Book Title: Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009027/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / namo namo nimmatanuMsaLaK I AgamasUtra saTIka anuvAda 38 anuvAda zreNI sarjaka - muni dIyarAnAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIka anuvAda dazavaikAlika - anuvAda-zreNInA sarjaka - muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.5 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 0 zrI zrata prakAzana nidhi 0. KsaMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, hAI senTara, khAnapura, amadAvAda. 361 Jair an International Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda TURII Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 36 mAM che.. 0 dazavaikAlika-mULaD-3-0- adhyayana-1-thI AraMbhIne -0- adhyayana-10 sudhI - tathA - -0- cUlikA-1 ane 2 saMpUrNa - x - x - x -x -x--X--X- ja TAIpa seTIMga -: mudraka - S zrI mahAkAlI enTaraprAIjha II navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 I/II Tel. 079-25508631 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNasvIkAra o vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kAryapreraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vijJArahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA.. pUjya AcAryazrI kacakacabhUrIzvarajI ma. nA, caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA : 0 0 0 - 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjaya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka AnuvAda A A A A A A A A A A. Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [ 36 ] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI paM paramapUjya AgamoddhAraka AcAryadeva che zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.nA samudAyanA sALIzrI caMtyazAstrIjI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI gilokapadma ciMtAmaNi jaina saMgha - aMdherI, muMbAI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvasahAyaka (anudAna dAtA Agama saTIka AnuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAtri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapujya saraLa ravAbhAvI, bhadrika pariNAmI, zatAnurAgI 0 AcAryadivazrI vijaya cakacaisUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zvempU. saMgha, bhAvanagara be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zvemU.pU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga. (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga. piramapUjya AcAvi zrI hacamacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina zve mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. pU5 kriyAvitaprabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svargastha AcAryadiva zrImavijaya cakyasurIzvarajIthI prerita punyavatI zramaNIonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samadAyavartI milanasAra sAbIzrI sauuDAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, cempU jainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jaina saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda, 2- suvizALa parivArayuktA sArIzrI bhAvapazrIjI manI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI pa.pU, sALIzrI dhyAnasAzrIjI tathA sAjIzrI prakulitAzrIjInI preraNAthI - zrI mAMgaroLa jaina zve tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. - - - Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divyasahAyako - paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI masA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina cempU saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAdina AnaMdasAgarasurIzvarajI masA.nA samudAyavatI zrata anurAgINI zramaNIvaryAnI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMtyazAstrIjI mathI prerita F1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. E- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALIzrI prazamazIlAzrIjI ma.nA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaranAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdanIzrI amitaguNAthIjI ma.nI preraNAthI - "zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAna tapasAdhikA, zatAvadhAnI sAkavIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jena je. mahAjana peDhI, karacelIyA, surata. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI mahanI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda, | (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI mahanA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAdhvIjI pUpiSAzrIjInI preraNAthI sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (AgamaksarIka anuvAda sahAyako) (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa devazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya Adeva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI maha|| nI preraNAthI - "abhinava jaina zvempU saMgha," amadAvAda. (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya Adyadeva zrI munisurijI manI preraNAthI) - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masA nA suziSyA sAo suprabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sALIzrI prItivamazrIjI manI pAvana preraNAthI. * (1) zrI pArzvabhakti cempUtha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zempU tapA. jaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zAmaNIyazrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda je mU0pUcha jainasaMgha," pAlaDI, amadAvAda. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka-301 2-mAluir- 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 4pa alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstAlIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. mAmaloso, mArAmanAmolo, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda jayakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIra AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rU. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrtio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, prayura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpunuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthaphapRthapha svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIka mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - thI paryatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIse pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM mAmA - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIka mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasukha-saTI to che ja. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAgamANa saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre prapTo temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A mAmasUtra-hindI anuvAda mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane grAma savaM anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama karAyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avacUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakArano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakArano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 4ra-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita vyutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - - - A hatI Agama saMbadhI amArA ra50 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt 'laghuprakriyA'' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA H - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya : 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANaM'' nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che, je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 1 0 navapada-zrIpAla - - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya - . tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. [][ -- ] 10 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUtrakama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. [3 (4) ArAdhanA sAhitya : samAdhimaraNa : aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya :0 dIkSA-cogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArtha padmAvatI pUjanavidhi (9) caMba saMyojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - AgamasUtra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya - 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAriA pada eka karoDa jApa noMdhapothI ja abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA ja kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sutra abhyAsa-sAhitya :0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikramaNa sUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlabrahAcArI zrI neminAthAya namaH namo namo nikhAladaMsaNamsa pa.pU. AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyonamaH ja bhAga - :-) 0 A bhAgamAM dazavaikAlika nAmaka mULa sUrano saMpUrNa samAveza thAya che. dazavaikAlika' nAma saMskRta ane gujarAtImAM prasiddha che. paNa prAkRtamAM tenuM nAma da yAlaya' che. keTalAMka dasakAliya' sUtra paNa kahe che. te paNa zAstrIya che. A AgamamAM kula 10 adhyayana tathA 2 - cUlikAo che. A samagra Agama caraNakaraNa anuyoganI mukhyatAvALuM che. zramaNa jIvananA pAlana mATenI niyamAvalI svarUpa A AgamanI racanA zayyabhavasUrijIe putra manakamunine mATe karelI che. mULasUtro cAra che, temAM A trIjuM mULasUtra che. AgamomAM A Agamano krama - 42 mo che. temAM niryukti, bhASya ane haribhadrasUri racita vRtti sahita mULa dazavaikAlika sUtrano anuvAda ahIM karela che. temAM zrI jinadAsagaNI kRta cUrNinA aMzo paNa samAvela che. te sivAya zrI agatyasiMha sUrinI cUrNi paNa maLe che. temaja be-traNa TIkAo paNa jovA maLe che. jemAM zrI agatsyasiMha sUrikRta cUrNi to alagathI anuvAda karavA yogya che, je proDha prAkRtamAM racAyelI che. prastuta anuvAdamAM ame saTIka vivecana zakada eTale prayojyo che, jethI A mAtra koI eka ja vRttino anuvAda na banI rahetA temAM saMdarbho paNa umerI zakAya, keTalAMka nyAyo, vyAkaraNa Adi bAda paNa thaI jAya ane ane AvazyaktA mujaba saMpa ke vistAra paNa thaI zake. jo ke zrI hAribhadrIyavRttinI mukhyatA to che ja ane jyAM vRtti choDela hoya tyAM - x x x- AvI nizAnI paNa karI che. zramaNa jIvana mATe nitAMta upayogI ane AcArAdi sUbonI keTalIka anuvRttirUpa A Agama mAtra vAMcavA-lAyaka ja nahIM paNa mananIya ane ciMtanIya che sAthe AcaraNIya paNa che ja, kemake samagra yatidina caryAno temAM samAveza thayelo che. hAla A AgamanA yogo dvahana pachI ja sAdhu-sAdhvIne vaDI dIkSA rUpa upasthApanA karAya che. 36/2 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 42 dazavaikAlika mUlasUtra-3 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana 0 zrI zasthaMbhavasUrijI viracIta dazavaikAlika sUtranI zrI haribhadrasUrikRta bRhavRttithI anuvAda AraMbhatA mAMgalikane kahe che - 0 maMgala - dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda gAthA - (1) anya tejone jitanArA, sura ane asuranA iMdrothI sevita, nirmaLa, trAsa rahita, triloka ciMtAmaNI vIra prabhu jaya pAme che. vivecana - ahIM arthathI arahaMta praNita, sUtrathI gaNadhara racita pUrvagata zruta uddharIne, zarIra ane mananA kaTuka duHkha paraMparanA vinAza hetuthI dazakAlika nAmaka zAstranA ati sUkSma ane mahArtha vALI vyAkhyA kahIe chIe - temAM prastuta arthane pragaTa karavAne iSTadevatA namaskAra dvArathI sarva vighnanA vinAzamAM samartha parama maMgalanA Alaya svarUpa A pratijJA gAthAne niryuktikAra kahe che - * niyukti - 1 siddhi gati prApta ane karma vizuddha evA siddhone namaskAra karIne dazakAlikanI niryukti huM racIza - stavIza. * vivecana 1 siddhi gati pAmelane namIne dazakAlika niyukti huM karIza. temAM siddhi pAme che - AmAM saMpUrNa artha prApta karelA che te siddhi - lokAgra kSetrarUpa. kahyuM che - ahIM zarIra choDIne tyAM jaIne siddha thAya che. javAya che te gati, siddha gatine samIpatAthI pAmelA arthAt sarva lokAMta kSetrane pAmelA ne. - x - - temAM pRthvI Adi ekendriyo paNa karmane vaza tyAM javAthI yathokta svarUpavALA thAya che. tethI AgaLa kahyuM * jJAnAvaraNIyAdi karmathI rahita - karma kalaMka rahita evAne. (zaMkA) jo ema che to ''siddhi gati prApta'' evuM na kaho. kemake karmavizuddha ja siddhi gati pAme che. (samAdhAna) A vidhAna game te kSetranA vibhAgamAM rahelA siddhajIvone mAnanAra durdayanA vAdane nivAravA mATe che. teo tIrthAdi siddha bhedathI aneka prakAre hoya che. A 15 bheda A pramANe - tIrthasidhdha, atIrthasidhdha, tIrthakara siddha. atIrthakara siddha, svayaMbuddha, pratyeka buddha, buddhabodhita siddha, strIliMga siddha. puruSaliMga siddha, napuMsakaliMga siddha, svaliMga siddha, gRhIliMga siddha, eka siddha, aneka siddha. tethI 'sarva siddha'" kahyA che. - * * * * * X ". 'karmathI vizuddha''ne namaskAra. A vizeSaNa vaDe jeo karma - vALA - aNimAdi vicitra aizvaryavALA siddha mAne che, temanI mAnyatAnuM khaMDana karela che. - x - x - x - kema ke aNimAdi siddhionI vAMchAthI teo nAmanA ja siddha che, je mumukSue icchavA lAyaka nathI. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala niyukti sarva siddhone e vizeSaNathI siddhanA paMdara bhedo batAvIne sarvathA advaitapakSanuM khaMDana karela che. kemake teo eka ja bhUtAtmAne dareka bhUtamAM rahelo mAne che. jo eka ja bhUta hoya to te mokSamAM jatAM mokSapravAha baMdha thaI jAya ane bIjA jIvone mokSano abhAva thaI jAya. 19 'namIne' AnA vaDe nitya ane anitya evA be ekAMta vAda mAnanArAonuM dUSaNa batAve che . - 4 - 4 - baMnemAM katlA pratyaya na lAge tema vyAkaraNanA niyamothI - 4-4- batAvela che. - 4 - 4 - have sarve siddhone namIne zuM kare che? te jaNAve che - huM dazakAlikanI niyuktinuM kIrtana karIza - racIza. temAM kALa vaDe nivRttate kAlika arthAt 'pramANa kALa' vaDe, e bhAva che. daza adhyayayanA bhedarUpa hovAthI daza prakAra 'kAlika' che. temAM prakAra zabdanA lopathI 'dazakAlika' zabda thayo. 'vi' zabdano artha ame AgaLa kahIzuM. niryukti - niyukta ja sUtra ane arthonI yukti eTale paripATI te niryuktiyukti. AmAM yukti zabdano lopa thavAthI 'niryukti' zabda banyo. te chuTI - jUdI bAbatonI yojanA khulAsAthI kahIzuM. zAstro Adi, madhya ane aMtamAM maMgalanA bhAgI thAya che. * niyukti - 2 zAstronA Adi, madhya ane aMtamAM vidhipUrvaka maMgaLano parigraha karIne. * vivecana 2 - zAstranI AdimAM - prAraMbhe, madhyamAM, avasAne - aMtamAM, maMgalano parigraha karIne kaI rIte? vidhi vaDe - pravacanamAM kahela prakArathI. traNa maMgalanI parikalpanA zA mATe? badhAM vighno dUra karavA mATe icchita zAstrArthano pAra pAmavAne mATe, madhyamaMgalano parigraha tenA sthirIkaraNane mATe che, aMtya maMgalano parigraha te ja sUtrArtha ziSya paraMparAmAM nAza thayA vinA cAle te mATe che. ahIM sAkSepa - parihAra AvazyakanA vivaraNathI jANavo. - sAmAnyathI A sarva zAstra maMgala che. jema nirjarArthe karatAM tapanI jema jANavuM. A hetu asiddha nathI. kemake vacanavijJAnarUpa A zAstra che. jJAnathI nirjarArUpa sArthaktA svIkArelI che. kahyuM che ke - nairayika je karma ghaNAM karoDa varSe khapAve che. te traNa guptivALo jJAnI zvAsocchvAsa mAtramAM khapAve che, ityAdi. ahIM Adi maMgala 'drumapuSpikA'' adhyayanAdi che. kema ke te dharma prazaMsA pratipAdaka svarUpavALA che. madhya maMgala - dharma, artha, kAma adhyayanAdi che, kemake temAM AcArakathA vistAratI kahevAyela che. caramamaMgala bhikSu adhyayanAdi che. kemake temAM bhikSu guNo AdinuM avalaMbana che. A pramANe adhyayananA vibhAgathI traNa maMgala batAvyA, have sUtravibhAgathI batAve che - temAM AdimaMgala 'gho maMgala ityAdi sUtra, kemake temAM dharma batAvelo hovAthI te maMgalano hetu che. madhya maMgala 'dAdaso' Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 0 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ityAdi sUtra che. kemake jJAnanI sAthe saMbaMdha karavAthI te jJAna maMgalano hetu che. aMtya maMgala "nikakhamamANA'' Adi che. kemake bhikSaguNonA sthirIkaraNArthe viviktacarcAno viSaya hovAthI bhikSu guNonuM maMgalarUpa jANavuM. maMgala' zabdano artha zo che? - - X- je vaDe hita maMgAya te maMgala. maMgAya athavA sadhAya te maMgala athavA "mana" eTale dharma. lA - lAve che. athavA dharmane lAve te maMgala. atavA mane saMsArathI gALa - chUTo kare te maMgala arthAt saMsArathI dUra kare te. te nAmAdi cAra bhede che. te A rIte 0 nAma maMgala, sthApanA maMgala, dravyamaMgala, bhAva maMgala. AnuM svarUpa AvazyakanA vivaraNathI jANavuM. tene mATe niryuktikAra kahe che - * niti - - nAmAdi maMgalane cAra prakAre prarUpIne.. * vivecana - cAra te pUrve kvA pratyAyanA vidhAnathI batAvIne zuM? te kahe che - * niryukti - 3 - zrutajJAnamAM anuyoga vaDe prApta karela, te cAra prakAre che- caraNAkaraNAnuyoga, dharmAnuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga. vivecana - 3 - mRta evuM je jJAna te zrutajJAna. te zrutajJAnamAM anuyoga vaDe adhikAra che. ahIM AvI bhAvanA che - bhAvamaMgala adhikAramAM zrutajJAnathI adhikAra che. je mRta vaDe ja bIjAno ane potAno anuyoga thAya che. tenuM dRSTAMta pradIpa mAphaka samajavuM. tenA uddezAdi pravarte che. -- temAM je pahelAM kahevAya. temAM pahelAM uddeza karAyelano samudeza, pachI tenI samanujJAthAya. tetraNenA sAthe hovAthI "anuyoga thAya che. tethI niyuktikAre ahIM kahyuM ke - "zrutajJAnamAM anuyoga vaDe adhikAra che. te cAra bhede che - (1) caraNakaraNAnuyoga - AcarAya te caraNa arthAt vrata Adi. kahyuM che ke - vrata, zramaNa dharma, saMyama, vaiyAvacca, brahmaguti, jJAnAdinika, tapa, krodhanigrahAdi caraNa che. karAya te karaNa - piMDa vizuddhi Adi. kahyuM che - piMDa vizuddhi. samiti, bhAvanA, pratimA, iMdriyanirodha, paMDilehaNa, gupti ane abhigraha te karaNa che. A caraNa - karaNano anuyoga te caraNakaraNAnuyoga. anuyoga eTale anurUpayoga - sUtrano arthana sAthe anurUpa saMbaMdha - vyAkhyAna. (2) dharmakathAnuyoga; (3) kAla - gaNitAnuyoga, (4) dravyAnuyoga. temAM kAlika zrata te caraNakaraNAnu yoga che. RSibhASita, uttarAdhyayana Adi dharmakathAnuyoga, sUryaprajJati Adi gaNitAnuyoga ane dRSTivAda te dravyAnuyoga che. ahIM arthathI anuyoga be bhede che - apRthakva ane pRthakve. eka ja sUtramAM cAre anuyoga kahevAyate apRthakva jANavA kemake sUtronA anaMta guNa ane paryAya hovAthI badhAM anuyoga sAthe levAya. pRthakva anuyogamAM koI sUtramAM caraNa karaNa, koIkamAM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 anuyoga varNana dharmakathAnuyoga Adi anuyoga jUdA jUdA Ave che. Arya vraja sudhI cAre anuyoga kAlikAnuyoga sAthe hatA. pachI kAlika zrutamAM ane dRSTivAdamAM jUdA jUdA anuyoga thayA. A badho vistAra vizeSAvazyaka sUtrathI jANavo. ahIM pRthakatva anuyogathI adhikAra che. tethI niyuktikAra kahe che - * niyukti - 4 - apRthakatva ane pRthakatva batAvIne ahIM adhikAra che. ahIM caraNakaraNa anuyoganA dvArA A pramANe che : * vivecana - 4 - apRthakatva pRthakatvano kaMIka nirdeza karIne ahIM prakramamAM adhikAra che - caraNakaraNa anuyogathI. caraNakaraNAnuyoganA praveza mukha kahevAnAra lakSaNavALA thAya che, A gAthArtha kahyo. * niryukti - 5 - nikSepa, ekArthaka, nirukta, vidhi, pravRtti, konA vaDe, kono? te dvAranA bheda, lakSaNa, tenI yogyatA, pariSad sUtrArtha varNana. vivecana - 5 - Ano vistAra AvazyakanA vivaraNathI jANavo. sthAna zUncAryuM, teno saMkSepArtha kahIe chIe. "nikSepa' anuyogano nikSepa karavo. te A pramANe - nAma anuyoga ityAdi. tenA ja ekArthiko kahevA, te A pramANe - anuyoga niyoga ityAdi. tenuM ja nirukta kahevuM. anuyojana te anuyoga athavA anurUpa yoga ityAdi. tenI ja vidhi kahevI. vaktA ane zrotAnA adhikAra batAvavA. temAM sUtrano zabdArtha kahevo te paheluM niyukti mizrita te bIjo, trIjuM saMpUrNa kathana, A anuyoganI vidhi che. zrotAnI vidhi A pramANe - mUMgo, huMkAra, nATyakAra, pratipRcchA, vimarza, pachI prasaMga pArAyaNa, paraniSThA e sAta guNa che. anuyoganI pravRtti ane vaktavyatA cAra bhaMgAnusArathI jANavI - (1) guru pramAdI-ziSya apamAdI, (2) guru apramAdI - ziSya pramAdI, (3) baMne pramAdI. ahIM trIjAmAM koI pravRtti thatI nathI. pahelAM ane bIjAmAM thoDI-thoDI pravRtti thAya, cothA bhaMgamAM saMpUrNa pravRtti thAya. ahIM dUdhadenArI gAyanuM dRSTAMta che. (1) gAya vasUkI gayelI, dohanAra hoMziyAra. (2) gAya dUdha denArI, dohanAra ALasu. (3) baMne nakAmA. (4) baMne kuzaLa. A upamAthI AcArya ane ziSyone jANavA. gAya samAna gurU, dohanAra mAphaka ziSyo, dUdhamAphaka artha samajavavAnI pravRtti. te bIjA ane trIjA bhaMgamAM zUnya jANavI. icchA na hoya to gurU yatkiMcit ziSyane prApta karAvI zake. cothAmAM paNa gurunI AkAMkSA ane ziSyanA apramAdathI lAbha thaI zake che. anuyoga koNe karAvavo te kahe che - temAM je AvA prakAranA AcArya hoya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda tenA vaDe karavo - uttama deza, kuLa, jAti, rUpavALA hoya. saMghayaNI, tRtiyukta, AkAMkSA rahita, vikathA tyAgI - bahuM bhASI na hoya, amAyI, jenuM vacana bIjA mAnya kare tevA, jitaparSad - parapravAdIthI kSobha na pAme tevA, apramatta hovAthI jitanidra, madhyastha saMvAdaka, dezakALabhAvajJa, AsannalabdhapratijJA, vividha dezanI bhASAno jJAtA, paMcavidha AcAra yukta, sUtra - artha - tadubhayanA vidhijJa, AharaNa - hetu - kAraNa - nayanipuNa ane zIkhavavAmAM kuzaLa, sva siddhAMta - para siddhAMtamAM vidvAna, gaMbhIra, disamAna, ziva, saumya, zata guNothI yukta, pravacanano sAra kahevAne yogya. A badhAMno artha bRhatkalpa sUtrathI jANavo. joke ahIMthI vRttikAre dazakAlikanA vyAkhyAnamAM kaMIka kahelo che - jemake Arya dezamAM utpanna - vAkyano avabodha sukhethI thAya, mATe dezanuM grahaNa karyu. pachI pitAnA kuLanuM grahaNa - uMcakela bhAranA vahanathI na thAke. mAtAnI jAti - vinayayukta thAya che ityAdi - x - x - x - pravacana eTale Agama, teno sAra kahevAne mATe yog, jenAthI aneka bhavyajIvone prabodhano hetu thAya che. kahyuM che ke guNayukta vacana ghI ane madhathI sIMcelA agni mAphaka dIpe che ane guNahInanuM vacana ghI vinAnA dIvA jevuM che. vaLI sAruM boleluM paNa durAcArInuM vacana loko mAnatA nathI, paNa guNavAna mANasanuM vacana mAnanIya thAya che, ane puSTikara bane che. ziyALAnI ThaMDImAM ane mahenatathI meLavela agni jema koI zmazAnamAM sevatuM nathI, tema patitanuM vacana hitakara hoya to paNa loko grahaNa karatA nathI. tevI rIte satpuruSo, siddhAMtanA jANakAra paNa cAritra hIna hoya to tenuM sevana karatA nathI. jema ThaMDA pANIthI bharelA caMDALanA kuvAmAM paNa ucca jAtinA loko pANI pItA nathI. have zAno anuyoga karavo te kahe che - temAM sarve zrutajJAnano paNa anuyoga thAya che. ahIM prAraMbhane AzrIne dazakAlikano karIzuM. (prazna) 'daza kAlika niryukti karIza' ema kahevAthI ja prakRta dvAranuM kathana samajAI jAya che, to pachI A upanyAsa niSphaLa che. (samAdhAna)nA, ema nathI. ahIM zAstrakAre zAstranI vidhi batAvI ane niryuktikAre tenA baLa vaDe niyukti adhikAra kahelo che, mATe koI doSa nathI.) niryuktinI ardha gAthA batAvI, pazcAddha gAthA adhyayana adhikAramAM avasare vyAkhyA karIzuM. tyAM ja upakramAdi anuyogadvAra, AnupUrvI Adi, tenA bhedonuM tathA sUtrAdinuM lakSaNa paNa kahevA yogya che. have cAlu vAtane ja niryuktikAra kahe che - * niyukti - 6 + vivecana A nikSepAdi dvAronI vyAkhyA karIne bRhatkalpamAM varNavela 36 - guNothI yukta guru vaDe dazavaikAlika zAstramAM kahela vidhithI kathana karavuM joIe. have na jANato ziSya pUche che ke - jo dazakAlika no anuyoga che, to te dazakAlika he bhadaMta! eka aMga che ke aneka aMga che? zrutaskaMdha che ke zrutaskaMdho che? adhyayana che ke adhyayano che? uddezaka che ke uddezako che? evA ATha prazno che. AnI vacce traNa vikalpo prayojAya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3. nipakathana che, te A pramANe - dazakAlika ekazrutaskaMdha, aneka adhyayano, aneka udezA che. tethI 'daza Adino nikSepa karavo joIe. te A pramANe- dazano, kALano, zrutaskaMdhano, adhyayano, uddezakano che. niryuktikAra kahe che - * nikSepakathana - * niryukti - 8 + vivecana - dazakAlika zabdArtha pUrve nirUpata che. evuM je nAma te saMkhyA ane kALathI teno kALamAM nikSepa karavo arthAta vizeSa abhidhAna. AnuM nibaMdhana vizeSa prakAre AgaLa kahIzuM. te manaka munine AzrIne che "dazakAlika' temAM kALathI nivRtta te kAlikadaza zabda ane kALa zabdano nikSepa, nivRtta artha te nikSepa tathA zrutaskaMdha tathA adhyayana. uddeza - tenA eka dezabhUta, kaI rIte? AnuM viSayamAM sthApana karI kathana karavuM. pahelAM "daza' zabdano nikSepa kahe che - temAM daza ne eka Adine anusarIne varte che. ekanA abhAve dazano paNa abhAva thAya che. tethI ekano ja nikSepa pratipAdita karavAnI icchAthI kahe che - * niryukti - 8 + vivecana - ahIM eka te ja ekaka che. temAM nAma eka, sthApanA eka, sugama che. dravya eka te sacitta Adi traNa che. temAM sacitta eka te puruSadravya, sacitta eka te rUpakadravya, mizra te ja kaTakAdi bhUSita puruSadravya. eka mAtRkApada, te A pramANe - "utpanne i vA, vigame i vA, dhuve i vA" ahIM pravacanamAM dRSTivAmAM samasta nayavAda bIjabhUta mAtRkApado hoya che. athavA A mAtRkApado e, A, i, I te paNa mAtraka pada jANavA. sarva zabdano vyavahAra vyApaka paNe hovAthI mAtRkApado kahevAya che. - - 4- saMgraha zabdathI ekamAM paNa samudAya AvI jAya. jemake cokhA lAvyo ema kahevAthI eka dANo paNa "zAliba kahevAya. ghaNAM dANA paNa "zAli' kahevAya. ahIM AdiSTa ane anAdiSTa evA sAlinA be bheda che. jemake kalamazAlI te kalamanA ja cokhAno Adeza che, paNa jo kalama zAlI na kIdhA hoya to game te cokhA samajavA, te anAdiSTa che. yathAyogya yojanA karavI. paryAya eka te eka paryAya. paryAya eTale vizeSa dharma, te anAdiSTa varNa Adi che. AdiSTa varNa te "kRSNa' Adi che. bIjA AyAya - badhAM zrutaskaMdhanI vastunI apekSAe AvI vyAkhyA kare che. anAdiSTa te zrutaskaMdha ane AdiSTa te dazakAlika. nAme che. AdiSTa te adhyayana vizeSa dhrumapupikA' Adi kahe che. paNa A joIe tevuM manohara nathI. kemake dazakAlika nAma kahevAthI Adeza siddha che. eka bhAva - anAdi koI paNa bhAva, AdiSTa te audayikAdi. A sAta anaMtarokta eka - eka thAya che. ahIM daza paryAya - adhyayana - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vizeSano saMgraha hovAthI teno ja adhikAra jANavo. bIjA kahe che zrutajJAna kSAyopazamika bhAvamAM varte che. tethI bhAva ekamAM teno adhikAra che. have be vagereno choDIne sIdho 'daza' zabdano nikSepa pratipAdana kare che - * niyukti - 9 + vivecana - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva ema 'daza'no nikSepa cha bhede che. - x - temAM nAma ane sthApanA sugama che. daza dravya - sacitAdi traNa bhade pUrvavat. kSetradazaka te daza kSetra pradeza, kALa dazaka te daza kAla varSanA Adi rUpatvathI kALanI daza avasthA vizeSa che. te bAla, kriDAdi che. bhAva dazaka te daza bhAva te sAnnipAtika bhAvamAM svarUpathI bhAvavA athavA te ja viSayamAM vivecana karavA vaDe A daza adhyayana jANavA. A pramANe daza zabdano nikSepo bahuvacanavALo hovAthI cha prakAre thAya che. have prastutamAM upayogI hovAthI kALanA daza dvAra kahe che - 0 'kAla' Adi dvAra - - * niyukti - 10 - bAlA, krIDA, maMdA, balA, prajJA, hAyanI, iSat prapaMcA, prAgbhArA, mRnmukhI, zAyinI A daza avasthA - prANInI avasthA vizeSa kahe che - (1) manuSyane janmathI mAMDIne pahelAM daza varSamAM sukhaduHkhano anubhava thavAno bahu saMbhava nathI. (2) bIjA dazakAmAM kaMka samartha thatAM kAmabhoga sivAyanI bIjI kaLAmAM khale che, kAma krIDAmAM ochI mati hoya che. (3) trIjA dazakAmAM pAMce iMdriyo saMpUrNa hovAthI ane gharamAM vastu hovAthI iMdriyonA viSaya bhoga bhogavavA samartha thAya che. (4) cothI dazAmAM potAnuM baLa dekhADavAne jo nirUpadravI hoya to samartha thAya che. (5) pAMcamAmAM potAnA ghara ane kuTuMbane sukhI karavA icche che athavA icchita vastune prApta karavAnI ciMtA kare che. (6) hAyanI dazAmAM iMdriyo thAkavAthI bhogathI vimukha thAya che. (7) iMdriyo vadhu thAkatA khAMsI thAya, baLakhA paDe, (8) AThamImAM potAnA zarIranI cAmaDI saMkocAIne vaLIyA paDe che. vRddhAvasthAne lIdhe strIomAM anicchita bane che. (9) mRtyumukha avasthAmAM paDelo buTTApaNAmAM gharamAM rahI marelA mAphaka paDI rahe che. (10) dazamI avasthAmAM mRtyuvAMchu, dInamukhI, viparIta ciMtavanAro, duHkhI paDI rahe che. have kALa nikSepanuM varNana karavAne kahe che - * niyukti 11 + vivecana - dravya, addhA, yathAyuSka, upakrama, deza, kALa, pramANa, varNa, bhAva ane prakRta e daza bhede kALa che. temAM - (1) dravyakALa - vartanAdi lakSaNa, (2) addhAkALa - caMdra, sUryAdi kriyA viziSTa aDhIdvipa samudravartI kALa, je samayAdi lakSaNa che. (3) yathAyuSka kALa - devAdi Ayu laNa, (4) upakrama kALa - abhipreta arthane nIkaTa lAvavA rUpa, - Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlAdi dvAra 2 5 tene sAmAcArI ane AyuSya bhedathI bhinna kahevo. (5) dezakALa- temAM deza, prastAva, avasara ane vibhAga e paryAya zabdo che. (6) kALa kALa * icchita vastunI prAptino samaya te kALa, ahIM eka "kALa' zabdano artha pUrve kahyo che, bIje sAmAyika, kAla eTale maraNa kahevAya. maraNa kriyAnuM kalana te kALa che. (7) pramANakALa addhA kALa vizeSa divasAdi rUpa. (8) varNakALa - varNa evo A kALa. (9) bhAvakALa - bhAva - audayikAdi, sAdisAMta Adi bhedathI bhinna jANavo. (10) prakRta kALa - te ahIM divasa pramANa kALano adhikAra jANavo. temAM paNa trIjI porisi levI. te paNa bahukALa vItI gayA pachI - (A zAstranI utpatti kahI che) zaMkA- "prakRta bhAvathI' ema je tame kahyuM, tenAthI viruddha kema nathI? (samAdhAna) kSAyopathamika bhAvakALamAM zayaMbhava sUrie A zAstra uddharyuM. pramANakALamAM kahevAthI temAM virodha nathI. athavA pramANakALa paNa bhAva kALa ja che. tenA addhAkALanA svarUpavAthI teno bhAvakALa ja che. avayavArtha sAmAyiktA vizeSa vivaraNathI jANavo. te niyuktikAra kahe che - * niyati - 12 - vivecana sAmAyika - AvazyakanuM paheluM adhyayana che. teno anukrama - athavA sAmAyikamAM anukrama te sAmAyikanukrama. te sAmAyika anukramathI varNavavAne mATe. anaMtara kahela gAthA dvArA kramathI kahe che vigata porisimAM ja jANavuM jarRDha - pUrvagatamAMthI uddharela. kila zabda parokSa Ama Agama vAda saMsUcaka che. caudapUrvI zayaMbhavasUri vaDe dazakAlika uddharela che. te kAraNe temaNe racela che tema kahyuM. zrata ane skaMdhano nikSepa cAra bede jANavo. jema anuyogadvAramAM kahela che. sthAna khAlI na rAkhavA kaMIka kahe che - ahIM noAgamathI jJa zarIra bhavya zarIra vyatirikta dravyakSata te pustaka pAnAmAM lakhela jANavuM athavA sUtramaMDaja Adi jANavuM.bhAvazrutamAM AgamathI jJAna ane upayukta hoya. noAgamathI A dazakAlika sUtra jANavuM. kemake no zabdanuM dezavayanatva che. e pramANe noAgamathI jJa zarIra 0 bhavya zarIra- vyatirikta dravyaskaMdha sacetana Adi che. temAM sacitta te dvipada Adi che. acitta te dvipadezikAdi che. mikSa te senAdino samUha. bhAvaskaMdha te AgamathI tenA arthanA upayogano pariNAma ja. no AgamathI dazakAlika zruta skaMdha ja. kemake no zabda dezavacana che. have adhyayananA uddezano prastAva kahe che - te anuyoga dvAranA prakaraNamAM AvelA dareka adhyayanane jyAM bane tyAM samudAyane AzrIne nipAmAM thoDuM samajAvavA mATe AgaLa kahIzuM. tethI kahevuM ke dazakAlikanA zrutaskaMdhane adhyayana uddezAno nikSepa karavA mATe teno anuyoga karavAno che, te aMzathI kahyuM. have vartamAna zAstramAM rahela kathana kahe che - Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * niyukti - 13 vivecana je AcArye je vastune svIkArIne AtmapravAdAdi pUrvamAMthI jeTalAM adhyayana je je prakAre uddharIne sthApyA che. te AcArye je pramANe kahyuM te pramANe anukrame kahevuM. gAthArtha kahyo, avayavArtha to niryuktikAre avasarAnusAra kahela che. temAM adhikRta zAsrakartAnA stava dvArathI avayavArtha pratipAdana karatAM kahe che - 70 zAstra ane zAsakartA : zasthaMbhava gaNadhara, gaNadhara te anuttara jJAna - darzanAdi dharma gaNane dhAraNa kare che, te gaNadhara, te jinapratimA darzanathI pratibodha pAmyA. temA rAga - dveSa - kaSAya - iMdriya - parISaha - upasargAdi ne jIvAthI jina. pratimA - sad bhAva sthApanA rUpa, tenuM darzana, te hetuthI, zuM? pratibaddha - mithyAtva - ajJAna - nidrA dUra rahevAthI samyakatva vikAza prApta. manaka nAmaka saMtAnanA pitA. 'dazakAlika' pUrve nirUpita che. niyUhaka - pUrvagata uddhRta artha viracanA kartAne huM vaMdana karuM chuM. gAthArtha kahyo. have bhAvArtha ... 26 - ahIM vardhamAna svAmI carama tIrthaMkaranA ziSya tIrtha svAmI sudharmA nAme gaNadhara hatA. tene paNa jaMbU nAme tene paNa prabhava nAme ziSya hatA. kyAreka madhyarAtrie ciMtA thaI - mArA gaNano dhAraka koNa thaze? potAnA gaNamAM ane saMghamAM badhe ja upayoga mUkyo. koI paNa saMbhALa lenAra na joyuM, tyAre gRhasthAmAM upayoga mUkyo. upayoga mUktAM rAjagRhamAM zasthaMbhava brAhmaNane yajJa karato joyo. tyAre rAjagRha nagaramAM AvIne saMghATaka - sAdhune jaNAvyuM ke te yajJapATakamAM jaIne bhikSArthe dharmalAbha Apo. tyAM tame jaIne bolajo ke - "kaSTanI vAta che ke tattvane jANatA nathI." tyAM jatAM sAdhune niSedha karyo, te baMne sAdhu bolyA - "kaSTanI vAta che ke tatvane jANatAM nathI. tyAre zasthaMbhave dvAramUle rahIne tenuM vacana sAMbhaLyu. tyAre te vicAre che - A baMne "1 - upazAMta ane tapasvI asatya na bole. ema vicArIne zayyabhava adhyApaka pAse jaIne kahe che - tattva zuM che? te kahe che - vedo. tyAre teNe talavAra kheMcI lIdhI - jo mane tattva na kahyuM to huM tamAruM mastaka chedI nAMkhIza. tyAre adhyApake kahyuM - '"veda te tatva che.'' pharI mastaka chedavAnuM kahyuM. have huM kahIza ke ahIM tattva zuM che? A yUpanI nIce sarva ratnamathI arahaMta pratimA che. te Arhata dharmatattva dhruva che, tyAre te temanA page paDI gayo. yajJano sAmAna tene ja ApI dIdho. tyAra pachI te jaIne te baMne sAdhune zodhe che. AcArya pAse jAya che. AcArya pAse jAya che. AcAryane vAMdIne sAdhune kahe che - mane dharma kaho. tyAre AcAryae upayoga mUkyo ke - A te ( gaNa-dhara) che. tyAre AcArya e sAdhudharma kahyo. zayyabhava bodha pAmyo, dIdhA lIdhI. caudapUrvI thayA. jyAre temaNe dIkSA lIdhI. tyAre temanI patnI garbhiNI hatI. teNe dIkSA letA tenA svajana loko raDavA lAgyA. ke - yuvA strIno pati putra vinAnI mUkIne sAdhu thaI gayo. pachI te strIne pUchyuM ke - tAre kaM che? arthAt udaramAM kaMI che? teNI bolI manAt che. pachI keTalAka kALe teNIne putra thayo. bAra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra ane zAstrakatAM divasa vItyA pachI tenA svajanoe "manaka' nAma rAkhyuM. kemake mAtAe pUrva "manAka' evuM kaheluM hatuM. jyAre te ATha varSano thayo tyAre teNe mAtAne pUchayuM ke mArA pitA koNa che? teNI bolI - tArA pitA sAdhu thaI gayA che. tyAre te bALaka nAsIne pitA pAse javA nIkaLyo. tyAre AcArya caMpAnagarImAM vicaratA hatA. manaka paNa caMpAnagarI Avyo. AcArya saMjJA bhUmi jatA hatA, teNe bALakane joyo. bALake AcAryane vaMdana karyA. AcAryane paNa te bALakane jotAM sneha jakhyo. te bALakane paNa sneha thayo. tyAre AcAryae pUchayuM - he bALakA tuM kyAMthI Ave che? te bALaka bolyo - rAgRhathI. AcArya bolyA - rAjagRhamAM tuM kono putra ke pautra che? te bolyo - huM zayyabhava nAme brAhmaNano putra chuM. temaNe dIkSA lIdhI che. tyAre AcAryae pUchyuM - tuM kayA kAryathI Avela che? te bolyo - huM dIkSA laIza. pachI te bALaka bolyo - tame te AcAryane jANo cho? AcArya bolyA - huM jANuM chuM. manake pUchyuM - te kyAM che? AcArya bolyA " te mAro mitra che, ame eka zarIrarUpa chIe. tuM mArI pAse dIkSA le. manake kahyuM- bhale. AcAryae upAzraye AvIne AlocanA karI. sacittanI prApti karI. manake dIkSA lIdhA. pacI AcAryae upayoga karyo. ke A keTalo kALa jIvaze? jANyuM ke mAtra cha mAsa Ayu che. tyAre AcAryae vicAryuM ke - AnuM Ayu alpa che. zuM karavuM? caudapUrvI koI paNa kAraNa utpanna thatAM zratane uddhare che. tathA dazapUrva je chellA hoya te nizve uddharaNa kare che. mAre paNa tevuM kAraNa utpanna thayela che. tethI huM paNa uddharaNa karIza. pachI uddharavAno AraMbha karyo. te uddharaNa karatAM vikAle uddhata karyuM, thoDA divasa bAkI hato, tethI tene dazavaikAlika kahe che. A kathAnaka vaDe jeNe teno uddhAra karyo te dvArano bhAvArtha kahyo. jenA vaDe uddhAra karAyo te paNa kahI dIdhuM. te ja niryuktikAra kahe che - * niyuktaka - 15 + vivecana - - manakane AzrIne zayyabhave daza adhyayano nipUrNa karyA. vikAle sthApyA - racyA tethI "dazakAlika' nAma kahyuM. - manaka nAmanA putrane AzrIne. zayyabhava sUri vaDe pUrvagata zratathI uddharyu- racya, dramapapikAdi daza adhyayana. vigata kAla te vikAsa athavA vikalana te vikAsa athavA vikAla eTale thoDo khaMDa. te vikAsa - carama divasamAM myu tethI "dazakAlika' nAma che athavA "dazavaikAlika' nAma che. kemake vikAle racAyu che. daza adhyayananuM nirmANa vikAle hovAthI dazavaikAlika kahe che. vikAlamAM bhaNAya che mATe paikAlika kahyuM- ema cUrNikAra kahe che. jene AzrIne racAyuM te kahyuM. have je adhyayano jyAMthI uddharyA te kahe che - * niryukti - 16 thI 18 - vivecana AtmapravAda pUrva jemAM AtmAnA saMsArI ane mukta Adi aneka bheda bhinna Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda svarUpanuM kathana che. temAMthI dharmaprajJAti ArthAt cha javanikA adhyayana uddharyuM. karmapravAda pUrvathI piMDanI traNa prakAranI eSaNA uddharI che. karmapravAda pUrva - jemAM jJAnAvaraNIyAdi karmanA nidAnAdinuM kathana che tethI. zuM? piMDanI eSaNA traNa bhede che - gaveSaNA, grahaNaSaNA, grAseSaNA. tenI racanA karI. te vaLI A saMbaMdhathI Ave che - AdhA karmanA upabhoktA jJAnAvaraNIyAdi ATha karma prakRti bAMdhe che. zuddha piMDanA upabhoktA zubhaprakRti bAMdhe che. ATaluM prasaMgathI kahyuM. have cAlu vAta kahe che - satya pravAda pUrvethI vAkya zuddhi adhyayana racyuM. temAM satyapravAda eTale jemAM janapadasatya AdinuM kathana che. vAkyazuddhi nAme sAtamuM adhyayana che. bAkInA paheluM, bIjuM Adi adhyayano navamAM pratyAkhyAna pUrvanI trIjI vastumAMthI uddharela che. bIjo paNa Adeza - vidhi sAthe ja gaNipiTaka- AcAryanA sarvasvathI dvAdazAMga- AcArAdi lakSaNa rUpathI A dazakAlika uddharyuM che. konA mATe? manakanA anugrahAyeM. have jeTalAM adhyayana che te saMbaMdhe kahe che - * niryukti - 19 : vivecana drumapupikA e paheluM adhyayana che. tyAMthI "sabhikSuka' sudhInA daza adhyayano jANavA. "khalu' zabdathI vizeSathI jaNAve che ke - "be cUDA" che tyAM sudhI jANavuM. A dvAra vaDe ja kahevAnI icchAthI saMbaMdhapaNA vaDe aDadhI gAthA kahe che. tethI adhikAra paNa eka eka gAthAmAM kahIzuM. temAM adhyayananA aMta sudhI je anusare te adhikAra jANavo. * niryukti - 20 thI 23 - vivecana. pahelA adhyayanamAM zo arvAdhikAra che, te kahe che : "dharmaprazaMsA' durgatimAM paDatA AtmAne dhArI rAkhe che, te dharma, tenI prazaMsA - sava. badhAM puruSArthomAM dharma ja pradhAna che. - x* ityAdi. A dharma te jinazAsanamAM ja jANavo. kemake A dharma bIje nathI. ahIM ja niravadha vRttinA sadbhAvathI che. A pramANe jarUra paDatAM AgaLa paNa kahIzuM. dharmano svIkAra karanAra navadIkSitane adhairyatA, saMmoha na thayo. tenA nirAkaraNArthe A bIjuM adhyayana che. kahe che ke bIjA adhyayanamAM A adhikAra che. dhRtithI hetu vaDe karavAne zaktimAna thAya che. A jaina dharma dhairya Ape che. kahyuM che - jene dhiraja che, tene tapa che, jene tapa che tene sadgati sulama che. je adheryavALA puruSo che temane tapa paNa durlabha che. vaLI A dhRti AcAramAM karavI, anAcAramAM nahIM. A ja vAtane batAvanAra trIjuM adhyayana che. (prazna) trIjA adhyayanamAM zo arvAdhikAra che? (uttara) AcAra gocarA kathA te AcAra kathA. te saMkSepa ane vistAranA bhedathI kahela che. temAM kSallikA- ladhvI ahIM kahI che. temAM AtmAnA saMyamano upAya che. kanjAmAM levuM te saMyama. AtmAno saMyama te AtmasaMyama, teno upAya, - 4 - te Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra ane zAstrokata 2 9 AcAra che jIvaniyakAya gocara prAya che, e pramANe have cothuM adhyayana che. athavA Atma saMyama - tethI anya jIva parijJAna paripAlana ja tattvathI che, tethI tenA adhikAravata ja cothuM adhyayana che. tathA jIva ane saMyamano paNa cothA adhyayanamAM adhikAra che. Apa zabdathI AtmasaMyama paNa te bhAvane bhAve che. kahyuM che ke - chA jIvanikAyamAM je paMDita sadAyaNA thakI varte che, te ja kharo paMDita ane paramArthathI te ja saMyata che. ityAdi, A ja dharma che. te nirogI dehathI ja samyapha paLAya che. AhAra vinA prAyaH svastha thatAM nathI, - samAdhi rahetI nathI. AhAranA be bheda che - sAvadha ane niravadha. temAM niravadhanuM grahaNa karavuM. tethI tenA arthAdhikArathI ja pAMcamuM adhyayana che. kahyuM che - bhikSAnI vizuddhi e tapa ane saMyamane guNakArI che ane te ja pAMcamAM adhyayanamAM adhikAra che. temAM mAMgavuM te bhikSA. tenI vizodhi sAvadhano tyAga ane niravadhanuM kathana. te tapa-saMyamane guNakArI che kahyuM che ke, "te ja saMyata jANavo je niravadha AhAra le che. te dharmakAryamAM rahelo ane zubha yogone sArI rIte sAdhanAra jANavo. ityAdi. gocarI gayela sAdhune AcArapUchavAmAM Ave ane te jANavA chatAM paNa lokasamUha AgaLa vistArathI kathana na kare, paNa potAnA sthAnamAM guru kaheze evuM kahe. A adhikAra chaThThA adhyananamAM che. A adhyayanamAM mahatI-moTI AcAra kathAno adhikAra che. nAnI AcAra kathAno nahIM. ucita evI viziSTa parSadA samakSa kahe.