALa Takaze? mATe badhuM yogya vakhate thaI jAya temAM ja majA che. meha che, tyAM duHkha avazya thAya, paNa sAce prema premInuM hita jue che. mAruM hita jue ne mane rajA Apa !" suMdarIo kaMI javAba na ApI zakI, kevala temanAM netromAMthI AMsuono pravAha vahI rahyA. e AkhI rAtri premIo vacce ajaba rasAkasI bharI vItI,
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhanamukti 25 paNa metAraja have daDha banyA hatA. koI paNa vAta temane lobhAvI ke thobhAvI zake tema nahotI. vahelI savAre rAjagRhI kAmadhaMdhe vaLage e pahelAM badhe samAcAra prasarI gayA, ke metAraja saMsAratyAga karI rahyA che. jeNe jeNe A samAcAra sAMbhaLyA te stabdha thaI gayA. | mAyAne aMcaLo phagAvIne, metAraja cAlyA gayA. e divase je duHkha, daI jamyAM, e divase divase ochAM thatAM cAlyAM. emane koI pAchuM na lAvI zakyuM. pAchA lAvanArA ja aDadhe rahyA. magadharAjane paNa eka dahADo saMdezo maLyo ke vakhata vItyA pachI karelAM kAma aphaLa jaze. pANI AvyA pahelAM pALa bAMdhI levI sArI che. aDadhuM aMtaHpura ujajaDa thayuM, khAsa khAsa anucare paNa cAlyA gayA, hajI ya vakhata Avyo nahi ! paNa magadharAjanAM mehanAM baMdhane DhIlAM na thaI zakyAM. devone IrSA Ave evI samRddhi choDIne nIkaLelA metAraja muni ghora araNyomAM ekalA vicaravA lAgyA. smazAnamAM e sUI rahe, ne divasanA divaso sudhI anna na Avege ! jJAnadhyAna ne japatapa emanA sAthI. zama, dama ne kSamA ! A guNonA te te AgAra banyA. emanuM aMtara badhA jIvone samabhAvathI jotuM hatuM, ne pramAdarahita vicaratA teo keIna akalyANamAM rahetA nahotA. teo prabhu mahAvIre ApelI ahiMsA bhAvanAne parama pracAra karatA. teo kahetA: satre jIvA vi icchaMti jIviDaM na mariAuM // badhA jIvo jIvavAne icche che, keI maravAne IcchatuM UI.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 mahaSi metAraja che ane jIvavA do! eka taNakhalAne paNa IjA pahoMcADavAthI aTakavuM. metAraja muni A rIte utkaTa tapa karavA lAgyA. dhIre dhIre hAthI jevI emanI kAyA gaLatI cAlI. na e rUpa rahyuM ke na rahyuM e teja ! smazAnanA vasanArA A avadhUtane bhalabhalA pichANI zaktA nahi. munirAje sApa kAMcaLI utAre ema pUrvAvasthAne aravI paNa choDI dIdhI hatI. metAraja gAme gAma vicAravA lAgyA. emane upadeza to eka ja hato. parArthe prANa visarjana! duniyAnA utkarSa ane uddhAra arthe ekabIjAe balidAnanI paraMparA cAlu rAkhavI joIe. duniyAne kaI paNa choDa khAtara vagara UgI zakatA nathI, ane e khAtara bananAre potAnuM sarvasva gumAvavAnuM hoya che. duniyAnA tamAma utkarSa arthe mAnavIo khAtara rUpa na bane te jagata svArthI nuM ja ToLuM banI rahe ! pANI, pavana, sUrya, caMdra badhA ja je svArtha mATe ja jIve te saMsAranI zI sthiti ! ane sAcI ahiMsA paNa tenuM nAma? duzmanane mArIne nahi, enA kalyANa mATe marIne jIvana sAphalya karavuM joIe. evuM sAphalya na ANI zakIe to A nAza pAmanAra jIvanano kaMI artha nathI. vasaMta AvI te eNe haraeka prANIne navajIvana ApI, e navajIvananA kAryamAM ja khatama thaI javuM ghaTe. emAM ja vasaMtanI zobhA!. ane vasaMta potAnuM kAma na paNa kare to paNa ene khatama te thavAnuM ja che ! prabhu mahAvIrane A ja saMdeza hate. ahiMsA, AtmabalidAna, bIjI badhI vAte ahiMsAmAM ja aMtargata thaI jAya che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhanamukti 297 ahiMsAmAM mAnanArane satya, parigraha ke bIjuM badhuM juduM jANavAnuM hetuM ja nathI. bhogakSama ane tyAgakSama metArajanI sAdhutA khUba ja jhaLakI UThI. gAma gAmanA khUNe "metAraja muninAM guNagAna gavAtAM hatAM. metAraja muni eTale dayAne dariye, kaNano avatAra !
