________________ 150 મહર્ષિ મેતારજ રાષ્ટ્રની નાજૂક કાચની પ્રતિમાશી પ્રમદા, પુષ્ટ ને કઠિન કુચભારથી નમ્ર દેથષ્ઠિવાળી મથિલ સુંદરીઓ, પ્રફુલ્લ કમળદળસમાં નેણવાળી સાકેત–કેશલની કામિનીઓ, મણિને સુવર્ણની મેખલાઓની શોખીન તાશ્રલિપ્ત ને બંગની રમણીઓ, પરવાળાના જેવા નાના એક્કસંપુટ ધરાવતી ને મંદમંદ વાણી વદતી કલિંગ-કંચનપુરની અબળાઓ, તિલક-વલયથી ઓપતી ને કાળસ્થળ પર પત્રલેખા કરવામાં કુશળ શ્રાવર્તિની સુંદરીઓ અને અનંગરંગમાં રતિ સમાન વત્સવામાઓની કથાઓ એવી લલિત રીતે કહી સંભળાવી કે તમામ સભાજને કોઈ શૃંગારકાવ્ય વાંચી રહ્યા હોય તેવો અનુભવ કરી રહ્યા. ધન્ય છે, કુમાર મેતાર્યની સિક્તાને!સભાને વાહવાહને નાદ કર્યો. કુમાર, તમે નિગ્રંથ જ્ઞાતપુત્રને સ્વચક્ષુએ નિહાળ્યા છે. અમને એ પતિતપાવન દેહમૂર્તિ વિષે કંઈ કહેશો?” મહામંત્રી અભયકુમારે અર્થ ને કામની કથાઓ પછી ધર્મકથા વિષે પણ આકાંક્ષા દર્શાવી. સાતપુત્રના નામશ્રવણની સાથે જ અલંકાર ને રસ વિષે ઉઘુક્ત થયેલ મેતાર્યને મુખપર સૌમ્યતા છવાઈ ગઈ. શંગારનાં વર્ણનમાં ચંચળ બનેલી એની જિ ને નયન જાણે સ્વસ્થ થઈ નમ્ર બની ગયાં. એણે ક્ષણવાર મૌન ધારણ કર્યું ને પછી વાત શરૂ કરીઃ સભાજને, શરઋતુના સૂર્યથી વિશેષ તેજસ્વી મુખમંડળવાળા, ચંદ્રમંડળથી પણ વિશેષ સૌમ્ય, સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રથી પણ વિશેષ ગંભીર : અને રૂપમાં ઈદ્રને પણ ઝાંખા પાડે એવા એ મહાન ત્યાગી ભિક્ષનું વર્ણને મારા જેવાની સહસ્ત્ર જિલ્લાઓ પણ કરવા શક્તિમાન નથી. હું તે એ તેજસ્વી દેયષ્ટિનાં ઘડી બે ઘડી દર્શન કરી શક્યો છું પણ એ પ્રશાન્ત મુખ, એ કરુણાભર્યા નયનો, રાજરાજેશ્વરને નમાવે તેવી સ્વસ્થતા, એ ગંધહસ્તિના જેવી ચાલ, સાત હાથની કૃશ છતાં