-x-upAzrayamAM paNa pote eTale je gurU hoya ane bolavAnA guNa- doSa jANatA hoya teNe nisvadhavacana vaDe AcAra kathA kahevI. te adhikAravAnuM sAtamuM adhyayana che. kahela cheke "vacana vibhakti" ityAdi. vacananI vibhakti te vacana vibhakti. khulAsAthI kahevuM te vibhakti. evA prakAranuM te anavadha ane AvA prakAranuM te sAvadha. punaH zabda zeSa adhyayana arthAdhikArathI Ano adhikRta adhikAra vizeSaNArthe sAtamA adhyayanamAM arvAdhikAra che - x x-. A niravadha vayana, AcAramAM je praNihitane hoya che, tenA arthAdhikAravata ja AThamuM adhyayana che. kahyuM che ke - AThamAM adhyayanamAM adhikArapaNAthI praNidhAna kahela che. prAghAna eTale viziSTa prakAre sthApita cittadharma. kahyuM che ke - praNidhAna rahita bolavuM te nirdoSa hoya to paNa sAvadhatulya jANavuM. adhyAtmathI ahIM "saMvara' jANavuM. AcAra praNihita ja yathocita vinaya saMpanna thAya. teno adhikArathI ja navamuM adhyayana che. A navamAM adhayanamAM vinayano adhikAra che. kahe che ke - "AcAramAM jenuM dhyAna che te ja paMDita yogya vartana kare che, jJAnAdimAM je vinayavALo che, te mokSanI cikitsA - AkAMkSA rAkhanAro jANavo. ityAdi. A nava adhyayanamAM je lIna rahe te uttama rIte bhikSu che. A saMbaMdhathI "sa bhikSa' adhyayana jANavuM. kahe che ke A dazamAM adhyayanamAM A sAdhunI kriyAne Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda batAvanAruM dazamuM adhyayana samApta karyuM. A kriyA yukta ja bhikSu che, tethI A bhikSu che. te evA prakAre guNayukta bhikSa kadAca karmaparataMtratvathI ane karmanA balatvathI sIdAya, to tenA sthirIkaraNa karavAne mATe tenA arthAdhikArathI be cUDA kahela che - * niyukti - 24 - vivecana be adhyayana, temAM zuM che? temAM be cUDA che. temAM pramAdane vaza thaI koI sAdhu viSAda pAme to sAdhune saMyamamAM sthirIkaraNa karavuM pahelAM sthirIkaraNanuM phaLa kahyuM. te ja pramANe temAM saMsAra prati doDanAra sAdhune batAvyuM ke ghera jaI duHkhathI jIvAze ane mRtyu bAda narakAdi durgatimAM phaLa bhogavavAnA che. evA doSo batAvelA che. bIjI cUDAmAM te pramANe ja viviktacaryA vaNava che. kevI? na sIdAnArane guNAtirekanuM phaLa. temAM viviktacaryA te ekAMta caryA - dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM asaMbaddhatA. upalakSaNathI AmAM aniyata caryAdi jANavA. A cUDAnuM phaLa che cAstrimAM kheda Avato nathI." * niryukti - 25 + vivecana - dazakAlikano pUrva nirUpita zabdArthano anaMtarokta sAmAnya artha saMkSepathI pratipAdita karyo. have AgaLa eka eka adhyayanane huM khulAso karIne kahI. punaH zabdano vyavahita upanyAsa che. temAM paheluM adhyayana - "dhrumapupikA". AnA cAra anuyoga dvAro che. te A pramANe - upakrama, nikSepa, anugama ane naya. A cAre paNa anuyoga dvAronuM adhyayanamAM pahelAM varNana che. A pramANe kamane sthApita karatAM je prayojana che, te vizeSa AvazyaktA vivaraNathI jANavuM. tyAM prAyaH svarUpa maLatuM Ave che. ahIM cAluM adhyayanamAM zAstrIya upakramamAM AnupUrvI Adi bhedomAM svabuddhithI saMbaMdha yojavo. viSayano adhikAra kahevo. A pramANe niryuktikAra kahe che - (have adhyayana AraMbhe che) muni dIparatnasAgare karela dazavaikAlika - bhUmikAno TIkAnuvAda pUrNa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 adhyayana - 1 bhUmikA adhyayana - 1 "kumapupikA" x 0 have dazavaikAlikanA adhyayana - 1 no AraMbha kare che - * nikti - 26 + vivecana - paheluM adhyayana "drumapupikA" tenA nAmaniSpanna nikSepAno avasara che, tanA zabdArthane kahIe chIe. tenA cAra anuyoga dvAra che. upakrama Adi manana karIne dharma prazaMsA vaDe adhikAra kahevo. A gAthArtha che. nikSepa traNa prakAre che - oghaniSpanna, nAmaniSpanna, sUbAlApaka niSpanna. temAM ogha eTale sAmAnya sUtranuM nAma. niyuktikAra kahe che - * niryukti - 27 + vivecana - odha eTale sUtranuM sAmAnya nAma - zrutanAma, te cAra bhede che. kaI rIte? adhyayana, akSINa, Aya ane kSapaNA te samAnArthI che. A pratyekane jUdA jUdA kahe che. zuM? * niryukti - 28 - vivecana - nAmAdi cAra nikSepA varNavIne, te A pramANe - nAma adhyayana, sthApanA adhyayana, dravya adhyayana, bhAva adhyayana. e pramANe akSaNAdino paNa nyAsa karavo. zrutAnusAra - anuyogadvAra nAme sUtrAnusArathI, zuM? drumapupikA adhyayanamAM prakRta adhyayana che. cAremAM paNa adhyayanAdimAM kramathI bhAvavA. have bhAva adhyayanAdi zabdArthane kahe che - * niryukti - 29 thI 33 - vivecana azvAsaNAya no artha adhyayana che. bhAvArtha A pramANe che- AtmAmAM varte che, te nirakta vaDe adhyAtmamu. te citta temAM lAvavuM jenA vaDe te adhyayana. ahIM karma baLathI rahita AtmA ja citta zabdathI levo. jema avasthita zuddha cittane lAvavo te te abhyAsathI ja thAya che. jJAnAvaraNAyAdi ATha karmano apacaya eTale ghaTADo karavo. te karma mithyAtvAdi karma baMdhananA kAraNathI baMdhAya che, evo bhAva che. e pramANe navAM AvatAM karmono apacaya eTale ghaTADo karavo. e pramANe adhyAtma Anayana ja adhyayana zabdano artha che. jenA vaDe viSayo samajAya te adhigamana. te uparokta arthanuM darzaka hovAthI evA vacanane adhyayana kahe che. athavA adhika nayana kahevAya ema AcAryo icche che, teno paNa uparokta artha ja che. te ja vacanano A artha che. ayana no artha pariccheda che. adhika jJAnamAM utAre te arthathI adhyayanane icche che. ca zabdane gUDhArtha che. adhika te sAdhune pAme che. to vaDe ema samajavuM ke- A karaNabhUta adhyayana vaDe sAdhu bodha - saMyama - mokSa prati adhika adhika jAya che. ema hovAthI adhyayana Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 2 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda zabdane icche che. ahIM sarvatra adhika nayana te adhyayana ema yojanA karavI. 0 have akSaNa zabdano arthaH- te bhAva akSINa A ja che. ziSyane ApavAthI te akSayatvane pAme che. jema dIvA vaDe so dIvA pragaTAvAya che, te dIpa paNa dIpe che. e pramANe dIpatulya AcArya potAnI nirmaLa buddhi vageranA upayoga sahita hovAthI karma nirjarA ane jJAnanA prakAza vaDe prakAro che ane potAnI nirmaLa buddhithI ziSyane nirmaLa buddhivALA banAve che. have Aya zabdano artha - bhAvathI A pramANe che - jJAnamAM mati Adi, darzana - opazamikAdi, cAstri - sAmAyikAdi vagerano lAbha che. e lAbha vaDe je thAya te bhAvaAya. Aya eTale lAbha. adhyayananA hetu vaDe jJAnAdinuM Agamana thAya che. o have kSapaNA zabdano artha - te paNa bhAvathI A pramANe che- ATha prakAranI karma ja, temAM jIva ragadoLavAmAM paravazapaNe hovAthI ja te "ka"ja" purANuM te pUrvavatu. yoga eTale aMtaHkaraNAdithI adhyayana karatAM - kAraNamAM kAryanA upacArathI "kSapaNA kahyuM. te pramANe A bhAva adhyayananI yojanA karavI. zemAM? adhyayana. akSINa. Aya ane kSapaNAmAM gAthArtha kahyo. A ogha niSpanna nikSepa batAvyo. have nAma niSpanna kahe che - temAM oghaniSpanna te adhyayana ane nAmaniSpanna te drumapupikA. kuma - dhru eTale je dezamAM vidhamAna che te enuM che athavA emAM che tene ma lAgatAM druma zabda banyo. have Drama ane puSpa baMnenA nikSepAnI prarUpaNA kahe che - * niryukti - 34 - vivecana nAmadhuma - jenuM druma evuM nAma che te. sthApanAThuma - vRkSa rUpe jenI sthApanA che te. dravyaThThama te bhAvaThuma che. temAM dravya druma be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI jJAtA upayukta na hoya. no AgamathI traNa bhede che - jJazarIra, bhavya zarIra, ubhaya vyatirikta. te A pramANe - eka bhavika baddhAyuka abhimukha nAma gotra, temAM eka bhavika - je eka bhavanA aMtare drumamAM utpanna thaze. baddhAyuSka - jeNe druma nAma gotramAM karma bAMdhela che, abhimukha nAma gotra jenA vaDe te nAma ane goba karma udIraNAvalikAmAM nAMkhe che. A traNe paNa bhAvi bhAva Thuma kAraNa paNAthI dravya druma che. bhAva Drama paNa be bhede che. AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI jJAtA upayoga vALo hoya. no AgamathI drama ja krama nAma ane gotra karmane vede che. jemadrumanA kahyA tema puSpanA paNa cAra nikSepo kahevA. have vividha dezamAM janmela ziSyagaNanA saMmohArye AgamamAM "dhruma' zabdanA paryAyonA pratipAdanArthe kahe che - * niyukti - 35 - vivecana - kuma, pAdapa, vRkSa, agama, viDimA, taru, kuhA, mahIrUha, vacchA, rUpaka, raMjaka vagere paryAyo nAmo che. temAM drumanI anvartha saMjJA pUrvavatu. paga vaDe je pIe te pAdapa. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyayana : 1 bhUmikA 33 e pramANe yathAsaMbhava anvartha saMjJA kahevI. have puSpanA ekAIka zabdo kahe che. * niyukti - 36 + vivecana - puSpa, kusuma, phUla, prasava, sumana, sUkSma e badhAM paryAyo che. have ekavAkyatAthI dhrumapupikA adhyayanano zabdArtha kahe che - dumanuM puSpa te drumapuu. - x- temAMthI "dhrumapupikA' zabda banyo. kumapuSpanA udAharaNathI yukta te drumapupikA, evuM te adhyayana te drumapupikA adhyayana. tenA ekArthakane pratipAdana karatAM kahe che - * niryukti - 37 - vivecana temAM drumapuSpanA udAharaNa yukta te drumapupikA. jemake jahAduma puoNsa. Adi AhAranI eSaNA te AhAraiSaNA. eSaNAnA grahaNathI gaveSaNAdi levA. tethI tenA arthasUcakatvathI AhAraiSaNA. gocara eTale gAyanI mAphaka caravuM te. gocarane badale gocAra rUpa paNa thAya. te gocara arthanuM sUcaka hovAthI A adhyayane gocara kahe che. A rIte badhe bhAvanA karavI. bhAvArtha e che ke - jema gAya care che, tema avizeSathI sAdhue paNa pharavuM. paNa vaibhavane AzrIne uttama, madhyama, adhama kuLamAM na jAya. athavA vaNika vatsanA daSTAMtathI vartavuM. tathA tvayunI jema asArane bhogavavuM te arthanuM sUcaka che. paramamunie kahela che - jema cAra dhuNA kahelAM che, te A pramANe - vayAne khAnAra, chAlane khAnAra, kASThane khAnAra, sArane khAnAra. e pramANe bhikSu paNa cAra bhede kahelAM che. te A pramANe - tvacAne khAnAra ityAdi. ahIM caturbhagI che * vayA khAnAra paNa sAra khAnAra nahIM, sAra khAnAra paNa tvacA khAnAra nahIM, tvacA pachI khAnAra ane sAra paNa khAnAra, baMne na khAnAra. tvacA khAdaka samAna bhikSune sArakhAdaka samAna tapa thAya che - X bhAvArtha A pramANe * vaphabhoktA ne karmabhedane AzrIne vajasAra jevo tapa thAya che. tathA "ucha' ajJAta piMDa ucha sUcaka che. meSa' thoDAM paNa pANImAM pANIne DoLyA vinA pANI pIe che. e pramANe sAdhu paNa bhikSA mATe praveze tyAre bIjA AkramaNAdimAM AkuLa thayA vinA bhikSA levI. evA Arthane sUcavanAra A adhyayana che. jalaukA- aneSaNA pravRttimAM denAra hoya tenA mRdu bhAvane nivAraNArthe A sUcanA che. sarpa' . jema tenI eka daSTi hoya che. e pramANe gocarI gayela sAdhu saMyama eka daSTivALA thavuM. e arthane sUcave che. athavA jarA paNa sparza karyA vinA jema sApa bilamAM praveze e pramANe sAdhue paNa svAda karyA vinA AhAra karavo. "braNa' sagahepa karyA vinA gumaDA upara lepa kare tema khAvuM joIe. "akSa' upAMga dAnanI mAphaka - sAdhu mAtra kAyAno ghasAro rokavA ja AhAra le. - * -. isu' bANa. jema sacikapramAdayukta thaI bANa vaDe lakSya sAdhe to vIMdhI zakto nathI. te ja rIte sAdhu gaucarI jatAM bIjA sthAne dhyAna rAkhe to svaparane pIDAkArI vi8/ Jain Leucation international Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda thaI paDe. gola' jema lAkhano goLo agnithI ghaNo dUra ke ghaNo nIkaTa na hoya to lAkhano upayoga thaI zake che. tema sAdhu gRhasthanI ati nIkaTa ke dUra na rahe to saMyama lakSI jANavo. dUra raheto aneSaNA ane AdarzanAdi thAya. bIjAne coranI zaMkA thAya, tethI gaucarIne mATe gayela sAdhu parimita bhUmimAM ubho rahe. putra-putranA mAMsanI upamAthI bhojana karavuM. ahIM 'suSamA'nuM daSTAMta kahevuM. udaka - pUti udakanA upamAnathI nizca annapAna vApare. daSTAMta A pramANe - jema eka vaNika dAridra duHkhathI abhibhUta thaI koI rIte bhaTaktAM ratnadvIpe pahoMcIne trilokamAM suMdara anartha ratno prApta karyA. te corothI AkuLa ane dIrghakALa sudhI bhayane laIne te rasto oLaMgIne AvavA zaktimAna na hato. tethI teNe buddhi kauzalyathI ratnone ekAMta pradeze sthApIne bIjA jUnA pattharo laIne gAMDAno veza laIne nIkaLyo ane bolavA lAgyo "ratnAvaNika jAya che, traNa vakhata bolavA chatAM koI ubhuM na thayuM tyAre ratno laIne nIkaLI gayo. jaMgalamAM ghaNI tarasa lAgavAthI jeTalAmAM kuthita pANInuM khAbocIyuM joyuM. temAM ghaNAM haraNAdi marelAM hatAM. tenAthI badhuM pANI carabIrUpa thaI gayela. te vaNike nA chuTake svAda karyA vinA te pANI pIdhuM. ratno ghera lAvyo. e pramANe sAdhune ratna samAna jJAnadarzana - cA>>i jANavuM. caura sthAne viSayo jANavA. kuthita jaLanA sthAne prAsuka eSaNIya saMta-prAMta AhArAdi kare. tyAre tenA baLathI jema vaNika A bhave sukhI thayo. e pramANe sAdhu paNa sukhI thaze. AvI sthAne rahela saMsArano vistAra - chUTakAro thaze. A badhAM ekArthika che. arthAdhikArathI ja aneka artha che. gAthArtha kahyo. nAma niSpanna kahyo. have sUtra AlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. chatAM tene kahetA nathI. kayA kAraNe? kemake ahIM trIjo anuyogadvAra "anugama' nAme che. temAM nikSipta ahIM nikSepa thAya che. lAghavatArthe tyAM nikSepa karIzuM. have anugama kahIe chIe - te be bhede, sUtra anumaga ane niyukti anugama. temAM niyukti anugama traNa bhede che - nikSepa niyukti anugama. upoddAta niyukti anugama ane sUtra sparzika niryukti anugama. temAM nikSepa niryukti anugama te A adhyayanAdi nikSepa kaho te jANavo. upoddAta niyukti anugama be dvAragAthAthI jANavo. te A pramANe - uddeza, nirdeza, nirgama, kSetra, kALa, puruSa, kAraNa, pratyaya, lakSaNa, naya, samavatAraNa, anumata, zuM, kaI jAtanuM kono, kyAM, zemAM, kevI rIte, keTalIvAra, keTalAM AMtarAvALuM, avirahitA, bhava AkarSa, sparzanA ane nirUkti. teno vizeSArtha vizeSAvazyakathI jANavo. cAlu yojanAmAM A pramANe che - tIrthakare upodaghAta karIne Arya sudhamane tathA temanuM pravacana pachI jaMbU svAmIne, pachI prabhava svAmIne pachI Arya zajbhavane kahevAyuM. teNe Ano uddhAra karyo, te pramANe kathana karyuM. jene AzrIne A racAyu, te pUrve kahela che. kemake aMtarAlamAM upodghAta tyAM svIkArela hato, tethI tyAM kaheluM che, tyAM paNa upayogI ja hatuM. - x Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 adhyayana : 1 bhUmikA upoddAta niyukti anugama puro thayo. have sUtra parzika niryukti anugama avasara che. te sUtra hoya to ja thAya che. (zaMkA) jo ema hoya to A upanyAsa nirarthaka che. (samAdhAna) nA. ema nathI. niryukti paNa samAna paNa che. sUtra te sUvAnugamamAM ja kahevAya. te avasara prApta ja che. ahIM akhalitAdi prakAra zuddha sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe - akhkhalita, amilita, avyatva, aNeDita. vagere jema anuyogadvAramAM kahyuM che, tema doSa TALI bolavuM. e rIte uccAratA keTalAMka sAdhu bhagavaMtonA keTalAMka arvAdhikAra samajAI jAya che. keTalAMka nathI samajAtA. tena samajAyelA te samajAvavAmaMdabuddhivALA ziSyonI jANa mATe dareka pade kahevuM. vyAkhyAnuM lakSaNa A che - saMhitA, pada, padArtha, vigraha, cAlanA ane pratyavasthAna e cha bheda che. have mULa sUtra kahe che - * sUtra - 1 dharma utkRSTa che. te dharma - ahiMsA, saMyama, tapa rUpa che, jenuM mana sadA dharmamAM lIna che, tene devo paNa namaskAra kare che. * vivecana 1 akhkhalita pada uccAraNa te saMhitA, te pATha siddha ja che. have pada kahe che - dharma, maMgala, utkRSTa, ahiMsA, saMyama, tapa, deva ityAdi. chuM' dhAtu dhAraNa arthamAM che, tene ma pratyayathI "dharma' zabda banyo che. "maMgala' pUrvavatu. kRSa dhAtu vilekhana arthamAM che, temAMthI uta upasargapUrvaka utkRSTa zabda banyo che. ityAdi (ahIMvRttimAM vyAkaraNa prayogo ja che, te A anuvAdanuM kAryakSetra na hovAthI choDI dIdhela che.) . 0 have padArtha kahe cheH- gharma- durgatimAM na paDatAM AtmAne dhArI rAkhe che. kahyuM che ke - durgatimAM paDatA jIvone je dhAre che tathA zubha sthAnamAM sthApe che, tethI dharma kahevAya che. maMgala - jenA vaDe hita maMgAya che. utkRSTa - pradhAna. ahiMsA - hiMsA nahIM te, prANAtipAtavirati saMmaya- AzradvArathI aTakavuM te. tapa- aneka bhavanA ekaThA karelA ATha prakAranA karmone khapAve - tapAve te tapa - anazanAdi bhede che. deva - krIDA kare, dIpe che te. devo paNa arthAta manuSyo to kare ja, paNa devo paNa name che. kone? je jIvonuM pUrvokta dharmamAM sarvakALa mana - aMtaHkaraNa hoya te. padavigraha - paraspara apekSAvALA samAsane bhaje che, paNa ahIM tevo samAsa na hovAthI batAvela nathI. cAlanA eTale zaMkA ane prati avasthAna eTale samAdhAna, te pramANa vicAraNAmAM avasara mujaba AgaLa kahIzuM. paNa tenI pravRtti A upAya vaDe batAve che - * niryukti - 38 - vivecana kyAreka kaMIka na samajAtA ziSya pUche ke A kevI rIte? A ja cAlanA. guru kahe te pratyavasthA A baMnenI pravRtti che. te pramANe koI vakhata na pUche to paNa ziSyonA hitane Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 dazavaikAlikasUsansaTIka anuvAda mATe pUrvapakSanI AzaMkA kahIne AcAryosamAdhAna Ape che. A ziSyatINabuddhivALo che, ema samajIne prabhutatara - vistArathI kahe che A pramANe TuMkamAM vyAkhyA lakSaNa yojanA kahI. jema A sUtramAM kahI, tema bIjA sUtromAM paNa samajI levI. badhe kahIzuM nahI. sUtranI sAthe sparzita anugama niryuktinA vibhAga vizeSathI vizeSAvazyakamAM kahela che te jANavo. - - - - dharma padane sUtra sparzita niryuktithI kahe che - * niyukti - 39 + vivecana nAma dharma, sthApanA dharma, dravya dharma, bhAva dharma. tenA jUdA jUdA bhedane anukrame kahIzuM. have nAma ane sthApanA sugama hovAthI dravya dharmane Agama ane noAgamathI kahe che, temAM paNa jJAtA anupayukta, jJazarIra-dravya zarIra bhedone choDIne tavyatirikta dravyadharmAdi kahe che - * likti - 40 - vivecana - ahIM dharma traNa bhede che, te A pramANe - dravya dharma, astikAya dharma ane pracAradharma temAM dravya vaDe dharma ane dharmImAM kaMIka aMze abheda hovAthI dravyadharma kahevAya che. astikAyamAM avayavano ja samudAya zabdano upacAra hovAthI astikAyadharma kahevAya. pracAra dharma vaDe A graMthathI dravyadharmano deza kahe che. bhAvadharmathI bhAvadharmanuM svarUpa kahe che. have pUrvokta traNe dharmonA svarUpane kahe che. dravyanA paryAya je utpAda, vigama vagere che te dharma te dravyanA kahevAya mATe dravya dharma te paryA che. have astikAyAdi dharma svarUpa pratipAdana karavA kahe che - * nikti - 41 - vivecana - dharmanA grahaNathI dhamastikAya levuM. tethI dhamastikAya ja gatino AdhAra asaMkhya pradezavALo astikAya dharma jANavo. bIjA kahe che - dhamastikAyAdi svabhAvavALo astikAya dharma kahevo. A mata ayukta che kemake temAM dhamastikAyAdinA dravya dharmathI abhipaNuM che. pracAra dharma te viSayadharma ja che. temAM pracaraNa te pracAra arthAta prakagamana. te ja AtmasvabhAvathI dharma e pracAradharma che. te kevI rIte? jemAM prANIo sadAya te viSayo rUpa, gaMdha Adi che. te dharma pramANe kharI rIte viSaya dharma te ja A rAgAdivALo jIva temAM pravarte che. eTale cakSu Adi iMdriya vaza thaI rUpAdimAM pravarte che, te pracAra dharma jANavo. saMsAranA pradhAna nibaMdhanatva ane mukhya pada ApavAne dravya dharmathI jUdo kahyo che. have bhAvadharma kahe che, te laukikAdi jUdA jUdA bhedavALo che. temAM laukika te phawAvayanika, lokottara te jaina vayana. laukika dharma aneka prakAre che, te ja aneka vidhatva kahe che. * niti - ra * vivecana gamyagharma - jema ke dakSiNApathamAM mAmAnI dikarI apAya uttarApathamAM nahIM. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 1/- 1 epramANe bhakSyAbhaThya peyApeyanI yojanA karavI. pazugharma-mAtA Adi sAthe pravicAra. dezadharma - dezAcAra, te jUdA jUdA dezamAM paheraveza Adi jUdA che. rAjadharma - prati rAjyamAM bhinna kara Adi che te. puravagharma - prati puramAM - nagaramAM kaMika-kyAMka viziSTa paNa che, jemAM bhASA pradAnAdi lakSaNa jANavuM. athavA strI bIjuM ghara mAMDe che. grAmagharma - te paNa pratigrAme bhinna hoya che. gharma - malla Adi gaNa vyavasthA. gojha gharma -goSThI vyavasthA. sama vyaskono samudAya te goSThI. teo vasaMta AdimAM goTha kare che. rAjadharma - duSTano nigraha ane sArAnuM pratipAlana che. enI bhAva dharmanA gamyAdinI vivakSAthI bhAva rUpa paNe che athavA dravya paryAyapaNAthI che. te dravyanI apekSA vinA vivakSA karavAthI atavA lokamAM tene bhAvadharma tarIke mAnavAthI bhAvamAM gaNela che. deza rAjAdino bheda eka dezane AzrIne kahyo che - X-. A pramANe have laukika kupAvacanika kahe che. A paNa sAvadha prAyaH laukikakalpa ja che. avadha-pApa, tenI sAthe te sAvadha. tu zabda avadhAramArce che. tethI sAvadha ja che. kayo dharma? caraka parivrAjakAdi kutIrthi dharma zA mATe? jinezvara ane anya vidvAnoe tene prazasyo nathI. kemake te AraMbha- parigrahanuM kAraNa che. - x-x have lokottara dharma kahe che - * nikti - 43 : vivecana lokottara - loka pradhAMna dharma be bhede che. zrata dharma ane cAstri dharma. temAM zrata * dvAdazAMga, teno dharma te zrata dharma. te nizce vAcanAdi bhedo vaDe AzcaryakArI che. zratadharma svAdhyAya te vAcanAdi rUpa che. tattva vicAraNAmAM dharmanA heturUpa dharma che. tathA cAritradharma, temAM aniMdita cAle che, jenA vaDe te caritra - kSayopazama rUpa che, teno bhAva te cAtri che. bAkI rahelAM kamoMnA kSayane mATenI ceSTA, te cAstri ja dharma che. A ja zramaNadharma che, tethI cAtridharma te zramaNa dharma che. temAM zrama levo te zramaNa. zrama le che - tapasyA kare che. ahIM evuM kahe che ke - dIkSAnA divasathI AraMbhIne badhAM sAvadha yoga viratimAM garanA upadezathI anazana Adi yathAzakti kare che. bIjA jIvone duHkha na devA paDe pote duHkha veThIne tapa kare che. kahyuM che ke, je badhAM jIvomAM - trasa ane sthAvaromAM sama che, te zuddhAtmA tapane Acare che, tene zramaNa jANavo. teno dharma - svabhAva, te zramaNa dharma che. je kSAMti Adi lakSaNa kahevAze. dharma kahyo have maMgalano avasara che. te zabdano artha pUrve nirUpaNa karela che. te nAma Adi bhedathI cAra prakAre che - temAM nAma ane sthApanA gauNa hovAthI tene choDIne dravya bhAva maMgala kahe che - * niryukti * 44 * vivecana dravyane AzrIne bhAva to bhAvamaMgala che. temAM dravyamaMgaLamAM pUrNa kaLaza Adi che. Adi zabdathI svastikAdi levA. dharma to pote ja bhAva maMgala che. zA mATe? te kahe che - A sAMtyAdi lakSaNa dharmathI mokSa che, tethI bhavanuM gAlana te maMgala che. A ja Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 dazavaikAlikamUlasaNa-saTIka anuvAda utkRSTa pradhAna maMgala che. kemake te ekAMtika ane AtyaMtika che. te pramANe pUrNakaLaza Adi dravya maMgalamAM nathI. kemake te ekAMtika ke AtyaMtika nathI. have hiMsAno vipakSa te ahiMsAne pratipAdita kare che. * niyukti - 45 - vivecana pramAdanA yoganA prANanuM vyaparopaNa te hiMsA. A hiMsAmAM pratipakSa - apamApaNAne zubhayogapUrvaka prANanuM avyaparopaNa che. kemake te ahiMsA che. te ahiMsA cAra prakAre che. (1) dravyathI ane bhAvathI, (2) dravyathI paNa bhAvathI nahIM. (3) dravyathI nahIM paNa bhAvathI (4) dravyathI paNa nahIM ane bhAvathI nahIM. tathA zabda samucita che. temAM traNa bhaMgano upansAya che, kemake temAM samuccaya zabdano artha batAvela nathI. kahyuM che ke temAM - samucya, nirdeza, avadhAraNa, sAdRzya, prakAra. vacanomAM vaparAya che. temAM A bhaMga dravyathI ane bhAvathI che. te A - jema mRga vadha karavAnI buddhimAM vartato koI mANasa mRgane joIne, dhanuSyane kheMcIne bANa choDe. to te vakhate te mRga te tIra vaDe mare. A hiMsA dravya ane bhAva baMnethI jANavI paNa sAdhu icasimita hoya, kAraNe jatAM koI jIva mare to temAM dravyathI hiMsA kharI paNa bhAvathI nahIM. kahyuM che ke - paga upADatA iryAsamiti yukta thaI cAlatAM sAdhuthI ajANatAM koI jIva mare to te nimitte sAdhune sUkSmapaNa baMdha siddhAMtamAM kahela nathI. kemake te sAdhu apramatta che. hiMsA pramAdIne ja batAvelI che. jemAM bhAvathI hiMsA che, paNa dravyathI nahIM te A rIte - koI puruSa paroDhiyAnA maMda prakAzamAM vaLelI doraDIne sApa mAnIne teno vadha karavAnA hetuthI talavAra vaDe chede che. cotho bhAMgo zUnya che. AvA prakAranI hiMsAno pratipakSa te ahiMsA jANavI. ekArthikA ne jaNAvatAM kahe che - hiMsA nahIM te ahiMsA. jIvano atipAta nahIM te ajIvAtipAta tathA te pramANe ja sva karmano atipAta thAya che. ajIva te karma e bhAvavuM. upalakSaNathI ahIM prANAtipAta virati Adi levA. --- have saMyamanI vyAkhyA kahe che. * niryukti - 46 vivecana pRthvI AdithI laIne paMcendriya sudhI teone saMyama thAya tethI traNe karaNa ane yogathI saMghaTTana na kare. je grahaNa karavAthI asaMyama thAya te ajIva ahIM jANavA, jema ke - pAMca prakAre pustaka vastra, tRNapaMcaka ane carna paMcaka, pustaka paMcaka - gaMDI, kacchapI, maSTi, saMpuTa phalaka ane supATikA e pAMca vItarAge kahela che. temAM (1) gaMDI pustakamAM pAnAM laMbAI - pahoLAImAM tulya ane dIrgha hoya che. (2) kacchapImAM aMte pAtaLAM ane madhyapahoLA jANavA. (3) muSTipustaka- cAra AMgaLa lAMbu ane goLAkAra hoya che athavA cAra AMgaLa lAMbu ane cokhUNuM hoya che. (4) saMpuTaka - te be traNa pATiyAvALuM hoya che. (5) sUpATikA - pAtaLAM pAnAvALuM. uMcA rUpavALuM ema paMDito kahe che atavA dIrgha, hRsva ke pahoLuM tene vidvAno sUpATikA pustaka kahe che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 1 39 have be prakAre vastra paMcaka kahe che - te apratilekhita ane duSpatilekhita jANavuM. apratilekhita vastra te tulI, upadhAnaka ke gAlamasUrIyA jANavA te sIvelA hovAthI tenuM paDilehaNa na thAya. kharaDIyo, salomapaTa, bharavIgA, jIrNa, sadezavastra, prahmAdi, kutupi, prAvAraka, navatvaka, draDhagAlikA e badhAM duHkhe karIne paDilehAya tevA jANavA. temAM prahmAdi - hAthanA mojAM. kutupa - rUthI bharela vastra, deDhagAli - zIvela vastra. zeSa prasiddha che. - tRNa paMcaka - jinezvare kahela che, te zAlI, vIhI, kova, talaga ane araNyanuM ghAsa, je ATha karma graMthInuM dahana kare che. carmapaMcaka - bakarI, gheTuM, gAya, bheMsa, haraNanuM cAmaDuM jANavuM. te talI, khallaka, koza, kRti AdimAM vaparAya che. tathA asaMyamanA heturUpa hovAthI haraNAdinA cAmaDAne sAdhu grahaNa karatAM nathI. jemAM koIne pramArjatA na thAya te asaMyama jANavo. have prekSA ane upekSA be bhede batAve che. vyApAramAM, avyApAramAM temAM vyApAramAM jema grAmanI. avyApAramAM - jema nAsatAMnI kema upekSA karo cho? baMneno ahIM adhikAra che. vyApAra upekSA - te sAMbhogika sAdhu sIdAto hoya to tene dharma kAryamAM doravo. pAsatyAnI paNa dore. avyApAra upekSA - koI gRhastha dhaMdhA vinA pIDAto hoya to tene preraNA na karavI te upekSA saMyama jaNAvo. gRhastha hoya tyAM sAdhu paga na paNa pUMje to saMyama thAya ane gRhastha na hoya to paNa pUMjavAthI saMyama thAya. prANa Adi saMsakta bhojana, pAna athavA avizuddha upakaraNa bhojana ke pramANAtirikta hoya to te vidhithI paravatA saMyama thAya. ane akuzaLa mana - vacanano rola tathA kuzaLanI udIraNA te saMyama mana, vacananA saMyama sAthe avazya kAyAne kAryamAM joDavI. gamanA gamanamAM te upayoga rAkhI sArI rIte varte. asaMyama tajIne kAcabAnI mAphaka paga, hAtha vagere gopavIne sAdhu kAyAno saMyamI thAya. saMyama kaho (zaMkA) ahiMsA ja tattvathI saMyama che. tethI jUdo bheda pADIne kahevuM te ayukta che. (samAdhAna) ema nathI. saMyama vaDe ahiMsA upara upagraha karavApaNuM che. kemake saMyamI ja bhAvathI nizca ahiMsaka che. have tapane pratipAdita kare che. te be bhede che - bAhya, atyaMtara, temAM bAhya tapa pratipAdana karatAM kahe che. * niyukti - 47 + vivecana - anazana, uNodarita, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakaleza, saMlInatA. (1) anazana - na khAvuM te, AhAra tyAga. te be bhede che. ivara eTale parimitakALa mATe. te carama tIrthaMkaranA tIrthamAM upavAsathI cha mAsa sudhI hoya che. yAvatrucika - AjanmabhAvi hoya che. te vaLI ceSTA, bheda, upAdhi vizeSathI traNa bhede che. te A rIte - pAdapopagamana, iMgitamaraNa, bhaktaparijJA. temAM azana karanArane cAra AhAranA tyAga pacI ceSTA paNa choDI devI tathA ceSTA choDIne ekAMta nipratikarma Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka AnuvAda zarIravALA te. je vRkSanI mAphaka samIpatAthI vartana te pAdapopagamI. tenA be prakAra che -(1)vyAghAtavALa, (2) vyAghAtavagaranuM.(1) vyAghAtavALuM tesiMhAdinA upadravamAM maraNa jANI kare che. kahyuM che ke - siMhAdithI pIDAyelo bhaya AvatAM sthira citta rAkhI pAdapopagamana anazana kare. A sAdhu potAnuM Ayu samIpa AveluM jANI. gItArtha hoya te ja kare. nivyaghAta te sUtrArthamAM pAra pahoMcela potAnA ziSyone utsargathI taiyAra karIne samudAyamAM rahIne bAra varSa tapa kare. - cAra varSa vicitra tapa, cAra varSa vigaI rahita, be varSa ekAMtara AyaMbila, pachI acaMbila parimita ativikRSTa tapa cha mAsa ane vikRSTa tapa bIjA cha mAsa kare, pachI AnupUrvIthI eka varSa AyaMbIla karI, pAdapopagamana kare. iMgita pradezamAM maraNa te iMgitamaraNa. iMgita dezamAM potAnI meLe cAra AhArano tyAga karI udvartanathI yukta paNa bIjA vaDe nahIM te. bhaktaparijJA anazana te trividha ke caturvidha AhAranI nivRttirUpa che. te niyamathI sapratikarma zarIranA paNa vRti saMhanana vALAne jema samAdhi rahe tema bhAvathI jANavuM. A rIte anazana kahyuM (2) uNodaratA - uNodarano bhAva te unodaratA. te vaLI be bhede che - dravyathI ane bhAvathI temAM dravyathI te upakaraNa - bhojana - pAna viSayaka che. temAM upakaraNamAM jinakalpikAdimAM ke tenA abhyAsa parAyaNane jANavI, bIjAne nahIM kemake upAdhi abhAve samagra saMcamano abhAva thAya. athavA atirikta grahaNa na karavuM te unodaratA che. kahyuM che ke - je upakAramAM varte te upakaNa che ane atireka thAya ke ajayaNAthI vApare te adhikaraNa kahevAya. (tethI AvazyaktA mujaba ja ane jayaNApUrvaka vApare te ja unodaratA jANavI) bhojana-pAna unodaratA - potAno AhAra hoya tenA karatAM ochuM khAvuM te unodarI che. kahyuM che ke - batrIza kavala AhAra kukSi pUraka jANavo. te strIo mATe aTTAvIza koLIyA thAya. A koLIyAnuM pramANa kukaDInA iMDA pramANa che. athavA je mukhamAM sukhethI jaI zake te kavala pramANa che. e pramANe jANIne unodaratA alpAhArAdi bhedathI pAMca bhede che - alpAhAra, apAI, dubhAga, prApta ane kiMcita jUna. te anukrame ATha, bAra, soLa, covIza ane ekatrIza kavala jANavo. teno bhAvArtha A pramANe che - alpAhAra unodaratA te eka eka koLIyAthI AraMbhIne ATha koLIyA sudhI. jemAM eka te jadhanya, ATha koLIyA te utkRSTa ane bAkInA madhyama bhedo jANavA. - x x - A pramANe pAMce bheda saMbaMdhe vRttikAre jaNAvela che. ema strImAM paNa jANavuM. bhAva uNodarI te krodhAdi parityAga. e rIte uNodarI kahI. have vRttisaMkSepa kahe che - te gaucarInA abhigraha rUpa che. te aneka prakAre che. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI nirlepAdi levuM. kahyuM che ke- lepavALuM ke lepa vinAnuM amuka dravya huM Aja laIza tene dravyAbhigraha kahe che. ATha Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/1/1 gocarabhUmi eluka, viSkama mAtra grahaNa, sva grAma ke paragrAmamAM ATalA gharamAM ke kSetramAM saraLa gatie jaIne pAchA pharavuM, gomUtrikA ke pataMga vithi Adi kSetrAbhigraha che. kALa abhigrahane Adi, madhya ke aMta kALa, aprApta RtikALa ityAdi levuM, bhAvamAM denAra-lenAra apIti na pAme, uslima, caraka Adi bhAva yukta abhigraha thAya athavA gAtA, rotA, beThA, ubhA vahorAve ityAdi bhAva abhigraha jANavo. vRtti saMkSepa kahyo. have saparityAga kahe che - temAM rasa te dudha Adino parityAga, kahyuM che kevikRtine vikAranA bhayathI Darelo vAparato nathI. kema ke svabhAvamAM vikAra karavAthI tenuM nAma vikRta che. te sAdhune anicchAe kumArge dore che. cittane jItavAvALo sAdhu paNa moha udaya thatAM vikRtino upayoga karatAM kumArega kema na jAya? dAvAnaLanA madhyabhAgamAM rahelo hoya tene zAMti mATe pANI vagere zuM kare? e rIte mohAnalathI dIna puruSa sumArgane grahaNa na kare. ityAdi. - rasa tyAga kahyo. have kAya kaleza kahe che - te vIrAsana Adi bhedathI che. kahyuM che - vIrAsana, utkaTakAsana, loca Adi jANavo. kAyakaleza saMsAra vAsamAM nirveda hetu che. vIrAsanAdithI kAyanirodha ane jIvadayA thAya che. ityAdi-x- loyathI hajAma AdinA hAtha dhovA vagere pUrva - pazcAtkarmathI bacI javAya che ane nisaMgatA thAya che duHkha Adi sahevAthI narakAdi bhAvanAthI vairAgya thAya. bIjAe paNa kahyuM che - pazcAtkarma, pUrva karma te hajAma AvatA pitha na zodhe, ityAdi badhuM loca karavAthI na thAya, kAyakaleza kaho. have saMlInatA kahe che - A iMdriya saMlInatAdi bhedathI cAra prakAre che. kahyuM che ke - iMdriya, kaSAya, yogane AzrIne saMlInatA jANavI. cothI vivikta caryA vItarAga bhagavaMte kahela che. temAM zrotra Adi iMdriyothI suMdaratA zabdAdimAM rAga-dveSa na karavo te iMdriya saMlInatA. - x- A pramANe bAkInI iMdriyomAM paNa kahevuM. A rIte iMdriya salInatA kahI. have kaSAya saMlInatA kahe che - temAM kaSAyanA udayano nirodha ane udIrNanuM viphalIkaraNa te kaSAyasalInatA che. have yoga saMlInatA kahe che - te manoyogAdimAM akuzalano virodha ane kuzalanI udIraNA che. kahyuM che ke- aprazastano nirodha ane kuzala yogonI udIraNA tathA vidhigamana te yoga saMlInatA kahI che. have viviktacaryA nAme saMlInatAno cotho bheda kahe che - te A pramANe - ArAma, udhAnAdimAM jyAM strI - pazu- paMDaka varjita sthAna hoya. nirdo evA phalaka Adi grahaNa karavA te eSaNIya kahyA. vivikta-caryA kahI, saMlInatA kahI. A anAzanAdi bAhya tapa thAya che. laukikamAM paNa te AcarAto hovAthI tene bAhya tapa kahe che. athavA viparIta grahaNathI kutIrthiko vaDe paNa te karAya che, tethI bAhA tapa che. have atyaMtara tapa kahe che, te prAyazcittAdi bhedathI che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 dazavaikAlika lAza-saTIka anuvAda * niryukti - 48 + vivecana - prAyazcittavinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, utsarga e cha bhede avyaMtara tapa kahela che. temAM (1) prAyazcitta - pApane chede te pApatti athavA yathAvasthita prAyaH citta jemAM zuddha thAya te prAyazcitta. kahyuM che - je kAraNe pApa chedAya che, tetI te prAyazcitta kahevAya che. athavA prAyaH cittanuM vizaddha kare che tethI te prAyazcitta che. te AlocanAdi daza bhede che - AlocanA, pratikramaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApanA ane pArasaMcita. teno bhAvArtha vizeSAvazyakathI jANavo. 0 have "vinaya' kahe che - jenA vaDe ATha prakAranA karma dUra laI javAya te vinaya. kahyuM che - vinayanaM phaLa zuzraSA, tenuM phaLa zrutajJAna, jJAnanuM phaLa virati, viratinuM phaLa Azrava nirodha, tenI saMvara, tethI tapobaLa, tapathI nirjarAphaLa, tenAthI kriyA nivRtti, kriyA nivRttithI ayogItva. yoganA nirodhatI bhavasaMtatino kSaya, tenAthI mokSa thAya. A badhAMnuM bhojana vinaya che. te jJAnAdi bhedathI sAta prakAre che - jJAna, darzana, cAritra, mana, vacana, kAya ane upacAra vinaya. jJAnamAM pAMca prakAre matijJAnAdinI zraddhA. bhakti, bahumAna, temAM kahela arthonI samyam bhAvanatA Adi. - X darzanamAM zuzraSA ane anAzAtanA be prakAre vinaya che. darzana guNAdhikamAM zuzruSA vinaya karAya che. satkAra, ayutthAna, sanmAna, Asana- abhigraha, AsanaanudAna, kRti karma ane aMjali joDavI. AvatA anugamana ubhA hoya tenI paryupAsanA, jatAM evAnI pAchaLa javuM te zuzruSA vinaya che ahIM satkAra - stavana, vaMdanAdi. amyutthAna - jyAM dekhAya tyAM ja karavuM joIe. sanmAna - vastra, pAtrAdithI pUjana. AsanAbhigraha - ubhA hoya tyAre AgadarathI Asana lAvIne beso tema kahevuM. eka sthAnethI bIje sthAne saMcare tyAre AsananuM anupradAna karavuM. kRti karma Adi prasiddha che. anAzAtanA vinaya paMdara prakAre che - tIrthakara, dharma, AcArya, vAcaka, sthavira, kula, gaNa, saMgha, sAMbhogika, kriyAmAM ane matijJAnAdimAM temaja che. ahIM bhAvanA A che - tIrthakaranI anAzAtanA, tIrthaMkara prajJapta dharmanI anAzAtanA. A pramANe badhe ja jANavuM. temanA bhakti, bahumAna ane varNavAda karavo. kono? arahaMtathI kevaLajJAna paryanta paMdarenA. have cAstri vinaya * sAmAyikAdi cAritranI zraddhA te pramANe ja kAyA vaDe saMsparzanA, bhavya jIvonA AgaLa prarUpaNA. AcAryAdino sarvakALa paNa mana - vacana - kAya vinaya karavo. akuzala mano virodha kuzalanI udIraNA. have upacAra vinaya - te sAta bhede che. abhyAsa sthAna, chaMdonuM vartana, kRtapratikRti, kArita nimitta karaNa, dukhArUM gaveSaNA tathA dezakALa jJAna sarvArthamAM te rIte anumati kahI che. A saMkSepathI upacAra vinaya kahyo. temAM abhyAsa stAna Adezarthine nitya AcAryanI nIkaTa Asana sthApavuM. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/1 4 3 chaMdonuM vartitavya. kRti pratikRti eTale prasanna AcArya sUtra, artha keta dubhayane Ape che. AhArAdimAM yatanA karavI. kArita nimitta karaNa - sabhyam arthapada bhaNAvanAra pratye vizeSa vinayathI vartavuM. - x x have vaiyAvacca vyApata bhAva tevaiyA nRtya kahyuM che - vaiyAvacca vyAkRta bhAva, ahIMdharmasAdhana nimitta che. anna AdinuM vidhithI saMpAdana, A bhAvArtha che. te AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna, rIkSaka, adharmika, kula, gaNa, saMghanI karavI joIe. temAM AcArya pAMca bhede che - pravAjanAcArya, dizAcArya, sUtranA samudezanAcArya, sUtranA udezanAcArya, vAcanAcArya upAdhyAya prasiddha che. vira - je gacchanI saMsthiti kare che, te janma, zruta ke paryAyathI sthavira traNa bhede che. tapasvI - ugra tapane AcaratA. glAna - rogathI pIDAyela, zaikSa - navo ja dIkSita. sAdharmikamAM caturbhagI che - (1) pravacanAthI paNa liMgathI nahIM, (2) liMgathI paNa pravacanathI nahIM, (3) liMga ane pravacana baMnethI, (4) liMgathI nahIM - pravacanathI paNa nahIM. - 8 o have svAdhyAya - te pAMca bhede che - vAcanA, pRcchanA, parivartanA, anuprekSA, dharmakathA, vAcanA- ziSyane bhaNAvavo, pRcchanA- sUtrake artha saMbaMdhI hoya che. parivartanA - parivartana ke abhyasana ke gaNana anapekSA - manathI parAvartana kare, vacanathI nahIM. dharmakathA - ahiMsAdi lakSaNa sarvapraNIta dharma ke anuyoganuM kathana. * have dhyAna - te Arta Adi bhedathI cAra prakAre che. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, zukladhyAna. temAM rAjya, upabhoga, zayana, Asana, vAhana, strI, gaMdha, mALA, maNi, ratna, vibhUSaNomAM icchA - abhilASA je mohanA udayathI thavI tene vidvAno ArtadhyAna kahe che. bIjAnuM saMvedana, dahana, bhaMjana, maraNa, baMdha, prahAra, damana tathA vinikRtana thakI je khuza thAya che ane dayA lAvato nathI, ityAdi dhyAna ne prAjJo raudradhyAna kahe che. sUtrArthane sAdhavAne mahAvata dhAraNa karavAmAM, baMdha nathI mokSa gamanAgama hetunI vicAraNA, pAMce indriyone jItavI, jIvonI dayA, e saMbaMdhI dhyAnane vidvAno dharma dhyAna kahe che. jenI iMdriyo viSayomAM parogamukha che. saMkalpa, kalpanA, vikalpa, vikAra, doSo vaDe tathA traNe yogo vaDe sadA jeno AtmA zAMta che, tene paMDito uttama evuM zukladhyAna kahe che. ArtadhyAnathI tiryaMca gati, raudradhyAnathI naraka gati, dharmadhyAnamAM devagati ane zubha phaLa thAya, zukladhyAnamAM janmakSaya thAya che tethI vyAdhirogAnaMkamAM hitakara, saMsAra nirvAhaka ane karmarajane dUra karanAra evA zukladhyAnamAM paMDita puruSo prayatna kare. saMkSepathI ka vistArathI jANavA dhyAnazataka jovuM. 