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALacaka [26 ]. jAjvalyamAna jIvananI mahattA emAM ja che, ke e jhaLahaLATamAM ja parinirvANa pAme ! sudIrgha AyuSya e jIvanane AzIrvAda nathI, paNa ghaNIvAra zApa samAna bane che. TUMkA paNa tejasvI, alpa paNa bhAvanAbharyA jIvananI ja mahattA che. pukhta yuvAvasthAmAM pravezelA mahAmaMtrI abhaya A vAta samajyA. rUpavatI rANIo e vAtane pAmI. moDemoDe paNa ati moDuM na thAya te pahelAM nagarazreSTi metAraja paNa e samajyA. na samajI zakyA kevala magadharAja. A udyAna ujajaDa thaI gayo toya emaNe hUMThA banIne paNa vaLagI rahevAnuM pasaMda karyuM. have gaDazI e AMkho nahatI, ne kesarIsamuM e hADa nahotuM. vaja jevA pAya ne bhogaLa jevA bAhu kamajora banyA hatA. badhI ya zaktio haNAtI cAlI hatI, paNa sarvazaktionA hAsamAM prabala bananAra emanI bhegazakti bhaDake baLatI hatI. badhI ya rIte mahAna magadhezvarane A bhogalAlasA ajANuM rIte pIDI rahI hatI. jJAtaputra mahAvIranA parama pUjArI hovAno dAvo karanAra rAjavI pitAnI A nirbaLatA mATe ghaNIvAra ekAMte raDI paDelA. jJAtaputre e vakhate kaheluM
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALacakra 299 "magadharAja, nirmANane anyathA karavAnI tAkAta mahAtmAomAM paNa nathI. chatAM prayatna karanArane kazuM ya azakya nathI. tamAro zraddhAdIpa bujhAvA dezo nahi. kharAbane kharAbane sArAne sArA tarIke pIchANaje. pazcAttApane jalato rahele pAvaka A bhave nahi to parabhave paNa tamane pAvana karaze ja." jJAtaputra prabhu mahAvIranAM vacanomAM zraddhA rAkhI jIvananAva hAMkanAra magadharAjane mAnavasulabha durbaLatA sivAya bIjA durguNa nahatApaNa yuvarAja kuNike eka navo durguNa zodhI kADhayo. e durgaNa te magadharAjanuM sudIrgha AyuSya. kuNike pitAnA bhAIone ekatra karyA. sagAMsaMbaMdhIone meLavyAM. sahune kahyuM: "dhikAra hajo ApaNuM pitAjIne ! rAjakAja kaMI thatuM lIdhI to ya A vRddhane kaMI IcchA thatI nathI. AvatI kAle jenI javAbadArI ApaNe zira AvavAnI che, evA A mahAna sAmrAjya magadhanI saMbhALa have ApaNe AjathI ja levI ghaTe." UgatA sUrajane namavAnA svabhAvavALA badhA yuvarAjanI vAtane Teko ApatA. magadharAja te bujhAtA dIpaka hatA. bujhAtA vicitra jALa patharAvA lAgI. magadharAjane ya AchI AchI gaMdha AvavA lAgI hatI, paNa temanA putraprema AgaLa e gaMdha emane banAvaTI lAgI. yuvarAja kuNike pitA nivRtti le evA prayatna jArI rAkhyA. nirbaLa mRtyuzayA para paDelA kesarInI mazkarI raste jatA ziyALane paNa zakaya bane che, e rIte magadharAja vArevAre apamAna, bhatsanA pAmavA lAgyA. paNa moTA manane rAjavIe e badhuM dila para na lIdhuM.
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 maharSi metAraja vAta vadhatI cAlI. eka veLAnA caturaMga senAnA mahArathInI aMtaHpuramAM paNa hAMsI thavA mAMDI. AryAvartana ajoDa rAjavI AMtarayuddhamAM eka pachI eka parAjaya pAmate cAlyo. A parAjyoe eka zaMkA janmAvIH magadharAjane lAgyuM ke rANI cellaNa duzcaritravALI che. eNe aMtaHpurane mArA viruddha uzkerI mUkyuM che. ane A rIte aMtaHpurane kelAhala ugra banyo. putra ane pitA vacce seturUpa banIne jIvavAnI abhilASAvALI rANa cellaNAne A vAtathI atyaMta AghAta thayo. enuM audAsinya vadhatuM cAlyuM. evAmAM jJAtaputra mahAvIranA darzanArthe gayelA magadharAje saraLatAthI bhagavAnane e zaMkA pUchI lIdhI. jJAtaputre spaSTatAthI kahyuM "rANI cellaNa satIomAM parama che, lezamAtra saMdeha dharIza mA !" vadhu ne vadhu mAnakhaMDita thatI cellaNa A pachI rAjAe banAvI Apela ekastabhiyA prAsAdamAM cAlI gaI. saMsAranI asAratA ene dahI rahI hatI. paNa patinI IcchA vagara dIkSita kema thaI zakAya ? rajA vagara dIkSA keNa Ape ! magadhanuM A besUruM vAdya vadhu ne vadhu besUruM banatuM gayuM. kaNike sarva taiyArIo karI lIdhI hatI. rAjyanA sthaMbhane pitAnA karI lIdhA hatA. A banAva vicitra prakAranA veza dhAraNa karI prajAmAM paNa bhamI rahyA hatA. UThatI bAdazAhInI AchI AMdhi badhe pravartatI hatI. A AMdhinI vacce jIvatA magadharAje pitAne dharmadIpaka sadA jalato rAkhyo hato. ghaNIvAra dila paNa thaI AvatuM, chatAM munijIvananAM kaSTa nihALI sthaMbhI jatA. teoe dhIre dhIre jinapUjAmAM pitAnuM mana parovavA mAMDyuM.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALacaka 301 chatAM ya magadharAja viruddhane Avega vadhato jato hato. trikALavaMdanA mATenA suvarNajava sivAya rAjalakSmIne sparza na karanAra magarAjanuM jIvana ja khuda rAjazetaraMjanA khelADIone bhAre paDavA lAgyuM. magadharAja viddha eka navo dAva racAye jato hato.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ senIne ze doSa? [ 17 ]. rAjagRhine AMgaNe Aje dhakhadhakhatI grISma AvI hatI. sUraja soLe kaLAe nirdaya thaI tapato hato, AzraghaTAomAM chupAIne kAyala khIlI UThI hatI. vAvaToLA AkAzane bharI detA hatA, ne vAyu garamAgarama thaIne, pRthvIne AkuLavyAkuLa banAvI rahyo hato. ghaNe varSe metAraja muni rAjagRhine AMgaNe AvatA hatA, paNa muni eTale vanavagaDAnA rahenAra, madhyAhe ekAda vakhata pAsenA gAma-nagaramAM gaucarI mATe AvanAra-janAra ! rAjagRhinA pAsenA udyAnamAM utarelA metAraja muni mAsanA upavAsa pachI bhikSA mATe Aje rAjagRhimAM padhAratA hatA. gAmaloka bhojana pUrNa karI rahevA AvyA hatA. eve vakhate metAraja muni gaucarI arthe rAjagRhinA ghareghara pharavA lAgyA. phUla upara bhamare bese, phUlane lezamAtra IjA na kare; ane rasa cUsI vidAya thAya, evI rIte bhikSA levAne anidharma hato ! rasa-virasamAM emane kaMI rasa na hoya. munirAja pharatA pharatA eka suvarNakArane bAraNe jaI UbhA. suvarNakAra magadhano suprasiddha zilpI hatuM. rAjAjIne mAnI hato. enA banAvelA suvarNa java mahArAjA trikALavaMdanA mATe
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ senIne ze deSa 303 vAparatA. rAjAjIno suvarNakAra eTale munirAjethI paNa suparicita. eNe munijIne vaMdanA karI, ane bhikSAnsa levA aMdara gayo. munirAja AMgaNAmAM ja UbhA rahyA. suvarNakAre premapUrvaka bhikSA ApI. bhikSAna vaherIne, dharmalAbha ApI munirAja pAchA pharyA. suvarNakAra hAtha vagere sApha karI kAma upara besavA jAya che, tyAM te suvarNajava adazya! suvarNakAra ekadama Azcaryacakti banI gaye. A suvarNajave keNa laI jAya? eka kSaNa to e vicAramAM paDI gayuM. enuM dila koIne gunegAra mAnavA taiyAra nahotuM; kadAca DAbe hAthe UThAvIne kyAM ya mUkyA hoya ! ghaNI tapAsa karI paNa kazuM na jaDayuM. have zuM ? A sonuM kayAMthI ANavuM ? ane na aNAya te java zI rIte banI zake ? rAjAjInI atyAranI pUjA khaMDita thAya ! ghora aparAdha thAya ! rAjAjInA sevake sIdhuM kArAgRha ja batAve ! e muMjhavaNamAM ene yAda AvyuM. are! pelo sAdhu ! aMdara gayo tyAre e bahAra ja khaDe hato. mAyA dekhI munivara caLe ! kaMI badhA sAdhu sarakhA hoya che? cAla tapAsa to karuM ! rAjadevaDIe jaI khabara ApuM ! e dhutArAne pakaDAvI dauM ! suvarNakAra ekadama UbhuM thayuM. e taiyAra thaI bahAra nIkaLe. paNa ene kaMI yAda AvatuM hoya tema lAgyuM. ane eNe rAjadevIne rAha badalyo. eNe munino rAha lIdhe. ene vicAra Avyo hato ke AvA prasaMge rAjadevaDIe mArI dAda kaI nahi sAMbhaLe ! ene khabara paNa hatI ke AvA AMtarayuddhamAM Ine AvI mAthAkUTamAM paDavAnI phurasada nathI. rAjAjInA sevake
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 maharSi metAraja kadAca pitAnI ja luccAI kalpI le! vikalpanI paraMparA vacce eNe vicAra karyo ke A karatAM pelA muninI huM ja khabara laI nAkhuM! leza damadATI, jarA dhAkadhamakI, ApuM. dhutAre pArakuM dhana kyAM sudhI jIravI zakavAne che ! dUradUra devavimAnaprAsAdanA zikhara paranA suvarNamayUra phaDaDI pharatA dekhAtA hatA. A zerI, A rAjamArga ne A dhULaH badhuM munijane suparicita hatuM. teo badhAne pichANatA hatA, temane pichANI zakanAra durlabha hatA. , teone jhaTa pichANI zakAya tema paNa nahotuM. tapathI zyAma paDI gayelo deha ne tyAgathI kRza thayeluM zarIra ! suvarNakAra do. Avato hato. munirAja te nIcI najare nagara bahAra jaI rahyA. hatA. aDadhe raste e pahoMcI vaLe. eNe munirAjane kahyuM: munijI, mAre kAma che. ghera padhAro!" "mane vilaMba thAya che." bhale thAya, tamAre AvavuM ja paDaze." suvarNakAranA dilamAM ApI. saraLa pariNAmadhArI munirAja pAchA vaLyA. AgaLa munirAja ne pAchaLa suvarNakAra! ghera pahoMcatAMnI sAthe ja eNe munirAjane kahyuM: "mahArAja, mAruM sonuM ApI de !" "sanuM ?" munirAja ATaluM bolIne jANe kaMIka yAda AvatuM hoya tema stabdha banI UbhA rahyA. suvarNakArane khAtarI thaI ke nakakI Aja cora! sAdhunA vezamAM pAke zetAna!