0 have vyatsarga kahe che. te be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI cAra bhede che. gaNa, zarIra, upadhi, AhAra bhedathI che. bhAvathI krodha AdinA parityAgarUpa che - x-kALamAM gaNa ane dehanuM atirikta azuddha bhojana ane pAnano tyAga. krodhAdino Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika mUlasutra-saTIka anuvAda satata tyAga karavo te bhAva vyutsarga. A prAyazcitathI vyutsarga sudhIno atyaMtara tapa laukika matavALA jANatA nathI. jANanArA paNa mokSane mATe AdaratA nathI. AthI jaina matavALA tene atyaMtara tapa kahe che. bAkInA padonA artho pragaTa hovAthI sUtrapada sparzikA niryukti niryuktikAre kahela nathI. potAnI buddhithI vicArI levA(zaMkA) "dharmae utkRSTa maMgala che ityAdimAM dharmanA grahaNamAM ahiMsA, saMyama, tapa grahaNa Ayukta che. kemake tenA ahiMsA, saMyama, tapa, rU5tvathI avyabhicAra che. (samAdhAna) nA, tema nathI. ahiMsAdi dharmanA kAraNa paNe che ane dharma kArya paNe che. kArya ane kAraNano kathaMcita bheda batAve che. - x xvaLI gakhya Adi dharmanA viccheda karIne tenA svarUpane jaNAvavA A ahiMsAdi grahaNa aduSTa che. (zaMkA) ahiMsA, saMyama, tapa, rUpa e utkRSTa maMgaLa che e vacana AjJAsiddha che ke yukti siddha che? (samAdhAna) ubhaya siddha che. kaI rIte? jinavacanapaNAthI. - - temAM niyuktikAra kahe che - * niyukti - 49 - vivecana pUrve nirUpita svarUpavALA jina, temanuM vacana - tenI AjJAthI siddha - satya che, pratiSThita che, avicArya siddha ja che. kemake- jinezvare rAgAdi rahita che. rAgAdivALAne satya vacana asaMbhava che. kahyuM che ke, rAgathI, dveSathI ke mohathI kahevAtuM vAkya asatya che. jemane AvA doSo nathI te asatya kayA kAraNathI bole?-x-kevA zrotone AzrIne kahe che? vizeSa ke madhyama buddhivALAne AzrIne paNa maMdabuddhivALA mATe nahIM. kemake buddhimAna hetu mAtranA upanyAsathI ja ghaNAM arthane mATe gamana karI zake che. madhyama buddhivALA tenAthI ja bodha pAme che, paNa bIjo nahIM. - - * nikti - 50 - vivecana - koI sthaLe sAMbhaLanAranI apekSAe pAMce avayava kahevAya che. koI sthAne daza avayava, badhI rIte guru ane zrotAnI apekSAe che. * x x x have udAharaNa ane hetunuM svarUpa kahe che - * niryukti - 51 - vivecana - niyuktimAM "ratra' zabda vAkyanA upanyAsa ke nirdhAraNa arthe che. udAharaNa mULa bhedathI be prakAre che - carita ane kalpita. uttarabhedathI cAra prakAre che. te baMnenA ekeka udAharaNa (1) AharaNa, (2) teno deza, (3) teno doSa, (4) teno upanyAsa te AgaLa kahIzuM. icchita dharma viziSTa arthane pamADe te hetu. te cAra bhede che. khalu zabda vyakti bhedathI aneka prakAre vizeSArthane batAve che. tu zabda punaH zabdArthapaNe che. tethI sAdhya artha avinAbhAva bala vaDe sadhAya che ke jaNAya che. artha - pratijJA. have vividha dezanA ziSyonA hitArthe udAharaNanA ekArdika zabdo kahe che - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 1/- 1 * nirukti - para - vivecana - jJAta - je vaDe daSTAMta ApavAno artha jaNAya che. adhikaraNamAM niSThA pratyaya che. te pramANe je vaDe udAharaNa karAya ane prabaLatAthI dAnika artha grahaNa karAya te udAharaNa. daSTa arthane aMta sudhI laI jAya te daSTAMta. atIndriya pramANathI aldaSTa saMvedana niSThAne pahoMcADe te dRSTAMta che. jenA vaDe dAnika arthanI upamA karAya te upamAna. nidarzana eTale je nizcaya vaDe dArzanika ja artha thAya te che. A badhAM ekArthaka che. pUrvokta A baMne prakAranuM udAharaNa tathA cAra prakAre pratyekanuM jANavuM. have - - - be prakAranuM udAharaNa kahe che - * niyukti - 53 - vivecanA - carita ane kalpita be bhede udAharaNa che. temAM carita - baneluM tenA vaDe koI daSTanika arthanI pratipatti thAya che te A pramANe - niyANuM karavuM te duHkhane mATe che, jema brahAdattanuM. kauita - svabuddhi kalpanA zilpa vaDe banAvAyela tenA vaDe koI dAnika arthano svIkAra thAya che. jemake - pIpaLAnA pAnathI anityatA batAvAya che. jema tame cho tevA ame pUrve hatA, jema ame paDyA tema tamAre paNa paDavAnuM che, ema sukA pAna kuMpaNane kahe che. A kalpita daSTAMtamAM pAMdaDA kaMI bolatA nathI, paNa te upamA bhavyajananA bodhane mATe che. A udAharaNa te daSTAMta kahevAya. tenuM sAdhya anugamAdi lakSaNa che. - - A daSTAMta Adharma ane vidharma be bheda che. (zaMkA) lakSyano abhAva hovAthI zA mATe udAharaNatva kahevAya ? (samAdhAna) temAM paNa kaMIka aMze sAdhyanA anugama vaDe dANatika arthanA svIkAranI khAtrInA phaLathI udAharaNa che. ityAdi - x x- - - (grantha vistAra bhaye vRttikAre saMkSepa karela che.)- x x x vidhi vaDe carita ane kalpita be prakAre udAharamo kahyA. have darekanA cAra prakAre kahe che. udAharaNa, teno deza, teno doSa, upanyAsa temAM udAharaNa zabdano artha kahela che ja. teno deza Adi AgaLa kahIzuM. have udAharaNane batAvavAne mATe kahe che - * niyukti pa4 : vivecana udAharaNa cAra bhede che. athavA vicAra karatAM udAharaNanA cAra bhedo thAya che. A pramANe * apAya, upAya, sthApanA, pratyutpanna - vinAza. AnuM svarUpa vistAra bhedathI niyuktikAra ja kaheze. apAya udAharaNa cAra bhede che - dravya apAya, kSetra apAya, kALa apAya, bhAvaapAya temAM dravyathI apAya te dravyApAya. apAya - aniSTaprApti athavA dravya ja apAya tedravyApAya. apAyanA hetuthI dravya e ja dravyApAya. e pramANe kSetrAdimAM paNa jANavuM. have vyApAyanuM pratipAdana kare che - * niyukti - papa - vivecana dravya apAyamAM be udAharaNa kahe che, "tu' zabdathI bIjA paNa jANavA. - *** Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda - kathAnaka A pramANe - eka saMnivezamAM be bhAIo ghaNAM garIba hatAM. teo soraTha jaIne 1000 rUpiyA kamAyA. vAMsaLImAM bharyA. te laIne baMne potAne gAma AvyA. rastAmAM baMne vArA pharatI vAMsaLIne uMcake che. enA hAthamAM kothaLI hatI. tyAre bIjA vicAre che. Ane mArI nAMkha to rUpiyA mArA thI jAya, bIjAne paNa te ja vicAra Avyo. teo gAma samIpe pahoMcyA, nadInA taTamAM moTA bhAIne thayuM ke - dhikkAra che ke meM mArA bhAIno vinAza ciMtavyo. ema kahI moTethI raDavA mAMDyo. bIjAe pUchyuM - kema rahe che? teNe satya jaNAvyuM nAno bhAI bolyo - mane Avo ja vicAra Avelo. tethI vAMsaLI pheMkI dIdhI. drahanuM mAchaluM te vAMsaLI gaLI gayo macchImAra tene mArIne vecavA laI gayo. baMne bhAInI mAtAe te mAchaluM veMcAta lAvavA tenI bahenane mokalI. bahena te ja mAchaluM lAvI. mAchaluM cIratA aMdarathI vAMsaLI nIkaLI. teNIne thayuM ke - A vAMsaLI mArI thAo. teme vAMsaLI chupAvavA prayAsa karyo. DosIe te joyuM. baMne vacce vAMsaLI mATe laDAI thaI. dAsIe (bahene) DosIne marma pradezamAM charI mArI, DozI marI gaI baMne bhAIoe A vAta jANI. mAne marela jIne vicAryuM ke A dravya ja duHkhadAyI che. baMneevairAgyapAmI dIkSA lIdhI. lokamAM paNa kahevAya che ke dhana prAptimAM duHkha, pachI tenA rakSaNamAM duHkha pachI tene kharcAtA duHkha thAya. A dravya ghaNAM apAya vALuM che. teno tyAga karIne je mahAsandhI tapovanano Azraya le che, te dhanya che. have kSetrAdi apAyane pratipAdana karatAM kahe che - kSetra dvArano vicAra te kSetra apAya, kemake kSetra ja tenuM kAraNa che tenuM udAharaNa apakramaNa - apasarpaNa dazAra samudAyanuM thAya che. teno bhAvArtha A che - saipAyana RSino adhikAra kALane AzrI che. ahIM kALathI apAya te kALa apAya che. athavA kALa ja tenuM kAraNa che. tenI kathA AgaLa kahIzuM. bhAvathI apAya te bhAva apAya. te paNa kathAthI kahIzuM. kSetra apAyanuM dRSTAMta - dazArNa harivaMza rAjAnI moTI kathA che. temAMnuM upayogI ja kahIe chIe. kaMzane mAryA pachI tenA sasarA jarAsaMdha tenuM vaira levA taiyArI karI. tethI daze dasAra bhAIe nAsIne dvArakA gayA. cAlu yojanAne niyuktikAra pote kaheze, to zA mATe ahIM prayAsa karavo? kALa apAyanuM dRSTAMta - jyAre kRSNa neminAthane pUchyuM. tyAre bhagavaMte kahyuM ke - dvArikAno vinAza bAra varSe jepAyanathI thaze. A vAta udhotatarAnagarImAM paraMparAe sAMbhaLIne dvaipAyana tApase vicAryuM ke - mArAthI A nagarIno vinAza na thAo. tethI bAra varSa bIje javuM sAruM. ema vicArI uttarApathamAM gayA. bhUlathI kALanI jANa na rahetA bArame varSe pATho Avyo. kumAro tene ghaNo mAryo. pAyana niyANu karIne deva rUpe utpanna thayo. teNe dvArikA bALI nAMkhI. A kALa apAya che. kemake jinabhASita anyathA thatuM nathI. bhAva apAya- eka tapasvI sAdhu ziSyanI sAthe bhikSAcaryAe nIkaLyA. tapasvI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- /1 vaDe tyAM deDakI mArI nAMkhI. ziSyae kahyuM - Ape deDakI mArI che. tapasvI sAdhu bolyA - re duSTa! A to kyAranI marelI che te baMne gayA. pachI rAtrinA AvazyakamAM AlocanA karatAM tapasvI sAdue te deDakInI AlocanA na karI. tyAre ziSya e kahyuM. he kSapaka! te deData mAryAnI AlocanA karo. tapasvI sAdhu krodhita thayA. ziSyane mAravA baLakhAnuM vAsaNa laIne doDyA. jorathI doDatAM thAMbhalA sAthe athaDAIne maraNa pAmyA. marIne jyotiSka deva thayA. tyAMthI cyavIne dRSTiviSa kuLamAM sarpa thayA. koI rAjaputra pharato pharato tyAM Avyo. sarpa tene Dasyo. sApa pakaDanAre vidhA vaDe badhAM sarpone bolAvyA. maMDalamAM praveza karAvIne kahyuM. bAkInA badhAM sarpo cAlyA jAo, je rAjaputrane Dasyo che, te ja sarpa raho. badhAM sarpo gayA, mAtra eka sarpa rahyo. vidyAjJAtA bolyo - kAM to A jhera pI le athavA agnimAM paDa. te sarpa agaMdhana jAtino hato. sarpomAM be jAti che - gaMdhana ane agaMdhana, agaMdhana soM mAnavALA hoya che tyAre te agnimAM pravezI gayo. paNa teNe vamela jhera na pIdhuM. rAjaputra paNa marI gayo. pachI rAjAe roSita thaI rAjyamAM ghoSaNA karI - je mane sApanuM mastaka lAvIne Apaze, te huM dInAra ApIza. pachI loko dInAranA lobhathI sApane mAravAlAgyA. te sarpa kuLamAM jyAM te kSapaka tapasvI utpanna thayela teNe jAti smaraNathI rAtre ja nIkaLato, dIvase nIkaLato na hato; jethI tenAthI jIvono ghAta na thaI jAya koI vakhate sApa pakaDanArane rAtrimAM pharanAre A kahyuM. tenI sugaMdha vaDe teNe kSapaka - sarpanuM bila joyuM. tyAM ubho rahI auSadhithI bolAvavA lAgyo. sarve vicAryuM ke meM krodhano vipAka joyo che. jo huM abhimukha jaIza, to te baLI jaze tethI puMcha vaDe bahAra nIkaLavAnuM zarU karyuM. te sarpa pakaDanAra tene chedato gayo, mastaka sudhI chedho. te sarpa marI gayo. paNa te devatA adhiSThita sarpa hato. devatAe rAjAne svapra ApyuM ke - "tuM sarpone na mAra, tane nAgakuLathI uddhartIne putra thaze. te bALakanuM 'nAgadatta' nAma karavuM. eka te kSapaka sarpa marIne, te ja rAjAno putra thayo. bALaka janmatA tenuM 'nAgadatta' nAma rAkhyuM. bALapaNAmAM ja teNe dIkSA lIdhI. te pUrve tiryaMca hovAthI tenA anubhAvane lIdhe te ghaNo khAudharo hato. te muni prabhAta veLAmAM ja khAvAnuM Adarato, te cheka sUryAsta veLA sudhI khAto. te svabhAvathI upazAMta ane dharmazraddhI hato. te gacchamAM bIjA cAra kSapaka - tapasvI sAdhu hatA. teo anukrame cAra mAsI, traNa mAsI, be mAsI ane eka mAsI tapa karatA hatA. rAtrinA devI vaMdana karavAne AvI. cArene oLaMgIne jaIne kSullaka sAdhune vAMdhA. pachI te kSapaka - tapasvI roSAyamAna thayA ane bolyA - hai kaTapUtanA ! amane tapasvIne vAMdatI nathI ane A bhAtakhAnArane vaMde che. te devI bolI - huM bhAvatapasvIne vAMdu chuM. paNa pUjA-satkAra abhimAnIne vAMdatI nathI. pachI te kSepako, te kSullaka pratye irSyA karavA lAgyA. devI vicAre che ke - A sAdhuo kSullanI nirbhartyanA na kare, tetI tenI nIkaTa rahevuM. huM teone pratibodha Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda karIza. bIjA divase kSullaka paSita - ThaMDo AhAra levAne nIkaLyo. pAcho AvIne gaucarI AlocIne comAsI kSepakane vinaMtI karI. te tapasvIe roSathI pAtramAM bALako pheMkyo. kSullake tene kahyuM - "micchA mi dukka"- tamane plekha pAtrana ApyuM. tethI tapasIe rIsAIne tenA mAthA upara ja rAkha ane bALako nAMkhyo. e pramANe bIjA traNe e paNa tema ja karyuM. chatAM te kSullaka sAdhu zAMta rahyA. pachI eka tapasvIe teno hAtha pakaDI lIdho. tyAre paNa te kSullake manamAM dInatA lAvyA vinA ane vizuddhamAna pariNAmathI, vizuddhamAna thatI leyAthI tad Avaka karmano kSaya thatAM tene kevaLajJAna utpanna thayuM. tyAre devIe cAre kSakone kahyuM- tamane kevI rIte vAMdavA? tame krodhathI hArelA cho? tyAre te kSepako saMvega pAmyA. "micchA mi dukkaDa' ApyuM. aho A sAdhu bAla che chatAM kevo upazAMta citta che, amArA dvArA pApakarma vaDe tenI AzAtanA karI. e pramANe temane paNa kevaLajJAna thayuM. e pramANe prasaMgathI sthAnaka kahyuM. upanaya e ke krodhAdi apazasta bhAvathI durgati rUpa apAya thAya. paraloka ciMtA mATe cAlu vAtamAM kahe che * nirukti - 57 - vivecana : zikSaka ane azikSaka athatu navadIkSita ane dIrdhadIkSita athavA navadIkSita ane gRhasthInA saMvega dhairya mATe baMnene AzrIne dravyAdi ukta prakArathI cAre apAyo dekhADe che. temAM saMvega- mokSa sukhano aliSa che, dhairya- lIdhelAM vrata pUrAM pALavA te. tethI kevI rIte duHkhanuM nibaMdhana che te dravyAdinA bodhathI saMvega ane sthiratA prApta thAya? dravyAdimAM rAga na karavAthI saMvega thAya. tethI kahe che - * nikti - 58 - vivecanA - ahIM utsargathI mumukSa vaDe dravya ja athavA adhika vastra, pAtra Adi athavA sonuM Adi grahaNa na karavA. navA ziSyane AzrIne kAraNe grahaNa karela dravya te paNa dIkSAdi kAraNa pUrNa thatA choDI devuM joIe. Aloka ane paralokanA aneka bhayanA heturUpa ane dukhe karIne jeno aMta Ave evA Agraha Adi apAyonuM hatuM paNuM madhyastha puruSoe svabuddhithI vicAravuM. e pramANe azivAdi kSetrano tyAga karavo. aziva pradhAna, unAdaratA, rAjadviSTAdino tyAga karavo kema ke temAM aneka Aloka - paraloka saMbaMdhI apAyo saMbhave che. te pramANe bAra varSIya bhAvi kALe AzIvAdino saMbhava hoya to kSetra choDI devuM. kemake tyAM apAyano saMbhava che - X- x- tathA krodhAdi aprazasta bhAvono viveka, - kema ke naraka pAtanAdi apAya hetutvathI parityAga karavo. A bhAva apAya batAvyo. A pramANe vastutaH caraNakaraNAnuyogane AzrIne apAya batAvyo. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che - Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 1/ / 1 * niryukti - 59 - vivecana. dravya, kSetra, kALa, bhAva vaDe nArakatvathI viziSTa kSetra ane vaya, avasthita, aprasannatvAdithI svabhAva ekAMta vaDe ja sarvathA je vAdIo AtmAne athavA anya vastune mAne che, temanAmAM A uparokta apAyono abhAva che. kevA vAdIne abhAva che? sukha, duHkha, saMsAra; mokSanA vAMcane. sukha - AhvAda anubhavarUpa kSaNa. duHkha - tApa anubhavarUpa. saMsAra - tiryaca, nAraka, deva, manuSya bhavamAM saMsaravA rUpa. mokSa - ATha prakAranA karmabaMdhano viyoga. te vAdIne sukhAdino abhAva kevI rIte? - xnityatAthI - prasannatvanA tyAga vinA prasannatvano abhAva thAya che. * niyukti - 60 - vivecana sukha duHkhano saMprayoga, samyapha ke saMgata prayoga te saMprayoga eTale akalpita. ghaTato nathI. kyAM? nityavAdanA svIkAramAM saMprayoga raheto nathI. kalpita hoya to thAya ja. (ahIM nityavAda ane anityavAdano pakSa batAvIne vRttikArazrIe tenuM khaMDana karela che. je amAruM kAryakSetra na hovAthI choDI dIdhela che.) A rIte apAya batAvela che. have upAya kahe che. temAM upa - sAmIpyathI, Aya - lAbha. vivakSita vastunA saMpUrNa lAbhanuM hetu paNuM hovAthI te vastuno lAbha te ja upAya. arthAta icchita vastunI prAptino vyApAra, te cAra prakAre che - * niryukti - 61 - vivecana - apAyanI jema upAya paNa cAra bhede che - dravyopAya, kSetropAya, kAlopAya ane bhAvopAya. dravya upAyanA vicAramAM sonuM banAvavAno upAya te pahelo ane laukika che. lokAramAM rastAmAM cAlatAM Adi kAraNathI paDIgayela pallAM ane prAsuka pANIthI dhovA Adi. haLa AdithI khetara kheDavA te kSetra upAya che, te laukika che. lokottaramAM paNa vidhipUrvaka prAtaH azana Adi arthe karavuM te kSetra upAya che. bIjA kahe che - yoniprAbhUta prayogathI suvarNa banAvavAnA saMghAta prayojanAdimAM dravya upAya batAve che. vidhAdithI kumArgathI chuTakAro Adi kSetra upAya che - x-x-. * niryukti - 62 - vivecana kAla, nAlikAdithI jaNAya che. nAlikA eTale ghaDI, zaMku vagere. A nAlikAdino upayoga laukika kAlopAya che. lokottara te sUtra parAvartanA AdithI thAya che. bhAvahAramAM vicAratAM daSTAMta batAve che. koNe? te kahe che - paMDita, abhayakumAra, tethI kahe che - cora nimitte nATakamAM vRddhakumArI. traNa kALa gocara sUtra pradarzanArthe kahe che - teNe upAyathI corano bhAva jANyo, e pramANe zekSa Adino bhAva gurUe vidhi upAyathI jANI levo. bhAvopAyanuM udAharaNa - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA hato. teNe rANIe eka staMbha vALo prAsAda banAvavA kahyuM. teNe sutArone AjJA karI, teo lAkaDA Jain nternational Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kApavA gayA. temaNe jaMgalamAM salakSaNa saraLa ati moTuM vRkSa joyuM. dhUpa karyo. jethI je devatA vaDe A vRkSa parigRhIta hoya te deva darzana dejo. jo darzana Ape to Ane na chedIe. na Ape to chedIe. tyAre te vRkSavAsI vyaMtare abhayane darzana dIdhA. teNe kahyuM - huM rAjA mATe eka staMbha prAsAda karIza. temAM sarvaRtuka bagIco banAvIza, mATe vRkSa na chedazo. e pramANe teNe prAsAda karyo. koI vakhate koI cAMDAlaNane akALe AMbA khAvAno dohada thayo. teNe patine kahyuM - mArA mATe AMbA lAvo. teNe avanAminI vidhAthI zAkhAne namAvIne rAjabagIcAmAMthI AMbA grahaNa karyA. prabhAte rAjAe AMbA corAyelA joyA. pagalAM na dekhAyA. tyAre koNa manuSya ahIM AvIne gayo? jenI AvI zakti che, te mArA aMtapuramAM paNa ghasI Ave. tethI abhaya ne bolAvIne kahyuM - sAta rAtrimAM jo cora ne na lAve to tuM jIvato nahIM rahe. M abhaye tene zodhavAnuM AraMbhyuM. koI pradezamAM nAcanAra ramavAnI icchAvALo hato. loko bhegA thayelA. tyAre tyAM jaIne abhaya bolyo - badhAM mAruM eka AkhyAna sAMbhaLI lo. koI nagaramAM daridrI zeTha raheto. tenI putrI ghaNI rUpavaMta hatI. vara mATe te 'kAma'ne pUje che. mALI teNIne corIthI phUla vINatI joI. mALIe dUrAcAra karyo tyAre teNI bolI 'huM kanyA chuM' mane javA de. mALIe kahyuM - je dine tuM paraNe te dine mArI pAse Ave to tane choDuM, teNIe e vAta kabUlatA, choDI dIdhI. koI dine teNI bIjAne paraNI. zayanagRhamAM teNe patine badho vRttAMta kahyo. patinI rajA laI te nIkaLI. rastAmAM core pakaDI. tene satya jaNAvatAM core choDI dIdhI. mArgamAM rAkSase pakaDI, te cha mAsathI bhukhyo hato. sadbhAva kahetA rAkSase paNa choDI dIdhI. mALI pAse pahoMcI. mALIne badho vRttAMta kahyo. mALIne thayuM A satya vacanI che, jenA zIlanA prabhAve cora ane rAkSase paNa choDI dIdhI. teno huM kema ziyaLa bhaMga karuM? mALIe paNa choDI dIdhI. abhayakumAre manuSyono pUchyuM - A badhAmAM duSkara kAma koNe karyuM? tyAre irSyALuo bolyA - patie. bhUkhALavA bolyA - rAkSase, durAcArIo bolyA - mALIe, cAMDALa bolyo - core, tyAre abhayakumAre tene pakaDI lIdho - A cora che. je rIte abhayakumAre te coranA upAyano bhAva jANyo, tema ahIM paNa zaikSanI upasthApanA mATe upAya jANI gItArthoe tenA vipariNAma Adi bhAvo jANavA joIe ke - zuM A pravrAjanA yogya che ke nathI. temanAmAM muMDanAdimAM e pramANe ja vikalpa che. kathAno upasaMhAra kahe che . corane zreNika pAse lAvyA. tene pUchatAM teNe sadbhAva kahI dIdho. tyAre rAjAe kahyuM ke - jo tuM mane A vidhA Ape to huM tane mArIza nahIM. cAMDAle vidhA ApavAnuM kabula karyuM, rAjA Asane besIne ja vidhA zIkhe che vidhA caDatI nathI. rAjA pUche che ke - vidhA kema sthira thatI nathI. tyAre cAMDAle kahyuM - avinayathI bhaNo cho mATe, huM bhUmi Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /- / 1 51 upara chu ane tame Asane beThA cho. rAjA nIce beTho, cAMDAle uMce besI vidhA ApatA te siddha thaI. e pramANe laukika arthane sAdhanAra caraNakaraNAnuyogane AzrIne dravya upAya kahyo. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che - pUrve apAyamAM kahyA mujaba nityAnitya ekAMtavAdIone sukhAdi vyAvahAranA abhAvano prasaMga che. te ahIM paNa samajI levo. ahIM navA ziSyonA bodhane mATe AtmAnA astitvane batAvavA kahe che - * niyukti e pramANe dravyAdi A lokamAM AtmA pratyakSa na dekhAyA chatAM paNa sukha-duHkho AdithI yukti vaDe AtmA mAne che ane saMsArano parigraha grahaNa kare che. tathA saMsakAranA parigraha vaDe AtmA mAne che. te ja pramANe sukhaduHkhanA dharmapaNAthI dharmIe avazya anurUpa vartavuM. ityAdi - x - 4 - ghaNuM kahevAnuM che. * niyukti - 64 - vivecana - 63 - vivecana - jema ghoDAthI hAthI, gAmathI nagara, varSAthI zarad kALa jUdA ce, tema audAyika bhAvathI aupazamika bhAvamAM saMkramaNa thAya che. A pratyakSa che. * niyukti - 65 - vivecana jema koI ekane bhAva badalAya tema vidhamAna jIvane dravyAdimAM saMkramaNa thAya. Adi zabdathI kSetra, kALa, bhAvano paNa levA. (zaMkA) chatI vastunuM astitva sAdhavuM ayukta che. (samAdhAna)nA, tema nathI. avyutpanna ane vipratipanna sAdhananuM viSayapaNuM hovAthI pratyakSapaNe azvAdinuM saMkramaNa sarvathA sAkSAt parischittine svIkArI parokSa paNa avagrahAdinA saMvedanathI thoDe aMze paNa te pratyakSa che. - - 4 - 4 - bIjA kahe che ke ahIM AtmA vagere gAthA vaDe upAyathI ja AtmAnuM astitva karIne sukha duHkhAdinA bhAva saMgati mATe AtmAne pariNAmI mAnavAnI icchAthI kahe che. * niyukti 66 - vivecana e pramANe badhAM jIvone dravyAdi saMkramane AzrIne pratyakSathI ke parokSathI pariNAmo siddha thAya che. A gAthAnA pazcAddhanI bhAvanA vRttikArazrI batAve che - (ahIM nyAyika vAda hovAthI ame choDI dIdhela che) upAya dvAra kahyuM. have sthApanAdvArane kahe che - * niryuMkti 63 - vivecana sthapAya te sthApanA. tenA vaDe, temanuM ke temAM karma eTale sArI rIte icchita artha batAvanArI kriyA, te sthApanA karma. tenI jAtinI apekSAe dRSTAMta che. sthApanA karmamAM - pauMDarika. te pramANe puMDarIka adhyayanamAM puMDarIka prakriyA vaDe anya matanuM khaMDana karI potAno mata sthApavo. athavA pazcAddha sugama che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo - - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 2 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda eka nagaramAM eka mALI rogI hato. te karaMDIyAmAM phulo laIne jato hato. tene ghaNI pIDA thatAM mArgamAM ja jaldI jhALo karI tenI upara te puSpano Dhagalo karI dIdho. lokoe pUchayuM ke kema ahIM phUlo nAMkhe che. mALI bolyo - huM alopika chuM. ahIM hiMgu ziva pragaTa thayA che. tyAM hiMgu ziva nAme vyaMtara prasiddha thayA. tenI loko pUjA karavA lAgyA. hAla paNa pATaliputramAM hiMgu ziva nAme vyaMtarika che. ema jo koI apabhrAjanA kArya prAvayanike koI pramAdathI karela hoya tyAre tene DhAMkI devuM jethI pravacananI laghutA na thAya. ane lokanI dharmazraddhA sArI rIte vadhe. * * x* x- e pramANe caraNakaraNAnuyogane lokane AzrIne sthApanA karma karyuM. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che - * niyukti - 68 - vivecana vyabhicAra sahita varte che. te savyabhicAra je hetu sAdhyadharma anvaya Adi lakSaNa yukta te turaMta ja kahIne te hetune bIjA hetu vaDe samarthana kare - aneka prakAre vistArI prajJAbalane batAvavuM. ca zabdathI AtmAne jANIne parane paNa jANavuM. ityAdi - x x x- sthApanA karma batAvyuM. have pratyutpanna vinAza dvAra kahevAne icche che - * niyukti - 69 - vivecana - pratyutpannanA vinAzanA vicAramAM gAMdharvikAnuM udAharaNa laukika che. temAM pratyutpannamAM - eka nagaramAM eka vaNik hato. tene ghaNAM bhANeja, bhANejI Adi hatA. tenA ghara najIka rAjakulIya gAnArAo divasanA traNa vAra saMgIta karatA hatA. te vaNik mahilA saMgIta zabdo vaDe te gAMdharvikomAM Asakta thaI kaMIpaNa kAma karatI na hatI. pachI te vaNike vicAryuM ke A vinaSTa thaI che. zo upAya karavo? jethI strIo na bagADe tethI mitrane kahyuM. teNe zIkhavyuM ke - tArA gharanI bAjumAM vyaMtaranuM devaLa karAva. teNe tema karAvyuM. DholI Adi vAdha vagADanArAone rUpiyA ApI Dhola vagere vagaDAvavAnuM zarU karyuM. tyAre te gAMdharvikone vipna thavA lAgyuM. gItanA zabdo saMbhaLAtA na hatA. rAjakuLamAM jhaghaDo gayo. vaNikane vijJa karavAnuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM - mAre ghera deva che, huM tene traNe kALa DholathI bhaju chuM. rAjakule gAMdharvikone kahI dIdhuM ke bIje sthAne gAo, rojeroja devane aMtarAya na karAya. e pramANe AcArya paNa, jo ziSyo gRhastha strImAM rAgI banI jAya to evo upAya karavo ke jethI te doSanuM nivAraNa thAya. kemake tevI ciMtAdithI ziSyone narakAdimAM paDavAnuM thAya. kahyuM che ke - ciMtA, jovAnI icchA, dIrgha niHzvAsa jvara-dAha, ajIrNa, mUcha, unmatta, bhAna vinAno ane mRtyu AvA apAyothI ziSyane AcArya bacAve. A lokano apAya kahI, have paralokano apAya kahe che - pratijJAbhaMgathI narakamAM paDe, pharI bodhi prApti na thAya, bhavasamudramAM bhaTake. Avo artha dhyAnamAM laIne ziSya koIpaNa vakhata durAcAra kare to AcArya e zuM karavuM? te kahe che - Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 re 1/- 1 * nikti - 70 - vivecana - ziSyane, jema te mAne tevA koIpaNa siddhAMtokta upAya vaDe aTakAvavo, jethI te sakhya varte. A pramANe laukika caraNakaraNAnuyogane AzrIne kahyuM, tema dravyAnuyogane AzrIne kahe che. koI nAstika bakavAda kare ke ghaTa-paTa Adi padArtha nathI, to jIva kyAMthI hoya? tene A kahevuM 0 niryukti - 1 - vivecana jo tuM ema kahIza ke padArtho nathI, to A vacana bhAvapratiSedhaka che ke nahIM evA be vikalA tane thaze. je che ema kahIza, to pratijJA hAni thaze. ityAdi - x x - have pratyutpanna vinAzane AzrIne kahe che - * niryakti - 02 - vivecana vivakSA pUrvaka jIvano niSedhaka zabda ajIva che. jIva vivakSAno ulaTo artha e che ke jIva dharmanI asiddhi na thAo. ityAdi - - - vaDe jIva-AtmA svayaM siddha thAya che. ityAdi - x x-x- svayaM vRttikAra ja kahe che ke graMtha vistAra bhaye vadhu kahetAM nathI. ame A vRttino ati saMkSepa karela che. A rIte pratyutpanna vinAza dvArano saMkSepa karyo. have tenA deza, dvAra, avayavArthane kahe che* niryakti * 73 - vivecana udAharaNa pUrvavatu. tenuM upalakSaNa A che - teno deza eTale udAharaNa deza. te cAra bhede che. te ja batAve che. anuzAsana te anuzAsita. arthAta saguNonA kIrvanAthI guNonI puSTi karavI. upAlaMbha eTale Thapako. te jUdI jUdI rIte kahevo. pRcchA - pragna, zuMkema konAthI vagere. nizrAvacana - koInI paNa nizrA laIne vicitra ukti te. 0 subhadrAnuM udAharaNa - caMpA nagarImAM jinadatta zrAvaka hato. tene subhadrA nAme putrI hatI. te ghaNI rUpavatI hatI. teNIne koI buddha upAsake joI. te teNImAM Asakta thaI. teNInI mAMgaNI karI. zrAvake kahyuM - huM mithyArdaSTine putrI na ApuM. te bauddha upAsaka pachI sAdhu pAse gayo. temane dharma pULyo. sAdhue kahyuM. tyAre kapaTa zrAvake dharma svIkAryo. tyAM teNe sabhAvathI parI dharma svIkAryo pachI sAdhune sadbhAva kahyo. meM kapaTathI kanyA mATe AvuM karela. have mane aNuvato Apo. pachI te pragaTa zrAvaka thayo. samaya Avye vratasaMbaMdhI mALA sthApI. tyAre jinadatte tene zrAvaka mAnIne kanyA ApI. pANigrahaNa thayuM. teNe koI divase sasarA pAse potAnI strIne laI javA rajA mAMgI. zrAvake kahyuM - tamAruM kuLa anyadharmI che, mArI putrI tene anuvartaze nahIM, pachI apamAna thAya. te kabUla thayo. jUduM ghara laIne rahyo. teNInI sAsu ane naNaMda teNI pratye dveSa rAkhe che. koI divase sAsu-naNaMde subhadrAnA patine kahyuM- tArI strI sAdhu sAthe lapeTAyelI che. zrAvake zraddhA na karI. koI vakhata tapasvI sAdhu bhikSArthe Avela. temanI AMkhamAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 4 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda raja paDelI. subhadrAe jIbha vaDe te raja dUra karI. subhadrAe siMduranuM tilaka karela. te tapasvI sAdhunA kapALe DAgha lAgyo. bauddha upAsikAe tenA zrAvaka putrane batAvyuM. zrAvake te vAta mAnI lIdhI. te subhadrAne anuvartato nathI. subhadrAne tayuM ke - dharmanI niMdA thAya che, te yogya nathI. teNI kAyotsargamAM sthira thaI. deva Avyo. teNIe kahyuM - mAro A apayaza dUra karo. deva kahe che - bhale. huM A nagara daravAjA baMdha karI dau chuM, ghoSaNA karuM chuM ke je pativratA haze te A dvAro ughADaze. tyAre tuM eka ja vAra dvAra ughADI zakIza. tuM svajananA vizvAsa mATe cAlaNImAM pANI laIne chAMTaje, hAro ughaDI jaze. deve te pramANe nagaradvArone baMdha karyA nagarajanone adhRti thaI AkAzavANI thaI. je zIlavatI cAlaNImAM pANI laIne chAMTaze, ane eka paNa biMdu jamIna upara nahIM paDe, tyAre dvAra ughaDaze. ghaNI zreSThI putrI, putravadhuoe prayatna karyo, dvAra na khUlyA. tyAre subhadrA svajanone pUchIne gaI, cALaNImAM pANI laIne dvAra upara chAMTatA dvAro ughaDI gayA. pachI nagarajanoe teno sAdhuvAda karyo ane teNIne mahAsatI jAhera karI. A laukika daSTAMta che. caraNakaraNAnuyogane AzrIne vaiyAvacca AdimAM ziSyagaNane bodha Apavo. udhamI karavA. pramAda nivAravo. A lokamAM ziyaLanuM AvuM phaLa che. A arthane darzAvatA kahe che - * niyukti - 04 - vivecana stutipUrvaka je rIte subhadrA saguNakIrtanathI loko vaDe prazaMsAI. temavaiyAvacca, svAdhyAyAdi karmone paNa anumodavA. temanA saguNa gAIne temanA bhAvonI vRddhi karavI. bharata paNa pUrvabhave suvihitonI vaiyAvaccanA phaLarUpe bharatano adhipati rAjA thayo. bharatakSetrane bhogavI, anuttara zramaNyane anusarIne aSTavidha karma mukta thaI te mokSe gayo. A udAharaNamAM teno deza bhAga ja udAhata karyo che. kemake teTalo ja upayogI che. tathA apramAdavALA vaDe sAdhunI AMkhanA kaNAne dUra karavuM te kartavya che, ema jaNAve che. * x - = - A pramANe laukika caraNakaraNAnuyogane AzrIne dezadvAramAM anuzAsti dvAra kahyuM. have dravyAnuyogane AzrIne kahe che - * niryukti - 5 - vivecana dravyAstikAya naya matAvalaMbI anya darzanI jIva che evuM mAne che ane kahe che ke ame paNa jIvane mAnIe chIe, tenA abhAvamAM sarva kriyAnuM akaLapaNuM che. paNa jIva sukRta - dukRta karmanA phaLane anubhave che. akartA AtmAne teno anubhAva na thAya. vaLI mukta jIvone paNa sAMsArika sukha-duHkhanA vedananI Apatti Ave. jo AtmA vinA prakRti ekalI ja karatI hoya to AtmA phaLano bhoktA paNa na thAya. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 1 5 5 udAharaNa dezatA mAM udAhata eka deza kahyo. - x- e rIte anuzAsita dvAra samApta thayuM. have upAlaMbha dvAranuM vivecana kahe che - * niyukti - 76 - vivecana upAlaMbha ApavAmAM mRgAvatI devInuM udAharaNa che. te ja pramANe AvazyamAM kahela che. te pramANe jANavuM. yAvata dIkSA laI, AryA caMdanAnI ziSyA thaI. anyadA bhagavaMta vicaratAM kauzAMbI padhAryA. caMdra - sUrya sva vimAnathI vAMdavAne AvyA. cothI porisi sudhI samosaraNamAM besI asamayana kALamAM gayA. pachI mRgAvatI saMbhAtathI are vikAsa thaI gayo. jANI jeTalAmAM AryA caMdanA pAse pahoMcyA, teTalAmAM aMdhakAra thaI gayo. badhAM sAdhavI cAlI gayelA, tethI caMdanA AryA e mRgAvatIne Thapako Apyo ke - uttama kuLamAM janmelI evI tAre AvuM na karavuM joIe. tyAre mRgAvatI namIne, page paDIne, parama vinayathI, khamAve che. caMdanA AryA te samaye saMthArAmAM jaIne uMghamAM AvI gayelA mRgAvatIne parama saMvegathI kevaLajJAna thaI gayuM. ityAdi kathA prasiddha che. A pramANe pramAdI ziSyane upAlaMbha Apavo. A pramANe caraNakaraNAnuyogane AzrIne upAlaMbhadvAra kahyuM. havedravyAnuyogane AzrIne vyAkhyA kare che - cAvArka paNa "jIva nathI" tema pratipAdana kare che. A temanuM kujJAna che. AtmAno abhAva mAnatA AtmAno dharma je jJAna che, teno paNa abhAva thaI jaze. tethI - - - temanA matanuM khaMDana karavuM. A ja arthane samarthana ApatA kahe che - * niryukti - 77 - vivecana jIva che athavA nathI? evo vitarka . je kuvijJAna lokottara apakArI che, atyaMta abhAvamAM acetana bhUtarUpa pudgalanuM jIvapaNuM yukta na thAya. A anyAyya che. udAharaNadezatA e che ke nAstikane AzrIne paralokAdine pratiSedha karanArane jIva siddha karI Apavo. have bAkI be dvAra - niyukti - 28 * vivecana pRcchA te prazna. temAM zreNikanA putra koNikanuM dRSTAMta che. saMsAra sukhane na choDanAra cakravartI marIne kyAM utpanna thAya che? bhagavaMte kahyuM - te adhasamamI narake utpanna thAya. koNike pharI pUchyuM - huM kyAM upajIza? bhagavaMte kahyuM- chaThThI narakamAM. te bolyo - sAtamImAM kema nahIM? bhagavaMte kahyuM- tyAM cakravartI upaje. huM kema cakravartI na thAuM? mAre paNa 84000 hAthI che. bhagavate kahyuM - tAre ratno ane nidhio nathI. tyAre te kRtrima ratno banAvI. jItavA nIkaLyo. tamisrA guphAmAM pravezavA pravRtta thayo. tyAre kRtamAla deve kahyuM - bAre cakavartI thaI gayA. have tuM vinAza pAmIza. rokavA chatAM koNika na rokAyo tethI kRtamAle mArI nAMkhyo, te chaThThI narake gayo. A laukika daSTAMta che. lokottaramAM paNa bahuzruta AcAryone pUchavA, pUchIne zakya hoya tene AdaravuM ane azakyane choDavuM. - 8- - e pramANe caraNakaraNAnuyoga ne AzrIne pRcchA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 6 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda dvAranI vyAkhyA karI. have evI ja rIte dravyAnuyoga choDIne gAthAnA upanyAsane anukULa nizrA vacana kahe che. nizrAvacanamAM gautamasvAmInuM daSTAMta che. je rIte gAgalI Adi je pUrve tApasa hatA temaNe dIkSA lIdhI. je pramANe vajasvAmInI utpattimAM AvazyakamAM kahela che, tyAM gautamasvAmIne avRti thaI. te batAve che. bhagavaMta tene kahe che - tuM mAro cira saMskRSTa che. cira paricitta che, ityAdi avRti na kara, ApaNe baMne tulya thaIzuM. tene AzrIne hitazikSA rUpa drumapatraka adhyayana kahyuM. e pramANe asahanA ziSyo hoya, teo bIjA mArdava saMpannanI nizrA karIne anuzAsita karavA. - x-x- AnI udAharaNa dezatA batAvI. e pramANe caraNakaraNAnuyogane AzrIne pRcchA ane nizrA vacana baMne dvAronI vyAkhyA karI. - x-. jIvane na mAnatA nAstikavAdIne zuM pUchavuM? - * niyukti - 9 - vivecana prazna - kayA kAraNe te jIva nathI ema kahe che? te kadAca kahe ke- jIva pratyakSa upalabdha nathI. tyAre tene kahevuM ke - tAruM vijJAna je jIvano niSedha kare che, te paNa parokSa ja che, tArI yukti vaDe ja jIvanA niSedhano niSedha thayo. to niSedha karanAra koNa rahyuM? ityAdi - 4 - pRcchA dvAra kahyuM. * nikti - 80 : vivecana bIjI rIte nAstikavAdIne kahevo. "are kaSTane dhikkAra che. jeo AtmA vidhamAna nathI ema kahe che. temane dAna, homa AdinuM je phaLa svarga ane apU varga che, te paNa nathI. kadAca nAstika ema kahe - bhale na hoya, temAM hAni zI che? ema svIkAravAthI kaMI nukasAna nathI. temane kahevuM ke jagatanA jIvomAM je paicitryAdi dekhAya che tenuM zuM kAraNa che? A to saMkSepamAM kahyuM. udAharaNa dezanA caraNakaraNAnuyogAnusAra bhAvavI. nizrAdvAra ane tenuM deza dvAra kahyuM. have taddoSa dvArano avayavArtha kahe che - 4 * x- cAra prakAranA doSo batAvavAne mATe kahe che - * niryukti - 81 - vivecana (1) adharmayukta- pApa saMbaddha, (2) pratikULa, (3) potAno ja vAsa thAya te rIte bolavuM. (4) duSTa bolavuM te. have teno bhAvArtha kahe che - adharma yuktamAM naladAma vaNakaranuM laukika udAharaNa che. paryanta avayavArtha kathAnaka vaDe jANavo. te A che - cANakya naMdane utthApyo, caMdraguptane rAjApaNe sthApyo. ema badhuM varNavIne zikSA ApavI. naMdanA mANasoe coro sAthe maLIne nagarane luMTavA mAMDyuM. cANakyane paNa bIjo coragrAha sthApavAnI icyAthI tridaMDa grahaNa karIne parivrAjaka vezathI nagara praveza karyo. naladAma vaNakara pAse jaIne tenI zALAmAM beTho. tenA chokarAne maMkoDo karaDyo. te vaNakare bila khodIne maMkoLA bALI nAMkhyA. cANakya e pUchyuM - Ane Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 1 50 kema bALe che? vaNakara bolyo - mULa sahita na ukheDIe to pharI paNa karaDaze. cANakya e vicAryuM ke - mane A coragrAha maLI gayo. A naMdanA corone mULa sahita ukheDI nAMkhaze. tene cogrAma banAvyo. corano veza laI pote cora sAthe maLI gayo. kahyuM ke- ApaNe badhAM maLI mAla luMTIe. e pramANa vizvAsamAM laI badhAM coro bhegA karI, temane mArI nAMkhyA. A adharmayukta daSTAMta che, te koIne na kahevuM, na tema karavuM kemake temAM guNa thoDAM ane doSa vizeSa che. bIjAne paNa AlaMbanarUpa thAya che. dravyAnuyogamAM paNa - vidhAnA baLathI vAdamAM sAvadha karma ayogya che. jema aurAzika manamAM mayurI Adi vidhAthI parivrAjakane vilakho karyo. AnI udAharaNa doSatA adharmayuktatvathI bhAvavI. -- have pratiloma dvAra kahe che - * niryukti - 82 - vivecana pratiloma udAharaNa doSamAM abhayakumAranuM dRSTAMta che. teNe pradhota rAjAne harAvela hato. teno bhAvArtha kathAnakathI jANavo, te AvazyakamAM kahela che. e pramANe laukika pratiloma kahyo. lokottara te dravyAnuyogane AzrIne kahe che. temAM goviMda vAcakano adhikAra che. tenAthI caraNakaraNAnuyoga sUcavyo. - x- bhavabhramaNano bhaya dharAvanArane dravyAnuyogamAM gopendravAcakano adhikAra che. temAM pote parapakSane nivarte che. pote pUrve bauddha hato. bIjAnA vinAza nimitte dIkSA lIdhI. pachI bhAvathI dIkSita thaI, mahAvAdI thayo. dravyArthika nayanuM vacana paryAya nayanA viSayamAM kahevuM e ja pratikULa ane sukha-duHkhAdi abhAva ulaTo-ulaTo kahevo te pratikULa che. koI kahe che - duSTavAdI kaMI bole te pratikULa hoya to tenAthI ulaTuM siddha karIne tenuM khaMDana karavuM. jema dorAzi sAme airAzika mata sthApyo. AmAM doSa e che ke pahelAM pakSamAM sAdhyArthanI siddhi thatI nathI, bIjA pakSamAM zAstra viruddha bhASaNa thAya che. -- have AtmopanyAsa dvAra kahe che - * niyukti - 83/1 - vivecana AtmAno ja upanyAsa - nivedana jemAM che te AtmopanyAsa. temAM kathA A pramANe - eka rAjAe sarva rAjyanA sArabhUta taLAva banAvyuM. paNa te prati varSa bharAIne khAlI thaI jatuM. rAjAe teno upAya pUchyo. tyAre kapilaka nAme mANase kahyuM - he mahArAja! jo ahIM piMgala kapila tenA dADhI-mUMcha ane mastakanA kapila-vargIya vALa hoya. tene jIvato ja A sthAne dATo to taLAva na bhedAya. pachI kumAra amAtyae kahyuM - evo koI zodhyo jaDato nathI. A tevo dekhAya che. pachI tene ja mArIne dATI dIdho. daSTAMta sAra e ke evuM na bolavuM, jethI potAno vadha thAya. A laukika dRSTAMta che. AnA vaDe lokottara paNa sUcavyuM. temAM caraNakaraNAnuyogamAM paNa evuM na bolavuM. jemake je narAdhamo laukika dharmathI paNa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda atizaya bhraSTa thayelA che. je dravyazoya rahitane dharmArAdhanA kyAMthI thAya? ityAdi. dravyAnuyogamAM ekendha jIvo vyakta ucchvAsa, niHzvAsa Adi jIva liMganA sadbhAvavALA nathI, te jIva nathI. jemake ghaTa. ityAdi - 4 - 4 - AmAM udAharaNano doSa AtmopaghAtane utpanna karavA vaDe pragaTa arthavALo hovAthI kahetA nathI. - 0 - have durUpanItadvAra kahe che - * niyukti 83/2 vivecana - ahIM animiSa mAchalAM, tenA grahaNamAM bhikSunuM udAharaNa che. A laukika che, AnA vaDe lokottara paNa jANI levuM. tenI kathAH- koI bauddha, hAthamAM jALa laI mAchalAM mAravA nIkaLyo. koI dhUrte kahyuM - he AcArya! tamArI godaDI ghaNI phATela che. te bolyo - A jALa che, mAchalA kema khAo cho? dArU sAthe. dArU pIo cho? vezyA sAthe. vezyAgamana karo cho? zatrunA gaLe paga mUkIne, tamAre zatru che? jemanA ghara luMTu te che. tuM cora cho? jUgAra mATe. tuM jugArI che? huM dAsIputra chuM. Ama potAnI ja pola khole che. caraNakaraNAnuyogamAM - jenA vaDe zAsanano avarNavAda thAya tevuM na bolavuM. AmAM udAharaNa doSa pragaTa che. - -0- have upanyAsa dvAra kahe che - niyukti - 84 vivecana upanyAsane vicAratA ke adhikAramAM cAra bhedo thAya che. te A sUcana karavAthI sUtra, tenA adhikArane AzrIne thAya te vastu upanyAsa. te ja pramANe anya vastu upanyAsa, pratinibha upanyAsa tathAhetu upanyAsa, bhedo have kahevAnAra udAharaNathI jANavA. bhAvArtha niryuktikAra kaheze. * niyukti 85/1 - vivecana . : te vastuno upanyAsa. purImAM zayana kare te puruSa. badhe bhamI AvIne apUrva kahe che. teno bhAvArtha A che - eka devakuLamAM kArpeTiko bhegA thayelA. paraspara pUche che - kyAMya bhamatA kaMI Azcarya joyuM ? eka kArpeTika bolyo - meM joyuM che, meM ahIM koI zrAvaka na hoya to huM kahuM. badhAM bolyA - koI nathI. pachI te kahe che - pUrva vaitAlika samudranA kinAre eka moTuM vRkSa joyuM. tenI eka zAkhA samudramAM hatI. eka sthaLamAM. temAMthI je pAMdaDA jaLamAM paDatA hatAM, te jaLacara jIvo thayA. je sthaLe paDyA te sthaLacara jIvo thayA. tyAre badhAM kArpeTiko bolyA - A bhaTTArake Azcarya kahyuM. - tyAM koI zrAvaka bolyo - je ardha madhye paDe te pAMdaDA zuM thAya? tyAre te kSobhathI bolyo - meM pUrve ja kahela ke jo zrAvaka na hoya to ja kahuM. A paDela vastunA adhikAre udAharaNa kahyuM te laukIka che. te lokottaranuM paNa sUcaka che. temAM caraNakaraNAnuyogamAM koI asatya vAtano kadAgraha karato hoya to tenA bolavAmAMthI bhUla pakaDIne tene samajAvavo. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- /1 5 jema koI kahe - mAMsa bhakSaNAdimAM doSa nathI, paNa tenI nivRtti mahA phaLadAyI che. pravRtti vinA nivRttinA phaLano abhAva hovAthI A pramANe ja yojAya. ahIM nivRttinuM mahAphaLa batAvyuM, te duSTapravRttinA tyAganA nirUpaNa mATe ke aduSTa pravRttinA parihAra rUpe che? ityAdithI pUrvApara virodha Avaze - x - x - dravyAnuyogathI kahe che - jo koI ekAMta nitya ke anitya pakSa sthApe to - 4 - x - tenuM khaMDana karavuM. - - * - ** have anya vastu upanyAsa dvAra kahe che - 85/2 - vivecana niyukti tadanyavastukamAM paNa udAharaNa che. anyatvamAM ekatva thAya che. bhAvArtha :koI kahe che, jIva anya che, zarIra anya che. A baMnemAM anya zabdamAM vizeSatva na hovAthI, temAM vAcya padArthamAM ekapaNuM Avaze te jIva zarIranI apekSAthI tadanyavastunA upanyAsathI parihAra karavo. - tra - x - yAvat 'jIva anya' che ane 'zarIra anya' che te ja zobhana che. - x - A dravyAnuyogano viSaya che, tenA vaDe ja bIjAno paNa AkSepa che. temAM caraNakaraNAnuyogamAM pUrvokta mAMsa bhakSaNano doSa nathI vagere vAdInA kadAgrahamAM anya vastunA upanyAsa vaDe khaMDana karavuM. ityAdi - have pratinibhanuM dRSTAMta - * * niyukti - 86/1 - vivecana niryukti bhAvArtha :- eka nagaramAM eka parivrAjaka sonAnuM pAtra laIne cAlato hato. te kaheto ke - jo mane koI na sAMbhaLela vAta saMbhaLAve to tene A pAtra ApI dauM. tyAM koI zrAvake kahyuM - mArA pitA tArA pitA pAse eka lAkha rUpiyA mAMge che. A vAta te sAMbhaLela hoya to lAbha rUpiyA Apa, na sAMbhalI hoya to A pAtra Apa. A laukika che. tenAthI lokottara paNa sUcita che. caraNakaraNAnuyogamAM jeo sarvathA hiMsAmAM adharma mAne che, temaNe vidhi vaDe anazana karatAM aMtakAle kheda thAya to Atma hiMsA thatA adharma siddha thaze. 'dravyAnuyoga mATe paNa (vRttikArazrI Avo ja tarka rajU kare che.) pratinibha kahyuM. have hetu kahe che - * niyukti - 86/ra - vivecana zA mATe java kharIdo cho? maphata nathI maLatA mATe. teno bhAvArtha kahe che - koI vepArI java kharIdato hato. kema kharIdo cho? ityAdi. A laukika hetu upanyAsa che. tethI lokottara paNa jANavuM. caraNakaraNAnuyogamAM - koI ziSyane pUche ke - A bhikSA mATe bhaTakvAnI duHkhada kriyA kema karo cho? bhAvimAM tethI adhika vedanA narakAdimAM na bhogavavI paDe, te mATe. dravyAnuyogamAM koI pUche ke AtmA cakSu AdithI kema dekhAto nathI? temane kahevuM ke atIndriya che. - 4 - 4 - have hetu kahIe chIe - * niyukti - 87 - vivecana athavA A upanyAsa rahevA do, udAharaNanA carama bheda lakSaNavALo hetu che. api - saMbhAvanA arthamAM che. zuM saMbhAvanA che? A anya dvAra ja upanyAsamAM rahela Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda guNa paNe hovAthI ahetu paNa che. vyavahita upansAyathI have kahevAno hetu cAra bhedavALo jANavo - yApaka, sthApaka, vyaMsaka, lUSaka. bIjA kahe che - hetu te dvAra kahevAya, te cAra bhede jANavuM. tenuM 5Na udAharaNa kahyuM. bAkInuM aDadhuM pUrvavat. bhAvArtha avasare svayaM ja kaheze. teno Adha bheda kahe che - * niyukti 88/1 - vivecana kulaTA strI je yApana kare te yApaka. te ja hetu te yApaka hetu. tenuM udAharaNa kathAthI kahe che H- eka vaNik strIne mUkIne paradeza gayo. prAyaH jemanuM dravya nAza thAya ke navuM dravya kamAvA ke aparAdhI ane vidhA na prApta karanAra mukhyatve paradezane seve che. A vaNik strI vaMThela hatI. te koI puruSa sAthe saMbaMdhamAM paDI. gharamAM rahelA vaNikane teNe paradeza javA kahyuM. vaNike pUchyuM - zuM laIne jauM? teNI bolI - uMTanA lIMDA laIne ujjainI jAo. te bhoLo hovAthI gADuM bharI cAlyo. strI bolI ke eka eka mahoramAM eka eka lIMDu vecajo. strI e vicAryuM ke e pramANe koI leze nahIM. tethI ghaNo kALa bahAra raheze. mUladeve tene joIne pUchyuM - teno javAba sAMbhaLI mUladeve vicAryuM ke - A bIcAro strIthI chetarAyo che. mUladeve kahyuM - huM A lIMDA veMcI Apu, paNa tAre mane aDadho bhAga Apavo. teNe te vAta kabUlI. mUladeva haMsa upara besI AkAzamAM uDyo, nagara madhye jaIne kahyuM - huM deva chuM. jenA gaLAmAM dAsa rUpa uMTanA lIMDA na hoya tene huM mArI nAMkhIza. badhAMe DarathI eka - eka iMDu lIdhuM. jatI vakhate mULadeve tene kahyuM - he murkha! tArI strI koI dhUrta sAthe Asakta che, tethI tane mokalela che. teNe vAta na mAnI. mUladeva tene laIne sAthe cAlyo. baMne veza badalIne gayA. sAMje pahoMcI utAro mAMgyo. te strIe Apyo. dhUrta Avyo. te strI joDe besIne gAvA lAgI. - mAre pati kadI ghera pAcho na Ave. mULadeva bolyo - he kadalI - vanapatramAM vIMTAyelI! tuM sAMbhaLa. A Dholane muhUrta mAtra sAMbhaLI le. pachI savAre vaNike rAtrino badho vRttAMta kahI dIdho. A laukika hetu. lokottaramAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM e pramANe ziSyo paNa koI padArthanI azraddhA kare to kALe vidhAdi vaDe devatAne bolAvIne tene zraddhAvAnlR karavA. jema zrIgupte SaDlakane karyo. te rIte dravyAnuyogamAM paNa prativAdIne jANIne te rIte vizeSaNa bahula hetu karavo joIe. je rIte kAla yApanA thAya che. ityAdi - x - x - . - 0 - have sthApaka hetu kahe che - * nirmukti - 88/2 - vivecana . cauda rajju rUpa je loka che, teno madhyabhAga karyo. A sthApaka hetunuM udAharaNa che, teno bhAvArtha kathAthI jANavo - eka parivrAjaka cAlatA - cAlatA bolato hato"kSetramAM dAnAdi saphaLa che. dAna samakSetramAM karavuM. huM lokanuM madhya jANuM chuM. bIjA nahIM. tethI loko teno Adara karatA hatA. tene pUchatAM te cAra dizAmAM khIlA nAMkhI, dorI vaDe pramANe karIne kapaTathI kahe che - A lokano madhya bhAga che', loko tenA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 1 6 1 jJAnathI Azcarya pAmyA. koI zrAvake jANyuM ke A dhUrta lokone vyartha Thage che. zrAvake teno virodha alaga alaga rIte batAvyo. parivrAjakane niSpaSTa prazna vyAkaraNa karyo. A laukika dRSTAMta che. lokottaramAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM kuvacana ke asatya bolanArane e pramANe ja pratibodha karavo. dravyAnuyogamAM paNa sAdhue evuM bolavuM, evo pakSa levo ke bIjo uttara ApavA samartha na thAya. -0- have baMsaka kahe che - * niyukti - 89/1 - vivecana zakaTa tittirI yaMsaka hetumAM jANavI. bhAvArtha A che - koI gAmaDIyo gADAmAM lAkaDAM bharIne nagare jato hato. teNe mArgamAM marela tItara joyuM. te gADA upara mUkI nagaramAM pravezyo. tyAM tene eka dhUta maLyo. teNe pUchyuM- gADAmAM tItara che tenuM mUlya zuM che? teNe sAkSIo rAkhyA, gADuM lIdhuM. A baMsaka hetu che. te bicAro gAmaDIyo udAsa thaIne beTho hato. mULadeva jevo manuSya Avyo. teNe te mULadeva saMdezane kahyuM - mane eka vepArIe A rIte chetaryo. teNe kahyuM - na Dara. tuM upacAravALuM matheluM saklaka mAMga. pachI mAyA sthAna zIkhavyuM. ema zIkhIne te dhUrta pAse gayo. sakatuka mAMgyo. dhUrto - hA kahI. teNe ghera tenI strIne kahyuM. pe'lA gAmaDIyAne mathelo satka Apa. gAmaDIyo te strIne laIne cAlavA lAgyo. mArgamAM lokone kahyuM - juo, meM gADA sAthe tItara ApIne santuka manthana karanArI lIdhI. tyAre dhUrta gADuM pAchuM ApyuM. teNe dhUrtanI patnIne choDI dIdhI. AvI ja rIte lUsaka hetu kathAthI jANavo. A laukika kahyuM. lokottaramAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM kuyukti karanArane tenA jevI suyukti batAvavI. dravyAnuyogamAM kupAvacanikane -x-x-x- yogya yuktithI nirUttara karavo. ane jIva niyama che. te sAbita karavuM. baMsaka kahyo. have lUSakane AzrIne kahe che - * niyukti - 89/ra - vivecana trapuSa baMsaka prayogamAM lupaka hetumAM "lADu" e daSTAMta che. te A pramANe - eka cIbhaDAM bharelo gADAM vALo nagaramAM pravezato hato. pUrve kahyuM - je A cIbhaDAnuM gADuM khAI jAya tene tuM zuM Ape? gADAvALo bolyo - huM tene eka lADuM ApuM, je nagaranA dvAramAMthI bahAra na nIkaLe te dhUrte sAkSI rAkhyA. gADuM ubhuM rAkhI badhA cIbhaDAno ekeka jhINo kaTako khAIne gADAvALAne kahyuM - lADuM Apa. gADAM vALo bolyo ke te A cIbhaDAM khAdhAM nathI. dhUrte kahyuM- to A cIbhaDAM veMcI batAva. tenA cIbhaDAM koI letuM nathI, kahe che ke AvA khAdhelA cIbhaDA koNa le? jethI gADAMvALo hArI gayo. A vyasaka hetu ja laSaka hetu nimitte ahIM Avyo che. have dhUrta modaka mAMgavA lAgyo. gADAM vALo gabharAyo. te vakhate jugArIoe tene zIkhavyuM ke - tuM nAno lADuM nagara daravAje rAkhIne bola ke nagaranA daravAjethI na nIkaLatAM A lADune laI lo. jethI dhUrta hArI gayo. A laukika dRSTAMta che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda lokottaramAM paNa caraNakaraNa anuyogamAM kuyukti karanAranI sAme AvuM kahevuM, jethI ApameLe samajI jAya. dravyAnuyogamAM pUrvavat yukti jANavI. athavA potAnA hetune anya nirUkta vacana vaDe sthApavo. bhUSaka hetu kahyAM. have pUrve jaNAvyA mujaba paMca avayavonA dhikArane jaNAvatuM 'ghammo maMgala' sUtra batAve che - 62 w "ahiMsA saMyama - taparUpa rma che, te utkRSTa maMgala che.'' A amArI pratijJA che. ahIM dharma-dharmIno nirdeza che. ahiMsA, saMyama, tapa rUpa e dharmInuM vizeSaNa che. 'utkRSTa maMgala' e dharma sAdhavAne che. dharma-dharmI samudAya e pratijJA che. A ardha zloka vaDe devAdithI pUjItapaNuM e amAro hetu che. Adi zabdathI siddha, vidhAdhara ane manuSya paNa pUje che, ema jANavuM. zlokanA trIjA pada vaDe kahela jANavuM. arihaMta Adi mAphaka te dRSTAMta che. ahIM paNa Adi zabdathI gaNadhara vagere levA. zlokanA cothA pada vaDe A kahela jANavuM. bhAva manane AzrIne arahaMta dRSTAMtamAM koI virodha nathI. ahIM je je deva-AdithI pUjita che. te te utkRSTa maMgala che. jemake arahaMtAdi dRSTAMta che devAdi pUjita dharma e upanaya che. tethI devAdinA pUjitatvathI utkRSTa maMgala e nigamana jANavuM. - - X* X* niyukti .. vivecana 'dharma' e ahiMsA, saMyama, tapa rUpa ja guNavALo che. te parama maMgala che, te pratijJA che. tathA devo, vidhAdhara, narapati Adi lokamAM teo pUjya che. teo zobhana dharma pALanArane name che. A hetu che. * niyukti 1 vivecana * - dRSTAMtano artha kahyo. azokAdi ATha mahAprAtihAryAdirUpa pUjAne yogya hovAtI arahaMta che. tathA ghaNAM sAdhuo jinaziSyo che. na cAle te aga- vRkSa, tenA vaDe karyu te agAra - gRha. te jene hoya te gRhasthI. agAra na hoya te aNagAra. ghaNAM. rAgAdinA jItavAthI jina. temanA ziSyo - gautama Adi devoe tene koIka kALe pratyakSa pUjela che. A sUtra trikALa vartI hovAthI kahyuM ke "devo tene name che - pUje che.'' uttama eTale jJAnAdi guNayukta bhAva sAdhu. guNonuM pUjyapaNuM jaNAvyuM. niyukti 92 vivecana * - upasaMhAra eTale upanaya. devo je rIte tIrthaMkarAdine ke rAjA Adi je rIte sudharmIne name che. tethI devAdithI pUjita hovAthI dharma utkRSTa maMgala che e nigamana che. pratijJA ane hetune punaH siddha karavA te nigamana. pAMce avayava kahyA. arthAdhikAra paNa AvI gayo ke dharma prazaMsA che. have jinazAsanamAM adhikAra batAvI daza avayavo kahe che. ahIM ghaNuM kahevAnuM che. je saMkSepamAM kahela che. te daza avayava A pramANe - pAMca avayavomAM batAvelI prathama pratijJAnI apekSAe A bIjI pratijJA che. A bIjI pratijJA A pramANe - jina zAsanamAM sAdhuo dharmane sAdhe che. 'tharma' zabdano Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 1 artha pUrve kahela che. ahIM sAdhuo e dharmIno nirdeza che. zeSa sAdhya dharma che. A pratijJA nirdeza che. have hetu nirdeza kahe che - je hetu ahiMsAdimAM pAramArthika hoya tevA nirupacarita athamAM. "Adi' zabdathI mRSAvAdAdi virati levI. bIjA kahe che - sadbhAvathI nirupacarita sarva duHkhanA kSayane mATe prayatna kare che * 0 - have pratijJA zuddhi kahe che - * niyukti - 94 - vivecana je prakAre jina zAsanamAM nizcayathI rakta evA sAdhudharma pALe che - cha javanikAya parijJAnathI sAdhuo karavuM- karAvavuM Adi parivarjanathI rakSaNa kare che. akalaMka dharma pALe che. te pramANe anya tIrthiko pALatA nathI. je rIte sAdhuomAM paripAlanA upAya dekhAya che. te bIjAmAM dekhAto nathI. ahIM "upAya' grahaNa karavAthI zAstrokta upAya ja ahIM vicAravo, purUSa anuSThAna nahIM. kApuruSo paNa vitathanArI hoya che. * nikti - 95 - vivecana anya dharmomAM paNa "dharma" zabda rUDha hovAthI tene teo jema-tema prazaMse che. tyAre te kema na mAnavo? A tamAruM kahevuM ayogya che. anyanA batAvela anuSThAna - carakAdi dharma sAvadha che. jinezvare tene prazaMsela nathI. tathA cha javanikAyanA parijJAnAdino paNa temane abhAva hovAthI prazaMsanIya nathI. grantha vistAra bhayathI vizeSa kahetA nathI. * niryukti - 96 : vivecana anyamAM "dharma' zabda upacArathI jANavo, paNa paramArthathI to jinazAsanamAM che. jemake siMha zabdanuM prAdhAnya siMhamAM ja che. upacArathI mANavaka AdimAM che. koI zUravIra baLavAnuM ane krodhI hoya to te siMhanI upamAne pAme, paNa upacAra dharma na gaNIne ahiMsA nAmaka dharma ja levo. * bhASya - 1 - vivecana A ukta batAvela pratijJAnI zuddhi che. ahiMsAdi pAMcamAM paNa hetu sadbhAva vaDe varte che. tenI pUrve vyAkhyA karI che. paNa zuddhi kahevAne mATe bhASyakAre pharI lIdhela che. tethI kahe che - hetunI vizuddhi, viSaya vibhAsAnuM vyavasthApana karavuM te vizuddhi. A tyAM prayoga che. * bhASya - 2 - vivecana jenAthI bhojana, pAna, upakaraNa, vasati, zayana, AsanAdi mATe prayatna kare che. kaI rIte? jethI prAsuka, na karela, na karAvela na anumodela, anudiSTa evI vastu bhogavavAno AcAra che, jemano tevA. temAM "asu' - prANa, jemAMthI prANa cAlyA gayA che, te prAsaka- nIjIva, te kahela paNa hoya, tethI kahe che- akRta. te karAvela paNa hoya, tethI kahyuM - akArita, te anumata paNa hoya tethI ananumata kahyuM che. uddezathI karela paNa hoya, tethI kahyuM anudiSTa. A parijJAnano upAya batAvelo che. te sakala pradAnAdi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 lakSaNa sUtrathI jANavo. 7 bhASya - 3 vivecana aprAsuka, kRta, kArita, anumodita, uddiSTi bhojI caraka Adi che, ema batAve che ke trAsa pAmanAra te trasa jIvo - be iMdriyAdi. sthira rahenArA te sthAvaro - pRthvI Adi, temanI hiMsA - prANano ghAta. tenA vaDe anipUNa - sthULa mativALA caraka Adi lepAya che. tethI je jIvone pIDA thAya tenA vaDe baMdhAyelA karmathI teo lepAya che. tethI caraka Adi zuddha dharma sAdhako nathI. paNa sAdhu ja sAdhaka che. bhASya - 4- vivecana anaMtara kahela hetu vizuddhi batAvI. have dRSTAMtanI vizuddhi sUtramAM kahI che. te sUtra ja ahIM batAve che . 2 - sUtra je pramANe bhramara, vRkSonA puSpomAMthI thoDo-thoDo rasa pIe che paNa puSpane pIDA nathI karato ane potAne paNa tRpta karI le che. (tema - ) 0 vivecana - 2 W . dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda - daza avayava nirUpaNAmAM pratijJAdino tyAga karI sUtrakAre dRSTAMta ja kema kahyuM? dRSTAMtathI ja hetu-pratijJA vicArI levI, evo nyAya batAvavA. have cAlu vAta kare che - je prakAre vRkSanA puSpamAM asaMpUrNa pada kahenAra upamAmAM gRhI - vRkSanA AhArAdi puSpone AzrIne viziSTa saMbaMdha batAvavA kahe che - anyAyopArjita dhananA dAnanA grahaNamAM pratiSedha karyo che. bhamaro - cauridriya prANI che. te maryAdAthI phUlono rasa pIe che. A dRSTAMta taddeza udAharaNa jANavuM. A sUtra sparzika niyuktimAM batAvaze. have dRSTAMta vizuddhi kahe che - te puSpane pIDato nathI. chatAM te potAne tRpta karI de che. avayavArthe niryuktikAra vistArathI kahe che - * niyukti * 97 thI 99 vivecana . (97) jema 'bhamaro', A deza udAharaNa che. jema caMdramukhI kanyA. phakta saumyatvane AzrIne levAya che, kalaMkAdine temAM na ghaTAvavuM. (98) e pramANe bhamarAnA udAharaNamAM aniyata vRttitvane grahaNa karavuM. paNa bhamarAnA adharmapaNA ke avirati Adi na levA. A dRSTAMta vizuddhi sUtramAM kahI che. A bIjI zuddhi sUtrasparzika niryuktimAM kahI. (99) ahIM A pramANe vyavasthA thatAM koI kaheze ke - suvihita zramaNo mATe karaze arthAt jo A rasoI gRhastha vaDe karAya che, te punya prAptinA saMkalpathI zramaNo mATe karaze, jo teo AvI bhikSAne grahaNa karaze to teo AhArakaraNa kriyA rUpa AraMbha doSathI pAkopajIvI' e pramANe lepAya che. laukiko paNa kahe che - jema kUpa vaDe krAyaka haNe che ane khAvA vaDe khAnAro haNe che. ghAtaka vadhanI buddhithI haNe che. A traNa bhede vadha che. tenA parihAra mATe guru kahe che - Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 2 * niyukti - 100, 101 - vivecana (100) tRNane mATe varasAda varasato nathI. mRgane mATe ghAsa vadhatuM nathI. so zAkhA vALA vRkSo paNa bhamarA mATe puSpo thatAM nathI. e pramANe gRhastho paNa sAdhune mATe rasoI banAvatA nathI. (101) tame je kahyuM ke - tRNa mATe varSA thatI nathI, te kathana ayukta che. kema ke agnimAM homa karavAthI sUrya prasanna thaIne lokahitane mATe varase che. te varasavAthI auSadhi - vanaspati uge che. ema amAruM zAstra kahe che. -0 - have tenA parivAra mATe kahe che - * niyukti - 102, 103 - vivecana jo ema hoya to durmikSa kevI rIte thAya? zo abhiprAya che? temAM to ghI roja homAya che, kemake kAraNanA avicchedamAM kArya viccheda yukta nathI. kadAca kahezo ke kharAba nakSatra ke kharAba pUjanane lIdhe thAya che, to teno uttara Ape che - haMmezA yajJa to cAlu ja che, pachI badhe dukALa kema thAya? athavA kharAba nakSatra to niyata dezaviSayaka ja ho. - X- je iMdra varasAvato hoya to temAM vipna zA kAraNe thAya che? digdAha vagere kema thAya che? te iMdra parama aizvaryayuktatvathI vipna ja na thavuM joIe. e tu samaye ja varase che, ema mAno to te garbha saMghAta che, te tRNane mATe varasato nathI. * niryukti - 104 thI 106 - vivecana (104) vaLI jo vRkSo bhamarAne mATe phaLatA hoya. to kadI bhamarA - bhamarI glAni na pAme, AhAra vagaranA na rahe, paNa tevuM jovAmAM AvatuM nathI. have bIjAno abhiprAya kahe che - (105) vaLI koI kahe che - A AjIvikA prajApati vaDe prANI mATe racAyelI che, te kAraNe vRkSo bhamarAnA vRMda mATe puSpita thAya che. teno uttara Ape che. * (106) tame kahyuM tema nathI. kAraNa ke vRkSo nAma gotra karma, je janmAMtaramAM bAMdhela hoya, tenA vipAka lakSaNathI puSpa ane phaLa ugADe che. anyathA sadaiva puSpano sadbhAva hoya. have bIjuM kAraNa kahe che - * niryukti * 107 thI 109 - vivecana (107) ghaNAM vanakhaMDo che. je sthAne bhamarA jatA nathI, temAM vasatA paNa nathI, to paNa vRkSo pupita thAya che. kemake te vRkSono svabhAva che. (108) ahIM pUche che - jo prakRti che, to sarvakALa kema puSpa - phaLa nathI ApatI. paNa niyata kALe ja Ape che? (19) guru kahe che - A ja hetu che. A vRkSonI prakRti che ke vasaMta Rtu AvatA vRkSa saMghAta pupita thAya che. phaLa paNa kALe karIne baMdhAya che. jo tema na svIkAro to nitya pauita thavA joIe. * - have cAlatI vAtamAM artha yojanA karatAM kahe che - * niyukti - 110 thI 113 * vivecana (zaMkA) gRhastho sAdhune mATe yogya vakhate rAMdhe che ke sAdhuo bhUkhyA rahI dukhI na thAya. (nA) ahIM Avo abhiprAya nathI. ahIM kahe che - sAdhuo taraphanI anukaMpA nimitte, kemake teo hiraNyAdi grahaNa mATe ApaNAM upara anukaMpA karatAM 33/3) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda nathI. ema mAnIne bhikSA ApavAne rasoI banAve ke sAdhuonI anukaMpA thAya, te pramANe punya nimitte gRhastho rasoI kare che. evuM koI kahe. teno uttara Ape che - kAMtAra, dukALa, javarAdimAM tathA rAtrimAM evA moTA kaSTamAM sAdhuo je zreSTha che, te odanAdi kema khAtA nathI? jo ke te vakhate gRhastho rAtrimAM ati AdarathI rAMdhe che. paNa caturvidha AhArathI virata suvihita sAdhu te AhAra letA nathI. - vaLI - * niyukti - 114 thI 116 - vivecana (114) ghaNAM gAma - nagaro - dezomAM, jyAM sAdhu hotA nathI, chatAM tyAM raMdhAya che. kemake rAMdhavuM e gRhasthonI prakRti che. A arthane spaSTa karatAM kahe che - (115) gRhasthanI A prakRti che ke gAma, nagara ane nigamamAM potAnA tathA parijanane mATe yogya kALe rAMdhe che. (116) tyAM tapasvI zramaNa ke udhata vihArI parakRta- paraniSThita ne grahaNa kare che. bIjAnA mATe AraMbha karela ane bIjA mATe rAMdhela, dhUmarahita - aMgAra rahita athati rAga-dveSa vinA odanAdi AhAranI gaveSaNA kare che. zA mATe? manoyoga Adi ke saMyamayoganI sAdhanArthe, paNa varNAdine mATe nahIM. 0 prakSepa gAthA - 1 - vivecana navakoTi parizuddha, temAM A nava koTi che - na haNe, na haNAve, haNanArane na anumode. e pramANe kharIde ke pakAve nahIM, A badhAMthI parizaddha, tathA ugama - utpAdanA - eSaNA zuddha. A vastutaH sarva upAdhi vizuddhi koTi jaNAvavAnuM che. AvuM zuddha bhojana zA mATe khAya? cha sthAnanA rakSaNane mATe. te A - vedanA, vaiyAvacca, irSA samiti mATe, saMyama nimitte, jIvana nirvAhArthe, dharma ciMtArthe. A paNa bhavAMtaramAM prazasta bhAvanA abhyAsathI ahiMsAnA pAlanArthe che - X- x. * niryukti - 110 - vivecana A dRSTAMta zuddhi pratipAdita karI. upanaya sUtramAM kahe che. te A - * sUtra - 3 - e pramANe lokamAM je mukta sAdhu che. teo puSpamAM bhamarAnI jema dAna-bhojananI eSaNAmAM rata rahe che. 0 vivecana - 3 - A prakAre pratyakSa paribhramaNa karatAM tapasvI - zramaNo dekhAya che. zramaNamAM bIjA dharmI paNa hoya, jema ke - zramaNo pAMca bhede che, nirgastha, zAkya, tApasa, garika, AjIvaka. tethI kahe che - "mukta' bAhya atyaMtara graMthIthI. jeo aTIkIpa ane be samudra pramANa lokamAM vidhamAna che. AnA dvArA samaya kSetramAM sAdhu sadA vidhamAna che, tema jaNAvyuM. jJAnAdine sAdhe te sAdhu. (zaMkA) "mukta' kahevAthI sAdhu kahevI ja gayA, pachI kahevAnI zuM jarUra? (samAdhAna) vyavahArathI nilavo paNa mukya hoya che. te sAdhuo nathI. tenA viccheda mATe kahela che. vartamAna tIrthanI apekSAthI A sUtra che. athavA je lokamAM sAdhuo che. www.jalnelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 |- | 3 te zAMti sAdhuo che. - teo zAMtine-siddhine sAdhe che. vihaMgama eTale bhamarAnI jema puSpomAM dAnanA grahaNathI datta - ApeluM ja grahaNa kare che, adatta nahIM. bhojana zabdathI - prAsuka ja levuM paNa AdhAkarmAdi nahIM, 'eSaNA'nA grahaNathI gaveSaNAdi traNe levA. te sthAnamAM Asakta. avayavArthe sUtra spezika niyukti kahe che. temAM vihaMga zabdanI vyAkhyA kare che. vihaMga be bhede - dravya vihaMga ane bhAva vihaMga. * niyukti 11. . vivecana - X - X - AtmAmAM aMdara je dhAraNa kare te dravya, AnA vaDe pUrve bAMdhela karma jANavA. je hetu vaDe bhAvimAM bhamarAmAM utpanna thaze. jyAre tyAre dravya bhramara thAya che, te karma bhogavyu nathI, ema sUcavela che. dravya eTale ahIM karma pudgala dravya levuM, paNa AkAzAdi nahIM. keke te amUrta hovAthI dhAraNa karavAne ayogya che. saMsArIjIvane kathaMcit mUrtatva hovAthI cAlatI bAbatamAM AkAzano upayoga nathI. tethI te bhavAMtaramAM laI javAne bhramarapamAne prApta karAve te ja ahIM levuM, bIjA saMsArIjIva tema nathI. te dravya bhramaranA adhikAre te pudgala dravyane je dhAre te dravya bhramara. - x - * ahIM dravya te jIva ja che, kemake te bhramara paryAyathI vartavAthI tema oLakhAya che. have bhramara te kAraNamAM kAryano upacAra che, te aneka prakAre jANo. AgamathI jJAtA paNa upayoga na rAkhe, ityAdithI jANavuM. have bhAva bhramara. bhAva zabda ghaNAM arthamAM che, kavacit dravya vAcaka che, te A rIte - asat bhAvano jagatamAM kevala koI zabda nathI. bhAvanuM - dravyanuM vastu che tema jANavuM. kvacit zuklAdimAM paNa bhAva zabda varte che. kvacit audayikAdi cha bhAvamAM paNa varte che. - 4 - tethI bhAva loka che. tethI ja anekArthavRttika bhAva zabda hovA chatAM audayikAdimAM ja vartato bhAva zabda ahIM lIdho che. thavuM athavA jemAM thAya che- te bhAva. te bhAva eTale karma vipAka lakSaNamAM vihaMgama kahevAnAra zabdArtha che. puna: zabdathI pUrve kahela jIvathI taddana anya jIva che tema nahIM. paNa te ja jIva, te ja pudgala levA. guNa - anvartha, saMjJA - pAribhASika, tebaMne vaDe siddhi, te guNa saMjJA siddhi. ahIM siddhi zabda iSTArtha saMbaMdha batAve che. ityAdi - 4 - 4 - x - guNa siddhi vaDe je 'bhAva vihaMga' te kahe che - - niryukti - 118 vivecana . viha - jIva pudgalane choDavA. te ja sthitinA kSaya vaDe svayaM ja te AkAza pradezathI khare che ane kharatAne choDe che. zarIra paNa maLa Adine choDe che, evo saMdeha emAM na thAya, tethI 'AkAza' kahyuM. zarIrAdi na kahyA. kemake saMjJA zabda che. AkAza eTale dIpavuM. svadharmamAM rahela AtmAdi jemAM dIpe che, te AkAza. - x - 4 - x - x - te AkAzamAM A loka prakarSe karIne rahela che. ethI ema jANavuM ke rahyo ane raheze. paNa koNa raheze ? AkAzamAM loka raheze. loka eTale jene kevalI jue che te. ahIM loka Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda eTale dharmAdi pAMca astikAyAtmakatva chatAM lokanA AdhAra paNe AkAzAstikAyanA nirdezathI cAra ja astikAya levA. - x x vihaMgama - vihe eTale AkAzamAM gata eTale gayo, jAya che ane jaze te vihaMgama. te traNe kALamAM raheze. te cAra astikAyarUpa loka te A bhAva vihaMgama. A eka prakAre bhAva vihaMga kahyo. bIjA prakAre gaNa siddhine AzrIne kahe che - gati be bhede che. temAM gamana eTale javuM ke je vaDe jAya, te gati te saividhya have kahe che * niryukti * 120 : vivecana thAya che - thaze - thayA, e traNe kALamAM varte te bhAva. athavA temAM potAnA utApada, virama ane dhruva e traNa pariNAma vizeSa te bhAva eTale astikAya. tenI gati - pariNAma vRtti te bhAva gati. te ja pramANe karmagati jANavI. karAya te karma - jJAnAvaraNAdi. A pAribhASika zabda che. athavA kriyA ane karma tenI gati te karma gati. athavA je vaDe javAya te gati. te bhAvagatine pAmIne astikAya che. bhAvagatine pAmIne zuM? te kahe che. je dharmAstikAyAdi che te bhAvagatine pAmIne sarve vihaMgama - pUrvokta cAra astikAya, pAMcamAM AkAzane vize rahe che ane svasattAne kAyama rAkhe che. te vihaMgama ja che, vihaMgamatva kadI jatuM nathI. karmagatinA be bheda - te have kahe che * niyukta * 121 - vivecana jenA vaDe nAmakarmavALI prakRti vaDe prANIo Amatema jAya te gati. AkAzamAM gati te vihAyogati. calanagati - cAlavuM ahIM parispaMdanamAM varte che. calana ane spaMdana ekArthaka che. calanagati te gamanakriyA. karmagati saMkSepamAM be bhede che. te karmagati ja levI, bhAvagati nahIM. kemake te eka ja rUpe kahevAI che. pUrve vidAyagati kahI, tene vedanArA ane nirjarA karanArA tathA bhogavanArA jIvo eTale te batAve che ke vidAya gatino udaya thavAthI te udayamAM Ave tene jIvo bhogave che. jIvonuM vedakatva kahevuM te yoga vaDe saphaLa che. kemake avedaka siddho che. ahIM vihe - eTale vihAyogatinA udayathI uye jAya che, te vihaMgama. te pUrvokta vihAyogati pAme che. vihAyogati pAmIne te gatino udaya thavAthI te vedakajIvo vihaMgama rUpe levA. A eka karma gati thaI. have bIjI kahe che - * niyukti - 110 - vivecana calana - spaMdana. tenA vaDe karmagativizeSita kare che. zuM vizeSita kare che? calana nAme je karmagatie calana karmagati karma zabda vaDe kiyA jaNAve che- teja gatizadathI ane te ja calana zabdathI che. gatinuM vizeSaNa kriyA ane kriyAnuM vizeSaNa calana che. ahIM gati te narakAdi thAya che. tethI kriyA vaDe vizeSita karAya che. kriyA paNa aneka rUpe bhojanAdi che, tethI calana zabda vizeSa mUkyo. tethI calana nAmaka karmagati calana karmagati. khalu zabdathI calana karmagati ja levI vihAyogati nahIM. tene AzrIne Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/- 3 69 saMsaraNa eTale saMsAra - jJAnAvaraNa Adi karma yukta jIvonuM gamana te saMsArI. AnA vaDe siddhone choDI dIdhA. jIvA: - upayogAdi lakSaNavALA che. vAkyArtha A pramANe - calana karmagatine AzrIne saMsArI jIvo vihaMgama thAya che. potAnA badhAM Atma pradezo vaDe AkAzamAM cAle te vihaMgama. te pramANe pudgala dravyAdi che. puraNa - galana dharmavALA pudgalo che. pudgala dravyamAM dravya levAnuM kAraNa avizvAsa dUra karavA mATe che. pudgalonuM paramArthathI vidhamAnapaNuM batAvavA mATe dravya grahaNa karela che. "vA" zabdathI pUgala dravyo ke saMsArI jIvo vihaMgama' jANavA. temAM jIvone AzrIne anvarga batAvyo. pudgalo AkAzamAM jAya che eTale vihaMgama. temanuM gamana svathI ke parathI saMbhave che. ahIM svataH gamana grahaNa karela che. * x x- A bhAva vihaMgama che. kemake guNa siddhine anukULa saMbaMdha che. A pramANe guNa siddhithI bhAva vihaMga kahyuM- have saMjJA siddhi kahe che * niyukti - 123 - vivecana saMjJAna eTale saMjJA, nAma ane rUDhi e paryAyo che. tenA vaDe siddhi te saMjJAsiddhi. emAM saMjJAno saMbaMdha jANavo. te saMjJAsiddhi AzrIne AkAzamAM jAya che te vihaMgama. koNa pakSI - jemane pAMkho che te pakSI. badhAM haMsAdi - X- A rIte aneka prakAre vihaMga jaNAvIne cAlu vAtamAM upayoga batAve che. puna: zabdathI A sUtramAM ja vihaMga' zabdano A artha jANavo, bIje nahIM. vihAyogamana te bhramara. * niyukti * 124, 125 - vivecana dAna eTale "ApeluM levuM tevo artha karyo. "datta' ja grahaNa kare che, adatta nahIM. bhatta - bhojana grahaNa, te prAsuka ja levuM. prAsuka eTale AdhAkamadi rahita grahaNa karavuM. bIjuM nahIM. esaNa * gaveSaNAdi rUpa upasaMhAra * upanayanI zuddhi, te kahe che-(125) bhramara- bhramarIna Apela kusuma rasapIe che. zramaNo adatta bhogavavAne icchatA nathI. have sUtra vaDe ja upasaMhAra vizuddhi kahe che. koI pUche che ke - "loko bhakti vaDe bolAvIne AdhAkarmAdi doSavALuM sAdhune Ape. tethI jIvone pIDA thAya ane sAdhu na le to AjIvikA baMdha thAya." teno uttara Ape che - * sUtra - 4 - ame enI vRtti - AjIvikA prApta karIzuM, je koI jIvane pIDAkArI na thAya. jema bhramara anAyAsa puSpomAM cAlyA jAya che. (tema zramaNo paNa gRhastha dvArA potAne mATe sahaja banAvelA AhArane levA temanA gharomAM jAya che.) 0 vivecana - 4 - ame evI rIte vRtti prApta karazuM ke jethI koI jIvano ghAta na thAya. A sAdhuo sarvakALa ja gRhastha potAnA mATe banAvela AhArAdimAM varte che. ema che tethI kahe che - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sUtra - 5 je buddha puruSa madhukara bhramara samAna anizrita che, teo vividha (abhigrahaNothI yukta thaIne) piMDamAM rata ane dAMta che. tene (te guNone kAraNe) sAdhu kahe che - tema huM kahuM chuM. vivecana - 5 - 90 buddha - tattvane jANanAra. anizrita - kuLa AdimAM apratibaddha. * niyukti - 126 - vivecana asaMyata - kyAMya paNa anivRtta, bhamarA sAthe sAdhu tulya ja hoya to te asaMjJI jANavA. A upamAthI sAdhu asaMyata jANavA. AvI zaMkA karanArane AcArya kahe che - A ayukta che. kemake sUtrokta vizeSaNano tiraskAra che. tethI 'buddha'nA grahaNathI asaMjJIno viccheda che. anizritanA grahaNathI asaMyatatvano viccheda thaze. niryuktikAra kahe che - * niyukti - 127 - 'madhukara samAna' e upamA pUrvokta dezalakSaNa jANavI. jema - caMdramukhI kanyA. ahIM "aniyatavRtti nimitta'' rUpa tulanA che. te ahiMsA pAlana mATe che. te AgaLa kaheze - * niyukti 128, 129 vivecana jema vRkSono samUha svabhAvathI ja puSpaphalana svabhAvavALo che. tema nagara AdinA loko svayaM ja rAMdhavA - raMdhAvavAnA svabhAvavALA hoya che. munio bhramara jevA che. vizeSa e ke - svAmI AdithI je adatta che, te letA nathI. te ja kahe che H- phUla svabhAvathI khIlela che, tenA rasane bhamarAo pIe che te paNa phUlane pIDA na pahoMcADIne. te ja prakAre gRhasthe potAnA mATe karela arthAt udgamAdi doSa rahita odanAdinI suvihita zramaNo gaveSaNA kare che. teno upasaMhAra karatA kahe che - . * niyukti - 130 upasaMhAra eTale upanaya, jema bhamaro, bIjAne bIDA karyA vinA jIve che, tema sAdhuo paNa eTalA aMze tevA ja che. paNa je te baMnemAM bheda che, te sUtrakAra kahe che nANA piMDarayA daMtA - aneka prakAranA abhigraha vizeSathI pratyeka ghera alpa alpa grahaNa karIne, AhAra piMDane letA te nAnApiNDa. athavA aMtaprAMta Adi, temAM rata udvega rahita, dAMta - iMdriya damanathI. A baMnenuM svarUpa pUrve tApamAM pratipAdita karela che. chatAM dAMtano vizeSa artha, te - iryA AdithI samita. te kahe che - * niyukti 131, 132 - jema ahIM ja A adhyayanamAM bhramara mAphaka eSaNA samitimAM yatna kare, tema iryAdimAM paNa tathA sarva sAdhu AcAramAM varte. trasa ane sthAvara jIvonA hitamAM pAramArthika sAdhuo yatna kare. bIjA A gAthAnA chellA be padane nigamanamAM vyAkhyA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 5 31 kare che, te suMdara nathI. tethI kahe che - A upasaMhAra vizuddhi samApta thaI. have nigamanano avasara che. te sUtramAM batAve che - nigamana eTale dvArano parAmarza. tenA vaDe sAdhu kahevAya. je prakAra vaDe te bhramara samAna che. nigamana artha ja kahe che - * niyukti - 133, 134 tethI dayA Adi guNomAM susthita, Adi zabdathI satya vagere levA. bhamarA mAphaka a-vadhanI vRtti vaDe, sAdhuo sAdhe che. (zuM?) pradhAna maMgala rUpa dharma. have nigamana zuddhi kahe che - (zaMkA) caraka parivrAjaka Adi dharmane mATe udhata thaI vicare che. tethI teo paNa sAdhu kahevAya? (samAdhAna) teo pRthvI Adi cha kAyanA avadhamAM prayatnazIla nathI. tema tevI vAto batAvanArA Agamane mAnatA nathI, karatAM nathI kemake parijJAnano abhAva che. te nIce paNa batAvela che, vaLI - * niyukti teo udgamAdithI zuddha AhAra karatAM nathI. Adi zabdathI utpAdana Adi doSa rahita paNa jANavuM. bhamarAnI mAphaka jIvonA anuparodhI chatAM traNa gupti vaDe gupta nathI. jyAre sAdhuo nityakALa traNaguptithI gupta che, tevo teo nathI. kemake temane tevuM parijJAna nathI. tethI teo sAdhu nathI. sAdhuo ja sAdhuo che. kemake - kAyA, vacana, mana ane pAMca iMdriyone dame che. kAyA vaDe susamAhita hAtha-pagavALA rahe che ke cAle che. vacanathI niSprayojana bolatA nathI. manathI akuzaLa manano nirodha ane kuzaLa mananI udIraNa kare che. iSTa-aniSTa viSayamAM rAga-dveSa na karIne pAMce iMdriyone dame che. pAMcanI saMkhyA, sAMkhya parikalpita 11- iMdriyanA vicchedane mATe che. sarva guptinA pAlanathI brahmacaryane pALe che. kaSAyonuM saMyamana kare che. * niyukti - 137 vivecana pUrvokta svarUpavALA tapamAM udhata, te kAraNe A sAdhunuM saMpUrNa lakSaNa kahyuM. kemake A prakAre ja sAdhuo apavargane sAdhe che. tethI sAdhune ja sAdhu kahyA, caraka Adine nahIM. - - 0 - A pramANe daza avayava kahyA. tenA prayogane vRddhAcAryo A rIte batAve che - ahiMsAdi lakSaNa dharma sAdhaka sAdhuo ja che. kemake sthAvara jaMgama jIvone pIDA ApatA nathI. - X - ahIM jeo sthAvara - jaMgama jIvonA vinAzanA tyAgI che. te baMnemAM prasiddha evA puruSa mAphaka ahiMsAdi lakSaNavALA dharma sAdhaka joyA, te pramANe sAdhuo sthAvara-jaMgama jIvonA rakSaka e upanaya che. tethI jIvarakSA vaDe ahiMsAdi lakSaNa dharmanA sAdhaka sAdhuo ja che, te nigamana che. - * * * * . 