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ sonIne zuM deSa? 305 munirAja to zAnta UbhA hatA. emane yAda AvI rahyuM hatuM ke suvarNakAra jyAre aMdara gayo tyAre pAse beTheluM eka keca pakSI bhUlathI e suvarNajavane sAcA java mAnI caNI gayuM hatuM. have zuM karavuM ? nAma detAM suvarNakAra pakSIne nahi ja choDe ! e mArI nAkhaze, tyAre jUThuM bolavuM? e kema bane? emane varSo pahelAMnI eka vAta yAda AvI. abhayakumAra sAthe pite kaheluM e carcA prasaMga hate. carcA cAlatAM jJAtaputrano upadeza pacAvo sahela nathI. mArA vicAra ane AcAramAM sarakhuM sAmarthya hoya ema mane nathI lAgatuM. vicAra ane AcAramAM ghaNo bheda che, chatAM khAtarI rAkhaje ! eka dahADo jJAtaputrane upadeza caritArtha karI batAvIza." abhayakumAre carcA karatAM e veLA kaheluM: vAra metArya, eka carcA tamane kahevAnI rahI gaI. amAre hamaNAM vAdavivAda cAlyo hato. eke kahyuM ke satya ne ahiMsAmAM paNa veLA-kaLA jevAnI! dhAro ke eka mRgaluM ApaNI pAsethI pasAra thayuM, ene jatuM jenAra ApaNA sivAya anya keI tyAM nathI. pAchaLa ja eka krara pAradhi AvIne prazna kare ke mRgaluM joyuM ? have ApaNe zuM karavuM? sthiti vicitra che. satya kahe te hiMsA thAya che. khoTuM kahe to satya haNAya che. mauna rahe te pelo tamAre ghAta kare che. traNamAMthI zuM karavuM? metArya, A carcA khUba rasabharI nivaDI. bolo, tame zo javAba Ape che?" e veLA pite ja abhayakumArane uttara vALeloH 20
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 maharSi metAraja jIvane sATe pratijJA pALavI. zikArIne samajAvo, na mAne te prANanuM paNa balidAna ApI pratijJA jALavavI !" abhayakumAre vaLato javAba ApatAM kaheluM: zAbAza metArya, tamArI bhAvanA barAbara che, paNa bhalA koI ema paNa kahe ke haraNa jevA kSudra prANu khAtara mahA parAkramI mANase zA mATe marI phITavuM?" e veLA pote ja garvapUrvaka kaheluM. satyazIla ane ahiMsA pAlakane mana kIDI ane kuMjara badhAM ca sarakhAM che. ane e rIte satya ane ahiMsAnI vedI para ApeluM balidAna vyartha jatuM nathI! e mauna-balidAnane vAcA Ave che, ne jugajuga sudhI evA hajAre zikArIonuM kalyANa kare che. maranArane zraddhA joIe." e carcAne te varSo vItyAM. e vAta caritArtha karI batAvavAno prasaMga Aje Avyo. AtmasamarpaNa! balidAna! mAnavane khAtara balidAna ApanAra virUpAe te saMsAramAM che, paNa pazu-pakSI mATe paNa balidAna apAya to prabhu mahAvIrane ahiMsAne upadeza sAco amalamAM Ave! prANuM mAtra samAna ! munirAjanI bhAvanA vadhatI jatI hatI ! Atmavata sarvabhUteSu! e saMdeza A jIvana-bali dvArA sadhAze ? naSTa thanArA A jIvanathI paNa kaMIka sAdhI zakAya, to keTalA lAbha ? keno A deha? kemanI A duniyA ? munirAja stabdha khaDA rahyA. na bolyA ke na cAlyA. suvarNa kArane krodha ugra banI rahyo hato. eNe becAra vAra prazna karyo, paNa kaMI javAba na maLe.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ sonIne ze ja? 307 ane jema javAba na maLate gayo, ema ema bhUkhyA vAghanI jema suvarNakAra vipharato cAlyo. eNe muninI jaDatI lIdhI. tyAM suvarNajava kyAMthI hoya! nakkI eNe kayAMka chUpAvI dIdhA ! ke kAbela ! khare muniveza dharyo che! vAru, cAla tane paNa ThIka ThIka zikSA karuM. bhaviSyamAM ya yAda rahe ke pArakuM dhana kema corAya che !" suvarNakAre pAse paDeluM vAdhara lIdhuM. ene pANImAM bhIMjAvI jeTaluM paheluM thaI zake teTaluM pahoLuM karyuM. | munirAja zAMta nayane badhuM nIrakhI rahyA hatA. suvarNakAra vAdhara laI pAse Avyo ne kacakacAvIne mAthe bAMdha bAMdhate be cAlAka cora, Aje tane evI zikSA karuM ke tuM jIvanabhara kho bhUlI jAya! kevo mIMDho ! jANe jabAna ja nathI. jeuM chuM ke have bele che ke nahi!" grISmanA madhyAhnane sUrya nirdaya rIte tapI rahyo hato. lIluM vAghara sukAvA lAgyuM. tapathI kRza thayelI kAyAvALA munirAjane lAgyuM ke koI mahA ajagara pitAnA mastakane bharaDe laI rahyo che, hamaNAM hADa ne asthinuM cUrNa karI nAkhaze. mastiSkamAM vIjaLInA kaDAkA ne vedanAnA asahya taNakhA jhagavA lAgyA hatA. nirbaLa kAyA trAsathI dhrujI UThI. suvarNakArane lAgyuM ke have zikSAnI asara thaI rahI che. enA meM para hAsyanI jhINI rekhA pharakI. chatAM e dhrujArI kSaNika hatI. pharI munirAja svastha thaI gayA. bIDAyeluM meM dRDha banyuM, paNa have te jaDabAM nIce ya jANe dharatIkaMpanA AMcakA lAgatA hoya ema e khaDabhaDatAM hatAM.