135, 136 - - - have daza avayava vAkya vaDe sarva adhyayana niryuktikAra kahe che - * niyukti - 138 vivecana te avayavo pratijJAdi che. te A pramANe - (1) pratijJA - jJAna AzrI e pratijJA - te vakSyamANa svarUpA che. (2) vibhakti - vibhajana, teno ja viSaya vibhAga kahevo. (3) hetu - jANavA yogya viziSTa dharmanA viSayane je kahe te (4) vibhakti - * - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda tenuM vibhAjanatapUrvavata. (5)vipakSa-videza, sAdhya AdithI viparyaya. (6) pratiSedya - vipakSano pratiSedha karavo te. (7) dezaMsa - daSTa arthanA aMtane laI jAya te (8) AsakA - cAlu vAtamAM zaMkAlAvavI te. (9) tapratiSedha- adhikRta AzaMkAno pratiSedha. (10) nigamana - nizcita gamana, nizcaya karavo te. - x- teno vistAra prati avayava graMthakAra kaheze. * niryukti - 139 * vivecana dharma utkRSTa maMgala e pUrvavat pratijJA che. A pratijJA zuM che? Ama vacanano nirdeza che. AH - vizvAsapAtra. te saMpUrNa rAgAdinA kSayathI thAya che. kahe che- Agama te Ama vacana che. doSakSayathI tene Ama kahevA. vItarAga asatya vAkya na bole. temanuM vacana ne Ama vacana, teno nirdeza. (zaMkA) A Agama vAkya che, pratijJA nathI. (samAdhAna) vipatipadanA saMpatipattinA nibaMdhanapaNAthI te ja pratijJA che. athavA pAThAMtarathI te sAdhyavacana nirdeza che. sAdhIe te sAdhya, bolIe te vacana. artha eTale jenAthI te ja bolAya. sAdhavAnuM te vacana eTale sAdhyavayana ke sAdhyArtha. teno nirdeza te pratijJA. have bIjo avayava kahe che - te adhikRta dharma A ja jinamata - te manIndra pravacanamAM che. paNa kapilAdi matomAM nathI. kemake te pratyakSa ja prApta thAya che. vastrAdithI na gALela ghaNAM pANI AdinA upabhogamAM rakta parivrAjaka prANIno ghAta karanArA che, temane dharma kyAMthI? graMtha vistAra bhaye vadhu kahetA nathI. * - X have trIje avayava kahe che - * niryukti - 140 - vivecana devothI pUjita te sUrapUjita devanA grahaNathI iMdrAdi paNa levA. hetu pUrvavatuM. A vAkya hetvartha sUcaka che. hetu - surendrAdinA pUjitatvathI jANavuM. AnI ja siddhi batAve che - dharmamAM he, jemAM rahe te sthAna athavA sthAna eTale Alaya. A dharmasthAnamAM rahela. - X- *- uttama evA dharmasthAnamAM rahelA sAdhuo devendro vagerethI pUjAya che. - - have cotho avayava kahe che - hetu viSaya vibhAga kathana. dharmasthAnamAM koNa rahe che? nirUpativALA. upaftha - kapaTa, mAyA, chadma e paryAyo che. A krodhAdi upalakSaNayukta che. sarve kaSAyothI jeo nIkaLI gayA che te nirupadhaya - nikaSAyI. te pRthvIkAyAdi jIvone na pIDavA vaDe, tapa ane cAstri vaDe jIvone duHkha na detA pote jIve che - prANa dhAraNa kare che; te ja dharma sthAna sthita jANavA, bIjA nahIM. have pAMcamo avayava - * niyaMti - 141 - vivecana vipakSa te pAMcamo avayava, te pratijJA ane vibhaktithI ulaTo jANavo. jina - tIrthakara, temanuM vacana - Agama lakSaNa, temAM praSTi - aprItine TuMkamAM kahe che - xx- zvazura - loka prasiddha che. Adi zabdathI pitA vagere levA. jene dharmamAM ruci nathI, te adharma rucivALA. api zabdathI dharmarucika paNa maMgala buddhi vaDe ja loko prakarSathI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/-/5 name che. ahIM Adha be pratijJA ane tenI zuddhi, te vipakSa - sAdhya vastuno viparyaya, te vipakSa. temAM adharmarucIne paNa maMgala buddhithI loka praName che. AnA dvArA pratijJAvipakSa kahe che. teomAM adharma jUdo paDato nathI. jina vacananA DhaSI tenA vaDe tenI zuddhi temAM paNa hetu prayoganI vRttithI dharma siddhi che. * niryukti - 14ra : vivecana (saMkSepamAM) baMnenuM pUraNa te dvitIya svaya- hetu ane tenI zuddhi. te pUrvokta benI apekSAe bIjuM kahevAya. teno A vipakSa- ahIM yajJa kartA paNa devo vaDe pUjAya che. yajJa karanArA maMgaLarUpa nathI, jo ke teo devothI pUjAya che. temanuM devothI pUjAvuM te akAraNa che. A hetu vipakSa che. ityAdi - x have udAharaNa vipakSa - buddha, kapila Adi paNa devothI pUjAyelA kahevAya che. eTale devo temanI AjJA mAne che, A jJAnapratipakSa che. - - x x x x x x(vAdinI zaMkA ane tenA uttara dvArA pratijJA Adi dareka vipakSa kahyo. have pratijJA vagereno vipakSa pAMcamo avayava banAve che - * niyukti - 143 - vivecana e ja pramANe A ja pramANa aMga lakSaNavALA pratijJA cArano vipakSa pAMcamo avayava che. (prazna) daSTAMtano vipakSa ahIM kahyo che ja. chatAM cAranuM che ema kema kahyuM? (uttara) hetunuM sapakSavipakSa vaDe anuvRtti vyAvRttipaNAthI daSTAMta dharma che. teno vipakSa tenA aMtarbhAvavALo hovAthI nirdoSa che. have chaThTho avayava kahe che"vipakSa pratiSedha" te kaheze. A pramANe sAmAnya kahIne have pahelAM be vipakSano pratiSedha kahe che - * niyukti - 144 - vivecana sAtA vedanIya karma che. samyakta te samyakubhAvasamyakatva mohanIya karma ja che. jemAM puruSaveda mohanIya, jenA vaDe hasAya teno bhAva te hAsya mohanIya. jenA vaDe ramaNa karAya te rati- krIDA hetu te ratimohanIya karma ja che. zubha Ayu - zubha nAma - zubha gotra, zubha tIrthaMkarAdi saMbaMdhI nAmagotra karmamAM paNa zubha, tIrthakarone ja hoya che. tethI kahe che - tIrthakarAdine ja zubha yazo-nAmAdi hoya che. tathA ucca gotra vaDe zubha paNa temane ja hoya che. dharmanuM ke dharma vaDe phaLa te dharmaphaLa, A ahiMsAdi jinokta dharmanuM ja phaLa che athavA ahiMsAdi vaDe jinezvarokta ja dharma vaDe ja A phaLa maLe che. A badhuM sukha hovAthI hita che. tethI te ja dharma parama maMgala che. eTale sAdhune namaskAra karavo te maMgala jANavuM. te pramANe jenAthI hita thAya te maMgala pUrvokta dharma vaDe ja jANavuM. paNa jinavacana bAhya zvazurAdi maMgalarUpa na levA. (zaMkA) maMgala buddhi vaDe ja loko name che, te kevI rIte? (samAdhAna) maMgala buddhithI govAlaNa Adi avivekane kAraNe bhale name. paNa tethI mokSanA nizcaya rUpa maMgala na thAya. jema koI akSI rogIne be caMdra dekhAya chatAM prAjJa purUSa cakSathI be caMdranI pratIti svIkAratA nathI. - * - *- A pramANe pahelAM benA vipakSano pratiSedha Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda karIne have hetu, tatkRddhino vipakSa - pratiSedha kahe che - * niryukti - 145 - vivecana jemaNe pAMca iMdriyo jItI nathI, teoja evuM bole che tathA kapaTa sahita varte che. te mAyAvI bIjAne ThaganAra che. teo pAse vastrAdi aneka prakAre parigraha varte che. te mahA parigrahI che. teo prANIno vadha kare che. te yAjJiko je pUrvokta ajitendriya Adi doSathI duSTa ane yajJayAjaka che. teo jo pUjAya che to baLato agni paNa ThaMDo thavo joIe, paNa te kadI ThaMDo thato nathI. AkAzamAM kamaLanI mALA thavI joIe, paNa tema nathI thatuM jema jeno atyaMta abhAva che, te thAya nahIM, tema ja yajJa karanAra pUjAya te paNa azakya che. kadAca kALanA durguNathI koI avivekIthI yajJa karanAra pUjAya to paNa maMgaLa paNAnI siddhi na thAya. - x- nirmaLa buddhivALAnI ja pravRtti satyapaNAne pamADe che. paNa temanI asatya vastumAM jANI joIne sAcI pravRtti na thAya. tethI vizaddha buddhika surendra Adi to ahiMsAdi lakSaNavALA dharmane ja pUje che, yajJa bAjIne nahIM. e rIte deva-dAnavAdi pUjita dharma ja utkRSTa maMgala jANavo. A hetu tathA tenI vibhakti, teno vipakSa pratiSedha ahIM na kahyo hovA chatAM prakaraNathI jANI levo. - *- have daSTAMtano vipakSa pratiSedha kahe che - * niyukti - 106 - vivecana buddha, kapila Adi upacAra vaDe kiMcita atIndriya kahe che tethI te pUjAne yogya thatAM nathI, paraMtu jinezvara to paramArthathI sarvajJatva Adi asAdhAraNa guNa yukta hovAthI pUjAne yogya che. A daSTAMtano je vipakSa teno niSedha karyo. A chaThTho avayava che. su' zabdathI A anaMtarokta badho pratijJAdi vipakSa pratiSedha pAMca prakArano chatAM eka ja che. chaThTho avayava kahIne have sAtamo avayava daSTAMta nAme kahe che - * niryukti - 147 - vivecana pUjAne yogya mATe arahaMta, karma pharI na uge mATe aruhaMta. daSTAMta che te saMbaMdha che. tenA mArgamAM janArA eTale tenA kahelA mArge vartavAno jemano AcAra che. te sAdhuo samyagadarzanAdi yogathI mokSane sAdhe che, te daSTAMta che. te sAdhuo agadveSa rahita cittavALA jANavA. zuM teo paNa daSTAMta che? hA, ahiMsAdi guNa yukta hovAthI te che. vaLI gRhasthoe potAnA mATe banAvelo AhAra teo zodhe che. paNa na rAMdhavA, na raMdhAvavA vaDe AraMbha karavAnI pIDA rahita teo che. e pramANe be prakAre daSTAMta kahyo. A dRSTAMta vAkya che. te saMskArIne kahevuM. arahaMta Adi vata sAdhuo pUjAya che. have AThamo avayava kahe che - * niryukti - 148- vivecana te daSTAMtamAM AzaMkA thAya ke "sAdhune uddezIne koI kahe ane koI bALakone AzrIne rAMdhe to gRhasthane doSa lAge ke kema? A viSama daSTAMta che. vastutaH raMdhAvavA upara jo AjIvikA karatA hoya to nirdoSa vRttino abhAva thaI jAya, tema ame pUrve Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 1/-/ 5 kahyuM che. sAdhu nirdoSa ja zodhIne le. have navamA avayavamAM comAsAnuM ghAsa, tenA pratiSedhamAM bhASyakAre pUrve kahela che, tethI kahetA nathI. have chello avayava kahe che - * niryukti - 149 - vivecana tethI deva manuSyathI pUjavA yogya che. mATe tenA pUjyapaNAthI maMgaLa rUpe haMmezAM pUrvokta avayava che. te pratijJA hetu - pratijJA vacana batAve che. A bIjA daza avayava kahyA. tenI joDenA avayavonA sAdhana ziSyanI apekSA vaDe vizeSa pratItijanaka thAya tema batAvavA. A anugama kahyo. have nayo kahe che- tenaigama, saMgraha Adi sAta bhede che. tenuM varNana AvazyakamAM pradarzita hovAthI ahIM vistAratA nathI. ahIM sthAnanA azUnyAyeM saMkSepathI jJAna ane kriyA naya kahe che. jJAnanayavALA batAve che - * niyukti - 15 - vivecana samyapha rIte jANyA pachI upAdeyane grahaNa karavuM joIe. heya ne grahaNa na karavA joIe. ca zabda ubhaya grahaNa karavA yogya ane ayogyanA jJAtatvanA anukarSaNArthe che. te upekSaNIya ke samuccayArthe che. evuM kAra avadhAraNArthe che. teno A pramANe vyavahita prayoga jANavo - jJAta ja grahItavya, agrahItavya tathA upekSaNIya arthamAM che, ajJAta nahIM. arthamAM Aloka ane paraloka saMbaMdhe che. temAM aihika grahItavya che. te samyagu darzanAdi. agrahItavya te mithyAtva Adi, upekSaNIya te vivakSAthI amyudaya vaDe Adi che. te arthamAM yatna karavo. AnA vaDe anukramathI A loka ane paralokanA paLa vAMchaka jIve yatna karavo. - - - - ityAdi - - XsArAMza e ke jJAna ja mukhya che. je jJAna vaDe tIrthakara, gaNadharAdie agItArthane vihArAdi kriyAno paNa niSedha karyo che. ityAdi - - x- pahelAM kSAyopathamika jJAna batAvyuM. kSAyikane AzrIne paNa tenuM ja viziSTa phala sAdhanapaNuM jANavuM. ukta tarko rajU karIne jJAnavAdI jJAnanaya siddha kare che. vacana kriyA to tenAM kAryapaNae tene AdhIna hovAthI te icchato nathI. ArIte jJAnavAdI kriyAne sAdhAraNa mAnIne tene icchato nathI. e pramANe jJAnanaya kahyo. have kriyAnayano avasara che. tenuM darzana A che ke- kriyA ja pradhAna che. Aloka paralokanI phaLaprAptinuM kAraNa che. te kahe che - * niyukti - 151 - vivecana kriyA nayanA darzana anusAra - jJAtamAM grahItva ane agraNItavya baMnemAM Aloka - paralokanI phaLanI prApti arthe prayatna karavo. kemake pravRtti Adi lakSaNa prayatna sivAya jJAnavaMta paNa icchita arthanI prApti karI zakto nathI. bIjA paNa kahe che ke - puruSane kriyA ja phaLadAyI che. jJAnane phaLa denAra mAnela nathI. jema strI - bhakSya - bhogano jJAtA mAtra jJAnathI sukhI thato nathI. AlokanA phaLa prApti atha vaDe paNa kriyA ja karavI joIe. manIndranA pravacanamAM paNa e pramANe ja kahevAyela che - *- x Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda - * - *- arihaMta bhagavaMtane paNa kevaLajJAna pachI paNa sarva karma nAzaka pAMca hrasva akSaranA uccAraNa mAtra kALanI sarva saMvara rUpa kriyA te cAstri kriyA jyAM sudhI na maLe tyAM sudhI mokSa nathI. tethI A loka paralokanA hitane mATe kriyA ja mukhya thI. A nayavALo kriyAne ja pradhAnapaNe icche che. have AcArya ahIM jJAnanaya ane kriyAnayane jUdAM batAvIne potAnA pakSanI sthApanA kare che. * niryukti - 15ra - vivecana mULanAyo ane tenA bhedo dravyAtika AdinI sAmAnya ja, vizeSa ja ke ubhayathI ja apekSA rahita paNe baMnenuM varNana karAya che. athavA nAmAdi naya - koNa zuM yogya vastu icche che te sAMbhaLIne sarvanayathI saMmata evuM vacana yAtri guNamAM rahelo sAdhu te badhAM nayone apekSApUrvaka bhAvaviSayaka nikSepAne icche che. * niryukti - 153 . dramapupikA niryukti saMkSepathI jinezvara tathA cauda pUrvI e varNavelI, te vistArathI ahIM kahI. muni dIparatna sAgare karela adhyayana-1 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 2 bhUmikA adhyayana - 2 - "zrAmApUrvaka -x -- x -- -- drumapupikA adhyayanI vyAkhyA karI. have "zrAmasyapUrvaka adhyayana AraMbhIe chIe. teno A saMbaMdha che - anaMtara adhyayanamAM dharma prazaMsA kahI, te ahIM jinazAsanamAM ja che. paNa ahIM te dharmano svIkAra karatAM, navA sAdhune dhRti na rahe to saMmoha thAya, tethI vRtivALA thavuM joIe. kahyuM che. jene dhRti che, tene tapa che, jene tapa che tene sugati sulabha che. je dhRti vagaranA che, temane tapa paNa durlabha che." A saMbaMdhathI AvelA A adhyayananA cAra anuyogadvAro pUrvavata. temAM nAma niSpanna nikSepa kahe che. * niryukti - 153, 154 - vivecana zrama sahana kare te zramaNa, teno bhAva te zramaNya. tenuM kAraNa te zrAmasyapUrva. te ja zrAmasyapUrvaka e saMjJAmAM ka lAgyo. zrAmANyanuM kAraNa vRti" che. te sAdhupaNAnuM mULa che. A adhyayana tenuM pratipAdaka che. tethI zrAmANyapUrvakano nikSepo - nAma niSpanna thAya che. - x x-zrAmANyapUrvaka A sAmAnya che ane zrAmANya ane pUrva e vizeSa che. te kahe che -zrAmANyanA cAra ane pUrvakanA 13 - nikSepA thAya che. nikSepAne varNave che ahIM "zramaNa' vaDe adhikAra che. nikSepa cAra prakAre che. temAM nAma ane sthApanA pUrvavat jANavA. dravya zramaNa be bhede - AgAmathI ane noAgamathI. AgamathI jJAtA paNa anupayukta hoya. noAgamathI jJazarIra bhavya zarIra tavyatirikta abhilApa bhedathI Drama vata jANavuM. - x-bhAvazramaNa paNa be bhede che - AgamathI jJAtA upayukta, noAgamacI cAstrinA pariNAmavALA sAdhu. tethI bhAvathI saMyatane zramaNa kahyA. * niryukti * 1papa thI 158 - vivecana zramaNanuM svarUpa kahe che - (155) pratikULa hovAthI jema mane duHkha gamatuM nathI. tema ja badhAM jIvone duHkha pratikULa che. ema jANIne na svayaM haNe, na bIjA pAse hasAve, na haNatAMne anumode. A pramANe tulya jANe (samaM ati) te zramaNa. (156) vaLI badhAM jIvo upara tulya mana hovAthI koI pratye dveSa ke prema nathI, tethI sama mA che, te bIjo paryAya kahyo. (157) tethI zramaNa jo sumana hoya dravya manane AzrIne, ane bhAvathI jo pApa manavALo na hoya. AnuM phaLa batAve che - te svajanamAM ane lokomAM sama hoya, mAna-apamAnamAM sama hoya. (158) sarpanI jema bIjAe karelabilamAM rahenAra, AhAramAM svAda rahita ane saMyama eka daSTivALo hoya. parvatanI jema parISaha rUpI pavanathI na kaMpato. agninI jema tapa ane tejathI pradhAna ane tRSNA Adiva8 sUtrArthamAM atRma. eSaNIya azanAdimAM avizeSa pravRtti, gAMbhIrya ane jJAnAdi ratnAkaratvathI sAgara jevA. tathA svamaryAdAne na atikramatA. AkAzatalanI jema badhe nirAlaMbI. vRkSa samUha mAphaka apavarganA kalArthI jIvone Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda phaLa, pakSIne Azraya ane vAMsalA tathA caMdanamAM samAna daSTi. aniyata vRttithI bhramara jevA. saMsAranA bhayathI udvigna hovAthI mRga samAna. badho kheda sahevAthI dhAraNi samAna. jalaraha (kamaLa) mAphaka kAma ane bhogothI utpanna chatAM kAdava ane pANIthI urdhva rahetA. dharmAstikAyAdi lokane AzrIne vizeSathI sUryanI jema prakAzaka, apratibaddhavihArItvathI pavana jevA. AvA guNavALAne zramaNa kahevAya che. * prakSepa gAthA - 2- vivecana sAdhue viSa samAna thavuM, viSamAM badhA rasono aMtarbhAva che, te rasano koI anubhava na le. mAna tyAgathI namra hovAthI tiniza - netara jevA thAya. vAyu samAna, vetasa samAna thavAthI - krodhAdi rUpa viSathI abhibhUta jIvonA te bhAva dUra karavAthI, evuM saMbhaLAya che - vetasa pAmIne sapa biSa rahita thAya che. karNikAra puSpavata azuci gaMdhanI apekSAthI nirgandha, utpala mAphaka svAbhAvika dhavalatA ane sugaMdhItva, - XnaTanI mAphaka te-te prayojanomAM tevo tevo veza karIne, kukaDAnI samAna saMvibhAga zIlatAthI, - 4 - darpaNasama nirmaLatA yukta, taraNAdimAM anuvRttithI pratibiMba bhAvavALA - 4- zramaNe AvA prakAranA thavuM joIe. A koI anya kartAnI gAthA che. have paryAya kahe che - * niyukti - 159 - vivecana prakarSathI varjita eTale AraMbha parigrahathI dUra te pravajita. - 4 - dravya ane bhAvathI gRha rahita, vrata- te jene hoya te pAkhaMDI - *- je tapane care che te caraka, jene tapa che tApasa, bhikSaNazIla te bhikSu athavA ATha prakAranA karmone bhede che te bhikSa, cotaraphathI pApanA varjana vaDe cAle te parivrAjaka. * * bAhya AvyaMtara graMtha rahita te nircantha, ekIbhAvathI ahiMsA AdimAM prayatnavAna te saMyata. parigraha rahita te mukta. A badhAM zramaNa zabdanA paryAyo che. * niryukti - 160 - vivecana ratI - saMsAra samudrathI taryA. trAtA - rakSaNa kare che, dharmakathAdi vaDe saMsAranA duHkhothI bacAve. rAgAdi bhAvarahitatvathI dravya, dravavuM - tevA tevA jJAnAdi prakArane prApta thavuM. kSamA kare te kSAMta - krodha vijayI. e pramANe iMdriyAdinA damanathI dAMta. virata - prANAtipAtAdithI nivRtta. snehanA parityAgathI rUkSa. saMsArathI taravAnA arthavALo hovAthI tIrArthI. athavA sakhyattvAdi prAptithI saMsAranI hada bAMdhavAthI tIrastha. A badhAM zramaNanA nAmo che. "zramaNa' zabda kahyo. have pUrva zabda - 13 bhede nikSepa che - * niyukti - 161 - vivecana nAma ane sthApanA sugama che. dravyapUrva - aMkuza pUrve bIja, dahIM pahelA dUdha, ityAdi. kSetrapUrva- yavanA kSetrathI pUrve zAli kSetra che. - X- kAla pUrva- zarada pahelA varSA, sami - divasa, AvalikA - samaya vagere. dikapUrva - A rUcakanI apekSAe che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 2 bhUmikA kSetrapUrvam - sUryodayane prajJApakapUrva- prApakane AzrIne je sAme hoya te pUrvadizA. pUrvapUrva - cauda pUrvomAM paheluM, te utpAdakapUrva. e pramANe prAmRta - atiprAbhRtamAM paNa yojavuM. bhAvapUrva - Adha bhAva, te dayika. nAma niSpanna nikSepa kahyo. have sUvAlApaka niSpanna nikSepano avasara che, ityAdi - x x- sUtra kahe che - * sUtra - 6 je kAma bhoganuM nivAraNa na karI zake, te saMkalpane vazIbhUta thaIne pagale-pagale viSAda pAmato. zramaNyanuM pAlana kaI rIte karaze?. * vivecana - 6 ahIM saMhitAdi kramathI badhAM sUtronuM vyAkhyAna karatAM graMtho vadhI jAya, tethI sUtranA parijJAna saMbaMdhI bhAvArtha mAtra kahe che - temAM paNa huM keTalo? kyAre? kevI rIte? ityAdi adezya pAThAMtara che. tene choDIne je dekhAya che. te ja varNana karuM chuM. je kAmone nivArato nathI. te kaI rIte? kayA prakAre? sAdhupaNAne kahe. jema prajAnuM rakSaNa na kare te rAjA na kahevAya tema je kAmone na roka - na nivAre te sAdhu na kahevAya. -~ temAM kAraNa kahe che - kAma ne na rokavAthI indriyAdi aparAdha padanI apekSAthI pagale pagale viSAda pAmato kemake aprasta adhyavasAya rUpa saMkalpane vaza varte che. ahIM bAkInA padArthone choDIne kAma padArthanI hecapaNe upayogIpaNAthI pahelAM tenuM svarUpa kahe che - * niryukti 12, 163 - vivecana nAmakAma, sthApanAkAma, dravyakAma ane bhAvakAma. ca zabda svagata anekabhedanA samuccayArthe che. kAmano nikSepa cAra bhede thAya che. temAM nAma, sthApanAne choDIne dravya kAmanuM pratipAdana kare che - zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza e pAMca mohodayAbhibhUta jIvo vaDe icchAya che te kAma che mohodayakArI je dravyo - saMghATaka, vikaTa, mAsAMdi che, te paNa madanakAma nAme bhAvakAmanA hetu paNAthI dravyakAma che. have bhAva kAmane kahe che - te be bhede che, icchAkAma ane madanakAma. temAM eSaNA te icchA, te ja cittanA abhilASarUpathI kAma te icchA kAma, mada karAve te madana - te vicitra mohodaya che. te ja kAma pravRttino hetuM hovAthI kAma te madanakAma che, * niryukti - 164, 165 - vivecana icchA-prazasta ane aprazastabebhede che. temAM prazasta te dharmecchA ane mokSecchA che. aprazastA be bhede - yuddhacchA ane rAjyacchA che. icchAkAma karyuM, have madanakAma kahe che - madana kAma baMnenuM nirUpaNa karIe. te kayo che? vedopayoga. veda - je vedAya te veda - strI veda Adi, teno upayoga - teno vipAka anubhava. bIjA kahe che - teno vyApAra. jemake strI vedanA udayathI puruSanI prArthanA kare che, ityAdi. te madanakAmano ahIM adhikAra che. tIrthakara, gaNadharo tethI madanakAmane kahe che - te lakSaNa A pramANe jemAM prANI baMdhAya - viSIdAya te viSaya- zabdAdi, tethI sukha prAptimAM Asakta. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te jIva, tenA bIjA vizeSaNo kahe che - jeno parivAra abudhajana hoya eTale akalyANa karanArA mitra, parijana jenAM hoya. AnA vaDe bAhya viSaya sukha prasakti hetuM kahe che. rAga - viSayAsakta, pratibaddha - vyAsa. AnA vaDe viSaya sukha prasakti hetu kahe che. teno bhAvArtha che - teno parivAra mUrkha che ane pote kAmamAM sagI che. tethI te viSayasukha prasakta kahyo. tenA pratyenIkapaNAthI jIvane dharmathI kumArge dore che. - x x * niryukti - 166 - vivecana A kAma nA bIjAM paNa nAma che. kevA? kAma te roga che, ema paMDito kahe che. kemake icchato prANI kharekhara rogone vAMche che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra che. have sUtra sparzika niryuktino uttarArdha kahe che. * niryukti - 167, 168 - nAmapada, sthApanApada, dravyapada e cAra pada . te pratyeka pada aneka prakAre che. avayavArthamAM have dravyapada kahe che- AkuTTika eTale rUpiyo. jema uparathI ane nIcethI paNa mukha karIne kuTAche. utkIrNa- patthara AdimAM nAma Adi kore che. tathA bakulAdi puSpa saMsthAna, mATInAM lIMbA karIne temAM pakAve. pachI temAM mINa reDe, to mINanAM phUlo thAya che. A upaneya che. pastvacca - vIMTALelA vastranI bhaMgAvalI rUpa, - -. grathita - guMthelI, vefma - puSpamaya mugaTa rUpa. - x- saMghatya - kaMcukAdi. chedha - patracchedAdi. tapapaNAthI dravyapada che. have bhAvapada kahe che - * niryukti - 169, 170 - bhAvapada be bhede che - aparAdhanuM hetubhUta pada te aparAdha pada - iMdriyAdi vastu. ca zabda aneka bheda sUcaka che. vyavahita upanyAsa thakI noaparAdha pada che. te be bhede che - mAtRkApada ane nomAtRkApada temAM mAtRkApada te mAtRkA akSara ke mAtRkAbhUta ke mAtRkApada. jemake daSTivAdamAM - "udhdhane i vA" ityAdi. nomAtRkApada have kahe che - te be bhede che - grathita ane prakIrNaka grathitano paryAya racita ane baddha che. tenAthI bIjuM te prakIrNaka arthAta prakIrNaka kathA upayogI jJAnapada. grathita gadha Adi cAra bhede che. prakIrNaka aneka prakAre che. have grathita - * niryukti - 11 thI 15 - gadha, pada, geya ane cauNa e cAra prakAre grathita pada che. A prakAre ja graMtharacanA thAya che. A dharma, artha, kAma vaDe samutthAna arthAta te viSayapaNAthI utpatti che. tethI te trisamutthAna che. sarva - saMpUrNa. (zaMkA) jo uparanA traNa mATe graMtharacanA hoya to mokSa samutthAna mATe gadhAdi racanAno abhAva thaze. (samAdhAna) nA, tema nathI. kemake mokSa samutthAna dharma samutthAnamAM aMtabhava thAya che. dharmanuM kArya mokSa che. athavA A trisamutthAnane laukika lakSaNa ja levuM. e pramANe lakSaNajJa kavio kahe che. have gadha lakSaNa kahe che - maghura eTale sUtaka, artha, ubhaya vaDe sAMbhaLanArane. hetuniyukti- upapatti sahitano krama. gracita - anupUrvIe baddha. aAda - viziSTa Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2T- I 6 81 chaMdo racanAyogathI pAdavarjita. virAma - avasAna. tenAthI yukta arthathI paNa pAThathI nahIM. - x x- kAvyagadha A prakAre jANavuM. have padha kahe che - sama, ardhasama ane viSama ema traNa prakAre kAvya che. konI sAthe sama che? pAda ane akSaro sAthe. cAra padano zloka tathA guru- laghu akSaranI samAnatA che. bIjA kahe che - sama ane ardhasama eTale jemAM paheluM, trIjuM ane bIjAnuM cothuM samAna akSaravALuM te ardhasama ane cAre pAdamAM samAna akSaro hoya te sama. viSama eTale badhAM padomAM samAna akSara na hoya ema vidhijJo kahe che. have geya kahe che - taMtrI sama, tAla sama, varNasama, gRhasama, layasama ema kAvya pAMca prakAre ja che. gavAya te gIta. ukata vidhi vaDe geyanAme che. temAM taMtrIsama - vINA Adi taMtrI zabdathI tulya ane milita che. e pramANe tAlAdimAM paNa kahevuM. vizeSa e ke- tAla eTale hAthanI tALI, vaNa - niSAda paMcamAdi, graha- ullepa, laya - taMtrI svana. temAM khUNethI taMtrI spezaya che, nakhathI anumadAya che, temAMthI bIjA jevo svara uThe che, tene laya kahe che. have cIrNa pada kahe che - jemAM artha ghaNo hoya te "arthabahula' che. ityAdi - - x x x- grathita kahyuM, prakIrNaka lokathI jANavuM. noaparAdhapada kahyuM. have AparAdhapada kahe che. * niryakta - 106 - hitena sparzanAdi iMdriyo, azadi viSayo, krodhAdi kaSAyo, kSudhA-pipAsAdi parISaho, asAtAnubhava vedanA, devAdi kRta upasargo A aparAdhapado che- mokSamArgaprati aparAdha sthAno che. jemAM - mokSamArgamAM A iMdriyAdi viM rUpa che. zuM badhAMne vighnarUpa che? nA, maMdabuddhika bALaka temAM baMdhAya che. buddhimAnano tenA vaDe ja saMsAra - kAMtArathI tarI jAya che che. zullaka to pagale pagale saMkalpa vaza thaI duHkha pAme che. te kSullaka koNa che? - koMkaNa dezamAM eka vRddhapura putra sahita dIkSA lIdhI. te bALaka te vRddhane atI iSTa hato. sIdAtAdbolyo-hepitA!hukhullA page cAlI zakto nathI. vRddha tene pagarakhAM ApyA. pachI kahyuM paganA uparanA taLa ThaMDIthI phATe che, tyAre tene mojAM ApyA. mAthuM baLe che kahyuM tyAre mAthe oDhavA kapaDuM ApyuM. bhikSA levAna jaI zakuMkahetA, upAzrayamAM gaucarI lAvI ApI. e rIte pATa upara sUvA ApyuM, jIrAthI muMDana karavA dIdhuM. prAsuka pANIthI snAna karavA dIdhuM, AcAryaprAyogyavazvayugala ApyuM. e pramANe je-je mAMgyuM te ApyuM. koI divase kahyuM- huM strI vinA rahI nahIM zakuM, tyAre vRddha tene upAzrayathI kADhI mUkyo. te saMkhaDImAM ghaNuM khAIne ajIrNathI maraNa pAmyo. marIne pADo thayo. vRddha pitA cAritra pALIne devatA thayo. avadhivaDe potAnA putrane pADo thayela joyo. pitAdeve tene kharIdIne gADImAM joDyo. tene ghaNo ja doDAve che, te pADo bhAra sahana karI zakto nathI, tyAre paroNIthI vadhe che. pachI te deva, e badhAM ja vacano bole che. je te pADo putra paNe bolyo hato. te sAMbhaLIne te pADAne bahA- apoha Adi karatAM jAti maNa jJAna thayuM, 23/G. ... International Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda deve tene pratibodha karyo. pADAe bhakta pratyAkhyAna karyuM, marIne te devaloke gayo. A pramANe pagalepagale viSAda pAmIne saMkalpane vaza thaI tiryaMcatva pAmyo, tethI AvA aparAdha doSo varSavA. kevI rIte? 18000 zIlAMganA smaraNa nimitte. * niyukti - 117, 178 + vivecana 18000 zIlAMgo ja che. zIla - bhAvasamAdhi lakSaNa. tenA aMgo bhedo ke kAraNo, te zIlAMgo che. te jinezvara prarUpela che. te zIlAMganA parirakSaNa nimitte te aparAdha padone choDe. have te 18000 zIlAMganA bhedone darzAva che - yoga, karaNa, saMjJA, iMdriya, bhoma, Adi, zramaNa dharmathI 18000 zIlAMganI niSpatti che. temAM yoga traNa bhede * kAyA, vacana, manathI. karaNa traNa bhede - karavuM, karAvavuM. anumodavuM. saMjJA - cAra bhede AhAra, bhaya, maithuna, parigraha. indriya pAMca bhede zrotra, cakSu, dhrANa, jillA, sparzana. bhomAdi - pRthvIkAyAdi pAMca, beiMdriya yAvat paMcendriya ane ajIvakAya te daza. bhramaNagharma - kSAMti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, satya, tapa, saMyama, AkiMcana, brahmacaryavAsa. A sthAna prarUpaNA che. A 18000 zIlAMgonI yojanA karavI. jema ke - (1) huM kAyAthI AhArasaMjJAthI prativita thayelo, thromendriya saMvRtta, pRthvIkAya samAraMbhathI prati virata, kSAMtiguNa saMprayukta (viSaya na vAMchuM). e pramANe muktiguNa vALo bIjo gama yAvat daze gAma kahevA. temAM A rIte aMte yojavuM. tethI 18000 zIlAMga ratha thAya. yoga - 3 x karaNa - 3 x saMjJA - 4 x iMdriya - 5 x pRthvIkAyAdi - 10 X zramaNadharma - - 10 = 18000. ukta AlAvAmAM kramazaH daza zramaNa dharma, pachI 10 pRthvI Adi, pachI, pAMca iMdriya e rIte AlAvA karatAM A bhedo prApta thaze. - x - x - mAtra A adhikRta sUtrokta uktavat zrAmaNyanA pAlana na karavA mAtrathI ja azramaNa nathI, paNa mAtra AjIvikA mATe ja dIkSA lIdhelo, saMkliSTa cittavALo, dravyakriyA karato paNa te azramaNa ja che - atyAgI ja che. kaI rIte? sUtrakAra kahe che - * sUtra -7 je (sAdhu) paravazatAthI vastra, gaMdha, alaMkAra, strIonI zayyA ane Asana Adino upabhoga karatA nathI. te tyAgI kahevAtA nathI. vivecana - 7 - cInAMzukAdi vastro, koSThapuTAdi gaMdho, kaTaka Adi alaMkAro, aneka prakAranI strIo, palaMka Adi zayana, Asana Adi. A badhAMne asvavaza hovAthI - parataMtratAthI je koI na seve, teTalAthI tene tyAgI na kahevA. te subaMdhuvat tene zramaNa na jANavA. A subaMdhu koNa che? jyAre caMdragupte naMdane kADhI mUkyo, te vakhate naMdanI putrIe caMdraguptaprati sneha dRSTi karI. A kathA AvazyakAnusAra jANavI. yAvat biMdusAra rAjA thayo. naMdane subaMdhu nAme amAtya hato. tene cANakya pratye dveSa hato. tenA chidro zodhato hato. koI divasa subaMdhue rAjAne kahyuM - jo ke tame amane dhana nathI ApatA, to paNa amAre tamAruM hita kahevuM joIe - tamArI mAtAne cANakyae mArI nAMkhI che. rAjAe dhAvamAtAne Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 - 83 pUchayuM, teNIe hA pADI. rAjAe kAraNana pUchyuM. koI kAme cANakya rAjA pAse Avyo, rAjAe sAme na joyuM. tyAre cANakyavicAre che ke - rAjA roSAyamAna thayo che, have mAruM maraNa Avela che. putra pautrAdi mATe dhana ApI dIdhuM, temanA rakSaNArthe gupta sthAnamAM saMtADI dIdhuM. eka patra lakhI dAbaDAmAM mUkyo. dAbaDo sugaMdhavALA oraDAmAM mUkI dIdho, jaMgalamAM jaI gokuLamAM iMgInI maraNa svIkArIne cANakya rahyo. -x-x- subaMdhu e cANakyanuM ghara joyuM. sugaMdhIvALA oraDAmAM dAbaDo joyo. te kholI patra vAMcyo - x-x- temAM lakhela ke koIe A sugaMdhI cUrNana saMghavuM. je saMdhyA pachI koIpaNa prakAranA viSayasukhane bhogavaze to avazya marI jaze. subaMdhue koI puruSane suMghADIne zabdAdi viSaya bhogavAvatA te marI gayo. tethI jIvitano arthI subaMdhu anicchAe sAdhu vat rahyo, paNa te asvastha- parataMtra sAdhumAphaka rahyo. paraMtu adhikRta sAdhu- mAtra vezadhArI hovAthI sAdhuna kahevAya. tethI te tyAgI paNa kahevAto nathI, kemake te sAdhunA guNathI yukta nathI. have sAdhu kone kahevo, te kahe che - sUtra - 8 - je kAMta ane paya bhoga prApta thAya to paNa (te taraphathI) potAnI pITha pheravI le che ane svAdhIna rUpe prApta bhogono tyAga kare che, tene tyAgI kahevAya che. 0 vivecana - 8 - kAMta - kamanIya, zobhana. priya - iSTa. ahIM kAMta paNa kaMika, koIne, koIka nimittathI apriya paNa hoya. kahyuM che - cAra kAraNe guNo nAza pAme, (1) roSathI, (2) pratinivezathI (3) akRtajJatAthI (4) mithyAbhinivezathI. tethI priya' vizeSaNa paNa mUkyuM. bhoga -- zabdAdi viSayone pAmIne, vivigha - aneka prakArothI, zubha bhAvanAdi vaDe pITha kare che - arthAta parityAga kare che. te samaye pote baMdhanathI baMdhAyelo na hoya, tema tyAgI paNa na hoya, paNa potAnA vazamAM ane svAdhIna evA ja bhogono tyAga kare che. gAthAmAM pharI tyAga zabdanuM grahaNa prati samaya tyAganA pariNAmanI vRddhine sUcave che. bhoga grahaNa saMpUrNa bhoganA grahaNa mATe che. athavA tyajelA bhoga pharI upanata - kAraNa na thAya te mATe che. tethI ja AvAne ja bharata Adi vat tyAgI kahyA che. (zaMkA) jo bharata ane jaMbU Adi chatAM bhogone tyAge tene ja tyAgI kahevAmAM A doSa thAya che - je koI bhIkhArI ke nirdhana Adi e dIkSA laIne bhAvathI ahiMsAdi guNayukta zramaNyamAM prayatnazIla hoya tene zuM aparityAgI kahevA? (samAdhAna) teNe paNa agni, pANI, strI e traNa lokasAra ratnono tyAga karIne dIkSA lIdhI che. tenuM daSTAMta kahe che - eka kaThiyArAe, sudhamAM svAmI pAse dIkSA lIdhI. te gaucarI jato tyAre loko tene rAMka kahetA. te bALaka buddhithI AcAryane kahe che - mane bIje laI jAo, huM A Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAyakAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sahana karI zakto nathI. AcArya e abhayane kahyuM. abhayakumAre kahyuM- tame vizva thaIne raho, huM lokone koI upAyathI nivArIza. gaNaratnonI koTi sthApI, nagaramAM dghioSaNA karAvI, loko bhegA thayA. abhaye kahyuM ke jo koI agni, pANI, strIno tyAga kare to huM tene A traNe ratnonI koTi ApI daiza. loko bolyA- A traNa vinA savarNakoTithI paNa zuM lAbha? abhaye kahyuM - to pachI "A bhikhArIe dIkSA lIdhI" tema kema kaho cho. nirarthaka dIkSA lenAre paNa A traNa koTi suvarNano tyAga karyo ja che ne? lokone pratIti thaI ke arthahine paNa A traNa to tajela ja che ne! * sutra - 9 - samabhAvanI prekSAthI vicaratA evA sAdhana mana kadAya saMyamathI bahAra nIkaLI jAya to te sI ke kAyAvastu mArI nathI ane huM teno nathI ema vicArI, tenA taraphathI potAno rAga karI che. * vivecana - 9 - te ja tyAgI potAne ane bIjAne tulyapaNe jue te sama, tathA jenA vaDe dekhAya te daSTi vaDe badhAMne samapaNe joto cAle eTale guru upadezAdithI saMyamayogamAM varte. temane paNa karmanI gati baLavAna hovAthI kadAcita mana bahAra jAya eTale bhogavelA bhoganuM smaraNa thAya, abhukta bhogIne kutUhalathI mana calita thAya. arthAt saMyama yogathI bahAra nIkaLI jAya, tenuM daSTAMta - koI rAjaputra bahAra sabhA maMDapamAM mato hato, dAsI pANIno ghaDo laI nIkaLI, sajakumAre kAMkarAthI ghaDo phoDyo. dAsIne raDatI joI teNe pharI kAMkaro pheMkyo. dAsIe vicAryuM ke rakSaka ja je luMTAro hoya to pokAra kyAM karavo? dAsIe mATIno kaThaNa loMdo lagAvI kANuM baMdha karI dIdhuM ane cAlatI thaI. e pramANe sAdhunuM mana saMyamathI bahAra nIkaLe to te sAdhue prazasta pariNAma vaDe cAsa saMkalpa rUpa chidrane cArirUpa jaLanA rakSaNa mATe baMdha karI devuM. kevA AlaMbanathI? jenI suMdaratAthI moha utpanna thayo hoya, tenA saMbaMdI vicAravuM ke - "teNI mArI nathI" kema ke dareka potAnA kamoMnA phaLa bhogave che. ema samajI rAgane nivAre ane tattvadarzI hoya to paramArtha samajIne pApathI pAcho khase. * * x eka vaNika putra hato, te strIno tyAga karI sagapATha moTethI gokhe che. paNa tene thayuM ke teNI mArA upara sagavALI hatI, huM tene zA mATe choDuM? sAdhuvezamAM upakaraNa sahita ghera javA nIkaLyo. strI pANI levA taLAve AvI, tyAM te ubho rahyo. sI zrAvikAbanI hatI, dakSA levA icchatI hatI. strI oLakhI gaI, sAdhunathI oLakhato, teNe TInI pRcchA karI, dIkSA choDavI che tema jaNAvyuM. strI vairAgyavAn hatI, te jUThuM bolI ke te strI to bIjA sAthe gaI. sAdhune thayuM ke bhagavaMte satya ja kahyuM che. "te mArI nathI, huM teno nathI." ema parama saMvega pAmyo ane bolyo ke huM pAcho pharuM chuM. pachI sIe zIkhAmaNa ApI ke * jIvita anitya che, kAma-bhoga nAza thanAra che Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2T:/9 85 ityAdi kevalI prajJAma dharma samajAvyo. sthira thayo AcArya pAse pharI pravajyA grahaNa karI sthira thayo. A pramANe AtmAne sAdhue sthira karavo joIe. e pramANe aMtara mananA nigrahano vidhi kahyo. paNa te bAhya vidhi sivAya karavo zakya nathI, tethI tenuM vidhAna batAve che - * satra - 10 - AtApanA le, samAratAno tyAga kara, kAma bhogono atikrama kara, duHkha svarya ja rAtikAta thaze. temabhAvanuM chedana kara, rAgabhAvane dUra kara. ema karavAthI te saMsAramAM sukhI thaIza. * vivecana - 10 saMyamanA gharamAMthI mana nIkaLI na jAya te mATe (guru ziSyane kahe che ke tuM AtApanA kara - x-uNodarI Adi kara, AnA vaDe zarIranI utpanna doSano parihAra karavA kahe che. tathA sukumAravano tyAga kara, AnA vaDe ubhaya samutya doSa parihAra kahyo. kemake sukumAratvathI kAmecchA pravarte che ane strIone prArthanIya thAya che. A pramANe ubhaya AvanAthI "kAma"nuM ullaMghana kara. kemake ullaMghanathI teTaluM ja duHkha caze. kemake "kAma"no duHkha sAthe saMbaMdha che. have 'kAma' ullaMghana vidhi kahe che - dveSane cheda. rAga dUra kara. kaI rIte? samyaga jJAnabaLathI ane vipAka - AlocanAdi vaDe. zabdAdi viSayo ja kAma che. ema karavAthI phaLa zuM? sukhI thaIza. kyAM? saMsAramAM. mokSa na pAma tyAM sudhI sukhI thaIza.bIjA saMparAmano artha parISaha, upasarga kare che. saMyamagRhathI mana na nIkaLe mATe ciMtave ke * sutra - 11 thI 14 - (11) agaMdhana kuLamAM utpanna sarpa prajavalita dusaha agnimAM kUdI jAya che, paNa vamana karela viSane pAchuM pIvAnI icchA karatA nathI. (12) he aparAzanA kAmI tane dhikkAra che, ke tuM saMyamI jIvanane mATe vAmana karela ne pAchuM pIvA icche che. AnA karatAM to tuM marI jAya te ja yogya che. (13) huM bhojarAjAnI putrI rajImatI ane te aMdhakavRSNino putra rathanemi che. gaMdhanakuLanA sarSa samAna na thaIe. tethI tuM sthiracitta thaIne saMyamanuM pAlana kara. (kemake) (14) tuM je- je strIone joIrA, tenA pratye je cAvo rAga bhAva karIza to vAyuthI Ahata haDa vanaspati mAphaka asthirAtmA thaI jaIza. * vivecana - 11 thI 14 - (11) pAkhaMde vicAre che ke - A javALA mALAthI AkuLa paNa mumurAdi rUpa nahIM, te dhUmADAthI pratyakSa che, paNa ulkApAta jevI agni nathI ane duHkhathI temAM paDAya tevuM che. arthAt baLatAM pratyakSa agnimAM paDavuM, duHkhadAyI che. chatAM te svIkArIne paNa vamela jhera pAchuM pIvA agaMdhana kUlotpanna sApo icchatA nathI. nAganA be bheda - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda gaMdhana ane agaMdhana. temAM gaMdhana koIne karaDe, to maMtravAdI maMtrathI bolAve, to te jhera pAchuM pI jAya paNa aMgadhana sarpa baLI mare paraMtu jhera na pIe. tena upasaMhAra A pramANe che - je tiryaMca paNa kuLanA abhimAnathI jIvitane taje, paNa vameluM jhera pAchuM na pIe. to huM jinavacanajJa viSaya vipAktA dArUNa phaLa jANanAro kaI rIte bhogane vAM? A ja viSayamAM bIjuM udAharaNa kahe che - - jyAre ariSTanemie dIkSA lIdhI, tyAre rathanemie rAjImatIne paraNavA icchA jaNAvI. paraMtu rAjImatI paNa kAmabhogathI nirvirNa thaI gayelI. teNIe jANyuM ke A mArAmAM Asakta che. koI vakhate teNIe madha ghI sAthe peyI pIdhI. rathanemi Avyo tyAre rAjImatIe mIMDhaNacUrNa phAkI vamana karyuM. peyInI ulaTI thaI. rathanemine te pIvA kahyuM. te bolyo vameluM kema pIvAya? rAjImatIe tene kahyuM- to ariSTanemi svAmI vaDe tajAyelI mane kema pIvA iccho cho? A viSayanuM adhikRta sUtra kahe che - (12) rAjImatIe kahyuM - tArA pauruSane dhikkAra thAo. he yazanA kAmI ulaTo artha che - he apayazanA kAmI! tane dhikkAra thAo. kemake tuM asaMyama jIvita hetuthI, bhagavaMte tajelIne vaselA bhojana mAphaka grahaNa karavA icche che, tethI tAre jIvavA karatAM maryAdA ullaMghavAthI maravuM sAruM che. A pApa karavuM sAruM nathI. pachI rAjImatIe dharmakahyo. rathanemi bodhapAmyo, dIkSA lIdhI. tene bodha ApIne rAjImatIe paNa dIkSA lIdhI. koI divase, te rathanemi dvArAvatImAM bhikSArthe svAmI pAse AvyA. varasAdane kAraNe koI guphAmAM pravezyA. rajImati paNa svAmIne vaMdanArthe gayelA. vAMdIne upAzraye pAchI jatA hatA. mArgamAM varSothI bhIMjAtA te ja guphAmAM pravezyA. bhIMjAyelA vastro khullA karI pasAryA. teNInA aMga - upAMga joIne rathanemI teNImAM Asakta thayA. rajImatI paNa tenI ceSTAthI tenA azubha bhAvone oLakhI gayA. tyAre tene Ama kahyuM - (13) huM bhogarAja ugrasenanI putrI chuM, tuM aMdhakavRNi - samudra vijayano putra che. ApaNA baMnenuM uttama phaLa che. ApaNe gaMdhanakuLanA sApa jevA na thaIe. - xsukhe saMyamamAM cara - sarva duHkha nivAraka kriyAne kara. (14) jo tuM AvI icchA ke prArthanA karIza ke jyAM jyAM strIo joIza, temAM temAM A zobhana ke azobhana che, A sevavA yogya che evo bhAva karIza, to vAyuthI haNAyela "haDa' vanaspatinI jema asthita AtmA thaIza. saMsAra sAgaramAM pavanathI prerita sukha-duHkhanA kSayanuM nibaMdhana je saMyama tenA guNomAM mULa - citta na rahevAthI Ama tema bhaTakIza. cAstri lIdhela rAjImatInuM AvuM vairAgyotpAdaka subhASita vacana rathanemIe sAMbhaLyuM. tyAre aMkuzathI hAthI vaza rahe tenuM daSTAMta - vasaMtapura nAme nagara hatuM. tyAM eka zreSThIvadhUnadImAM nhAtI hatI. tene joIne yuvake pUchayuM, tuM sukhathI nhAI? AnaMdathI zobhIta che. huM ane A kinArAnA vRkSo tArA page paDIe chI. tyAre teNI bolI- tane Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2T- I 11 thI 14 nadI zubhadA thAo, nadIvRkSo ghaNuM jIvo. susnAta pUchanAranuM priya karavA ame prayatna karIzuM. te yuvaka te strInA ghara ke dvArane jANato na hato. tapAsa karatAM te strInI bhALa meLavI. paraMtu yuvaka teno viraha na sahI zakyo. parivrAjikAne zodhIne bhikSA vaDe saMtuSTa karI. teNIe pUchyuM ke tArI zI sevA karuM? teNe kahyuM- amUkanI putravadhUne tuM mArI kara. parivrAjAe strIne saMdezo Apyo. te strIe roSathI zAhIvALI hatheLI karI, teNInI pIThamAM paMcAMgulInI chApa pADI. yuvaka samajI gayo ke kRSNa pAMcame pAchalA dvArethI AvavA kahyuM che. te baMne azokavATikAmAM malyA ane sAthe sutA. moDI rAtre pezAba karavA nIkaLela sasarAe temane joyA. khabara paDI ke A koI durAcArI che. putravadhUnA paganuM jhAMjhara kADhI lIdhuM. strIe jANyuM, yuvakane bhagADI dIdho. ApattimAM sahAya karavAnuM vacana laI lIdhuM. te strI potAnA patine uThADIne garamInA bahAne bahAra lAvI, baMne tyAM sUI gayA. pachI patine uThADIne pharIyAda karI ke sasarAjI paganuM jhAMjhara laI gayA, A yogya che? sasarAe putrane samajAvyuM ke A strI drAyAriNI che. te strI bolI ke huM badhAnAM dekhatA mAruM kalaMka dUra karIza. yakSa maMdire cAlI, cakSanA pagamAM aparAdhI na nIkaLI zaktA, niraparAdhI nIkaLI jatAM hatAM. tyAre te yuvaka - priyatama pizAyarUpa karIne Avyo, pelI strIne gaLe vaLagI paDyo. pachI te strI yakSa pAse jaIne bolI ke mArA pati ane A pizAcane choDIne jo meM koI puruSane jANyo - sevyo hoya, to mane aTakAvaje. yakSa vilakho thaI vicAre che ke A dhUta mane paNa chetare che. A dhUrtA satI nathI. paraMtu huM paNa teNIthI chetarAyo che. yakSa vicArato hato teTalAmAM teNI nIkaLI gaI, lokoe te vRddhano ghaNo tiraskAra karyo. te avRtithI te vRddhanI nIdrA cAlI gaI. rAjAe tene aMtapura rakSaka rUpe nImyo. abhiSekakya hAsti ratna vAsagRhanI nIce bAMdhelo. koI rANI mahAvatamAM Asakta thaI. hAthI suMDha vaDe teNIne nIce utArato. savAre pAchI mUkI deto. e pramANe kALa jato hato. koI rAtre rANIne bahu moDuM thatAM mahAvate hAthInI sAMkaLa vaDe mArI. saNI bolI ke huM kaMI sUI nahotI gaI. tuM mArA upara roSa na kara. te vRddhe A badhuM joIne vicAryuM ke jyAre rakSAyelI rANIo AvuM kare to sadA svacchedA strI AvuM kare temAM zI navAI? savAre badhAM jAgI gayA, paNa pe'lo vRddha sUI gayelo te na uDyo. rAjAe sUvA dIdho. ghaNAM kALe uThayo tyAre pUchatAM badhuM kahI dIdhuM - koI eka saNI che, te durAcAra kare che. sajAe mATIno hAthI karAvyo. AnI pUjA karIne ullaMgho. tyAre badhI rANIe ullaMghana karyuM. eka rANIe bolI - huM DaruM chuM, huM nahIM ullaMghu. tyAre rAjAe kamaLa mAryuM. teNI mUrSita thaI paDI gaI. rAjAe jANyuM ke A aparAdhinI che. rANIne kahyuM ke * unmata hAthI upara besI zake che ane mATInA hAthIthI Dare che? sAMkaLano mAra sahe che, kamaLathI mUcha pAme che? tenA zarIre sAMkaLano prahAra joyo. krodhita thaIne rANI, mahAvata tathA hAthI traNene DuMgara upara caDAvyA. mahAvatane kahyuM - hAthIne nIce pADI Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda de, baMne bAju veNugrAha rAkhyA. hAthIe kramazaH eka, be, traNa paga uMcA karIne mAtra eka page ubho rahyo. loko kahevA lAgyA ke AvA hastiratnane zA mATe mAro cho? hAthIne nIce utAravA kahyuM * mahAvate aMkuza batAvIne hAthIne nIce utAryo. te vakhate aMkuza batAvIne utArelo. A dRSTAMtano paramArtha sUtrArthathI kahyo che. - sUtra - 15, 16 - (15) te saMyatI - rAjImatInA subhASita vacano sAMbhaLIne te rathanemi, aMkuzathI hAthI sthira thayo tema sthira thaI gayA. (16) saMbuddha, praticakSaNa ane paMDita Ama ja kare che. te puruSottama (thanemi)nI mAphaka bhogothI nivRtta thaI jAya che. tema huM kahuM chuM. .. 