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 mahaSi metAraja AvI ghera vedanAnI veLAe munirAja vicAratA hatA "bicArA sanIne zo doSa! ene rAjabhaya che. ene mana e sAco che. mArA para hitabuddhithI A kAma karI rahyo che. ane pelA paMkhIne paNa kayo doSa ! e te bhUlathI akhAdya khAI gayuM. enA peTamAM ya cUMka AvatI haze. enuM nAma daIza te hajAra vAte ya A. sonI ghAta karato nahi aTake ! bhale tyAre e bicAruM sukhI thatuM !" muni zAnta UbhA hatA, paNa emanuM manomaMthana pUrNimAnI cAMdanI joI sAgara bharatIe caDe ema ucharaMga dharI rahyuM hatuM.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNa [ 28 ] jalatI bhaThThI para zekatA mAnavIthI ya vadhu bhayAnaka vedanA ! dharatIkaMpanA AMcakA ne lAvAne pracaMDa tApa emAM hato ! jJAnataMtuethI ja mAnavI vedanA pIchANe che ne! enA para ja atyAcAra ! A vedanAnuM ekamAtra pariNAma mRtyu ! mRtyu ! eka pitAnA Adarzane aNizuddha rAkhavA pAchaLa mRtyu ! are ! mRtyu ATaluM priya banIne kyAre Ave che? A te jIvanasAphalyanI suMdara ghaDI. Aje to jIvananA badhA saravALAbAdabAkI ahIM ja thaI javAnA ! dhanya ghaDI ! munirAja dhIre dhIre vadhatI jatI vedanAne visaratA jatA hatA. emanI vicArazreNI aMdara ne aMdara UtaratI jatI hatI. teone jJAtaputre ApeluM eka daSTAMta yAda AvI rahyuM hatuM. - sAtaputre kaheluM: "he ziSyo, A zarIra vijya coranI jevuM che, ne AtmA dhanya sArthavAha same che. tenI vAta nIce pramANe che. vijaya nAmane eka bhayaMkara cora hato. eNe ekavAra dhanya
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 maharSi metAraja lIlA corane pakaDIne divase vIra vi sArthavAhanA ekanA eka putrane haNI nAkhyo ne tenA alaMkAre lUMTI lIdhA. sArthavAhe rAjadarabAramAM phariyAda karI. kuzaLa rAjasevakee. vijaya corane pakaDIne kArAgRhamAM pUryo. bhAgyayoge thoDA divasa vItyA bAda dhanya zeTha para kaMI Apa Avyo, ne temane paNa rAjAe vijaya cAranI sAthe eka ja heDamAM bodhI kArAgRhamAM pUravAno hukama Apyo. ahIM dhanya sAthevA mATe sArAM sArAM khAdha AvatAM. vijya corane su lUkho roTale maLata. pitAnA putrane A hatyAre che, ema kalpIne sArthavAha ene kaI na ApatAM badhuM pite ja khAte athavA phekI detA. paNa bhojana bAda zaucAdi javA mATe dhanya sArthavAhane IcchA thaI. chatAM te ekale hAlI-cAlI zake tema nahoto. tema karavA jatAM tene atyaMta vedanA thatI. Akhare teNe vijaya cArane pitAnI anukULatA mATe sAthe sAthe cAlavA vagere mATe aDadhuM khAvAnuM ApavAnuM vacana ApIne rAjI karyo. potAnA prANapriya putranA ghAtakane pitAne ja pati roja khAvA Ape e vAta dhanya sArthavAhanI patnIne na rUcI. dhanya sArthavAha TIne ghera Avyo tyAre patnIe e bAbata phariyAda karI ke he nAtha, ApaNuM putranA ghAtaka vijaya cArane tame khavarAvatA tethI mane khoTuM lAgyuM che." zeThe khulAso karatAM kahyuM : "he priye, huM ane te eka ja heDamAM baMdhAyelA hovAthI meM je tene khAvA na ApyuM hota to mAruM zarIra na sacavAta, kadAca huM jIvato ghera paNa na Avata." A pramANe dRSTAMta ApIne jJAtaputre kaheluM : vijaya cora *lAkaDAnA be pATIyAM jemAM gunegArane hAtha paga nAkhIne bAMdhavAmAM Ave che.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNa 311 te zarIra ane dhanya sArthavAha te AtmA. vijaya cAra dhanya sArthavAhane kAryasAdhaka hati mATe ja tene khavarAveluM. A pramANe A zarIra saMyama, ahiMsA, satya, tyAga ne tapa vagerenI sAdhanA mATe anivArya kAraNabhUta che, mATe ja tene sAcavavuM-jALavavuM. ane je tema na thatuM hoya te pachI sAcavyAno kaMI artha nathI." metAraja vicArI rahyA hatAH Aje e sAdhanA mATe ja A zarIra chUTatuM hatuM. zA mATe pachI meha rAkhavo ? matanI A suMdara ghaDI zA mATe javA devI ! mastakanI pIDA vadhavA lAgI. eka eka mAsanuM apavAsI zarIra jhAjhI Takkara jhIlI zake tema nahotuMpaNa aMdara vasela mahAna AtmA sthira hatA-e vedanAnI eke kikiyArI na pAData; zAnta, svastha, stabdha hato ! suvarNakAra gunegAranI majA joI rahyo hato. ene bhAvI pariNAmanI kalpanA nahatI. e te kalpI rahyo hato ke dhutAre ghaDI be ghaDImAM page paDI guno kabUla karI leze. ene jANa nahotI ke guno kabUlanAra to aMtarIkSanI kaI sRSTimAM sarato jato hato. dehanI anityatA, vAsanAnI saMtaptatA, sarva jIva samabhAva ! karuNa ! evI evI bhAvanA bhAva hato. | muni aMtaramAM ne aMtaramAM sarva jIvonI kSamAyAcanA karI rahyA hatA. suvarNakAra che mAro parama upakArI che. eNe ja mArA AtmAnI anaMta zaktinuM mane bhAna karAvyuM. mAre kaI zatru nathI, kaI mitra paNa nathI. sarva jIvo kIDIthI laIne kuMjara, raMkathI laIne rAya badhA samAna che. badhAmAM mArA jevA ja eka sarakho AtmA vasI rahyo che. e darekanA kalyANArthe prayatna karo mArI pharaja che.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 maharSi metAraja | vijayAranI jema A dehane khUbakhUba piLe, ane to ye saheja ochuM maLatAM ke dubaLa thaI gayo ! evA dehanA mamatvathI zuM sayuM ! A deha mAre nathI. huM to anaMta chuM, amara chuM. mAre svabhAva cidAnaMdane che. A vedanA, A du:kha, A saMtApa mArAthI kyAMya dUra che. e te pUrvakarmanI jalatI bhaThThI che. hamaNAM ja bujhAI jaze. A to agniparIkSA che. mane siddhonuM zaraNa heje ! arihaMtonI yAda hajo ! khAmemi savvajIve, savve jIvAH khamantu me sarva jIvo mane kSamA Ape ! huM sarvane dhAmA ApuM chuM. vedanAnI jabaradasta sImA AvI rahI hatI. ane bIjI tarapha vicAranI paNa zreNI uttama hade pahoMcI hatI. ekAeka munirAjanA dilamAM jhaLahaLATa thaye. AkhuM jagata jANe jovAnuM lAgyuM. dehanI hAlata to akastha hatI. AMkhanA be oLA bahAra nIkaLI paDyA hatA, ne hoTha tUTelI sAraMgInA tAranI jema dhrujatA hatA paNa e netrahInatA ja emane traNa lokane prakAza ApI rahI hatI. * sarvotkRSTa jJAna emane prakANyuM. sAdhakenI bhavobhavanI prArthanAnuM aMtima munirAje vAtavAtamAM meLavI lIdhuM. jenI mahAmuni abhayane vAMcchA hatI, gaNadharazreSTha gautama je mATe jJAtaputranA pAdapama sevI rahyA hatA, e muni metAraja svayaM pAmI cukyA hatA. artha-kAmanA parama upAsakane mokSa hAthaveMtamAM hatuM. - eka alaukika hAsyanI rekhA emanA mukha paNa taravarI rahI, ane cha-zIrNa deha pRthvI para DhaLI paDyo.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNa 313 suvarNakAra heMgIne DhaLavA AgaLa Avyo, para sparza kare che te ThaMDuM hIma zarIra ! munirAjane AtmA dehane tyAga karI gayo hato. zuM mRtyu ! nA, khUna ! suvarNakAronA dilamAM paDaghA paDavA lAgyA. khUnanI zikSA ? magadharAjano nyAya! kayAM cAlyo jAuM? nAsI chUTuM ! saMtAI jAuM ! kayAM jAuM ! AkAza ke pAtALamAM pesI jauM to ya magadhano rAjadaMDa mane nahi choDe! eka sAdhunuM khUna ! suvarNakAra dhrujI UThaDyo. acAnaka kaMI jorathI pachaDAyuM. eka strI kAchano bhAre nAkhatI hatI. enA avAjathI pAse beTheluM kauMca pakSI camakI gayuM. bhayamAM carakI paDyuM. are, A caramAM zuM jhagajhage che ! suvarNakAronI najara tyAM paDI. suvarNajave ? zuM krauMca carI gayeluM ? suvarNakAra kSaNamAtramAM nyAyAdhIza maTI khuda gunegAra banyo. - are, vA vAta laI cAlyo. rAjAjInA sevako AvatA ja haze. have zuM thAya? ekAeka ene kaMI sUjhI AvyuM. eNe jhaTajhaTa alaMkArone tyAga karyo. eka vastra zarIre vIMTI lIdhuM. munino daMDa ane pAtra hAthamAM laI muni banI cAlI nIkaLyo. paNa lokonA ToLAM jamA thaI rahyAM hatAM. keItIkSNadaSTivALAe parakhI lIdhuM