7 vivecana - 15, 16 e pramANe saMbuddha - buddhimAno kare che. athavA samyak darzana sahita ke darzana ekI bhAvathI buddha te saMbuddha - viSaya svabhAvane jANelA athavA samyak dRSTi. teo paMDita - samyag jJAnavaMta ane pravikSaNa - cAritranA pariNAmavALA hoya che. bIjA kahe che - saMbuddha eTale sAmAnyathI buddhimaMta paMDito - vamelA bhogonA Asevana doSane jANanArA, pravicakSaNa - pApabhIru. teo pUrvanA anAdi abhyAsathI kadarzanA pAme to paNa bhogathI pAchA khase che, jema A puruSottama rathanemi pAchA khasyA. (zaMkA) rathaneminuM puruSottamatva kaI rIte? je dIkSA lIdhA pachI paNa viSayAbhilASI thayA? (samAdhAna) abhilASa thayA pachI paNa pravRtti na karI tethI. kApuruSo abhilASane anurUpa pravRtti kare che. (zaMkA) dazavaikAlika e niyata zruta ja che. kahyuM che jJAtA adhyayananA udAharaNo. RSibhASita ane prakIrNaka zruta e anitya che, bAkInA niyata che. to abhinava utpanna A udAharaNa temAM kaI rIte AvyuM? niyata zrutamAM paNa koI evA arthamAM hoya che. utsanna zabdanA grahaNathI "prAyaH niyata paNa sarvathA nahIM" evo artha che. bravImi - svabuddhithI nahIM paNa tIrthaMkara gaNadharanA upadezathI A kahela che. - - X-. munI dIparatnasAgare karela adhyayana - 2 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 adhyao 3 bhUmikA 9 adayayana - 3 - likAyAkalA 0 zramaNyapUrvaka adhyayananI vyAkhyA karI. have zullikAcAra kathA AraMbhIe chIe. teno saMbaMdha A che - adhyayana be mAM kahyuM- dharma svIkAranAra navA sAdhune temAM adhairyano saMmoha thAya to dhRtivALA thavuM. ahIM te dhRti AcAramAM karavI paNa anAcAramAM nahIM te kahela che. A ja AtmasaMyamano upAya che. - *- A saMbaMdhe Avela A adhyayananA cAra anuyogadvAra pUrvavatu. nAmaniSpanna nikSepAmAM "zullikAcAra kathA" nAma che. temAM zullika, AcAra ane kathAno nikSepa karavo. moTAnI apekSAthI kSullaka (laghu). tethI pahelAM moTuM batAve che - * niryukti - 19 thI 181 - vivecana koInuM nAma moTuM hoya te nAma mahata. moTAnI sthApanA te sthApanAmata. acitta mahAtkaMdha te dravyamahatu, lokAlokAkAza te kSetramahata, atIta Adi bheda saMpUrNa te kAlamaha. pradhAna mahatu traNa prakAre - saMcita, acitta, mizra. sacitta traNa bhede - dvipada, catuSpada, apada. temAM dvipadomAM tIrthaMkara pradhAna che, catuSpadomAM hAthI, apadomAM phaNasa, acittamAM vairya ratna, mizramAM vaiDUryAdi vibhUSita tIrthaMkara pradhAna che. tethI tenuM mahatu paNuM che. pratItya mahatuM eTale ekanI apekSAe bIjuM, jema - AmaLA karatAM bilva phaLa, bilva karatAM koThe e moTA phaLa che. bhAvamahatuM traNa bede cha - prAdhAnyathI, kALathI, AzrayathI. prAdhAnyathI kSAvikabhAva mahAna che, kemake te muktino hetu che. kALathI pArimANika pradhAna che, kemake jIvatva ane ajIvatva pariNAmanuM anAdi anaMtapaNuM hovAthI ajIvo jIvapaNe ane jIvo ajIvapaNe kadI pariNamatA nathI. AzrayathI dayikabhAva pradhAna che. kemake ghaNAM jIvoe teno Azraya karyo che - badhAM saMsArI jIvo temAM vidhamAna che. A mahatvano pratipakSa te kSullaka. kSullakamAM nAma, sthApanA sugama che. dravyakSullaka te paramANu kSetra kSullaka te AkAza pradeza, kAla kSullaka te samaya. pradhAna sulaka te sacitta Adi traNa. sacittamAM dvipada kSullaka te anuttara devo, zarImAM kSullaka te AhAraka zarIra. catuSpadamAM siMha, apadamAM jAtikusuma. acittamAM vaja, mizramAM zayyAmAM rahela anuttara deva. pratItva kSullaka te koThA karatAM bilvaphaLa nAnuM che ityAdi. bhAvakSullaka te kSAyika bhAva. kemake teno thoDA jIvo Azraya karela che. A kSullaka nikSepa kahyo. have "AcAra'no nikSepo - pUrve je nikSepA kSakanA kahyA, temAM phakta pratItyakSullaka che, teno ahIM adhikAra che. kemake je moTI AcAra kathA je dhamarthakAma adhyayana nAme che, tenI apekSAe kSallikA che. AcAra nikSepa cAra bhede - nAmAcAra, sthApanAcAra, dravyAcAra, bhAvAcAra teno bhAvArtha A che - nAma ane sthApanA gauNa che. have dravyAcAra kahe che - nAmana, dhAvana, vAsana, sikSApana, sukaraNa avirodhI dravya je lokamAM che. tene dravyAcAra jANavo. - x- dravyanuM te-te prakAre pariNamavuM te. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 0 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda nAmana'nuM avanatikaraNa te be bheda che - AcAravALuM ane anAcAravALuM. tenuM pariNAma ayukta Ave athavA to yukta Ave. temAM tinizilatAdi AcAravALI che, eraMDAdi anAcAravALA che. tinizilatA jema vALe tema vaLe che, paNa eraMDAne nahIM e pramANe badhe bhAvanA karavI. vizeSamAM udAharaNa kahe che - dhAvanamAM haridrA raktavatra AcAravAnuM che, eTale haLadarathI raMgeluM hoya te sukhethI. dovAya che. paNa kRmi raMgavALuM anAcAra che, kemake temAM raMgAyela kapaDuM dhotAM na dhovAya. pATalA kusuma Adi sugaMdhIvALuM thAya te AcAravaMta, paNa vairya ratnAdi kazAthI paNa sugaMdhIvALuM na thAya mATe te anAcAravALuM che. ityAdi daSTAMto - x x- jANavA. A pramANenAM dravyo je lokamAM che, te ja tenA AcAra dravyamAM atirekathI "dravyaAcAra'. AcAraNa pariNAmanA vivakSitatvathI dravyAcAra che. bhAvapaNAmAM paNa guNanA abhAvathI dravyAcAra jANavo. dravyAcAra kahyo. have bhAvAyAra kahe che - * niryukti - 182 thI 188 + vivecana * darzanAcAra, jJAnAcAra, cAriAcAra, tapAcAra, vIryAcAra e pAMca bheda bhAvAcAra jANavo. temAM darzana eTale samyagadarzana paNa cakSu Adidarzana nahIM. tekSAyopazAmikAdi rUpatnathI bhAva ja che. tethI tenuM AcaraNa te darzanAcAra. e pramANe badhAmAM yojavuM. have bhAvArtha kahe che - dazanAcAra ATha bheda che - niHzaMkita Adi. jenAmAMthI zaMkA nIkaLI gayela che, te niHzaMkita arthAta deza zaMkA rahita. temAM deza zaMkA A rIte - jIvata samAna che, to eka bhavya ane bIjo abhavya kema? sarva zaMkA- prAkRtamAM badhAM zAstro hovAthI te parikalita ja haze. paNa vicAratA nathI ke bhAvo hetuthI grAhya che, ahetuthI agrAhya che. temAM hetugrAhya te- jIva astitva Adi. ahetugrAhya te bhavyatva Adi, kemake amArA jevA iMdriyajJAnIone te hetanuM prakRSTa jJAnanuM gocaratva na thaI zake. prAkRtamAM racavAnuM kAraNa paNa bALa Adi sAdhArU mATe che. te daSTa, iSTa ane aviruddha che. te mATe AvazyakamAM "paiya-peya'nuM daSTAMta jANavuM. niHzaMkita jIva ja ahaMta zAsana pratipanna che. te darzananA AcaraNanA prAdhAnyanI vivakSAthI darzanAcAra kahevAya che. ahIM darzana ane darzanInuM abhedatva kahyuM. ityAdi - - A pramANe zeSa padomAM paNa kahevuM. 0 nikAMkSita - deza ane sarvakAMkSA rahita. dezakAMkSA te digaMbara darzanAdine iccha, sarvakAMkSA te badhAM darzananI icchA kare. paNa cha jIva nikAyanI pIDA, tathA asat prarUpaNAnA lAgatA doSane vicArato nathI. ahIM rAjA amAtyanuM udAharaNa Avazyaka sUtra mujaba jANavuM. 0 vicikitsA - jeno mati vibhrama dUra thayo che te. koI mAne ke A jinadarzana to sAruM che, paNa temAM pravRtta evA mane tenuM phaLa maLaze ke nahIM maLe te vicikitsA che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao 3 bhUmikA 91 * x- vikalparahita bhAva te nirvicikitsA. ahIM aMza vaDe ja niHzaMkitathI bhinna che. ahIM vidhA sAdhakanuM STAMta AvazyakamAM che. athavA nivicikitsa eTale sAdhu jugupsArahita. ahIM zrAvakaputrInuM daSTAMta AvazyakamAM che. amUDha daSTi - bAla tapasvInI tapovidhA athavA atizaya darzanathI mUDha na bane, mUDha- svarUpathI calita na hoya. daSTi- sabhya darzana rUpa. ahIM sulasA zrAvikAnuM daSTAMta che - aMbaDa nAme laukika RSi rAjagRha jato hato, tyAre gaNAM bhavya jIvonA sthirIkaraNArthe bhagavaMte "sulasA' nA khabara pUchavA kahyuM. aMbaDane thayuM phulasA punyavatI che. AMbaDe teNInI aneka rIte parIkSA karI, teNI saMmUDha na thaI. e pramANe kutIrthInI gAddhi joIne, koIe tenAthI saMmUTa na thavuM, te amUDha dRSTi. ATalo guNIpradhAna darzanAcArano nirdeza karyo. have guNa pradhAna kahe che - 1 - upabRhaNA ane sthirIkaraNa :- samAna dhArmikonA sadgaNonI prazaMsA vaDe tenI vRddhi karavI te upabRhaNA ane dharmathI sIdAtAne dharmamAM sthApavA te sthirIkaraNa. upabaMdaNAnuM dRSTAMta - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA hato. zakrendra tenA samyaktane prazasyuM. e deve tenI zraddhA na karIne, zreNika bahAra jatAM kSullaka rUpe mAchalAM pakaDavA lAgyo zreNike aTakAvyo. AgaLa garbhavatI sALI joI. temane koI na jANe tema tenuM prasUti kArya karyuM. tyAre te deve divyarUpa pragaTa karI kahyuM - o zreNika ! tame janma ane jIvita baMnene saphaLa karyA che ke je tamArI pravacana upara AvI bhakti che. A rIte sAdharmikane upavRMhaNA kare. 0 sthirIkaraNanuM udAharaNa - ujjainImAM ASADhAcArya kALa karatA sAdhune kahetA ke mane darzana Apaje, uttarAdhyayanamAM A dRSTAMta jovu. te cAritra mUkavA taiyAra thayA tyAre chellA ziSya sthira karyA. vAtsalya ane prabhAvanA - vAtsalya eTale samAna dhArmikane prIti ane upakAranuM kAraNa. prabhAvanA eTale dharmakathAdi vaDe tIrthanI khyAti karavI che. temAM vAtsalyamAM daSTAMta-vaja svAmI je rIte durmikSamAM saMghanI rakSA karI ityAdi Avazyaka TIkAthI jANavuM. prabhAvanAnuM dRSTAMta - vajasvAmIe je rIte agnizIkha pAsethI phUlo lAvI zAsana prabhAvanA karI, A paNa AvazyakathI jANavuM. e pramANe sAdhue sarva prayatnothI karavI. - x x - pravacana prabhAvanA sva ane para upakAriNI che, tIrthaMkara nAma-karma baMdhAvanArI che. tethI bheda vaDe pravacana prabhAvakonuM svarUpa kahe che - atizayI - avadhi Adi jJAnAthI yukta, Ama oSadhi Adi Rddhi vALA sAdhu ke AcArya. vAdI, dharmakathI, kSapaka (tapasvI), naimittika e prasiddha che. vidhAsiddha - Arya khapUTa mAphaka siddhamaMtra, maMtrI Adi te rAja saMmata, mahattarAdi te gaNa saMmata, "ca' zabdathI dAna zrAddhakAdi levA. A badhAM tIrtha arthAt pravacananI prabhAvanA kare che - x-. darzanAcAra kahyo. have jJAnAcAra kahe che - aMgapraviSTa Adino kahelAM kALamAM ja svAdhyAya Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda karavo, anya samaye nahIM. kema ke te tIrthaMkara vacana che. -X- ahIM udAharaNa che - eka sAdhu prAdoSikakALamAM pahelI porisi pUrI thayA pachI kAlika zruta bhaNatA hatA. samyak dRSTi devatAe vicAryu ke Ane koI prAMta devatA chaLe nahIM tema karuM. teNI "chAsa lyo ne chAsa" ema bolatI vAraMvAra tyAMthI cAle che. sAdhune svAdhyAyamAM vidhAta thatAM te bole che - he ajJAnI strI! zuM A chAsa vecavo kALa che? devI bolI - to zuM A kAlika zruta / bhaNavAno samaya che? tyAre sAdhue jANyu ke A koI sAmAnya strI nathI, turaMta upayoga mUkyo, madhyarAtri jANI, "micchAmi dukkaDa' dIdhuM. - x - x - e rIte kALe svAdhyAya karavo. 0 zrutagrahaNa karanAra gurUno vinaya karavo joIe. vinaya - abhyutthAna, paga dhovA vagere. avinayathI gRhIta aphaLa thAya che. udAharaNa - zreNika rAjAnI rANIe kahyuM - mane eka staMbha prAsAda karAvI do. adhyayana - 1 - mAM kahela che. tethI vinayathI bhaNavuM, avinayathI nahIM. 0 zrutagrahaNamAM udhate gurunuM bahumAna karavuM joIe. tethI kSepa vinA zrutanuM adhika phaLa thAya che. vinaya ane bahumAna saMbaMdhI A caubhaMgI kahe che - (1) vinaya ane bahumAna yukta, (2) vinaya rahita - bahumAnayukta, (3) vinayayukta - bahumAna rahita. (4) vinaya - bahumAna rahita. vinaya ane bahumAnanuM dRSTAMta :-- eka pahADanI guphAmAM zivanuM maMdira hatuM. tyAM brAhmaNa ane bhIla baMne pUjA karatA hatA. brAhmaNa - x - vinayavALo hato, paNa bahumAna rahita hato. paNa bhIla ziva pratye bahumAnabhAva rAkhe che, paNa vinaya nathI tethI gaMdA pANIthI snAna karAve che, ziva tenI sAthe pratyakSa vAto karavA lAgyA. brAhmaNe baMneno svara sAMbhaLyo. bhIla gayA pachI brAhmaNe zivanI sevA karI, Thapako Apyo ke tuM Avo kaTapUtanA ziva che, AvA halakI jAtanA sAthe vAto kare che? zive kahyuM tenAmAM bahumAna che, je tArAmAM nathI. koI vakhate zivanI eka ja AMkha joI, brAhmaNa raDIne zAMta thaI gayo, bhIle tIra vaDe AMkha kADhI zivane caDAvI. tyAre zive brAhmaNane khAtrI karAvI. e pramANe jJAnavALA e vinaya ane bahumAna baMne rAkhavA joIe. 0 zruta grahaNa karanAre upadhAna karavA joIe. upadhAna eTale tapa. jo A adhyayanamAM AgADha Adi yoga lakSaNa kahyA, te te karavA joIe. te upadhAna pUrvaka zrutanuM grahaNa ja saphaLa thAya. tenuM udAharaNa - eka AcArya vAcanAmAM zrAMta, paritAMta thatAM svAdhyAyamAM asvAdhyAyika jAhera karavA lAgyA. jJAnAMtarAya bAMdhI kALa karI devaloke gayA. tyAMthI cyavIne AhIra kuLamAM utpanna thayA. koI vakhate tene putrI thaI. te ghaNI rUpavatI hatI. te baMne gAyo carAvavA anyatra jatAM hatA. te AhIra potAnuM gADuM, badhAM gADAMnI AgaLa laI gayo. tenI putra - kanyA gADAMnA ghuMsarA upara beThI. yuvakone thayu, ApaNe gADuM sAthe rAkhIne kanyAne jotA jaIe. temaNe unmArge gADAM calAvyA. gADAM bhAMgyA. lokoe te kanyAnuM nAma 'azakaTA' rAkhI dIdhuM. tenA pitAne Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 3 adhyao 3 bhUmikA azakyAtAta' kahevA lAgyA. lokanI mUDha dazA joIne AhIrane vairAgya thayo, dIkSA lIdhI, "cAturaMgIya' adhyayana sudhI bhaNyo. "asaMkhya' adhyayana udiSTa karAvatA pUrva jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvyuM. bhaNe chatAM yAda na rahe.-x- AyAryae kahyuM ke - tane na AvaDe tyAM sudhI AyaMbila karavA. te bAra varSe bAra gAthA bhAsyo. tyAM sudhI AyaMbila karyA. tenA jJAnAvaraNIya karmo kSaya pAmyA. A rIte sAdhue AgADha yogane samyapha pALavA joIe. 0 anilava- grahaNa karela zrutane na chupAvavuM. jenI pAse bhaNyA tenuM ja nAma kahevuM joIe. nahIM to cittanI kaluSatA rUpa doSa thAya. daSTAMta... koI nApitane astro AdinuM bhAjana - kothaLI vidhAnA sAmarthyathI AkAzamAM cAlatI hatI. koI parivrAjaka tenI pAse vidyA zIkhyo. bIje jaIne tridaMDane AkAzamAM calAvatA mahAjana vaDe pUjAyo. rAjAe pUchyuM ke A vidhAtizaya che ke tapano atizaya? te bolyo - vidhAtizaya. tenI pAse bhaNyA? RSI pAse. Ama saMkleza duSTatAthI bolatAM ja te daMDa khaTuM karato paDyo. * * e rIte malina cittapaNAthI pazlokane vize hitakArI na thAya. 0 vyaMjana, arthatadubhaya zuddha bolavA te jo na bole to zrutajJAna na thAya, tethI bhaNatAM ke arthamAM bheda na karavo. vyaMjana bheda A che - tho maMgalamudine badale te ja arthavALA paNa kallAmukkosa bole. e ja pramANe vRttikArazrI arthabheda ane ubhayabhedanuM dRSTAMta paNa Ape che.- - - vyaMjana bheda thavAthI arthabheda thAya, arthabhedathI kriyAbheda thAya, tenAthI mokSano abhAva thAya, tenA abhAve dIkSA nirarthaka thAya. A viSayamAM "aMzIyatAM kumAra' daSTAMta che, te anuyogadvArathI jANavuM. kALa Adi bheda dvArathI jJAnAcAra ATha prakAre che. te kahyA. have cAriTAcAra kahe che - praNidhAna - cittanuM svAdhya. te jemAM pradhAna che, evo yoga- vyApAra, tenAthI yukta. te praNidhAnayoga yukta. athavA pAMca samitimAM ane traNa gatimAM AvA ja praNidhAna yoga yukta je che te A cAstriAcAra. AcAra ane AcAravALAnA kaMIka abhedathI te AThabhede thAya che, tema jANavuM- samiti ane gutinA bhedathI. samiti ane guminuM svarUpa zubhapravicAra- pavicAra rUpa pratikramaNamAM kahyA mujaba jANavuM. cAriyAra kaho. have hayArAra kahe che : bAra prakAranA atyaMtara tathA bAhya tapanuM varNana Adhyayana-1-mujaba jANavuM. bAhyamAM AnAzanAdi, vyaMtaramAM prAyazcittAdi che. tIrthakara batAvela A tapa glAnI rahita karavo, rAja veTha mAphaka na gaNatAM, karAzakti spRhA hita mokSa mATe samajIne jANavo. te tapAyAra che - x x*. have varasiAra kahe che - baLa ane vIrya arthAta bAhya - atyaMtara sAmarthya chUpAvyA vinA yathokta 36 lakSaNavALA ati jJAna, darzana, cAstrinA ATha-ATha ane tapAsAranA bAra e 36 bhejavALA kAyAramAM upayukta thAya ane parAkrama kare, eTale grahaNakALamAM udhukta rahe, potAnA sAmarza anusAra pravarte te vIcAra che. - Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda x x- have kathA svarUpa kahe che - * niyukti - 189 thI 192 - vivecana (1) arthakathA - vidhA Adi artha, tethI pradhAna kathA. e pramANe (2) kAmakathA, (3) dharmakathA jANavI. (4) miznakathA. A kathAonI eka eka kathA paNa aneka bhede hoya che. A rIte gAthArtha kahIne teno vistAra kahe che - ' arthakathA - vidhA, zilpa, upAya, anirveda, saMcaya, dakSatva, zAma, daMDa, bheda, upapradAna te arthapradhAnatva Adi kathA. bhAvArtha A pramANe -vidhAne AzrIne arthakathA ke je vidhA vaDe dhananuM upArjana kare. koIe vidhA sAdhI, te tene prabhAte pAMca mudrA Ape che. athavA satyanI vidhAdhara (tathA) cakravartIne vidhAprabhAvathI bhogo maLyA. satyakIne Avazyaka TIkAthI jANavo. - have "zilpa'ne kahe che. zipathI dhana upArje che. daSTAMta - kokAsa. upAyamAM cANakyanuM daSTAMta, cANakyae ghaNAM upAyothI dhana meLavyuM. have anirveda ane saMcayamAM eka ja udAharaNa mammaNa vaNikanuM che. A traNe daSTAMta Avazyaka TIkAthI jANavuM. have "dakSatva' te prasaMga saha kahe che - dakSatvathI sArthavAha putrane pAMca, sauMdaryathI zreSThIputrane - 100, maMtrIputrane buddhithI 1000, rAjaputrane punyathI - eka lAkha mUlya prApta thayuM. A gAthArtha kahyo. bhAvArtha A che - brahAdatta kumAra, kumAra maMtrIputra, zreSThIputra ane sArthavAha putra e cAremAM paraspara vAda thayo ke koNa, konAthI jIve che ? rAjaputra bolyo - huM punyathI jIvuM chuM, kumAra maMtrIputra bolyo - huM buddhithI, zreSThIputra bolyo - huM rUpathI, sArthavAha putra bolyo - huM dakSatvathI jIvuM chuM. teo bolyA ke - anyatra jaIne ApaNe AnI parIkSA karIe. koI na jANatuM hoya tevA nagaramAM teo gayA. udhAnamAM rahyA. dakSane Adeza karyo - zigha bhojana lAva. te koI vRddha vaNikanI dukAne ubho rahyo. tyAM ghaNAM kharIdanAra AvyA, vaNika paDIkA bAMdhavAne asamartha hato. sArthavAha putre dakSatvathI jene je joIe te mIThuM, tela, ghI, goLa, Adi ApyA. vaNikane ghaNo lAbha thayo. te saMtuSTa thaI bolyo ke- tame ahIMnA cho ke AgaMtuka? te bolyo - AgaMtuka, vaNike bhojana mATe nimaMtraNA karI, badhAM bhojanArthe AvyA. vaNike temane bhojana, satkAra, pAna, sopArI Adi ApIne pAMca rUpiyA ApyA. bIje divase rUpajIvI zreSThIputrane kahyuM - Aje tAre bhojana apAvavuM, te sArI rIte maMDita thaIne gaNikAnA mahollAmAM gayo. tyAM devadattA nAme gaNikA puruSa heSiNI hatI, teNI ghaNAM rAjaputro, zreSThIputroe mAMgaNI karavA chatAM jatI nathI. zreSThIputranuM suMdara rUpa joIne bhita thaI. dAsIe te vAta teNInI mAtAne kahI. mAtAe kahyuM ke tene amAre tyAM bhojana arthe nimaMtro. - x- badhAM zreSThIputranI sAthe tyAM jamyA. 100 dravyano vyaya thayo. bIje divase buddhimAnuM amAtyaputrane kahyuM - Aje tAre bhojana apAvavuM. te Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 adhyao 3 bhUmikA karaNazAlA - nyAyAlaye gayo. tyAM be zokyono eka putra mATe vivAda hato, be divasa sudhI nikAla na Avyo. maMtrIputra Avyo. teNe nyAya Apyo ke dhananA ane putranA be bhAga karIne vaheMcI do. tenI kharI mAtA bolI - mAre dravyanuM kAma nathI, putra paNa tene ApI do. jethI huM tene jIvato joI zakuM. bIjI mAtA mauna rahI. kharI mAtAne putra ApI dIdho. kharI mAtAe prasanna thaI (bhojana ApyuM) pUrvavat 1000 mUlyano kharca thayo. cothe divase rAjaputrane kahyuM - Aje tAre puNya vaDe yogavahana karAvavuM. rAjaputra udhAnamAM gayo. tyAM rAjA aputra marI gayelo. rAjAne pasaMda karavA azva taiyAra karyo. azva rAjaputra pAse jaI ubho rahyo. tene rAjyapade sthApyo. aneka lAkhanI prApti thaI. A pramANe artha prApti thaI. have zAma, bheda, daMDa, upapradAna e cArathI artha maLe che, te batAve che. tenuM daSTAMta. zIyALe bhamatA marelA hAthIne joyo. tene thayuM ke mAre Ane nizcayathI khAvo. teTalAmAM siMha Avyo. zIyALe vicAryuM ke siMhanI ceSTA jotAM ubhA rahevuM. siMhe kahyuM - kema bhANIyA ! ubho che? ziyALa bolyo - hA, mAmA. siMhe kahyuM - A koNa maryuM che? ziyALa bolyo - hAthI. koNe mAryo - vAdhe. siMhe vicAryuM. nIca jAtie mArela huM kema khAuM? siMha gayo. vAgha Avyo. tene kahyuM ke - siMhe mArela che, te pANI pIvA gayo che. vAgha bhAgI gayo. A bhedanuM dRSTAMta hatuM. kAgaDo Avyo, teNe vicAryuM - jo huM Ane nahIM ApuM to "kA-kA' karIne kAgaDA bhegA karaze. tenA zabdathI ziyALa vagere Avaze, keTalAMne rokIza - keTalAMne ApIza? ema vicArI kAgaDAne kakaDo kApI dIdho. A dAnanuM daSTAMta che. tyAM bIjo ziyALa Avyo. pe'lA ziyALe vicAryuM ke tenI sAthe haTha karIne aTakAvuM, AvelA ziyALane teNe bhagADI dIdho. - *- arthakathA kahI. * niryukti - 13 - vivecana have kAmakathA kahe che - rU5 te sauMdarya, vaya-yuvAnI, veSa - ujjavaLa vastro, dAkSiNya - mArdava, zikSA - jUdA jUdA viSayo ke kaLAnuM zikSaNa, daSTAMta - adbhuta darzana, tene AzrIne sAMbhaLela tathA anubhavela hoya, saMstava - parIcaya, A saMbaMdhI je katA te kAma kathA. rUpamAM vasudeva AdinuM daSTAMta che. yuvAnImAM prAyaH badhAM lAvaNyathI manohara dekhAya che. - *- ujjavaLa veza paNa kAmAMga che - x- strIne mArdavanA priya che, zikSA ane kaLAmAM kAmAMgane puSTi maLe che. - x- bIjA kahe che ke ahIM- acaLa ane mULa deva baMne pAse devadattAe zeraDI mAMgI, acaLe ghaNI paNa saMskAryA vinAnI zeraDI mokalI, mULadeve thoDI paNa susaMskRta ApI. daSTane AzrIne kAmakathA- nArade rukmiNInuM rUpa joIne vAsudevane kahyuM. zratamAM padmanAbhe dropadI vize sAMbhaLI apaharaNa karAvyuM. anubhUtamAM taraMgavatI, saMstavamAM kAma kathA paricaya jANavA. kAma kathA kahI. have dharmakathA kahe che - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda niyukti - 194 thI 206 - vivecana dharmasaMbaMdhI kathA te dharmakathA. te cAra prakAre tIrthaMkara ane gaNadhare batAvelI che. te A rIte - AkSepaNI, vikSepaNI, saMvega ane nirveda. - x * A gAthArtha kahyo, have bhAvArtha kahe che. AcAra - loya, azanAdi, vyavahAra - doSa lAgavAthI prAyazcita laI zuddha thavuM te. prajJapti - saMzaya pAmela ziSyane madhura vacano vaDe prajJApanA. dRSTivAda - sAMbhaLanAra hoMziyAra hoya to sUkSma jIvAdinuM bhAva kathana karavuM bIjA kahe che - AcArAdinuM varNana hovAthI te nAmanA sUtro ja levA. - 4 - zrotAne AzrIne AcAra Adi bhedothI AkSepaNA kathA ghaNAM prakAre che mohathI choDAvI tattva prati je kathA vaDe bhavya prANIone laI javAya te AkSepaNI thA. *X* ex have tenA rasane kahe che - vidhA eTale jJAna, te atyaMta apakArI ajJAta aMdhakArane bhedanAruM che. caraNa - cAritra, samagra virati rUpa, tapa - anazana di. puruSakAra karma zatru prati potAnA vIryano utkarSa. samiti, gupti - pUrvokta ja che. e badhAM sAMbhaLanAranI apekSAe tenI AgaLa kahevA. e pramANe koIpaNa sthaLe A upadeza AkSepaNI kathAno rasa eTale sAra che. AkSepaNI kathA kahI. have vikSepaNI kathA kahe che - vikSepaNA - sva siddhAMtane kahIne pacI para siddhAMto kahevA. A eka bheda. athavA pahelAM bIjAnA siddhAMtane kahIne pachI sva siddhato kahevA. athavA mithyAvAda ane samyag vAda e be bhedo jANavA. tethI mithyAvAdane kahIne samyavAda kahe athavA samyavAdane kahIne mithyAvAda kahe. e pramANe zrotAne sanmArge doravA te vikSepaNI kathA jANavI. bhAvArtha vRddha vivaraNathI jANavo, te A pramANe - vikSepaNI kathA cAra bhede che, te A pramANe - sva samaya kahI para samaya kahevo. para samaya kahI sva samaya kahevo. samyavAda kahIne mithyAvAda kahevo. mithyAvAda kahIne samyavAda kahevo. arthAta sva samayanA guNo batAvI para samayanA doSo batAvavA te pahelI vikSepaNI kathA. tethI viparIta te bIjI vikSepaNI kathA. trIjImAM para siddhAMta kahI, temAM jinavayana viruddha je temaNae batAvela hoya te pahelA kahI, tenA doSo batAvI, temAM jinavacana anukULa je kathana hoya te batAve. athavA mithyAvAdane nAstiktA che ane samyavAda te AstiktA che. temAM pahelAM nAstikavAdano mata kahIne pachI AstikavAdano mata kahevo. A trIjI vikSepaNI kathA. cothI tethI viparIta jANavI. have vikSepaNI kathAne ja bIjA prakAre kahe che H je sva samaya varjIne, para siddhAMta je mAnatA hoya tevA loka prasiddha rAmAyaNa Adi tathA Rgveda AdimAM je kathana karela hoya te kahevuM. para samayamAM sAMkhya, bauddha Adi siddhAMtonuM kathana hoya temAM sAmAnya rIte je doSo hoya te batAvavA. te vikSepaNI kathA che. arthAt je kathA vaDe zrotAne sumArgathI kumArgamAM athavA kumArgathI sumArgamAM yukti vaDe lAvI zakAya te Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 : adhyao 3 bhUmikA vikSepaNI kathA che. jemake rAmAyaNa AdimAM sAmAnyathI A paNa tattva che tema kahetA Rjumati (mANasa) sanmArgathI kumArge paNa pravRtti karI de che. ityAdi -x-x-x- para siddhAMtanA doSa batAvI sva siddhAMtanA guNa batAvI sthira karavA. have saMvejanI kathA kahe che - jenA vaDe sAMbhaLanArane saMvega thAya tevI kathA te saMvejanI kathA. Ano bhAvArtha vRddha vivaraNathI A pramANe saMvejanI kathA cAra bhede che - (1) Atma zarIra saMvejanI, (2) para zarIra saMvejanI, (3) Aloka saMvejanI, (4) paraloka saMvejanI. (1) Atma zarIra saMvejanI - jemake A mAruM zarIra vIrya, lohI, mAMsa, majjA, carabI, meda ityAdinA samUhathI baneluM che. pezAba ane viSTAthI bhareluM che, tethI apavitra che. ema kahetA sAMbhaLanArane saMvega utpanna thAya che. (2) para zarIra saMvejanI - bIjAnA sarIramAM paNa AvI ja azucI che. athavA bIjAnuM zarIra varNavI zrotAne saMvega pamADe. (3) Aloka saMvejanI - A sarva mAnuSyatva asAra, adhuva, kaMdalI staMbha samAna nakAmo che. AvuM kahIne dharmakathI zrotAne saMvega upajAve che. (4) paraloka saMvejanI - devo paNa irSyA, viSAda, mada, krodha, lobhAdi duHkhothI hArelA che, to tiryaMca ane nArakInuM to kahevuM ja zuM? Ama kaheto te dharmakathI zrotAne saMvega upajAve che. have zubha karmodaya ane azubha karmakSaya phaLa kathanathI saMvejanI rasa kahe che - vIrya ane vaikriya baddhi te tapanA prabhAvathI utpanna thAya che. temAM AkAzagamana aMdhAcAraNAdi te ladhi- X- jJAna caraNa darzananI Rddhi che. jema ke jJAna bhaddhino prazna - bhagavanI caudapUrva muni eka ghaDAnA hajAra dADA karavA - x- samartha che? hA, gautamAM te vikavI zake che. e pramANe ajJAnI je karma ghaNAM krIDo varSe khapAve, te traNa gatithI gupta evo jJAnI uchuvAsa mAtramAM khapAvI de. caraNaRddhi - cAstrine kazuM ja asAdhya nathI. devopaNa temane pUje che. darzanaRddhi prazamAdi guNarUpa che. jo samyakta taryuM na hoya ke pUrva Ayu bAMdhela na hoya to samyaSTi jIvo vaimAki sivAyanuM Ayu na bAMdhe. ityAdi upadezathI je rasa kathAthI thAya, tene saMvejanI kathAno rasa jANavo. have nirvejanI kathA kahe che - corI Adi karelAne azubha vipAka - dAruNa pariNAma che. te Aloka ke paraloka saMbaMdhI kathAmAM kahIe jema ke A lokamAM karelA kara A lokamAM ja udayamAM Ave che. AnA vaDe ubhaMgI kahe che. je kathA vaDe zrotA nirveda pAme te nirvedanI kathA kahevAya. te cAra prakAre che - (1) A lokamAM karelAM duSTa karmonA phaLa A lokamAM ja duHkha ApanArA thAya che. jema ke cora ane pAradArikone. A pahelI nirvedanI. (2) AlokamAM karelA pAponuM phaLa bIjA bhavamAM maLe che. jema ke - narakanA duHkho bhogave che. (3) paralokamAM pUrvokta pApa karma A lokamAM duHkhadAyI thAya che. jemake bALapaNamAM ja aMta kuLomAM utpanna thAya, kSaya- koDha Adi roga ane daridratAthI pIDAya che. (4) cothI nirvedanI - paralokamAM karela pApanA phaLo paralokamAM bhogave. jema * pUrvanA karmothI sANasA jevI cAMcavALA pakSImA janme che, tethI teo Jain Ecuador International Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 8 dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda naraka - prAyogya karmo bAMdhI narakamAM utpanna thaI. tyAMnI vedanA vede che. e pramANe Aloka ke paraloka saMbaMdhI prajJApakane AzrIne che. temAM prajJApakano manuSyabhava A loka gaNavo. bAkInI traNa gati te paraloka gaNavo. have A gAthAno rasa - (rahasyArtha) kahe che - apa paNa pramAda janita karmavedanIya Adi, kahevAya che je niyamathI baMdhAya che. vizeSa e ke - pramAdathI ghaNAM azubha pariNAmavALuM phaLa maLaze. jemake - yazodhara Adine thayuM. A nirvedanI kathAno paramArtha saMkSepathI kahyo. have saMvega nirvedanuM nibaMdhana kahe che - siddhi, devaloka ane sukula utpattithI saMvega thAya che. arthAt AnI prarUpaNAthI saMvega thAya. e pramANe naraka, tiryaMcayoni, kamAnuSatvAdi du:khajanaka batAvavAthI zrotAne saMsArathI nirveda thAya che. A kathAmAM je jene kahevAnI hoya te kahe che - vinaya vaDe varte te painayika - ziSya. tene pahelAM AkSepaNI kathA kahevI. tethI tene sva siddhAMtanuM jJAna thAya, paNa vikSepaNI kathA kahevI. Ama zA mATe karavuM? AkSepaNI kathA vaDe Avarjita thatAM te jIvo samyakta pAme che. te mithyAtva mohanIyanA kSayopazamano upAya hovAthI zubha bhAvanI prApti thAya che. vikSepaNI kathAmAM samyakatvanI bhajanA che. kadAca samyakatva pAme ane kadAca na pAme. - 8 - athavA ema ciMtave ke A paramataniMdaka che, tethI pahelAM AkSepaNI kathA kahevI. * niryukti * 207 thI 216 vivecana gharma-pravRtti AdirUpa, artha - vidhAdi, kAma- icchAdi, jemAM sUtra tathA kAvyo kahevAya che te mizra kathA jANavI. te lokamAM - rAmAyaNa AdimAM, vedamAM - yajJa kriyAdimAM, siddhAMta - taraMgavatI AdimAM kahela che, te mizrakathA che. - X- tenAM nAma kahevAthI te cAra bhede che. have vikathA eTale tavA yogya kathA kahe che. paNa tenuM svarUpa jANyA vinA tyAga thavo asaMbhava che. (1) strIkathA - amuka dezanI strIo AvI che ityAdi. (2) bhojana kathA - suMdara zAlI - odanAdi rU5. (3) rAjakathA - amuka rAjA sAro che, Adi. (4) corajanapada kathA - A je cora pakaDAyo che, tene A pramANe mAryo vagere. - - - ityAdi vikathA kahI. vikathA - eTale kathAnA lakSaNathI rahita ke viparIta. have prajJApakanI apekSAe tenuM prAdhAnya kahe che - ukta lakSaNA kathA kahe te prajJApaka avabodhaka eTale jANanAro jJAtA te upadeza kare. paNa dANA bharaDanAra jevo nahIM. te pote ja ajJAna hovAthI nahIM samaje. akathA - have pachI tenuM svarUpa kahevAze tevI tathA kahevAyela svarUpavALI ja vikathA thAya che, te sAMbhaLanAranI apekSAe kathA akathA thAya. atavAvikathA thAya che. - x- paNa A kathana zobhana nathI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EE adhyao 3 bhUmikA have akathAnuM lakSaNa kahe che - mithyAtva mohanIya karma ne vedato ajJAnI je kaMI paNa kathAne kahe. AnuM ajJAnItva tenuM mithyAdeSTitva che. (zaMkA) mithyAtva vedakane ajJAnIpaNuM joDAyela ja hoya, pachI "ajJAnI' zabda kema lIdho? (samAdhAna) samyakdRSTine mithyAtvanA pradezano anubhava hoya to paNa tene ajJAnI nathI kahetA - x - . have te kevo prajJApaka, te kahe che :- liMga- dravya pravajita, aMgAramardaka . atavA tevo koI gRhI. e rIte prarUpakamAM prayukta yukti vaDe sAMbhaLanAra upara paNa prajJApaka mAphaka pariNAma nibaMdhaka akathA thAya. evuM jaina zAstramAM kahe che. kemake tenAthI prativiziSTa kathAnA phaLano abhAva che. have cAlu viSayamAM kathA konI kahevI te kahe che - tapa, saMyama guNane dhAranAra, caraNamAM sthira bhAvavALA, je nidAnAdi kahetA nathI paNa sarva jagatanA jIvone hitakara, paNa vyavahArathI thoDAM jIvane hitakara nahIM. te ja kathA zAstramAM nizcayathI batAvI che. A kathA vaktA ane zrotA baMnene nirjarA phaLa ApanArI che. kuzaLa pariNAma nibaMdhaka che. ahIM ja vikathA kahe che - je saMyata kaSAyAdi pramAdathI rAgadveSane vaza thaI, madhyasthapaNuM choDIne je kaMI kahe te vikathA kahevAya che. tema tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. * - - sarvatra A bhAvanA karavI. have sAdhu kevI kathA na kare te kahe che - zRMgAra rasa sabhara, kAmane uttejana ApanArI, yAtri mohanIya karmanA udayathI utpanna AtmAnA pariNAma rUpa - 4 - kathA na kahevI. - x x- kevI kathA karavI? te kahe che - tapaniyama rUpa kathA arthAta anazanAdi pAMca Azrava viramaNAdi rU5. te paNa virAma yukta paNa nidAnAdi rAgAdi saMgata nahIM. je kathA sAMbhaLatA zrotA saMvega ane nirvedane pAme tevI kathA kahevI. kathA kathana vidhi kahe che - mahAna artha hoya, paNa sAMbhaLanArane kaleza ocho thAya. moTA prapaMca vaDe kahevAthI kahevAnA bhAvArthane zrotA samajI zakto nathI. vizeSa vidhi kahe che - kathA kahenAre pahelAM kSetra jovuM ke - pachI kSIyamANAdi kALa jovo. puruSanuM pariNAmikAdi rUpa sAmarthya jovuM ityAdi jANIne pApanA anubaMdhathI rahita kathana karavuM, bIjuM nahIM. nAma niSpanna nikSepa kaho. have sUkAlApaka niSpanna nikSepo ityAdi pUrvavata. sUtrane kahevuM joIe, te A che - * sUtra - 17 thI 26 (17) jeno AtmA saMyamamAM susthita che, je pimukta che. je trAtA che, te nigrantha maharSine mATe A anAjIrNa - agrAhya che. (18 thI 5) akAcI nA nAmo - zika, kIta, nityAga, abhihata, rAtribhakta, jJAna, gaMdha, mAlya, vAMjhaNo, saMnidhi, gRhimAba, rAjapiMDa, kimicchaka, saMbodhana, daMtadhAvana, saMpRcchaNA, aSTApada, nAlikA, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda rAdhAraNa, cikitsAdharma, upanata, jyotisamAraMbha, zAzcAtara piMDa, saMdI, paryaka, gRhotaraniSadhA, gAtra udvartana, gRha cAva, rAjIvavRttatA, tamAnitabhojitva, Atura smaraNa, anirvatamUlaka, zRMgabera, chAkhaMDa, sarikaMda, sacittala, kAcA phaLa, bIja, Apakava sIvarsala, saMvalanAmaka, rumA lavaNa, sAmudInAmaka, pazu sAra, kAlAlavANa, lUpana, vamana, vastikarma virecana, sajana, daMtadhAvana, gAtrAmbega, vibhUSaNa. (26) je saMyamamAM ukta che, laghubhUta vihArI che, nigrantha maharSi che, temanA mATe A badhuM anAcI che. * vivecana - 10 thI 26 : ahIM saMhitAdi krama sugama che. tethI bhAvArtha kahe che:-- saMyama - dhrumapupikAmAM batAvela svarUpavALA zobhana prakAre AgamanI rItithI jeno AtmA susthita che, te susthitAtmA, je vizeSa prakAre bAhya Avyetara parigrahathI vipramukta, potAne tatA bIjAne ane ubhayane duHkhathI rakSe che. potAne re te pratyeka buddha, para ne rakSe te tIrthaMkara kemake pote tarelA che, sva-parane tAranArA te sthaviro. temane A kahevAnAra (bAbato) ekalavya che. kone? sAdhune. maharSi eTale yati. athavA moTuM zIla. te AdaravAnI icchAthI maharSi - - ahIM ema jANavuM ke jeo saMyamamAM susthita che, te ja uisUkta che. -- e pramANe badhe kahevuM bIjA pazcAnupUrvIthI kahe che - maharSi che mATe ja nircantha che, ityAdi. - have anAcarita kahe che - (1) audezika - sAdhune AzrIne devA mATe banAvela te (2) kIta sAdhu. sAdhvI mATe kharIda karela che. (3) niyAga - AmaMtrita piMDanuM nitya grahaNa. (4) abhihaDa - potAnA gAmathI sAdhu nimitte sAmuM lAvIne Ape. ahIM svagrAma, paragrAma Adi ghaNAM bhedovALuM jANavuM. (5) rAtribhojana- divase lIdheluM rAtre khAya vagere cAra bhaMgo. (6) snAna- dezathI ke sarvathI. deza khAna te kALa-mUtranA sthAna sivAya bIjA sthAne dhovuM, AMkhanI pAMpaNa paNa dhove te deza snAna. sarva snAna prasiddha che (7 thI 9) gaMdhamAM koThapurAdi, mAlyamAM mALA, vIMjhaNo - paMkho - x- (10) saMnidhi - jenAthI AtmA durgatimAM laI javAya te- ghI, goLa Adino saMcaya. (11) gRhasthanA vAsaNa, (12) rAjapiMDa- rAjano AhAra - *- (13) saMbodhana - hADakAM, mAMsa, cAmaDI, roga e cArenA sukha mATe mardana. (14) daMta bAvana - AMgaLI AdithI dAMtane sApha karavA. (15) saMprazna - sAvadha, gRhasthane AzrIne kema cAle che? athavA huM kevo lAguM chuM ityAdi. (16) dehapralokana - arisA AdimAM jovuM. ahIM dezikacI vIMjhaNa sudhInA doSo AraMbha pravartana rUpa che. saMnidhicI deha pralokana sudhI parigraha ane prANAtipAtAdi che. te sva buddhie vicAravA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 3/- 17 thI 26 (17) aSTApada- gArake gRhasthane dhana kamAvavAnuM batAvavuM te. (18) nAlikA - eka jAtano jUgArax-x-(19) chatradhAraNa-patAnA ke bIjAnA mATe te anarthanuM kAraNa che, te AgADha ke glAnAdi kAraNa savAya anAcarita che. (20) cikitsA - vyAdhino upAya karavo te. (1) upAnaha - paganA jUtA, Apatti sivAya anAcarita che. (22) samAraMbha - agnino AraMbha karavo te. aSTApadAdi doSo jANItA che. (23) zayyAtarapiMDa- zayyA eTale vasati ApIne tare che, teno piMDa levo te (24, 25) AsaMda pathaMka - mAMcI ane palaMga. (26) gRhAMtara niSadhA * be gharanI vacce ke gharamAM besavuM te. (27) gAtra udvartana - kAyAno mela utAravo. (28) gRhastha vaiyAvacca gRhasthane anna Adi ApavA. (29) AjIva vRtitA - jAti, kuLa, gaNa, zipathI vRtti karavI, jAti Adi batAvI peTa bharavuM. (30) tata anivRtta bhojItva traNa ukALA na thayA hoya tevuM pANI, mizra ke sacitta pANI vAparavuM. (31) Atura smaraNa - bhukha AdithI pIDita te pUrve khAdhelanuM smaraNa kare. athavA doSitane zaraNa ApavuM. (32 thI 34) mUlaka - mULo, zRMgabera - Adu, ikSakhaMDa - zeraDInA gAMThA. (35) kaMda - vajakaMdAdi, (36) mULa - saTTAmUla Adi, sacitta hoya te. (37) trapuSI - kAkaDI. (38) bIja - tilAdi, sacitta hoya te anAcarita che. (39) saMcaLa, (40) seMdhava, (41) sAMbharI lavaNa, (42) rUmA lavaNa, (43) samudra lavaNa, (44) khAMra lavaNa, (45) kRSNa lavaNa A badhAM lavaNa kAcA hoya to anAcarita che. -0- (46) dhUpana - zarIra, vastrAdine dhUpa devo te ke dhUmapAna. (47) mIMDhaLa AdithI vamana, (48) puMThamAM snehadAna dvArA basti karma, (49) virecana - julAba. (50) dAMtaNa, (51) AMjaNa, (52) tailAdithI zarIranuM anvegana (53) vibhUSA. have kriyA sUtra kahe che - uparokta ozikAdi badhAM anAcarita che. kone? nigrantha maharSI arthAta sAdhune. te sAdhu kevA che? saMyama ane tapathI yukta. vAyu mAphaka apratibaddha. vihAra karanAra, temane ukta badhuM anAcarita che. tethI te sAdhuo kevA thAya che? * sutra - 27 thI 31 (27) sAdhuo pAMca Azavane sArI rIte jANIne teno tyAga karanAra, traNa gatithI guma, cha avanikAsamAM saMyata, pAMca indriyono nigraha karanArA, dhIra ane judaza hoya che. (28) susamAhita saMyamI grIkhamAM tApanA ve, hemaMtamAM ApAvRtta rahe, vaSamAM pratisalIna rahe che. (29) te maharSi parISaha zatrunuM damana kare che, mohane prakaMpita kare che, jitendriya thaI badhAM duHkhono nAza karavAne parAkrama kare che. (30) duSkaranuM AcaraNa karIne tathA dusahane sahana karIne, temAMnA keTalAMka devalokamAM, keTalAMka nIraja thaI mokSamAM jAya che. (31) siddhi mAgane prAma Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ane trAtA evA te saMyama ane tapa dvArA pUrva karmono kSaya karIne parinivRtta thAya che - tema huM kahuM chuM. * vivecana 27 thI 31 - - pAMca Azraya - hiMsAdi. parijJAtA - be bhede, jJa parijJAthI ane pratyAkhyAna parijJAthI. cotaraphathI jANanArA te paMcAzrava parijJAtA. x - AvA hovAthI mana, vacana, kAya guptithI gupta. pRthvI kAyAdi cha kAyamAM saMyata - sarva prakAre yatanA karanArA. pAMca iMdriyonI nigrahaNA te paMca nigrahahaNA. dhIra - buddhimAna ke sthira. nigrantha - sAdhu. RjudarzI - Rju eTale mokSa, Rju paNAthI saMyama, tene upAdeya paNe jonArA. an te RjudarzI kALane AzrIne yathAzakti A kare che - urdhva sthAnAdithI uSNakALamAM AtApanA le che. zItALamAM vastra rahita rahe che, varSAkALamAM eka Azraya sthAne rahe che. saMyA - sAdhu, susamAhita - jJAnAdimAM yatnavALA. - 0 - pariSaha - mArgathI bhraSTa na thavA tathA karma nirjarArthe parISaho sahana kare. parISaha - bhukha, tarasa Adi. te ja zatru rUpa hovAthI 'parISaharipu' kahyA. dAMta - parISahanuM damana karanArA, x- moha - ajJAna. jitendriya - zabdAdimAM rAga-dveSa rahita. teo zarIra ane mana saMbaMdhI duHkhanA kSayArthe pravarte che. kevA te? maharSi. have temane zuM phaLa prApta thAya; te kahe che - audesikAdinA tyAgathI te duSkara kRtyo, AtApanAdi duHsaha duHkho sahIne keTalAMka saudharmAdi devalokamAM jAya che. keTalAMka sAdhu ATha karma raja sahita thaIne mokSamAM jAya che. tyAM ekendriyo paNa hoya te nivAravA ATha prakAranA karmarahita kahyuM. jeo AvA anuSThAnathI devalokamAM jAya che teo paNa tyAMthI cyavIne AryadezamAM sukuLamAM janma pAmIne jaldI mokSe jAya che. arthAt pUrvokta badhAM karmone saMyama ane tapathI khapAvIne anukrame samyak darzanAdi lakSaNo pAmIne AtmAdinA trAtA banIne siddhipadane pAme che. - X F tema huM kahuM chuM. - - X - muni dIparatnasAgare karela adhyayana 3 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 1 - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 4 bhUmikA OM adhyayana - 4 - "cha jIvanikAya' sUtra - 32/1 meM te AyuSyamAna bhagavaMte e pramANe kahe che te sAMbhaLela che ke A 'cha jIvanikA' nAmaka adhyayana nizce kAzyapagotrIya zramaNa bhagavaMta mahAvIra dvArA prarvedita, suAkhyAta, suprajJapta che. A dharma prApti'nuM adhyayana mAre mATe zreSTha che. vivecana - 32/1 te saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - e kSullikAcAra kathA adhyayananI vyAkhyA karI, have 'cha jIvanikAya' nAme kahe che. teno A saMbaMdha che - tyAM kahyuM ke sAdhu e dhRti AcAramAM karavI, anAcAramAM nahIM. A ja AtmasaMyamano upAya che. ahIM te AcAra cha jIvanikAya gocara prAyaH che, mATe te kahe che - - x - 4 - A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. 103 bhASya - Ch vivecana jIvano AdhAra te AcAra kahevAya che, kemake tenuM parijJAna ane pAlana dvArathI che. te pramANe A avasare Avela che. zuM? 