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 maharSi metAraja are, A te nagarazreSTi metAraja ! zuM magadharAjanA jamAtA ! mahAmuni metAraja ! kSaNabharamAM badhe saMdeza pharI vaLyo, devavimAnaprAsAdanI suMdarIo doDI AvI. magadharAja AvyA. devavimAnaprAsAdanI suMdarIone AzA hatI ke kSaNika vairAgyabhAvanAne baLe AvI suMdara sukhada sRSTi tajI janAra-rAtadahADo bhogamAM racyApacyA rahenAra prItama, mahAmuni abhayanA laghubaMdhu naMdISeNanI jema punaH mohamAyAnA preryA pAchA Avaze. AThe suMdarIo sadAdita rAha jotI besI rahetI thAkelo. kaMTALelA prItama Aje Avaze ke kAle ! e veLA AThe mAnunIoe saMketa racI rAkhyo hato ke prItamane ThIka ThIka pajavavo ! paNa divasa vItyA to ya prItama pAchA na Avyo. na khabaraaMtara maLyA ! emanA meMdIraMga, maMdAramAlAo, gaMdha, mAlyane vilepano emane ema nirarthaka thatAM rahyAM. dAsIo vadhAmaNInA motIsara levA roja utsuka rahetI. . ne vadhAmaNI AvI tyAre kevI? badhI codhAra AMsue raDavA lAgI. temane sAMtvana ApatAM magadharAje kahyuM: "putrIo, vyartha zeka karaze mA ! emanA mukha paranuM alaukika hAsya to nIrakho ! ghoDe caDI tamane varavA Avyo tyAre ya Avo umaMga enA mukhe nahote. e to tarI gayo." ane magadharAja pitAnI putrI suvarNa pAse gayA. mAthe hAtha mUkyo ne kahyuM e kALanA eka sAdhu ane magadharAjanA putra. dIkSA levA mATe badhAe nA pADI chatAM dIkSA lIdhI ne pachI eka rUpavatImAM mahAyA. Akhare teo sAcA sAdhu thayA.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNa 315 "kSatriyanI putrI raDe ? ene pati raNamAM roLAya to e te amara saubhAgya pAme. putrI, tAre pati to sAmAnya raNamAM roLAyo nathI. je yuddhamAM bhalabhalA yoddhAo hArI jAya che, are, je yuddhamAM tArA A vRdhdha pitAe hAra khAdhI che emAM e jItI gayo che." magadharAjanuM dila A zabdo belatuM hatuM. teoe anukrame badhI suMdarIonI pITha para hAtha mUkI putrIvata paMpALatAM kahyuM: "jAo, zeka tajI de ! AvAM mRtyu kaMi raDavAne yogya nathI. Aje to khuda mRtyunuM mRtyu thayuM che. jJAtaputranI AvI jIvadayA keNa jIvI batAvaze ?" sevakoe gunegArane pakaDI A. magadharAje muni metArajanA jIvananI prazaMsA karatAM kahyuM "e to cAre puruSArtha sAdhyA. evA javalaMta jIvananI pAchaLa ene kAraNe zikSA na hoya. bhale, je vezathI metAraja saMsArasAgara tarI gayA, e vezane ene pApI deha apanAvI pavitra bane. bhale sAco pazcAttApa suvarNakArane sAco sAdhu banAve !" suvarNakAra mukta bane. rAjagRhI nagarIe sAcA jIvanasAphalyane e dahADe pratyakSa karyuM. anekane tAryA. jIvana karatAM mRtyuthI metAraja duniyAne mahAmUle bedhapATha ApI gayA. "mahAtapopatIra'nI pAse virUpA ne zeThANInI samAdhio pAse, muni metArajane agni devAya. e agni alaukika hatA. enA tApe ghaNuM ya mAnavIone pavitra banAvyAM.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-ziSya [ 29 ] varSAnAM vAdaLo gherAM banyAM hatAM. kudarate lIlo sALu paherI nRtya AraMLyuM hatuM. mattamayUra rAjagRhInI pAse AvelA caitya para besI aMtarIkSamAM UbhelA koI potAnA priyajanane AmaMtrI rahyA hatA. e veLA A cityamAM cAturmAsArtha rahelA eka ziSya gune prazna karyo "prabhu, pelA mahAtapAtIrane kaThe konI samAdhio che." he ziSya, mAnavajIvanane saphaLa karanAra mAnavIonI che. eka dhanyajIvanA merANI virUpAnI che, bIjI paropakArane guNa jANanAra rAjagRhInI zeThANInI ne trIjI jemaNe caturtha puruSArtha sAdhyA che, evA mahAmuni metArAjanI che. emanI jIvanakathAo magadhaprasiddha che." "gurudeva! mahAmuni metArajane mAranAra suvarNakArane magadharAje kaMIpaNa zikSA kema na karI?" zikSA ? zikSA karatAM kSamAthI gunegArane sAco pazcAttApa thAya che. pazcAttApanI mahattAne tuM pichANa nathI ? ene sAkSAta daSTAMta svarUpa mahAmuni rahiNeyane zuM tuM nathI jANatA ?"
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-ziSya 317 " jANuM chuM, gudeva ! paNa hAlamAM teo kyAM che?" vabhAranI girikaMdarAomAM e chellI kSaNo tAjapamAM vItAvI rahyA che. mahAmuni abhaya paNa teTalAmAM ja che." dayAnidhi ! yuvarAja abhayanI dIkSA jeIne vayevRddha magadha-- rAjane zuM kaI virAgya nahi Avyo hoya?" mANasa mAtra karmAdhIna che." "jJAtaputranA parama zrAvaka paNa?" "karmane kaI mithA karI zakatuM nathI. bhavabhavane puruSArtha e mATe joIe. magadharAje AtmahatyA karI che." "gurujI, e vicitra vRtAnta mane kahe !" "gaI kAlanA ja vartamAna che. magadharAje svamAnabhaMganA bhayathI AtmahatyA karI lIdhI." "svamAnabhaMga?" hA, ati vRdhdha thavA chatAM rAjagAdI na tajavAthI yuvarAja kuNike temane baMdIkhAne nAkhyA, ane rAjalebamAM ATalethI na dharAtAM e ekalavAyA vadhu rAjavIne roja se se phaTakA mAravA mAMDyA. rAjezvarI so narakezvarI te AnuM nAma! siMhAsana-lobhe pitAputrano saMbaMdha bhUlAvI dIdho. magadharAjane sArAsAranuM bhAna thayuM. e veLAe emane eka ja strIe sahAre Apyo, ane te rANuM cella e. kuNika anya koIne maLavA na dete, paNa parama tapasvinI mAtAne ne na pADI zakyo. rANuM callaNa savAra gALelI surAthI kezapAza bhIjavI, ene beDa vALI temAM kulmASane piMDa pAvIne laI jatI. kezamAMthI nIcovIne surA pAtI, kubhASane piMDa. khavarAvatI. "
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 maharSi tAraja . rAjAe zuM A veLA AtmahatyA karI ?" "nA, nA. prANIne AzAtaMtu duniyAra che. putrane zANapaNa Avaze evI AzA para narakesarI magadharAja mRtyuthI ya bhayaMkara jIvana vItAvatA rahyA. eka dahADo kaNikane pativratA rANuM cellaNAnA samajAvyAthI e zANapaNa AvyuM. e pitAne mukta karavA mATe doDyo. pitAnI jaMjIra teDavA hAthamAM kuhADo lIdhe, paNa mananI vAta koNa jANe che ! magadharAja samajyA ke putra ghAta karavA dho Ave che. enA hAthe maravA karatAM zA mATe jAte mRtyu na netaravuM ! temaNe hAtha para rahela tALapuTa vipathI raselI mudrikA meMmAM mUkI dIdhI." "mahArAja, pApI kaNikanuM zuM thaze ?" enuM kalyANa thaze. A kAryane pazcAttApa enA samagra jIvanane gherI vaLaze. enI yAda enI nidrA haNI leze. khAnapAnamAMthI rUci haThAvI leze. mRtyuthI ya bhayaMkara pIDAo bhogavaze, ne emAMthI ene jIvanetkarSa racAze." ane magadharAjanA AtmAnuM zuM thaze ?" "magadharAjane AtmA patananI gartAmAM nahi gabaDe! e kALAMtare tIrthaMkarapada pAmaze ne jIvanasAphalya karaze." guskeva! AvAM AvAM vicitra jIvane joI zaMkA thAya che, ke mANase zuM karavuM ne zuM na karavuM ? eka mahAra svarga pAme, eka mahArAjavI naraka pAme !" " ziSya, kartavyAkartavyanA A vicitra mahAsAgaramAM eka ja vAta yAda rAkhavI:
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-ziSya 319 uvaDhio medAvI mAre tAruM ! e veLA mahAtapatIra pAchaLathI UMce sAde kaI gAtuM saMbhaLAyuM. guru-ziSya e sAMbhaLI rahyA. metArA munivara, dhana dhana tuma avatAra. zama dama guNanA AgarUjI, paMcamahAvrata dhAra, mA khamaNane pAraNejI, rAjagRhI nagarI mejhAra. me-1 sonInA ghera AvIyAjI, metAraja RSirAya, javalA ghaDato uDIo, vaMde muninA pAya. me 2 Aja phaLyo ghara AMgaNejI, viNa kALe sahakAra, lo bhikSA che sUjhatIjI, madataNo e AhAra. meka-3 kreca jIva javalA cAjI, vahorI vaLyA RSirAya, senI mana zaMkA thaIjI, sAdhu taNAM e kAma me - rIsa karIne RSine kahejI, do javalA muja Aja, vAdhara zize vIMTiyuM, taDake rAkhyA munirAja, me -5 phaTa phaTa phUTe hADakAMjI, taTa taTa traTe re cAma, sonIDe parisaha diyajI, muni rAkhyo mana ThAma. meTa-6 ehavA paNa meTA yatijI, manna na ANe reSa, Atama niMde ApaNejI, senIne ze deza. me -7 ehavA RSi saMbhAratAcha, metAraja RSirAya, aMtagaDa huvA kevalIjI, vade muninA pAya. me-8 * satyanI AjJAe khaDe thayelo mANasa saMsArane tarI jAya che.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 maharSi metAraja bhArI kASTanI strIe tihAMjI, lAvI nAkhI tiNi vAra, dhabake paMkhI jAgiyAjI, javalA kADhayA tiNe sAra. me -- dekhI javelA viSTAmAMcha, mana la: nAra, e muhapatI sAdhunAjI, leI thaye aNagAra. me-19 Atama tAryo ApaNe, thira karI mana vaca kAya, rAjavijaya raMge bhaNejI, sAdhutaNuM e sajajhAya. me-11 gurudeva, metAraja munivaranA jIvana prasaMgane AvI miSTha rIte keNa gAya che ?ziSya prazna karyo. anubhavI gurue kahyuM e maMtrasidhdhone rAjA mAtaMga che. gharabAra tane e pharyA kare che. pitAnA priya putranA guNagAna daze dizAo gajavatA. "enuM kalyANa thaze ?" jenA dilamAM sadicchAo kuratI haze, ne satkAryanI jhaMkhanA jene sadadita sAvadha rAkhatI haze enuM kadI akalyANa nahi thAya."
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ s still 14