'cha jIvanikAya' adhyayana. teno arthAdhikAra A pramANe thAya che - - * niyukti 217, 218 vivecana jIva ane ajIvanu svarUpa jemAM samajAya te jIvAjIvAbhigama. svarUpa batAve pachI jANapaNuM thAya. cAritradharma - prANAtipAta Adi nivRtti rUpa. yAnA - pRthvI AdimAM AraMbhanA tyAga rUpa yatna karavo te. upadeza - je rIte AtamA na baMdhAya ityAdi viSaya rUpa. tharmala anuttara jJAnAdi. A cha jIvanikAyanA adhikAro che. have nikSepa kahe che - x - x - nAma niSpanna nikSepa te A 'cha jIvanikAya' che. temAM cha, jIva nikAya e traNe padonI vyAkhyA kahIza. temAM ekanA abhAve cha eno abhAva thAya tethI pahelAM ekanI prarUpaNA kare che - * niyukti 219, 220 nAma, sthApanA, dravya ityAdi adhikAra pahelAM adhyayanamAM kahela hovAthI ahIM kahetA nathI. have saMgrahamAM be Adine choDIne 'cha'nI prarUpaNA kahe che - temAM nAma, sthApanA gauNa che. dravya - cha - sacittAdi bhede che. kSetra cha - cha AkAza pradeza athavA bharatAdi che. kALa cha - cha samaya ke cha Rtu jANavI. bhAva cha - audayikAdi cha bhAva che. ahIM sacitta dravya - cha thI adhikAra che. - x + have jIva padane kahe che - - - - vivecana * niyukti - 221, 222 A be dvAra gAthA che, (1) jIvano nikSepo te nAmAdi che. (2) prarUpaNA be bhede Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda che - jIvAdi rUpa ane lakSaNa AdAdi che. (3) astitva te satva zuddha padavAcyatvAdi che. (4) dehathI anyatva che. (5) svataH anyatva, (6) vikAra na hovAthI nityatva. (7) svakarmanAM phaLa bhogathI kartRtva, (8) tyAM tenA cihnanI upalabdhithI dehavyApitva, (9) yogAdithI guNitva, (10) aguru laghubhAvI urdhvagatitva, (11) vikAra rahitatvathI nirmAyatA, (12) karmanuM phaLa te saphaLatA, (13) parimANa - lokAkAza mAtra ityAdi. erIte jIvanI trikALa viSayaka parIkSA thAya che, te karavI. saMkSepArtha kahyo. have vistAra bhANyathI jANavo. niyukti - 223 vivecana nAmajIva, sthApanAjIva, dravyajIva, bhAvajIva - te vakSyamANa lakSaNa che. temAM oghajIva ane bhavajIva tathA tadbhavajIva - te bhavamAM ja utpanna. bhAva nikSepamAM bhAvajIva che. A saMkSepArtha kahyo. have vizeSArtha - bhANu E vivecana nAma, sthApanA sugama che. dravya jIva - caitanya manuSyatvAdi lakSaNothI rahita, A buddhi kalpita mAtra che. paNa jIva evo saMbhavato nathI. bhAvajIva traNa prakAre che - odhajIva, bhavajIva, tadbhavajIva. ahIM pharI bhASyakAre traNa bheda kahyA, tethI punarukti nathI. - - ogha jIva kahe che - vivecana bhA - 6 - vidhamAna AyukarmamAM sAmAnya rUpamAM sAmAnyapaNe ghare eTale bhava udadhimAM rahe, A avasthAna mAtrathI tenuM jIvatya kevI rIte gaNAya, teTalA mATe anvartha yojanAne kahe che. te oghathI Ayu karma udaya AvatA jIve che. arthAt saMsAramAM prANone dhAraNa kare che. tethI jIvavAthI jIva che. te ogha AyukarmanA kSayathI te maryo. pachI zarIramAM jIvano abhAva thayo. A siddhano jIva ja gaNAya. vigrahagatimAM jatAM paNa sUkSma zarIramAM jIva hoya che. A badhAM nayothI moM ja gaNAya. have bhavajIva ane tadbhavajIvanuM svarUpa kahe che - - bhASya 8- vivecana jenA vaDe nArakAdi Ayu vaDe rahe che te nArakAdi bhavasthita jIva tathA manuSyAdi Ayu vaDe nArakAdi bhavathI saMkramaNa kare che. arthAt manuSyAdi bIjA bhavamAM jAya che. te cAra prakAranA nAraka, tiryaMca, deva, manuSya bheda vaDe bhava Ayu jANo. 40 tadbhava Ayu be bhede che - tiryaMca tadbhava, manuSya tadbhava. eTale te bhavamAM marIne pharI te ja bhavamAM utpanna thAya che paNa bIjA bhavamAM na jAya. tadbhava jIvita eTale tyAMthI marIne pAcho tyAM ja utpanna thAya te. ahIM bhAvajIvanA adhikArathI tadbhava jIvita viziSTa jIva ja levo. have prarUpaNA kahe che - vivecana 7 bhASya 9, 10 be prakAranA jIvo che. 'ca' zabdathI nava bhede jIvo che - pRthvI Adi pAMca, be - - Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4T-1 32 105 iMdriyAdi cAra ema nava bhede jIvo che. be bheda te - sUkSma ane bAdara. sUkSma nAma karmodayathI sUkSma, bAdara nAma karmodayathI bAdara, lokanuM grahaNa AlokamAM jIva nathI te batAvavA mATe che. sUkSma jIvo badhAM lokamAM che, bAdara badhe nathI. koI sthAne bAdara asaMbhava che. bAdara be bhede che - paryAptaka ane aparyAtmaka. te ja kahe che - sUkSma ja pRthvI Adi che. te cauda rAjalokamAM paryAyane pAmela jANavA. sUkSma paryAyane pAmelA bhAvasUkSma hoya, bhUta-bhAvIdravya sUkSma hoya. be bhedo bAdara pRthvI AdinA che. sUkSmanA paNa te ja be bheda che. prarUpaNA kahI have lakSaNa kahe che - * bhASya - 11 - vivecana hAla lakSaNa dvAranuM svarUpa kahe che- ciha, hetu, kAraNa, liMga, lakSaNa e pramANe che. cila - jema devakuLanI dhajA. hetu - nimitta lakSaNa, kuMbhAranI caturAI te ghaDAnI suMdaratA che. kAraNa - upAdAna lakSaNa, jemake- mATInuM komaLa paNuM te gharanuM baLavAnapaNuM che. liMga - kAryalakSaNa - jema dhUmamAM agni. A badhAM paryAyavAcI che. lakSaNa eTale jenA vaDe parokSa vastu lakSyamAM levAya. have AdAnAdi lakSaNa kahe che. * niyukti - rara4, 225 - vivecana A be pratihAra gAthA che. AdAna, paribhoga, yoga, upayoga, kaSAya, lezyA, Ana-pAna, iMdriyo, baMdha-udaya-nirjarA, citta, cetanA, saMjJA, vijJAna, dhAraNA, buddhi, ihA, mati, vitarka A badhAM jIvanA lakSaNo che, ajIvanA nathI. A gAthAno vistAra A pramANe - * bhANa - 12, 13 - vivecana lakSya karAya eTale jaNAya che, te koNa che? pratyakSa ane parokSa che. - - jema dhUma, uSNatA vagere agninAM lakSaNa che, te uSNatAthI pratyakSa agni jaNAya che. dhUmADAthI parokSa jaNAya che. temAM AdAna AdinA daSTAMta kahe che - luhAra, kUra, parazu, agni, suvarma, dudha, pANI tathA AhAra te AdAna AdinA anukrame daSTAMta che. pratijJAdi ullaMghavAthI A kahevAnuM parokSa vastunA svIkAramAM prAyaH pradhAna aMgata batAvavAnuM che. have prayoga kahe che - * bhANa - 14 - vivecana deha, iMdriyathI atirikta te AtmA. te kathaMcita judo che paNa sarvathA judo nathI. AnA vaDe pratijJA artha kahyo. pratijJA arthendriyo che, te Adeya AdAna vidhamAna AdAtRka che. kevI rIte? grAhya-grAhakanA prayogathI. grAhya-rUpAdi, grAhaka-iMdriyo. teno prayoga - svaphaLa sAdhana vyApAra. - x- hetu - Adeya AdAna rUpe che. have daSTAMta kahe che - grahaNa karanAra sANaso je loDhuM te Adeya che. tenAthI luhAra mAphaka jANavuM. atirikta vidhamAna AdAtA enA vaDe daSTAMtArtha kahyo. ityAdi - X- X - X - X AdAna dvAra kahyuM. have paribhoga dvAra kahe che - Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * bhASya - 15 - vivecana deha che, te bhoktA sahita che." A pratijJA che. bhogyatvathI hetu che. thALImAM bhAta mUke, te khAnArane mATe ja mUkAya che. A daSTAMta che. dehanuM bhogavavuM te jIva paDe che. te dehamAM rahIne bhogavato hovAthI pratijJA siddha thaI. paribhoga dvAra kahIne yogadvAra kahe che - bIjAnA prayojelA yogo che. yoga - sAdhana che, temAM mana vacana kAyA e karaNa che. karaNapaNuM e hetu che - parazu vaDe daSTAMta che. - x- have upayoga dvAra - * bhASya - 16 - vivecana upayoga sAkAra ane anAkAra bhede che, tenAthI jIvano abhAva nathI. zA mATe? upayoga rUpa AtmAnA asAdhAraNa lakSaNano tyAga na karavAthI. agninuM daSTAMta che. jema te potAnuM uSNatA lakSaNa tajato nathI. ityAdi - *- upayoga dvAra kahyuM, have kaSAya dvAra kahe che - sakaSAyathI arthAta acetana vilakSaNa krodhAdi pariNAma yuktatvathI jIvano abhAva nathI. krodha, mAna Adi paryAyane AtmA pAme che. suvarNanuM dRSTAMta che. kaDAM, kaMThI Adi paryAya pAmavA chatAM te suvarNa ja che, tema AtmA paNa krodhAdi paryAya pAme che - have vezyA dvAra kahe che - * bhASya - 10 - vivecana lezyAnA sadbhAvathI jIvano abhAva nathI. zA mATe? teno pariNamanano svabhAva che. kRSNAdi dravya sAthe hovAthI tema kahyuM - jAMbu khAnAranA daSTAMtathI siddha che. - xhave prANApAna dvAra kahe che- ucchavAsa Adi. acetana dharmathI vilakSaNa prANa, apAnanA sabhAvathI jIvano abhAva thato nathI. zramanA sadbhAvathI parispaMdayukta puruSa mAphaka. - X- - have iMdriya dvAra kahe che - * bhASya - 18 - vivecana akSa eTale iMdriyo, A lokamAM prasiddha che. dehane Azrita che. AtmAnA prayojanavALI che. vAMsalA Adi mAphaka.- 8 (zaMkA) AdAna ja iMdriyo che, to zAmATe bhedopanyAsa karavo? nivRtta tathA upakaraNanA dvAra vaDe be bheda batAvavA mATe. temAM to upakaraNanuM grahaNa karavuM, ahIM nivRtti levI. ityAdi - X- have baMdha Adi dvAro kahe che - grahaNa, vedaka, nirjaraka. te karmathI anya che. grahaNa - karmabaMdha, vedana - karmano udaya, nirjarA - karmano kSaya. AhAranuM dRSTAMta ahIM lIdhuM che. baMdhadvArA kahyA. have citta AdinuM svarUpa kahe che - * bhASya - 19, 20 - vivecana citta trikALa viSaya che. odhathI atIta - anAgata - vartamAnagrAhI che. cetanA te pratyakSa vartamAna artha grAhiNI che. saMjJA - anusmaraNa che. vijJAna - te aneka prakAre che. aneka dharmavALI vastumAM tevo tevo adhyavasAya kALa - asaMkhyaya ke saMkhyaya che. dhAraNA - nAza na thAya tevI smRti vAsanA. - *- arthano uha te buddhi - saMjJI prANIne parathI nirapekSa arthanuM jANavuM. ihA - ceSTA. jemake A ThuMThuM che ke puruSa Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/- / 32 107 che? te sad arthanI vicAraNA rUpa che. arthano pariccheda te mAthAne khaNavA AdinA dharmanI upapattithI A puruSa ja che, evI nizcaya mati thAya te arthAvagamathI utpanna mati jANavI. - x x- citta Adi A guNo "jIva' nAmaka guNInA pratipAdaka che. Ane ja spaSTa kare che. * bhASya - 21, 22 : vivecana je kAraNe citta Adi anaMtarokta jIvanA guNo che, ajIvanA nahIM, kemake zarIrAdi guNothI vidharmapaNe che. svasaMvedhathI A guNo pratyakSa che. - - - 4 - pratidvAra be gAthA kahI, have astitva dvAra kahe che - x jIva vidhamAna hovAthI pRthvI Adi vikAra deha mAtra rUpavALo che. (vRttinuM zeSa kathana vAda rUpa che, mATe anuvAdakarela nathI.) * bhASya - 23 thI 25 - viheMcana A lokamAM koI ema ciMtave ke huM zarIramAM nathI, ema ciMtavanAro te ja jIva che. mRta zarIrAdimAM saMzaya karanAra anya prANAdi nathI, kemake saMzayanuM cetanyarUpatva nathI. e ja batAve che - jIvano A svabhAva - dharma che. ihA - sadartha paryAlocanarUpa che. te A jIva che ke nahIM? "A ThuMThuM che ke puruSa" evI ihA jene thAya che, te jIvano dharma che. have te bIjA prakAre kahe che - jIvanuM upayoga lakSaNa astitva siddha che. kaI rIte? zabdathI. "jIva' ema bolavAthI anumAna karAya che. ityAdi - 4- - AnuM ja vivaraNa karavA bhASyakAra kahe che - 0 bhASya - 26 thI 28 - vivecana nirvikalpa jIva che. niyamathI te siddha che. vAcaka zabda jIvathI vAcya padArtha jIvanI siddhi che - x x- para abhiprAyanI AzaMkA karIne tene dUra karatAM kahe che - uktavat zada paratvathI ja jIvanI siddhi thAya to amArI paNa zUnyanI siddhi thAya. jema zUnya nirarthaka che, tema jIvapada paNa nakAmuM che. teno uttara Ape che - je tame kaho cho te siddha thatuM nathI. zA mATe? vidhamAna padArtha vaDe jethI zUnya kahevAya che, te zUnya padArtha che. ityAdi tarkathI jIvapaNuM vAcya che. have bIjA prakAre astitva pakSane samarthana karatAM kahe che - mithyA thAya. kayA? badhAM paraloka saMbaMdhI dAnAdi. kevI rIte? jo karmano kartA ane bhoktA jIva ja na hoya to. A ja kathana zIkhAu ziSya mATe spaSTatara kahe che - * bhASya - 29 thI 31 - vivecana karUNA, upavAsa, hiMsAnI virati Adi rUpa tathA brahmacarya, yAralakSaNavALI dIkSA, pravajyA svIkAra rU5 iMdriya nirodha e badhuM ja niSphaLa che. kyAre? jo tame jIvane paralokamAM janAro na mAno. vaLI ziSTa Acarita mArga ja uttama puruSoe Adaravo. have te mArgane kahe che - lokamAM thayA ke lokamAM vidita te laukika, vaidiko, tripiTakAdi samaya vRttivALA, paMDito mAne che - jIva nitya che, anitya nathI. e rIte Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jIva zarIrathI jUdo che - e ja kahe che - lokamAM acchadha, abhedha AtmA kahevAya che. gItA, veda ane boddhonuM vacana paNa ahIM sAkSI rUpe mUkela che. * x x- keTalAMka traNa prakArano divya Adi saMsAra mAne che, keTalAMka nArakAdi sahita cAra bhede saMsAra mAne che. have bIjA prakAre tenuM astitva kahe che - 0 bhASya - 3ra thI 34 vivecana dArikAdi zarIrano vidhAta - kartA koI paNa che. zA mATe ? pratiniyata AkArAdinA sadabhAvathI. daSTAMta kahe che - jema ghaDAno kartA kuMbhAra che, tema zarIrano koI kartA che. 4- te AtmA mUrta karmanA saMbaMdhathI kaMIka aMze mUrta che. ahIM ziSyanI buddhi khIlavavA bIjI rIte tenI grahaNa vidhi kahe che - zItAdi sparzathI vAyune mAnIe chIe - - tema jJAnAdi vaDe jIvane kAyAmAM rahelo mAnavo joIe. ghaNAM anumAnothI AtmAnuM astitva siddha karyuM. keTalAMka AtmAne dekhatA nathI, tethI jIvane na mAnavo evI zaMkA kare to? tethI kahe che - iMdriyathI rahita guNavALo jIva, amUrtavAdi dharmaka, chadmasthane durlakSa che. tene siddha ke sarvajJA ja jUe che. RSabhAdi siddho ja jUe che. phAna siddha evA bhavastha keLavI jue che. - 0 - have AgamathI jIvanuM astitva kahe che - * bhASya - 35, 36 - vivecana Amavacana te zAstra che. Ama- rAgAdi sahita. A vacana vaDe apauruSeyano viccheda karyo. Ama vacananA zAstrathI jANyuM ke iMdriya gocarathI atikrAMti che. jema lokamAM jyotiSanA gaNitathI caMdragrahaNAdi mAnIe chIe, tema jIvane paNa mAnavo. - *- kemake Ama vacananuM prAmANya che. astitva dvAra kahyuM have anyatvAdi dvAra kahe che -(1) anyatva - dehathI AtmAnuM jUdApaNuM, (2) amUrtatva- svarUpa vaDe AtmA na dekhAya tevo che. (3) nityatva- te ja pariNAmavALo. A traNe guNo eka eka hetu vaDe eka kAle sAthe rahe che. have pachI kahevAtI niyuktinI traNa gAthaonA lakSaNo vaDe kahevAze - * niyukti - 226 - vivecana kAraNa vibhAga, kAraNa vinAza ane baMdhanA pratyayanA abhAvathI jIvane para AdinI mAphaka taMtu vagere kAraNa vibhAga nathI. jIvane tAMtaNAthI banela che, ema na samajavuM. e pramANe kAraNa vinAzanA abhAvamAM paNa joDavuM. tathA baMdha- jJAnAvaraNAdi pudgala yoga lakSaNa pratyayano abhAva thAya, e hetu nathI. kemake baMdhanuM hetupaNuM utpanna thatuM nathI. ityAdi - x x- avinAzanA hetuthI jIvanuM nityapaNuM che. nityapaNuM siddha thavAthI amUrNapaNuM che. - x- A gAthAno samAnArtha che. vizeSArtha bhASyathI jANavo. * bhASya - 37, 38 - vivecana have "dehathI anya" A dvAra kahe che. dehathI jIva jUdo che. ghara vageremAM rahelA puruSanI mAphaka A daSTAMta che. - x- A prayoga "jIva te zarIra' mAnanArA vAdInA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 | - | 32 10: mananA khaMDana mATe che. have bIjo prayoga kahe che - khalu zabda vizeSaNanA arthavALo hovAthI koI aMze AtmA deha tathA iMdriyotI jUdo che. iMdriyothI koI padArtha jANyo hoya te iMdriya nAza thavAthI paNa smaraNa thAya che. *X*X* X- iMdriyanA upalabdhipaNAnI zaMkA nivAravA kahe che - bhavya 39, 40 vivecana iMdriyo phakta dekhAvamAM ja labdhivALI nathI. zA mATe? iMdriyo nAza thAya tyAre viSayanuM saMsmaraNa rahe che. jema koI aMdara thayelAne pUrve dekhelA viSayo yAda Ave che. ityAdi - 4 - iMdriyo dekhanArI nathI. paNa dekhanAra AtmAne sahAyaka che, A rIte eka prakAre anyatva dvAra kahyuM. have amUrtadvArano avasara che. - jIva amUrta che. dravyendriya vaDe te grahaNa karAto nathI. vaLI te acchedha, abhedha, arUpatva che ane svabhAvathI AtmA anAdi amUrta pariNAma paNe che. 41, 42 vivecana - A bhASya avadhijJAnI AdithI paNa AtmA sAkSAt agRkSamANa che tene satyavaktA sarvajJa vItarAganA vacanathI jANavo. te lokamAM amUrtatvathI prasiddha che. Adi zabdathI veda siddhAMta lIdho. A rIte jIva amUrta jANavo. amUrta kahyo, have nityatvadvAra kahe - tra - jIva nitya che. ahIM bauddha matanuM khaMDana karavA kahe che - jIva avinAzI che. - 4 - 4 - 'parimitikAlIna jIva' nA matanA khaMDana mATe kahyuM - jIva zAzvata che. eTale sarvakALa rahenAro che. - -*-** have bIjA hetu batAve che - che - . A 43, 44 - vivecana - B saMsAra eTale saMsaraNa thavuM. te ja nAraka che, te ja tiryaMca che. jIva nitya che. huM karuM chuM, meM karyuM, huM karIza e trikALa viSaya saMbaMdhI je AlocanA che, tethI AtmA nitya che. pratyabhikSA bhAvathI badhAMne jANItuM che. te abhedagrAhI nitya che. A trilokadarzI tIrthaMkarano mana che. A ja paramArtha nathI. te ja batAve che - jema lokamAM kahe che ke - jene zasro chedI zaktA nathI, te jIva akSaya che ityAdi veda - zrutinA vacana pramANa che. tethI jIva nitya thayo. te apracyuta anutpanna sthira eka svabhAvavALo che. paraMtu jaina matAnusAra A vacana nyAya viruddha che. kemake te mAnatA saMsAra bhramaNanA vyavahArane viccheda thaI jaze. tethI AgaLa kaheze ke - jIva syAt nitya ityAdi rUpa che. arthAt dravye apekSAthI nitya, paryAya apekSAthI anitya che. - 4 - 4 - A pramANe anyatva Adi traNa gAthAnuM vyAkhyAna karIne adhikRta gAthAnI vyAkhyA kahe che - bhaSya 45, 46 vivecana kAraNano avibhAga eTale jema kapaDuM banAvavAmAM taMtu kAraNa che, tema jIvane utpanna karanAruM kAraNa nathI. tathA kAraNanA abhAve kAraNanA avinAzathI jIvanuM nityatva jANavuM. - x - x - AkAza paTanA anumAnathI, ahIM anumAna zabda dRSTAMta vacana che. (vizeSa tarka-vAdano anuvAda ame choDI dIdhela che.) have baMdhanA pratyayanA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda abhAvathI, enuM vyAkhyAna karavA kahe che - hetu prabhAva eTale hetuthI utpanna thanAra baMdha che. paNa te baMdha jJAnAvaraNAdi gugala yoga lakSaNavALo che. te baMdha utpatti pachI turaMta nAza thAya, to temAM na ghaTe ane tenA yogathI virahata, eTale baMdhanA hetuo je mithyAdarzana, avirati, aramAda, kaSAya, yoga e pAMca che, tenA vaDe je saMbaMdha che, tenAthI abhAva thAya, to ja te na ghaTe. ityAdi - x x x x- e ja pramANe niyatva amUrtatva deha anyatve yojanA pUrvavata jANavI. gAthAmAM baMdhanA pratyayano abhAva kahyo. have viruddha arthana prAdurbhAva ane arthavinAzane kahe che - * bhASya - 47 - vivecana - avinAzI jIva nitya che. zA mATe? vikAranA anusaMbhathI. jema ghaDo bhAMgatA ThIkarI dekhAya, tema AtmAnA TukaDA dekhAtA nathI. niyatva Adi yojanA pUrvavatu. cAlu saMbaMdhavALI ja niyukti gAthA kahe che - * niryukti - 227 - vivecana nirAmaya eTale rogarahitane rogotpattimAM A pramANe bolanArA jANIe chIe ke . "pahelAM huM nirogI hato, hAla huM rogI chuM." athavA pahelAM koI rogI hoya te nirogI thatAM bole - pahelAM huM rogI hato, have nirogI che. AvAM vAkya kSaNa vinAzI niranvaya lakSaNa AtmAmAM utpanna na thAya. - X- A pramANe AtmA avasthita che. aneka avasthA anubhave che. A nityatva hovAthI amUrta che. tethI dehathI anya che. A pramANe badhe yojanA karavI. e rIte bALaka ke vRddha pAchalA anubhava yAda kare che, tethI samajavuM ke - "anubhava koI bIjo kare ane yAda koI bIjo kare, tevuM na bane. jo tema mAno to jagatano vyavahAra ulaTo thaI jAya. - x-x-x- (ahIM je vAda che tene amArA kAryakSetramAM pahelAMthI ja svIkArela nathI, mATe teno anuvAda karela nathI. tethI sArAMza ja have kahIe chIe - ) nitya AbhA guNIpaNe vidhamAna ane atIndriyapaNe hovAthI AkAza mAphaka che. AtmA nitya che, tene jAti maraNa jJAnano anubhava thAya che. tethI ja pUrva bhavanI vAta yAda Ave che. A ja gAthAne bhASyakAra saMkSepathI kahe che - * bhASya - 48, 49 - vivecana roganI Amaya saMjJA che. jema bALapaNamAM kaMIka karela hoya te yuvAnImAM sAMbhare che, te rIte pUrva bhave karela karma bIjA bhavamAM upasthAna thAya che. A badhAMnI vyAkhyA pUrve vistArathI karela che. AtmA nitya che, e kriyA sarvatra joDavI. zrotra Adi vaDe samajato nathI ema jANavuM. tathA jAti maraNa jJAnathI pUrva janmamAM paNa hato. pAThAMtaramAM "jAti maraNa jJAnathI kSaNika nathI" kahyuM te paNa aduSTa che. kemake vidhi tathA niSedhathI sAdhya arthanuM abhidhAna che. - *- amaya - A AtmA che. paNa mATInA ghaTanI jema nahIM. A paNa niyatvanI prasAdhaka che. have niryuktinI trIjI gAthA kahe che - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 4T-1 32 * niryukti - 228 - vivecana sarvajJanA upadezathI jIva nitya che, sarvajJa vacana avitatha che. kemake teo rAgAdirahita che. jIva potAnA karmonA phaLa bhogave che. paNa ahIM A janma ke pUrva janmanI apekSAthI grahaNa karavuM. e rIte AtmA amUrta che. jema amUrtane iMdriyo grahaNa na kare, tema mUrta aNune paNa zrotra Adi grahaNa na kare. A traNe dvArano upasaMhAra karatA kahe che - jIvanuM nityatva, amUrtatva, anyatva e traNe dvAra siddha thayA. have kartA dvArane kahe che - * bhASya - 50, 51 - vivecana svakarma phaLanA bhogavanArA jIvo che, tethI teo kadche. te vaNika ane kheDuta mAphaka jANavuM. vinA mahenata karela na bhogavI zake. - x- e rIte "akartA matanuM khaMDana karyuM, have dehavyApIdvArano avasara che:- zarIra mAtrane vyApIne rahevAno svabhAva hovAthI te jIva kahevAya che. - * - deha AtmAnuM cihna che. zarIramAM ja sukhaduHkhano anubhava thAya che. jema agni tyAM uSNatA che. agninuM cihna uSNatA che. tema zarIra jeTalAM niyata bhAgamAM rahenAro AtmA che. mULa dvAranI pahelI gAthA kahI, have bIjI gAthA kahe che - * bhASya - para, 53 : vivecana have guNI dvAra kahe che guNo vaDe guNI che, guNa vinA guNI na hoya. AnA vaDe guNa ane guNInA bheda kahyA. te bhoga, yoga, upayoga Adi guNo che. - x x- have urdhva gati dvArane kahe che - agurulaghutvanA kAraNathI ane svabhAvathI karma vimukta thaI urdhvagativALo jIva che, tema jANavuM. to nIce kema jAya che? jema tuMbaDu mATInA lepathI bhAre thaI nIce jAya, tema jIva karma lepathI nIce jAya che. lepa dUra thatAM uMce jAya che. eraMDa phaLa ane agnijvAlAnuM ahIM daSTAMta che. - X- X- have nirmayadvAra kahe che * bhASya - 54, papa - vivecana jIva che te amaya che. eTale bIjI vastuno banelo nathI zA mATe? tenuM koI kAraNa nathI. jema AkAza. samaya ane vastu anitya che, te batAve che. jema ke - mATIno ghaDo. paNa AtmA tevo nathI. tethI te anitya nathI. - x x- have sAphalyadvAra kahe che - nitya anitya ja pariNAmamAM jIva che ema jANavuM. bIjA kALamAM phaLa ApanAruM lakSaNa te sAphalya che. kone? kuzala akuzala kamanuM. kALa bhedathI kartA ane bhoktAnA pariNAma bheda chatAM AtmAne te baMnenI utpatti thAya che. eTale karmonuM phaLa kALAMtare jIvane maLe che - x- sAphalya dvAra kahyuM have pariNAmadvAra kahe che - * bhASya - 56, 57 - vivecana jIvanuM pariNAma vistArathI laIe to loka pramANa che. je kevaLI samuddhAtanA cothA samaye kevalIne hoya che. tyAre avagAhanA sUkSma banI AkAzanA ekeka Atmapradeze phelAya che. te jIvanA pradeza asaMkhyAta che, te lokAkAza pradeza tulya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda aneka jIvonuM gaNanA parimANa kahe che - prastha vaDe athavA cAra phUDa vaDe koI vrIhI Adi anAja mApe, te asatu bhAvathI sthApatA anaMtA loka thAya, te pramANe eka eka jIvane jUdo mUktA anaMtAloka thAya. - x x- parimANa dvAra kahetAM jIvapada pUruM thayuM. have nikAya pada kahe che - * niyukti - 229 - vivecana nAma, sthApanA sugama che. zarIra kAya te ja zarIra che. tenA prAyogya aNunA samudAyarUpa che. gatikAya - je bIjA bhavanI gatimAM jAya che, te taijasa ane kArpaNa lakSaNa che. nikAsakAya te cha javanikAya. astikAya - dhamastikAyAdi. dravyanAya - traNa Adi ghaTano samudAya. mAtRkAkAya - traNa vagere mAtRkA akSara. paryAyakAya - jIva ane ajIva bhedathI che. jIva paryAyakAya - jJAnAdi samudAya, ajIva paryAcikAya - rUpa Adi samudAya. saMgrahakAya - saMgrahanA eka zabda vAdhya trikaTukAdi samAna. bhArakAya * kApotI. * x* tenuM daSTAMta - eka kApotI taLAvamAMthI pANI bhare che. be ghaDA laIne nIkaLyo, Thokara khAtAM eka ghaDo bhAMgyo. temAMno apakAya marI gayo. bIjAM ghaDAmAM jIve che, tenA abhAvamAM te paNa bhAMgyo. tethI lokamAM kahevAyuM ke pahelA marelAe bIjAne mAryo. bhAvakAsamAM dayikAdi samudAya che. ahIM nikAya te kAyanA arthamAM che. * niryukti - 230 - vivecana - have pharI sUtrano yoga che. temAM adhikAra nikAya kAya vaDe che. adhikAra - prayojana. zeSa nikAyanuM batAvavuM vyartha che? te zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - arthanI tulanAvALAnuM kahevuM. te vyutpatti hetupaNAthI ane pradezAMtaranA upayogIpaNAthI kahela che. nikAyapada kahyuM have sUbAlApaka niSpannano avasara che - 4- tethI sUtra kahe che - * sUtra - 32/2 te cha avanikAla adhyayana kevuM che? je kApa gotrIya zramaNa bhagavata mahAvIra dvArA pravedita, su khyAta, supajJapta che. je dharma prajJaminuM adhyayana mATe zreyaskara che te A che : pRthvIkAyika, prakAyika, teukAyika, vAyakAyika, vanaspatikAlika, basamAyika. zastra parita sivAya pRnI sacitta che, te kAneka jIvo ane pRthaka satyo vALI che. A pramANe rAsA pariNatane choDIne sApakAya, nikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya sajIva kahelI che. te aneka jIvo ane pRthaka satyo vALI che. vanaspatikAyanA prakAra A che - abIja, mUlabIjaparvabIja, aMdhabhIja, bIra, sama&ima, vaNa ane hatA. zastra parita sivAya A vanaspatizArika jIva bIja parata saratana kahevAla che. te aneka jIva che ane pRthapha satna vALA che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - 32 113 je A aneka prakAranA traNa prANI che, te A pramANe che - aMDaja, potaja, jarApuja, rasaja, saMvedana, samUrNimaja udabhajaja ane papAtika, je koI prAptimAM abhikramaNa, pratikramaNa, saMkucita, prasArita, zada karavo, bhramaNa karavuM, trasta thavuM, bhAgavuM Adi kriyAo thAya tathA je Agati ane gatinA vijJAtA hoya che kITa, pataMga, kutha, kIDI che, te badhAM be iMdriyo, badhAM teaMtiyo, badhAM sauridiyo badhAM paMcendriyo, badhAM tirasonika. badhAM nAraka, badhA manuSyo, badhAM devo ane badhAM prANI parama sukha svabhAvavALA che. A chaThTho avanikAla kasakAya kahevAya che. 0 vivecana - 32 - saMbhaLAya te mRta - prati viziSTa artha pratipAdana phaLa vALuM vAgyoga mAtra bhagavaMte kahela vacana potAnA karNamAM pravezela ane kSAyopazAmika bhAve pariNAmane pragaTa karanAra kAraNa te zruta kahevAya che. te zruta- avadhUta - avagRhIta e ekArthaka paryAyo che. sUtramAM mA zabda Atma parAmarza che. he AyuSyamAna ! AmaMtraNa che, te sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne kahe che. te bhagavate rAmosaraNamAM kahela, te meM sAMbhaLela. bhaga - samagra aizvaryAdi rUpa che. - x- te jene hoya te bhagavAna - vardhamAna svAmI. teoe kevalajJAna pAmIne A kahela che : A "cha jIvanikAya' nAme adhyayana che. A loka ke pravacanamAM, anya tIrthakaranA pravacanamAM cha javanikAyano artha badhe samAna che. "meM sAMbhaLela che" AnA vaDe- AtmA parAmarzathI ekAMta kSaNabhaMga dUra karavA kahe che. te kSaNa bhaMgamAM A pramANe arthanI utpatti thAya - 4. he AyuSyamAna ! uttama guNathI banela AmaMtraNa vacana vaDe guNavALA ziSyane AgamanuM rahasya ApavuM, paNa guNarahitane na ApavuM te tenI anukaMpAnI pravRtti che. A siddhAMtanuM rahasya tuccha buddhivALAno nAza kare che. vaLI Ayu te pradhAna gaNa che. Ayu lAMbu hoya to pote pahelAM bhaNI pachI ziSyone bhaNAvI paraMparA cAlu rAkhe. "te bhagavaMte kahyuM" e vayanathI ema sUcavela che ke - meM mati kalpanAthI kahyuM tema nahIM, paNa zAstra pAradbhya dazavila che. asarvaze ane AtmajJAna vimukha puSe AtmAno ulaTo, samyaka rIte avicArIta, paraloka saMbaMdhI upadeza na Apavo. kemake tethI viparyayano saMbhava che. - x have sUtranA eka dezane bIjI rIte kahe che. AusaMteNa0 e bhagavaMtanuM vizeSaNa che. AyuSyavALA bhagavaMta arthAt "cIraMjIva' e maMgaLa vacana che. athavA jIvita bhagavaMte sAkSAta kahyuM che. A vacana vaDe gaNadharo dvArA paraMparAgama thayuM. jIvana vimukta anAdi zuddha bolanArano apoha kahyo. kemake dehAdi abhAve tathAvidha bolavAnA prayatnano abhAva thAya. - X- athavA evasaMto' artha letA gurunA caraNamAM vasatA, AnA vaDe ziSyae sadA guru caraNa sevI, thayuM te kahyuM che. tethI jJAnAdinI vRddhi thAya che. athavA AmusaMteNa pATha letA - DiB/a] Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda bhagavaMtanA caraNa yugalane mastaka vaDe sparzatA meM sAMbhaLyuM. AnA vaDe vinaya pratipatti kahI. kemake vinaya e mokSanuM mULa che. - x A cha jIvanikAya koNe pravedita ke prarUpita karyuM che? zrama eTale mahAtapasvI, bhagavatI - samagra aizvaryAdiyukta, mahAvIra - kaSAya Adi zatruno jaya karavAthI mahA vikrAMta. mahAna evA vIra te "mahAvIra' te kAzyapa gotrIya vIre kahyuM che. bIje kyAMyathI sAMbhaLIne jAmela nathI, paNa svayaM ja kevaLajJAnanA prakarSa vaDe jANela che. tathA deva-manuSya-asuronI parSadAmAM sArI rIte kahela che. jema che tema ja kahela che. sUkSma parihAranA Asevana vaDe prakarSathI samyagu Asevita che. - 4 - AvA "cha jIvanikAya' adhyayanane bhaNatAM mAruM kalyANa che. mama - AtmAnuM. bhaNavuM - sAMbhaLavuM - bhAvavuM ekArthaka che. - x - adhyayanapaNAthI AtmAne aMdara lAvavo, te cittanI vizuddhi prAptithI thAya. gharmaprajJami - dharmanuM jaNAvavuM te. dharmane jaNAvavAnA kAraNathI cittanI vizuddhi thAya. vizuddhi thavAthI bhaNavuM te AtmAne zreyaskara che. - x-x abhimAna choDIne saMvigna ziSyae badhAM kAryomAM gurune pUchavuM ane gurUe guNavAna ziSyane upadeza Apavo. te A pramANe - pRthvI vagere udAharaNa batAvavA mATe che. pRthvI - kAThinya lakSaNa vALI, prasiddha che. te ja kAyA - zarIra jenuM che, te pRthvIkAya. te ja pRvIkAyika jIva che. Apa - dravya rUpa che, te jenuM zarIra che te akAyika. e pramANe teja- uSNa lakSaNa che, vAyu- calanadharmavALo prasiddha che. vanaspati - latA Adi rU5. e pramANe trAsa pAmavAnA svabhAvavALA te basa. kAya- zarIra, jene che te trasakAyika ahIM badhAM jIvonA AdhArapaNe hovAthI pahelAM pRthvIkAyika pahelo kahyo. pRthvI upara pANI rahe che, mATe aprakAyika bIjo kahyo. pANInA pratipakSa agni hovAtI teukAyika trIjo kahyo che. agnino upakArI hovAthI pachI vAyukAyika kahyo. vAyu vRkSonI zAkhAnA kaMpanathI vanaspatikAya pAMe kahyo. vanaspatine trasa jIvonuM upagrahakatva che, tethI trasakAya kahyo. have vipatipattinA nirAsa mATe pharI kahe che - pRthvI je ukta lakSaNa che, te sajIva - cetanavaMta che. ahIM mAtra zabda tokavAcI che. jemake - sarasavanA trIjA bhAga mAtra che. arthAta tenuM thoDuM ja jJAna che. kemake tene prabaLa mohanA udayathI badhAMthI thoDuM caitanya ekendriya jIvone che. tenAthI kaMIka adhika beiMdriyAdine che. ema sarvajJae kahela che. temAM aneka jIvo che, eka jIva nathI. vaidika mate pRthvI eka jIva che. paNa svamate pRthvImAM aneka jIvo che. ityAdi - x-x- zastra vaDe pariNata pRthvI sivAyanI anya pRthvI sacitta - jIvavALI jANavI. pRthvInuM zastra zuM che? te dravya ane bhAva be bhede zastra kahela che - * niryukti - 231 - vivecana dravya e dvAra parAmarza che. temAM dravyazAstra te khaga Adi che, agni, viSa, sneha, kharAza prasiddha che. ahIM kSAra te karIrAdithI utpanna che. lavaNa - prasiddha che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 | - | 32 115 Adi zabdathI karISa - chANa Adi levA. dravya zastra kahyuM, have bhAvazastra kahe che - bhAvathI duSprayukta vacana - kAyA ane avirati te bhAva zastra che. temAM duSprayukta zabdathI droha, abhimAna, irSyA Adi lakSaNa mano duSprayoga levo. vAduprayoga te hiMsa - puruSAdi vacana, kAya duSprayoga te doDavuM, kudavuM. avirati te prANAtipAtAdi pApa sthAnaka pravRtti. A badhAM karmabaMdha nimittapaNe hovAthI bhAvazastra che. ahIM bhAvazastra nahIM paNa dravyazastrathI adhikAra che, te A che - * niyukti - 232 vivecana kaMIka svakAya zastra che. jemake kALI mATInuM zastra lIlI mATI che. e pramANe gaMdha, rasa, sparza bhedamAM paNa zastra yojanA karavI. tathA kaMIka parakAya zastra che. jemake - pRthvI te pANI, agni, Adi ke agni, pANI Adi pRthvInA zasra che. keTalAMka ubhaya zastra hoya che. jemake - kALI mATI jaLanA sparza, gaMdhAdithI dhoLI mATInuM zastra thAya che. kALI mATInuM meluM pANI te kALI mATI tathA dhoLI mATInuM zastra thAya che. A dravya zastra kahyuM : "tu' zabdathI aneka prakAranA dravya zastra jANavA. bhAvadvAramAM asaMyama te cAstrinuM zastra che. e pramANe pariNata pRthvImAM uccArAdi karavAthI jIvahiMsA thatI nathI. tethI ahiMsApaNAno sAdhu dharma thAya che. A Agama pramANa che. anumAna paNa ahIM vidhamAna che. jemake jIvasahita paravALA Adi pRthvInA banelA che. A pramANe - x- * pRthvIkAyanuM jIvatva siddha thayuM. - x - Agama ja Aptavacana che. hetunA abhAve vItarAga asatya vacana na bole. e pramANe ap. teu. vAyu ane vanaspatine sacitta jANavA. pANI sajIva che. jamInamAM khodavAnA svabhAvathI deDakAM mAphaka kudIne uMce Ave che. sajIva agni AhAra vaDe bALaka mAphaka vRddhi pAme che. ityAdi - - X - have vanaspatijIva vizeSa kahe che - - * - te A pramANe - agra bIja jemAM che, tevA koraMTAdi jANavA. mUla te ja bIja jemAM che tevA utpala kaMdAdi, parva te bIja jemAM che te - zeraDI vagere. skaMdha, bIja jemAM che te - zallakA Adi, bIja vAvatA uge te bIja rUha saMmUrttima - prasiddha bIja abhAvathI pRthvI-varSAdithI udbhavela tRNAdi. tRNalatAnuM grahaNa potAnI jAtinA aneka bhedabatAve che. vanaspatikAyikanuM grahaNa sUkSma ane bAdarAdi bhedanA saMgraha mATe che. AnA vaDe pRthvI-pANI-teu AdinA paNa potAnI jAtinA aneka bheda samajI levA. bIjavALA sacitta kahyA. (zaMkA) bIjajIva, mUla Adi jIva che ke bIjA temAM AvIne utpanna thAya che? te kahe che - * niyukti - 233 - vivecana bIja te yoni thayela che. bIja be prakAre - (1) yonibhUta, (2) ayonibhUta athavA avistayoni ane vidhvastayoni. anukrame te ugavA mATe samartha ke asamartha che. temAM yonibhUta te sacitta ane acitta che. ayonibhUta te niyamA acetana che, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 dazakAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda kemake abIja8 thI temAM utpatti asaMbhava che. yoni avasthA bIja - yoninA pariNAmane tajatAM nathI. kema ke temAM jIva AvIne uge che. te ja pUrvano bIja jIva che. bIja nAma gotra karmavedIne mUla AdinAmagotra bAMdhIne ke bIjepRthvIkAyika AdijIva e ja pramANe che. mULamAM je jIva che, te ja mULa paNe pariName che. te paNa pahelAM pAMdaDA paNe pariName che. tethI eka jIva mULaprathamapatra kartA che. (zaMkA) sarva kizalaya ugatA anaMtakAya che, te viruddha kema na thAya? ahIM bIja jIva pote ke anya jIvabIjanA mULapaNe utpanna thaIne uchUna avasthA kare che, pachI kisalaya avasthA kare che, te samaye niyamathI anaMtajIvo utpanna kare che. pharIthI sthiti kSaya thavAthI badhAM jIvo pariNata thayA pachI A ekalo mULa jIva anaMta jIvonA zarIrane potAnA zarIrapaNe karIne eTalo moTo thAya che ke je prathama patra gaNAya. bIjA kahe che ke A bIjanI samUcchanAvasthA niyama-pradarzana mATe che, avaya tevuM ja che tema nahIM. ityAdi - X* x- A ja vAtane bhASyakAra kahe che - * bhASya - 58, 59 - vivecana jIvonI be yoni jANavI - vidhvasta ane aviLata. temAM avidhvasta yonimAM te ja athavA anya jIva uge che. mULamAM je bIjano ke anya jIva varte che te pahelAM patra sudhI eka ja jIva che. kaMdathI bIja sudhI bIjAM jIvo banAve che. te vanaspati jIvo ja che. bAkI pUrvavat - *-- * bhASya - 60 - vivecana sUtramAM sparza karanAra je kahela lakSaNa pRthvIkAyAdimAM che, te yathAkrame anuyogAdhara AcArya bole ja. kevaLa sUtrasparza lakSaNa na kahe paraMtu adhyayana arthone pUrvokta pAMca jIvAjIvAbhigamAdine prakaraNa pada, vyaMjana ane vizuddha arthone bole. te sUtra ja jIvonuM abhigama dareka kAryamAM che, tenA vaDe pAMca saMkhyAnuM grahaNa karyuM. anyathA ahIM cha arvAdhikAra che. jemAM arthone karAya te prakaraNa. vibhakti aMte hoya te padaka Adi vyaMjana che. e vyajaMna vaDe vizuddha bole. have basano adhikAra kahe che - aneka beiMdriyAdi bheda vaDe ekeka jAtimAM ghaNAM trasa jIvo che. trAsa pAme te basa. ucchavAsAdi prANa, te jemAM vidhamAna che, te prANI. A nizce cho jIvanikAya che. te trasakAya kahevAya che. temAM iMDAthI janme te aMDaja - pakSI, garoLI vagere. potathI janme te potaja. jemake- hAthI, vagulI, ityAdi. jarAyuthI vIMTAIne janme te jarAyujagAya, bheMsa, manuSyAdi. rasathI janme te rasa ja - chAsa, osAmaNa, dahIM AdimAM kRmi AkAra vALA ati sUkSma jIvo thAya che. parasevAthI janme te sarvedaja - mAMkaDa, jU Adi. samUInAthI janmela te saMmUchanAjA - zalabha, kIDI Adi ubhedathI janme te udbhijjA-pataMga, khaMjarITa Adi. uparAtathI janme te upapAtA athavA opapAtika - devo ane nAsko. temanuM ja lakSaNa kahe che. je koIne sAmAnyathI ja jIvonuM abhikrAMta thAya che arthAta bolanAranI sAme AvavuM. pratikramaNa-prajJApakathI pAchuM pharavuM. saMkucana Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . 32 117 - gAtra saMkoca karaNa prasAraNa - gAtrone pahoLA karavA. ravaNa - zada karaNa, bhramaNa - Ama tema pharavuM. trasana - trAsa pAmavo, palAyana - kyAMka nAsI javuM. Agata - kyAMkathI koI vakhate AvavuM. e badhAMne jANanAra, - abhikrAMta ane pratikrAMta baMneno Agati ane gatithI bheda nathI. chatAM vijJAna vizeSa batAvavA jUdA kahyA - ame jema AvIe chIe ane pAchA jaIe chIe te ja trasa jIva che. beiMdriyone paNa - x- hetu saMjJAthI A samajaNa che. teo buddhipUrvaka chAyAthI tApamAM ke tApathI chAyAmAM jAya che. jyAre velaDInuM vRkSe caDavuM te mAtra odha saMjJA che. have basanA bhedo kahe che - kIDAnA grahaNathI beiMdriyo levA. -- 4 - "pataMga' zabdathI badhAM caurijiyo levA. kIDA AdithI teiMdriyo levA.-x-x- badhAM paMcendriyo sAmAnyathI tathA vizeSathI che. temAM tiryaMcayoniko - gAya Adi che. badhAM nArako - ratnaprabhA nArakAdi bhedathI che. manuSyo - karmabhUmijAdi che. devo - bhavanavAsI Adi che. ahIM sarva zabda badhAM bhedonuM vyasatva jaNAve che. A ja badhAM jIvo trasakAya che, paNa ekendriya mAphaka basa ane sthAvara nathI. A badhAM beiMdriyAdi ane pRthvI Adi sukhanA abhilASI che. mATe temane duHkha na ApavuM. A cha e jIvanikAyano svayaM daMDa - hiMsA na kare. A chaThTho- te trasakAya, badhAM tIrthakarAdi e prakarSathI kahela che. vidhamAna kartaka A zarIra che, kemake ghaDA mAphaka pahelAthI pratiniyata AkAravALuM che. - x x ahIM pUrvAcAryo A pramANe kahe che - A nizce cho jIvanikAya trasakAya kahevAya che. A te jIvAbhigama kahyo. have ajIvAbhigama kahe che - ajIva be bhede che - pudagala ane nopagala. pagalo cha bhede che- sUkSmasUkSma, sUkSma, sUkSmabAdara, bAdarasUkSma, bAdara, bAdara bAdara, sUkSmasUkSma te paramANu pudgala levA. sUkSma - be pradezathI sUkSma pariNAma pAmelA sudhInA anaMta pradezI DhaMdhane jANavA. sUkSma bAdara - gaMdha, pudgala levA. bAdara sUkSmamAM vAyukAyanA zarIra levA. bAdara bAdaramAM agni, vanaspati, pRthvI, trasa zarIra levA. athavA pudgalo cAra bhede che - skaMdha, skaMdhadeza, dha pradeza, paramANu, A pudgalAstikAya samajavAno kahyo. nopagalAstikAya traNa bhede che, te A dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya. te anukrame gati, sthiti, avagAha lakSaNavALA che. AnA saMgraha mATe cAra gAthA kahevAI che. * sUtra - 33 A cha javanikAryono svarya daMDa samAraMbha na kare, bIjA pAse daMDa samAraMbha na karAve, daMDa samArabha karanAra bIjAne anumode nahI. he bhagavanA jAvajIvana mATe traNa karaNa ane traNa cogaNI, mana-vacana-kAyAthI, huM (hiMsA) kara nahIM, karAvuM nahIM. karanAra anyane sArA jANuM nahIM. he bhagavanA huM (te hiMsA ne) pratikramuM chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, AtmAne sirAvuM chuM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 dazavaikAlika mUlasUba-saTIka anuvAda * vivecana - 33 - jIvAbhigama kahyo. have cAritra dharma kahe che - badhAM prANI sukhane vAMche che. A hetuthI A cha jIvanikAyone jAte - pote na daMDe arthAta saMghaTTana, paritApanA Adi rUpamAM na pravarte. bIjA cAkara Adi pAse tevo daMDa na apAve. tevA daMDa ApanAra bIjA prANInI anumodanA na kare. A (pramANe duHkha na Apava) te bhagavad vacana che. ema hovAthI jIvana paryanta teno tyAga kare. e pramANe kahelA vacanane samyakapaNe svIkArIne, jAvajIvana mATe tyAga kare. kaI rIte karavuM Adi rUpa traNa prakAre ane traNa bhede karaNathI, te A rIte - manathI, vacanathI, kAyAthI AnuM svarUpa prasiddha ja che. A karaNanuM karma uktalakSaNa daMDa" che. te vastutaH nirAkAryatAthI sUtramAM ja kahela che - huM svayaM karuM nahIM, bIjA pAse karAvuM nahIM, bIjA karanArane anumoduM nahIM. tenuM - ukta daMDa arthAta hiMsAno saMbaMdha che. trikALa viSayaka daMDa tenA saMbaMdhI atIta avayavane huM pratikramu chuM. vartamAna ke bhAvi saMbaMdhI nahIM. kemake atItanuM ja pratikramaNa thAya. vartamAnanuM saMvaraNa ane bhAvinuM pratyAkhyAna karuM chuM. bhadaMta - e gurune AmaMtraNa che. bhadata eTale bhavano ke bhayano aMta karanAra thAya che. ane A gurunI sAkSIthI ja sAdhune vratano svIkAra che te jaNAve che. pratikramati - huM jIvone daMDa devAthI nivat che. ema kahyuM. tethI "pApanI anumatithI viramaNa" evo artha thAya. niMdA - Atma sAkSIthI, gaha - jugupsA, atIta - bhUtakALamAM daMDa karanArane allAdhya jANIne vividha ke vizeSa arthavALA vi zabda, uzabda - atizya arthamAM che, sRjAmi eTale choDuM chuM. tethI huM vividha ke vizeSa prakAre atizaya- sarvathA pApono tyAga karuM chuM. (zaMkA) A rIte pUrvanA pAponA daMDanuM pratikramaNa mAtra A sUtramAM batAvyuM. vartamAna pAponuM saMvaraNa ane bhAvinuM pratyAkhyAna kema na batAvyuM? (samAdhAna) nA, tema nathI. na karomi. ityAdi vaDe tadubhaya siddha che. * sutra - 34 - bhagavana | pahelAM mahAlatamAM prANAtipAtathI viramaNa. bhagavana ! huM sarva prakAranA prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM. te sukha ke bAdara, basa ke sthAvara (je koI prANI che tenA) prANano atipAta - hiMsA svayaM na karuM, bIjA pAse prANano atipAta na karAvuM, prANano atipAta karanArane anAmadu nahI. jAtajAvAne mATe trividha - zivile (Athati) mana * vayana * kAyAthI huM (prANAtipAta) karuM nahIM karAvuM nahIM karanArane anumoTuM nahIM. bhagavan! huM te (prANAtipAta) ne pratipuM chuM, niMdu chuM, gaNuM chuM ane (pApakarma katA) AtmAno tyAga karuM chuM. bhagavAna ! huM pahelAM mahAnata (pAlana) mATe upasthita thayo chuM. sarvathA prANAtipAtathI viramuM chuM. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 4/-/ 34 * vivecana - 34 - A AtmAnA svIkArane yogya daMDanikSepa che. te sAmAnya ane vizeSarUpa che. sAmAnya te ukta lakSaNa ane vizeSa te pAMca mahAvrata rUpe aMgIkAra karavo joIe. tethI mahAvato kahe che - sUtrakramanA prAmANyathI pahelAM prANAtipAta viramaNa lIdhuM. mahAvata - zrAvakano aNuvratanI apekSAthI mahAna, evuM te vrata. A vratanA 147 bhaMgo che. te AgaLa kahIzuM. prANa * be iMdriyAdi, prANAtipAta - jIvane mahA dukha upajAvavuM te. paNa jIva atipAta nathI ja. te prANAtipAtathI viramaNa. viramaNa - samyak jJAna zraddhApUrvaka sarvathA nivartavuM te. bhagavaMtokta hovAthI A upAdeya che, ema nizcaya karIne - huM sarva prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM. sarva - saMpUrNa, sthULa nahIM. pratyAkhyAmi - temAM prati - niSedha, A - Abhimukhya, khyA - kahevuM. "huM pApa na karavA rUpa pratyAkhyAna karuM chuM. athavA saMvRtAtmA hAla anAgatano niSedha ane AdarathI abhidhAna karuM chuM. AnA vaDe vratArtha - parijJAnAdi guNayukta upasthAnane yogya che, te kahe che - X- 4- zastra parijJA ke dazavaikAlikanuM cha javanikAsa bhaNIne, arthathI kahevAyA pachI, ziSya samajayo che, tenI samyak parIkSA karIne, ziSya cha jIvanikAyane (duHkha devAnuM) mana - vayana - kAyA vaDe, kRta - kArita - anumodathI parihare, pachI upasthApanA kare. te sivAya nahIM. ahIM paTa AdinA dRSTAMto che. jema meluM kapaDuM na raMgAya paNa dhoyeluM raMgAya, jamIna zuddhi karyA pachI mahelano pAyo nAMkhe ityAdi - X- e pramANe bhaNela ane kahela arthane samajanArA ziSyamAM vratanuM AropaNa karAya che, te sivAya nahIM. parIkSA karyA vinA batAropaNathI gurUne doSa lAge. parIkyA pachI ziSya barAbara na pALe to ziSyano doSa che. huM prANAtipAtane paccakakhuM chuM. tene ja vizeSathI kahe che- sUkSma- "alpa' artha levo, sUkSma nAma karmodayathI sUkSma na levuM. tenI kAyAnuM vyApAdana asaMbhava che. bAdara - zULa, te pratyekanA be bheda - basa ane sthAvara. sUkSmagasa - kuMthu Adi, sthAvara - vanaspati Adi. bAdagrasa - gAya Adi, sthAvara - pRthvI Adi. e badhAM jIvono huM svayaM atipAta karuM nahIM, bIjA vaDe atipAta karAvuM nahIM, anya atipAta karanArane anumoduM nahIM kyAM sudhI? jIvana paryanta. ahIM sUkSma ke bAdara Adine AzrIne prANAtipAta cAra prakAre jANavo. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI cha jIva-nikAyono, kSetrathI tIchadilokamAM, kALathI atItAdimAM ke rAtrimAM, bhAvathI rAga ke dveSa vaDe - mAMsAdi mATe te rAgathI, zatrune mAre te dveSathI. ahIM A rIte caturbhagI jANavI - koI dravyathI prANAtipAta kare paNa bhAvathI na kare. ityAdi rUpa pUrvavatuM. vrata svIkAryA pachI nigamana kahe che ke- bhagavan! huM pahelAM mahAvatane ApanI sAme bhAvathI vrata pALavA taiyAra thayo che. AjathI AraMbhIne mAre sarvathA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda prANAtipAtathI viramaNa che. ahIM Adi, madhya, aMte 'bhadA' zabda mUkavAthI, gurUne pUchyA vinA kaMI na karavuM. karyuM hoya to temane kahI devuM, to ziSya vratano ArAdhaka thAya. * sUtra 35 - have pachI - bhagavAna ! bIjA mahAtamAM mRSAvAdathI viramaNa, bhagavAna ! huM mRSAvAdanuM pratyAkhyAna karuM chuM. te krodhathI, lobhathI, bhayathI hAsyathI che. huM svaye mRSA boluM nahIM, bIjA pAse mRSA bolAvuM nahIM, mRSA bolanAranuM anumodana na karuM. jAvajIvane mATe, vividha trividhe - mana, vacana, kAyAthI karuM nahIM, karAvuM nahIM karanArane anumoTuM nahIM bhagavad ! huM te mRSAvAdane pratikramuM chuM. niMdu chuM, gaNuM chuM, (mRSAvAda yukta) AtmAne vosirAvuM chuM. bhagavanuM ! bIjA mahAvratamAM upasthita thayelo huM sarvathA mRSAvAdathI vimela chuM. * vivecana - 35 - have bIjuM mahAvata kahe che. bIjAmahAvatamAM mRSAvAdathI viramavAnuM che. bhagavanA huM sarvathAmRSAvAdano tyAga karuM chuM. te A pramANe krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI. (tathA) bhayathI, premathI, dveSathI, kalahathI, abhyAkhyAnathI, hAsyathI.. huM svayaM asatya boluM nahIM,bIjA pAse asatya bolAvuM nahIM, asatya bolanAra bIjAne anumoTuM nahIM. jIvana paryanta Adi pUrvavatu. vizeSa A pramANe - mRSAvAda cAra bhede che - (1) sadbhAva pratiSedha - AtmA nathI, punya nathI, ityAdi. (2) asabhAva ubhAvana - AtmAne sarvagata mAne, cokhA jevaDo mAne. (3) arthAntara - gAyane ghoDo kahe. (4) gaha - kANAne kANo kahevo vagere. vaLI A mRSAvAda krodhAdi bhAvane AzrIne cAra bhede che - (1) dravyathI - sarve dravyamAM anyathA prarUpaNA karavI. (2) kSetrathI - loka ke alokamAM, (3) kALathI - satri AdimAM, (4) bhAvathI - krodha Adi vaDe jUThuM bole. dravyAdi caturbhagI vaLI A pramANe - koI dravyathI jUThuM bole, bhAvathI nahIM. koI bhAvathI jUThuM bole dravyathI nahIM. koI baMne rIte jUThuM bole. koI baMnethI jUThuM na bole. jemake hiMsakano koI mRga ke pazu vize dayAthI jUThuM kahe, te pahelo bhaMga. bIjo utAvaLathI ane vinA vicAryuM meM joyA che kahe te bIjo bhaMga. trIjo samajIne ja jUThuM bole. cotho bhaMga zUnya che. * sUtra - 36 - have pachI - bhadata ! trIju mahAvata - antatAdAnathI virati. bhadatA huM sarve dattAdAnanuM paccakakhANa karuM chuM. te gAmamAM, nagaramAM, cAraNayamAM (ka) thoDuM - vadhu, sUkSma - sthaLa, sacitta ke acitta hoya. te Adara huM svarya grahaNa na kare, bIjA pAse adatta grahaNa karAvuM nahIM, Adara grahaNa karatAM bIjAne anumoDuM nahIM. jAvajIvane mATe vividha trividhe - manathI, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 4/- 36 vacanathI, kAyAthI karuM nahIM, karAvuM nahIM, karanArane anumoduM nahIM. bhagavan! te Adatta - sAdAnane pratipuM chuM. nikuM chuM, gaNuM chuM. (adattAdAna yukta mArA) AtmAne tajuM chuM. bhadaMta ! bIjA mahAnatamAM upasthita thayo chuM (jemAM) sarva adattAdAnathI viramavAnuM che. * vivecana - 36 - bIjuM mahAvata kahyuM, have trIjuM kahe che - trIjA mahAvatamAM adattAdAnathI viramavuM che. zeSa pUrvavatuM. gAmamAM, nagaramAM ke araNyamAM, AnA vaDe kSetra kahyuM. buddhi Adi guNone grahaNa kare te gAma. jemAM "kara' na hoya te nagara. A5 ke bahu ityAdi zabdothI dravyane kahyA. alpa - mUlyathI, kASThAdi. bahu - vajadi. aNu - pramANathI. ityAdi - - svayaM adatta grahaNa karuM nahIMityAdi pUrvavatu. vizeSa A pramANe adattAdAna cAra bhede, (1) dravyathI - alpa Adi, (2) kSetrathI - gAmAdimAM, (3) kALathI - rAtri AdimAM, (4) bhAvathI - rAga, dveSa vaDe. dravyAdi caturbhagI bIjI A rIte - koI dravyathI adatta le, bhAvathI na le. ityAdi cAra. temAM arakta tathA ahevI sAdhune koI sthAne kAraNe mAlikane pUchyA vinA tRNane grahaNa kare to dravyathI adattAdAna che, paNa bhAvathI nathI. coravA gayela ne prApta na thAya to bhAvathI adatta che, dravyathI nahIM. ityAdi. * sUtra - 37 have pachI - bhadatA cothA mahAlatamAM maithunathI viramaNa hoya. bhagavanA huM badhAM maithunano tyAga karuM chuM. te deva, manuSya ane tici saMbaMdhI che. te maithuna huM svayaM sevuM nahIM, bIjA pAse sevaDAvuM nahIM. maithuna sevanAra anyane anumodu nIM. jAvajIvane mATe trividha trividhe athati manavacana-kAyAthI, na karuM - na karAvuM - karanArane na anumodu. bhadata ! te mathunane huM pratikakuM chuM, niMdu chuM. gaNuM . (maithuna yukta) AtmAne tajuM chuM. bhadata ! huM cothA mahAvatamAM upasthita thayo chuM. temAM sarvathA maithunathI viramaNa hoya che. * vivecana 37 - trIjuM mahAbata kahyuM have cothuM kahe che - cothA mahAvratamAM maithunathI aTakavuM bhadetA sarve maithunano tyAga karuM chuM ityAdi. te A rIti - deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI, AnA vaDe dravya parigraha kahyo. deva - apsarA ke deva saMbaMdhI. A saMbaMdha rUpa ke rUpa sahagata dravyamAM thAya che. temAM rUpa - nirjIva pratimA rUpa, rUpasahagata - sajIva. athavA bhUSaNa rahita te rUpa. bhUSaNa sahita te rUpasahagata. e pramANe manuSya ane tiryaMcamAM paNa jANavuM. svayaM maithuna sevuM nahIM ityAdi pUrvavata. vizeSa A pramANe - maithuna cAra bhede che. (1) dravyathI - deva Adi saMbaMdhI, kSetrathI - traNa lokamAM, kALathI - rAtri AdimAM (4) bhAvathI - rAga ane dveSathI. Anu vrata bhAMgute dveSathI, Asakti Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te rAgathI. dravyAdi caturbhagI A pramANe - (1) dravyathI maithuna paNa bhAvathI nahIM, (2) bhAvathI maithuna paNa dravyathI nahIM, ityAdi. rAga-dveSa rahita strIne baLAtkAre bhogavavI te pahelo bhaMga. maithuna saMjJA pariNatane te prApta na thAya to bIjo bhaMga, prApta thAya to trIjo bhaMga. cotho bhaMga - zUnya. * sUtra - 38 have pachI - pAMcamAM mahAlatamAM "parigrahathI viramaNa" hoya che. bhadata ! huM sarve parigrahano tyAga karuM chuM. te parigraha A rIte * alpa ke bahu aNu ke sthaLa, sacitta ke rAcitta. huM svayaM parigrahanuM parigrahaNa na karuM, bIjA pAse parigraha grahaNa karAvuM nahIM, parigraha grahaNa karanAra bIjAnuM anumodana na kare. jAvajIvane mATe trividha - trividhe (gAtha4i) mana-vacana-kAyAthI, karuM nahIM * karAvuM nahIM - karanArane anumoDuM nahIM. bhAdata ! huM te (parigraha grahaNa)ne pratimuM chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, (parigrahAsakta) te AtmAne huM vosirAvuM che. bhadata ! huM pAMcamAM mahAlatamAM upasthita chuM (jemAM) sarvathA parigrahathI viramaNa hoya. 0 vivecana - 38 - cothuM mahAvrata kahyuM, have pAMcamuM kahe che - bhadaMta! pAMcamAM mahAvratamAM parigrahathI viramaNa, bhadaMtA huM sarve parigrahano tyAga karuM chuM ityAdi. alpa Adi pUrvavata. svayaM parigraha grahaNa na karuM ityAdi pUrvavat vizeSa A pramANe-parigraha cAra bhede che - (1) dravyathI - badhAM dravyomAM, (2) kSetrathI - lokamAM, (3) kALathI - satri AdimAM, (4) bhAvathI - rAga dveSa vaDe. bIjAnI irSyAthI pote parigraha rAkhe, te dveSathI. dravyAdi caturbhagI vaLI A pramANe - (1) koI dravyathI parigraha kare, bhAvathI nahIM, (2) koI bhAvathI parigraha kare, dravyathI nahIM ityAdi cAra. temAM rAga-dveSa vinA sAdhu dhamapakaraNane rAkhe te dravyathI parigraha kahevAya, bhAvathI nahIM, mUcha hoya paNa prApta na kare to bIjo bhaMga, jo prApta kare to trIjo bhaMga. chello bhaMga zUnya che. * sUtra - 39, 40 - (39) have pachI - bhadata chaThThA vatamAM rAtri bhojanAthI virati hoya che. bhadatA huM badhAM rAtri bhojanano tyAga karuM chuM. te azana, pAna, khAdima, svAdimano rAtrimAM svayaM upabhoga na kara, bIjA pAse rAtri bhojana na karAvuM, rAtri bhojana karanAra bIjAne anumoTuM nahIM. jAvajIva trividhi - gividhe Athati mana - vacana - kAyAthI karuM nahIM - karAvuM nahIM - karanArane anumoduM nahIM. bhadaMta ! huM te (rAtri bhojana) ne pratikramuM chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, (rAtri bhojana yukta) AtmAne vosirAvuM chuM. bhadata ! huM chaThThA vratamAM upasthita thayo che, jemAM savA saki bhojanathI virata thavAnuM hoya che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-39, 40 123 (40) A pramANe huM pAMca mahAvata ane rAtri bhojananI virati rUpa chaThThA vratane AtmahitArthe svIkArIne vicaraNa karuM chuM. * vivecana - 39, 40 - - pAMcamuM mahAvrata kahyuM, have chaThuM vrata kahe che - have pachI chaThThA vratamAM bhadaMta rAtri bhojanano tyAga karavo te che. bhadaMta! sarve rAtri bhojananuM huM pratyAkhyAna karuM chuM Adi pUrvavata. azaT - peTa bharAya te, odana Adi. pAna - pIvAya te, mRDhIkAnuM pANI vagere. khAdha - khavAyata, khajUra Adi. svAdha - svAda karAya te, tAMbUla Adi. rAtrimAM svayaM khAya nahIM, ityAdi sUtrArthavata vizeSa A che - satri bhojana cAra bhede che - dravyathI- azanAdimAM, kSetrathI - aDhI dvIpa samudramAM, kALathI - rAtri AdimAM, bhAvathI - rAga ane dveSa vaDe. svarUpathI paNa AnuM cAturvidhya che, te A - (1) satrimAM laI rAtrimAM khAya, (2) sAtrimAM laI divase khAya, (3) divase grahaNa karI satrimAM khAya, (4) divasanA grahaNa karela, saMnidhi paribhogathI divasanA khAya. dravyAdi caubhaMgI vaLI A pramANe - (1) koI dravyathI rAtri bhojana kare, bhAvathI nahIM, (2) koI bhAvathI kare dravyathI nahIM, ityAdi cAra bheda. temAM - (1) sUrya ugyo na hoya chatAM ugelo mAnIne ke asta thavA chatAM asta thayo nathI tema jANIne rAgadveSa rahita paNe ke agADha kAraNe rAtrinA bhojana karatAM dravyathI rAtri bhojana che, bhAvathI nathI. (2) mUchathI rAtri bhojana mATe pravRtta thAya, paNa te prApta na thAya to bhAvathI bhaMga che, dravyathI nahIM. jo prApta thAya to baMnethI bhaMga che. cotho bhaMga zUnya che. A rAtri bhojana viramaNavata pahelAM ane chellA tIrthakaranA tIrthamAM haju Da ane vaka jaDa puruSanI apekSAthI mUlaguNatvane jaNAvavA mATe, mahAvata pachI kahela che. madhyama tIrthakaramAM te uttaraguNamAM kahela che. sarve vratanA svIkArane jaNAvavA kahe che - anaMtarokta pAMca mahAvrata ane chaThuM rAtri bhojana viramaNa vrata che. zA mATe ? Atmahita - mokSane mATe. AnA dvArA bIjA hetuthI vratagrahaNa te tattvathI vratano abhAva che. bIjI koI abhilASAthI hiMsAdinI anumati Adi doSa prApta thAya. upasaMpadha - sAmIpyathI svIkArela vratone susAdhu vihArathI rahe, anyathA svIkAryA pachI vratono abhAva thAya. temAM A doSo che - hiMsAdi karanArane apAya, jIbhano cheda, dAriddha, napuMsakatva, duHkhitva Adi (anukrame) jANavA. have pratyAkhyAnanA 147 bhedonI vyAkhyA : pratyAkhyAnamAM kuzaLa che, bAkI badhAM akuzala che. avayavArtha - bhaMga yojanA A pramANe che - traNa trika, traNa dvika, traNa eka levA. - - - teno bhAvArtha kahIe chIe : bheda (1) na karuM, na karAvuM, karanArane na anumoduM te manathI - vacanathI - kAyAthI. (2) na kare, na karAve, karanArane na anumode te mana-vacana - kAyAthI. (3) na kare, na karAve, karanArane na anumode - te manathI eka, vacanathI bIjo, kAyAthI trIjo. A trIjo mUlabheda kahyo. (4) na kare, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda na karAve mana - vacana - kAyAthI te eka, na kare, karanArane na anumode te bIjo, na karAve - karanArane na anumode te trIjo. cotho mUla bheda kahyo. (5) na kare - na karAve mana - vacanathI te eka, na kare - karanArane na anumode te bIjo. na karAve - karanArane na anumode te trIjo. A traNa bhaMgo mana ane vacanathI thayA. bIjA traNa bhaMga mana ane kAyAthI prApta thAya che te ja pramANe vacana ane kAyAthI traNa bhaMga prApta thAya che. e pramANe badhAM maLIne nava bhaMgo thayA. te pAMcamo bheda. . have chaThTho bhaMgaH na kare - na karAve manathI te eka, na kare - karanArane na anumode manathI te bIjo, na karAve - karanArane na anumode manathI te trIjo bhaMga. e pramANe vacana ane kAyAthI paNa traNa traNa bhaMgo prApta thAya che. A badhAM thaIne nava bhaMgo thAya. chaThTho mUla bheda kahyo. (7) na kare, mana - vacana - kAyAthI te eka. na karAve mana AdithI te bIjo. karanArane na anumode, mana AdithI te trIjo. A sAtamo mUlabheda. (8) na kare mana - vacanathI. mana - kAyAthI. vacana - kAyAthI ema traNa bhaMga. e pramANe na karAve ane karanArane na amumodenA traNa - traNa bhaMgo maLIne nava bhaMga. AThamo mULabheda kahyo. (9) na kare - manathI. na karAve - manathI. karanArane na anumode - manathI e traNa. e pramANe vacanathI traNa, kAyAthI traNa. badhAM maLIne nava bhaMga. A navamo mULa bheda kahyo. ukta badhAM maLIne 49 - bhaMgo thAya che. tene atIta, anAgata ane vartamAna e traNa kALathI guNatAM 147 bhaMgo thAya. temAM atItanuM pratikramaNa, vartamAnanuM saMvaraNa, anAgatanuM paccakkhANa thAya. A traNa kALanuM gaNavuM jinavara, gaNadhara ane vAcakoe kahela che. cAritra dharma kahyo. have catanAno avasara che, te kahe che - 0 sUtra - 41 - jAgatA te bhikSu ke bhikSuNI, je saMta, virata, pApa karmano pratiSedha ane paccakakhANa karela che, (te) divase ke rAtre, ekalA ke paryAdAmAM, sutA ke pRthvI, bhitti, zilA, Dheku, sacita rajathI saMsRSTa zarIra ke vastra. (A badhAMne) hAtha, paga, kAi, kAThakhaMDa, AMgaLI, zalAkA, zalAkA samUha (AmAMnA koI) vaDe Alekhana, vilekhana, ghaTTana ke bhedana svayaM na kare, bIjA pAse Alekhana Adi na karAve, Alekhana Adi karanArA bIjAne na anumode. jAvajIvane mATe traNa karaNa - traNa yogathI arthAt mana vacana - kAyAthI na kare na karAve - karanArane na anumode. bhadaMtA huM te (pRthvIkAyanI virAdhanA) ne pratikrama chuM, niMdu chuM, gahu chuM, AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana 41 - je A mahAvratathI yukta che, te bhikSu ke bhikSuNI - AraMbha parityAgathI tenI -- Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4/-/ 41 125 kAyA dharmakAyA che, tenA pAlana mATe bhikSaNazIla te bhikSu e pramANe bhikSuNI paNa kahevI. dharma para vaDe uttama che, tethI bhikSane vizeSa paNe batAve che, te bhikSaNI mATe paNa jANavuM. saMyata - samasta prakAre yatanA kare te saMyata, te 10 prakAre che. aneka prakAre bAra bhede tapamAM rata te vira. sthiti ghaTADavAthI, graMthibhedathI, hetunA abhAvathI pharI vRddhinA abhAvathI jJAnAvaraNayAdi pApakarma jeNe haNela che, te pratihata pratyAkhyAta pApakama. (te zuM kare ?) rAtre suto ke divase jAgato, kAraNe ekalo, zeSakALamAM parSadAmAM rahela, A ane kahevAnAra doSo na seve. te doSa A che - pRthvI - loSTAdi sahita, bhitti - nadI taTa, zilA - moTo patthara, lokhuM- TekuM, jaMgalanI dhULa sahitane sajaska, evI kAyA ke vastra- colapaTTakAdi, upalakSaNathI pAtra Adi levA. dhULathI kharaDAyela hoya to zuM karavuM ? hAtha, paga, ityAdi vaDe Alekhana Adi na kare (svArthathI A artho jANavA.) zeSa pUrvavatu. * sUtra - 4 - te bhikSa ke bhikSaNI, je sayata, virata, pApakarmano pratiSedha kAne pratyAkhyAna karelA che, te divase ke rAtre, ekalA ke papadAmAM, sutA ? jAgatA, * * te pANI, osa, hima, dhummasa, karA, jalakaNa, udaka, bhIMjAyelI kAyA ke varAthI te sanigdha kAyA ke vAne, - - ekavAra ke vAraMvAra na spa, ApIDana ke parapIDana na kara, AphoTana ke paphoTana na kare, AtApanA ke pratApanA na kare, bIjA pA) ekavAra ke vAraMvAra sparza ityAdi na karAve, e pramANe ya sAdi karatAM bIjAnI anamodanA na kare. bhAdata ! huM te (cakAya virAdhanA) ne pratikam zuM ni: zuM gaNuM chuM, tevA AtmAne vosirAvu chuM. * vivecana - 42 - te mikSa ke bhikSaNI ityAdi pUrvavatuM. udaka - pANInI zera, osa - beha, himAM - thIjeluM pANI, mahikA - dhUmmasa, karaka- karA, harata- pRthvIne bhedIne je ghAsa Adi bahAra Ave tenA uparanA pANInA biMdu. zuddhodaka - varasAdanuM pANI, bhIMjAyela zarIra ke bhIMjAyelA vastra - ahIM bhIMjAyelA eTale varasAda AdinA pANIthI bhInA thaIne nIce chAMTA paDatA hoya tevA ukta bhedathI mizrita. snigdhatA sahita vartatA vastra ke kAyA - ahIM snigdhatA te biMdu rahita vartatA vastra ke kAyA - ahIM snigdhatA te biMdu rahita - anaMtara kahelA daka bheda saMmizra. A badhAmAM sAdhu zuM kare? te kahe che - (kAyA ke vastrane) saMsparza na kare, vastrane vaLa na caDAve, na pIDA kare, na ati pIDA kare ityAdi sUtrArtha mujaba jANavuM. vizeSa e ke - saMsparza - AmarSaNa, ApIDana - eka vakhata ke kaMIka pIDA karavI ityAdi- - A pramANe pote na kare, bIjA pAse na karAve ke bIjo koI Apa meLe karato hoya to tene anumodana na Ape ityAdi pUrvavat jANavuM. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * sUtra - 43 - te bhikSu ke bhikSuNI, ke je saMyata, virata, pratihata tathA pratyAkhyAta pApakama che; te divase ke rAtre, ekalA ke pArSadAmAM, sutA ke jAgatA; - - agni, aMgArA, mumura, arci, javAlA, AlAta, zuddha agni, ulkA (A badhAna) uliyana, ghana, ujapAlana ke nivapinane svayaM na kare, utsinAdi bIjA pAse na karAve, koI usiMcanAdi karatA hoya tene anumodana na Ape. jAvajIvane mATe gaNa karaNa. traNa cogathI Athati mana - vacana- kAyAthI kare nahIM, karAve nahIM, karanArane anamode nahIM. bhadatA te (agni virAdhanA) ne huM pratipuM chuM, niMdu chuM, gaNuM chuM ane tevA AtmAne huM vosirAvuM chuM. * vivecana - 43 * te bhikSu ke bhikSuNI Adi pUrvavatuM. te agni Adi A pramANe - agni - loTAne garama karatA lAlacoLa dekhAya che. aMgAra - javAlA rahita agni. murmara - virala agnikaNa, taNakhAM. arci-mULa agnithI jUdA paDela jvAlA. jvAlA pratibaddha hoya te. alAta- ubhUka. niridhana te zuddha agni. ulkA - AkAzano agni. A badhAM agnimAM sAdhu zuM na kare? tenuM usiMcana - uchALe nahIM, ghaTTana - sajAtIyAdi vaDe calAve nahIM. ujjavAlana - vIMjhaNA AdithI vRddhi na kare, nirvApaNa - ThAre nahIM. zeSa sUtrArthavat jANavuM. sUtra - 44 - saMyata, virata, pratihata ane pratyAkhyAna pApakarmI bhikSu ke bhikSaNI divase ke rAtre, ekalA ke parSadAmAM, sutA ke jAgatA, - - cAmarathI, paMkhAthI, tAlajtathI, patrothI, pababhaMgothI, zAkhA ke zAkhA bhaMgothI, morapIMcha ke mora paMkhathI, vastra ke varasanA cheDAthI, potAnA hAtha ke mukhathI, - - potAnA zarIrane koI bAhya pudagalane svayaM kuMka na mAre ke havA na de, bIjA pAse tema karAve nahIM ke tema karanArane anumode nahIM, jAvAjajIvane mATe (A vAyukAya virAdhanA) trividha athati mana - vacana - kAyAthI na kare, na karAve, karanArane na anumode. bhadata ! te vAyukAya virAdhanAne huM pratikramuM chuM, niMdu chuM, huM chuM ane tenA AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana - 4 - te bhikSa0 Adi pUrvavata. gAthArtha kaho ja che, vizeSa A - sita - cAmara, vighavA - vIMjhaNo, tAlavRta - madhyamAM chidravALo hipuTa viMjhaNo, patra - kamaLanA patra Adi, zAkhA - vRkSanI DALI, pedu - mayUrAdinA pIMchA, cela - vastra. A badhAM vaDe sAdhu zuM na kare ? potAno deha athavA uSNa odanAdine mukhanA vAyu vaDe pheMke nahIM ke cAmarAdi vIMjhaNA vaDe havA na nAMkhe. svayaM na kare ityAdi pUrvavata. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127, 4 - 1 kapa * sUtra - 45 - saMyata, virata, pratihata ane pratyAkhyAtakama bhikSa ke bhikSaNI divase ke rAtre, ekalA ke parSadAmAM, satA ke jagatA, - - bIja - bIja pratiSThita, rUDha - rUDha pratiSThita, jAta - jAta pratiSThita, harita - harita pratiSThita, chinna - chinna pratiSThita, sacita - sacita kola pratinizcita (A badhAM upara) na cAle, na ubho rahe na bese, na paDakhAM badale te svarya na kare, na bIjAne calAve Adi, cAlanAra AdinI anumodanA na kare. jAvajIvane mATe (A vanaspati virAdhanA) trividha vivigha athati mana * vacana - kAyAthI na kare, na karAve, karanArane na anumode. bhadata ! te vanaspati virAdhanAne huM pratikram chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, AtmAne haju chuM. * vivecana 5 - te bhikSa Adi pUrvavatu. gAthArtha kahyo, vizeSa A - bIja - zAli Adi, tenA upara rahela AhAra, zayana Adi levA. rUDha- aMkurA kuTelA bIja, jAta - taMbIbhUta, harita - dUrvA Adi, chinna - kuhALI AdithI vRkSa thakI pRthak sthApita bhInA ane apariNata tenA aMgo, sacita - iMDA Adi, kola - ghuNa, pratiSThiA - tenI upara rahela. tenA upara zuM na kare? gamana - eka thI bIje sthAne javuM. sthAna - ubhavuM, niSidana - besavuM, svavarNana - suvuM. e badhuM svayaM na kare ityAdi. * sUtra - 46 - saMyata, virata, pratihata ane pratyAkhyAta pApakarmI bhikSa ke bhiANI divase ke rAtre, olA ke parSadAmAM, sutA ke jAgatA, - - kITa, pataMga, kuMthu ke kIDIne -- hAtha paga, bAha, ura, udara, mastaka, vastra, pAtra, kaMbala, pAdaunaka, rajoharaNa, gucchA, uMDaga, daMDaka, pAThaka, phalaka, zayA, saMskAraka ke bIjA tevA prakAranA upakaraNa upara caDI jAya to yatanApUrvaka pratilekhI - pratilekhI, pramAjI - pramAjI ekAMta sthAne laI jaIne rAkhI de paNa bhegA karIne vAta na pahoMcADe. * vivecana- 46 - gAthArtha kahyo che. vizeSa A pramANe - anya upakaraNa eTale sAdhu kriyA upayogI upakaraNa, temAM kIDA Adi rUpa gasakAya kyAMkathI AvI caDelo hoya to jayaNApUrvaka athavA prayatnathI pharI pharI samyaka rIte joIne - pramAjIne tene upaghAta rahita sthAnamAM tyAga kare. paraMtu te basane paraspara gAtra saMsparzarUpa pIDA na pamADe, AnA dvArA paritApanAdino pratiSedha kahelo jANavo. uMdaka - sthaMDila, zayyA - saMthAro ke vasati. A pramANe "jyaNA" kahI. cotho adhikAra kahyo. * sUtra - 47 thI 55 - je sAdhu - sAdhvI (47) ajayaNAthI gamana karatA, (48) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ANAthI ubhA rahetA, (9) rAjyaNAthI besatA, (50) jyaNAthI satA), (51) arUNAthI khAtALa, (52) arUNAthI bolatA (A chA e kriyA dvArA) vyAsa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che. (jenAthI te) pApakarmano baMdha kare che, je tenA mATe Tu phaLa denAra thAya che. (53) sAdhu - sAdanI kaI rIte cAle ? kaI rIte ubhai ? kaI rIte bese ? kaI rIte suve ? kaI rIte khAya ke bole ? to pApakarma na bAMdhe ? (54) jyaNAthI cAle, jyAthI ubhe, jyaNAthI bese, jyaNAthI suve, caNAthI khAya, jayaNAthI bole, to te pApakarma na bAMdhe. (55) je badhAM jIvone Atmatulya mAne, samyagu daSTithI jue, Azrayone roke ane dAMta hoya te pApakarmane bAMdhato nathI. * vivecana - 47 thI 55 - have upadeza nAme pAMcamo adhikAra kahe che. jyaNA rAkhyA vinA arthAt upadeza vinA ke sUtranI AjJA vinA cAlavuM Adi kriyAmAM thatAM doSane batAve che. te A rIte (1) ajyaNAthI cAlatA - irSA samitinuM ullaMghana karIne, bIjI rIte nahIM. tenAthI be iMdriyAdi prANI ane ekendriya Adi bhUtone pramAdathI ke anAbhogathI haNe che - pIDe che. temanI hiMsA karato akuzaLa pariNAmathI liSTa jJAnAvaraNIyAdi karmo bAMdhe. te pApa karma tene AyatayArI - du:khadAtA thAya che. azubha phaLadAyI Athata mohAdi hetupaNAthI dAruNa vipAkavALA thAya che. e pramANe ayaNAthI ubhatA - uMce sthAne asamAhita paNe hAtha, paga Adi mUkatA. ajyaNAthI besatA- AkuMcanAdimAM upayoga rahita paNAthI. ajyaNAthI sUtA - asamAhita paNe athavA divasanA khUba uMghavAthI. ajyaNAthI khAtA - niprayojana, praNIta athavA kAgaDA ke zIyALa mAphaka bhakSaNa karatA. ayatanAthI bolatA * gRhastha bhASAthI, kaThora vacana ke aMtara bhASAdi vaDe. A cha bAbate kaphaLa denAra pApakarmo bAMdhe. jo e pramANe pApakarma baMdhAya to - pUche che ke kaI prakAre cAlavuM, ubhavuM Adi kare ? jethI pApakarmana baMdhAya. AcAryazrI kahe che -(1) jyaNAthI cAle - sUtropadezathI irSA samita thaIne. (2) jyaNAthI ume- hAtha-paga halAvyA vinA. (3) AkuMcanAdi rahita jayaNAthI bese. (4) jyaNAthI vidhipUrvaka rAtrinA suve ane prakAma zayyAdino parihAra kare. (5) prayojana hoya tyAre ja, apraNIta, pratara - siMha bhakSitAdi khAya. (6) mRdu ane kAlaprApta ja bole to kliSTa, akuzalAnu baMdhI, jJAnAvaraNa Adi karmo na bAMdhe. kemake nirAzrava ane vihita anuSThAna paratva hoya. vaLI - badhAM jIvone Atmavata jue. vItarAge kahela vidhithI pRthvI Adi bhUtone joto, prANAtipAtAdi Azrayane rokato, iMdriya ane mananuM damana karIne pApakarma baMdha na kare. tethI saMpUrNapaNe dayAmAM ja prayatna karavo. A jANIne jJAnAbhyAsanI zuM jarUra? ema koI ziSya vicAre, to tenA vibhramane nivAsvA kahe che - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 4T-1 56 thI 59 * sUtra - 56 thI 59 - (56) "paheluM jJAna ane pAchI dayA" e pramANe badhAM saMyata sthita rahe. ajJAnI zuM karaze ? te zreya ke pApane zuM jANaze ? () sAMbhaLIne ja kalyANane jANaze, sAMbhaLIne ja pApane jANaze, baMnene sAMbhaLIne, je zreya che, tenuM AcaraNa kare. (58) je jIvane jANato nathI, je jIvane jANato nathI. jIvAjIvane na jANato. te saMyamane kaI rIte jANo ? (59) je jIvane paNa jANe che, AjIvane paNa jANe che. jIvAjIvane jANato, te ja saMyamane jANI zako, 0 vivecana - pa6 thI 59 - paheluM jJAna - jIvanuM svarUpa jANIne tenA rakSaNano upAya samajavo te. pachI tathAvidha jJAna bhaNIne dayA - saMyama, tenI ekAMta upAdeyatAthI bhAvathI temAM pravRtti thAya che. e prakAre jJAnapUrvaka kriyAnA svIkAra rUpe badhAM prajita rahe. je ajJAnI che - sAdhyanA upAyanA jJAnathI rahita che, te zuM karaze ? aMdhanI mAphaka badhe pravRtti - nivRtti nimittano abhAva thaze. athavA zuM karato jANe ke A nipuNa hita kAlocita che ke tethI ulaTuM che. tethI tenuM kareluM paNa bhAvathI na karyA jevuM che. kemake samagra nimittano abhAva che. - X- tethI jJAnAbhyAsa karavo joIe. tathA kahe che ke - sAMbhaLIne sAdhana - svarUpa - vipAkane jANe che. mokSane pAme che athavA kalyANa eTale dayA je saMyama svarUpa che. tathA sAMbhaLIne je pApa - asaMyama svarUpane jANe che. sAMbhaLyA vinA nahIM. jethI A pramANe jANIne sAdhue nipuNa hita kAloyitane AyaravuM. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - je pRthvIkAyikAdi bhejavALA jIvone jANato nathI. saMyama upaghAtI madha- hiraNyAdi ajIvane jANato nathI. te jIvAjIvane na jANanAro saMyamane kaI rIte jANaze? tethI je jIvone jANe, AjIvone paNa jANe. evo jIvAjIvano jJAtA ja saMyamane jANaze. * sutra - 60 thI 1 - (60) je jIvane Ane AjIvane, baMnene vizeSa rUpe jANe che tyAre sarve jIvonI bahuvidha gatine jANe che. (61) jyAre sarve jIvonI bahuvidha gatine jANe che, tyAre punya, pApa, baMdha ane mokSane jANe che. (62) jyAre punya, pApa, baMdha ane mokSane jANe che tyAre je divya ane je mAnanIya bhauga che, tenAthI virakta thAya che. (63) rare te ukta bhogothI virata thAya che tyAre bAhya ane Akhyatara saMyogono tyAga kare che. (64) jayAre te ukta saMyogono tyAga kare che. tyAre mAMDa thaIne cInagAra dharmamAM pravejita thAya che. (65) jyAre ukta rIte prajita thAya che, tyAre utkRSTa saMvara rUpa anuttara dharmane sparze che. (66) jyAre ukta sAnuttara 2i6/9] Jain Leucator nternational Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda dharmane sparze che, tyAre bodhirUpa pApa dvArA karela kamarijane khaMkherI de che. (6) jyAre ukta kamarajane AMkherI de che, tyAre sarvazika gAna ane darzanane pAmI le che. (68) jyAre sarvatra jJAna - darzanane pAme, tyAre te jinA Ane kevalI thaIne loka ane lokone jANe che. (69) jyAre e rIte lokAlokane jANe che, tyAre roganirodha karIne rIlezIpaNAne pAme che. (20) jyAre ukta rIte rIlezIpaNAne pAme che, tyAre karmo khapAvIne, rajamukta thaI, siddhine pAme che. (1) jyAre ukta rIte siddhine pAme che, tyAre lokonA mastake sthita thaIne zAzvata siddha thAya che. * vivecana * 60 thI 1 * have chaThThA adhikAramAM dharmanuM phaLa kahe che - gAthArtha ati spaSTapaNe kahela che, tethI vivecanamAM vRttino mAtra vizeSArtha kahela che. jayA - je kALamAM vijAti - vividhane jANe che. tadA - te kALamAM. gati - naraka gati Adi rUpa, bahuvigha - sva ke paranA bhedathI aneka prakAre sarva jIvone jANe che. kemake yathAvasthita jIvAjIvanA jJAna sivAya gati pariphAnano abhAva che. have uttarottara phaLa vRddhine kahe che - pujyapApa te bahavidha gati nibaMdhaka che. baMgha - jIvane karmanA yogathI duHkha denAra che. mokSa - tenA viyogathI sukha rUpa jANe che. nirvio - mohanA abhAvathI, sakhya rIte vicAratA, asAra dusvarUpatAthI vairAgyapAme che. bhoga - zabdAdi. saMyoga - dravyathI ane bhAvathI. atyaMtara - te krodhAdi, bAhya- te hiraNya Adi. pravrajati - prakarSathI mokSa prati jAya che, tethI dravyathI ane bhAvathI aNagAra kahevAya che. aAjara - jemane ghara vidhamAna nathI te. tharma - sarva prANAtipAtAdinI nivRtti rUpa arthAta cAaidharma. pRzati - sArI rIte cAstrine pALe che. zUnoti - anekArthatvathI karmarajane dUra kare che. raja - karmo ja AtmAne raMgavAthI ja che. abokiluSakRtam - abodhi kaluSa arthAta mithyA daSTi vaDe pAmela. sarvatraga - tamAma jANavA yogya. aghigacchati - AvaraNanA abhAve adhikatAthI pAme che. loka - cauda rAja pramANa. zelezI - bhavopagrAhI karmAzonA kSayane mATe karela avasthA vizeSa siddhi - lokAMtakSetra rUpa. niraja - sarve karmarajathI vimukta. lokamasAka - trilokanI uparavartI. zAzvata - karmabIjanA abhAvathI anutpatti dhama. - * sutra - 2 thI 5 - (2) je zramaNa sukhano rasika che, sAtAne mATe yAkuLa che, atyaMta nidrA lenAra che, vAraMvAra hAtha-paga dhonAra che, tenI sugati durlabha che. (3) je zramaNa tapogamAM pradhAna che, jamati che, zAMti ane saMyamamAM rata che, parizyahone jitanAra che, tenI sugati sulabha che. (4) te pAchalI avasthAmAM prAjita thayela hoya to paNa jene tapa, saMyama, kSAMti ane brahAcarya thaya che, te jaldI ja devalokamAM jAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 | - | 72 thI 5 131 (75) e rIte durlabha zramaNatvane pAmIne samyak dRSTi ane sadA yatanAzIla sAdhu A chajIvanikAyanI karmathI virAdhanA na kare. * vivecana 72 thI 75 - A dharmaphaLa jene durlabha che, te batAve cheH- sukha eTale saMsAra saMbaMdhI viSaya, teno AsvAdaka sAdhu hoya. pramANa - dravya pravrujita, kula - bhAvi sukhArthe vyAkSisa, nikAmazAyi - sUtrArthanI veLAne paNa ullaMghIne sunAra. usgolAprathAvI - ghaNAM ja jaLa vaDe paga Adine dhonAra. durlabha - duSprApya, sugati - siddhi paryanta, tAddaza - bhagavaMtanI AjJAno lopa karanArA. have jene dharmaphaLa sulabha che, tene batAve cheH- poguNa - chaThTha aThThama Adi tapodhanavALA. jumati - mArga pravRtta buddhivALo. saMyamarA - saMyamanuM Asevana karanAra. parISaha - bhukha, tarasa ityAdi guNavAnane bhagavaMtanI AjJAkArI evI sugati sulabha che. (gAthA - 74 e prakSepa gAthA che. tenI vyAkhyA vRttikAra ke cUrNikAre karela nathI.) A mahArtha cha jIvanikAyano vidhithI upasaMhAra kare che - A pratipAdita artharUpa "cha jIvanikAya'' adhyayananI virAdhanA na kare. (koNa ?) samyagadaeNSTi - tattva zraddhAvAna jIva, sarvakAla prayatnavALo muni, durlabha evA zrAmaNyane pAmIne. zrAmANya - cha jIvanikAyanA saMrakSaNa rUpa. ka7 - mana, vacana, kAyAnI kriyAthI pramAda vaDe khaMDita na kare. apramAttane jo koI vakhata virAdhanA thAya to te dravya virAdhanA che, tethI tene avirAdhanA jANavI. - x - x - vaLI sUkSma jIvonI virAdhanA thatI nathI. zeSa kathana pUrvavat jANavuM. adhikRta adhyayananA paryAya zabdone batAve che - * niyukti - 234 - vivecana - samyag jIvAjIvAbhigama hetupaNAthI e pramANe AcAranA upadezapaNAthI yathAvasthita dharmaprajJApanAthI, cAritranA nimittatvathI cAstri dharma che. tharma - tenA sAra bhUtatvathI te zrutadharma che. ahIM A dharmaprajJapti, cAstri dharma ityAdi zabdo ekArthika che. - 4 - 4 - anugama kahyo. nayo pUrvavat. adhyayana muni dIparatnasAgare karela 4 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda 2 adhyayana - 5 "pinDayA have "pijheSaNA' kahe che. Ano saMbaMdha A che - anaMtarAdhyAyanamAM sAdhuno AcAra, cha javanikAyane AzrIne thAya, tema kaheluM. ahIM to dharmakAya rahetA cha kAya rakSA thAya che. dharmakAyanA mukhyatve AhAra vinA svasthatA na rahe. te AhAra sAvadha ane niravadha be bhedo che. temAM niravadha AhAra sAdhue levo. - - e saMbaMdhe A adhyayana Avela che. A ja vAta bIjI rIte bhASyakAra kahe che - bhASya - 61 - vivecana - anaMtara adhyayanamAM prANAtipAta nivRtti Adi mUla guNa samyapha rIte kahyA. pachI uttaraguNa prastAvathI Avela A adhyayana che. ahIM anuyogadvArano viSaya pUrvavat kahevo. have nAmanikSepa kahe che - * niryukti - 235 thI 25 - vivecana - piMDa ane eSaNA e "dvipada' nAma che. ukta saMbaMdha A adhyayanano jANavo, baMne padanA cAra - cAra nikSepa nAma Adi karavA. adhikRta prarUpaNAne kahe che - nAmapiMDa, sthApanApiMDa dravyapiMDa, bhAvapiMDa. nAma ane sthApanA gauNa che. dravyapiMDa te goLa, odana Adi. bhAvapiMDamAM krodhAdi cAra levA. have teno anvartha kahe che - ekaThAM thayelA ane thatA vipAka pradeza e baMnenA udayathI saMcita krodhAdi. saMsArI jIvone jJAnAvaraNa Adi ATha karmo vaDe cAra gatimAM joDe che, tethI krodhAdi piMDa che. piMDa kaho. have eSaNA kahe che temAM paNa nAma, sthApanA choDIne dravya eSaNA kahe che. te traNa bhede che - sacitta, acitta, mizra. anukrame te dvipada, catuSpada, apada arthAt manuSya, pazu ane vRkSane jANavA. suvarNamudrA levAthI acitta dravyaSaNA ane alaMkRta dvipadAdi viSayaka mizra dravyeSaNA jANavI. have bhAvaiSaNA kahe che - te be bhede, prazasta ane aprazasta. prazasta - jJAnAdi eSaNA, prazasta - krodhAdi eSaNA. have cAlu yojanA kahe che - jJAnAdine upakArIpaNAthI ahIM dravyeSaNA vaDe adhikAra che. tenI heya ane upAdeya be rIte arthayojanA "piMDa niyukti" thI jANavI. te pRthapha sthApanAthI meM vyAkhyAyita karela che, tethI ahIM vyAkhyA karatA nathI. piOSaNAnA udgamAdi bhedone saMkSepamAM nava koTImAM kahe che - pote svayaM na haNe, na rAMdhe, na kharIda kare, bIjA pAse na hasAve, na raMdhAve, na kharIdAve. haNanAra, saMdhanAra, kharIdanAranI anumodanA na kare, te nava. - *- A nave prakAranI pinveSaNA be bhede karAya che - (1) udagamakoTI (2) vizodhi koTI. temAM haNavuM - haNAvavuM - anumodavuM, rAMdhavu raMdhAvavuM anumodavuM ta ja udgamakoTI ane avizodhi koTI che. kharIdavuM - kharIdAvavuM anumodavuM e traNa vizodhikoTImAM samAya che. A ja vAta bhASyakAra kahe Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 5 bhUmikA 133 che H- koTI be bhede che, pUrvavat. vizodhikoTImAM kharIdavuM Adi traNa prakAre che, te aneka rIte - odha auddezikAdi che. cha koTI kahe che - saMpUrNa ja auddezika chellA traNa che. kauddizika pAkhaMDa, zramaNa ane nigrantha viSayaka. pUrti - AhAra ane pANI doSita hoya, te ja che. mizra grahaNa karavAthI pAkhaMDa zramaNa nigrantha e traNenuM sAthe che. te carama prAkRtikA arthAt bAdara che. have rAgAdi yojanAthI koTI saMkhyA kahe che nava, aDhAra, sattAvIza, copana, nevuM, baso sItera koTI che. bhAvArtha vRddha saMpradAyathI jANavo. te ArIte- nava koTIne rAga ane dveSa vaDe guNatA 18 thAya. te navane mithyAtva, jJAna, aviratithI guNatA - 27 bheda thAya. 27ne rAga-dveSathI guNatA - 54 bheda. te ja navane dazavidha zramaNa dharmathI guNatA vizuddha 90 bheda thAya. nevuM ne jJAna, darzana, cAritrathI guNatAM 270 bhedo thAya. nAma niSpanna nikSepa kahyo. -X- have sUtra kahe che - adhyayana - g 5 - uddezo - 1 B X * sUtra - 76, 77 - (76) bhikSA kALa prApta thatAM asaMbhAta ane amUrchita thaIne A krama - yogathI bhojana - pAnanI gaveSaNA kare. (77) gAmamAM ke nagaramAM gocarAgrane mATe prasthita muni anudvigna ane avyAkSipta cittathI dhIme dhIme cAle. - - vivecana - 76, 77 - zobhana prakAre svAdhyAyakaraNAdithI vakhata jatAM bhikSA samaye bhojana - pAna zodhe. Ama kahIne kALa na hoya tyAre gaucarI javAno niSedha karyo. alAbha ane AjJAkhaMDana vaDe dRSTAdeSTano virodha thAya, gocarI veLAe AkuLa na thavuM, paNa upayoga rAkhIne cAlavuM, anyathA nahIM. piMDa ane zabdAdimAM vRddha na thAya. vihita anuSThAna kare, have kahevAnAra krame sAdhune yogya bhAta ane osAmaNa Adi zodhe. jyAM je rIte gaveSaNA kare, te kahe che - te saMbhrama ane mUrkhArahita thaI gAmamAM, nagaramAM, karbaTa AdimAM gAyanA caravAnI mAphaka cAlato uttama, madhyama, adhama kuLomAM rAga-dveSa karyA vinA bhikSATana kare. pradhAna evo muni abhyAhata, AdhAkarma Adino tyAga karIne temAM varte te bhAva sAdhu dhIme dhIme cAle, prazAMta rahe, parISahAdithI Dare nahIM. - - X eSaNAmAM upayoga rAkhIne cAle. * sUtra - 78 thI 83 (78) AgaLa yugapramANa pRthvIne joto tathA bIja, vanaspati, prANI, acita jaLa ane mATIne vato cAle. (79) anya mArga hoya to sAdhu khADA vagere viSaya bhUmi bhAga, ThuMThA ane kAdavavALA mArgane choDI de, tene saMkramIne uparathI na jAya. (80) te khADA AdithI paDato ke Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda Alita thato prANI ane bhUtonI ke sasa - sthAvaranI hiMsA kare che. (81) tethI susamAhita saMyamI sAdhu anya mArga hoya to te mArgathI na jAya, mArga na hoya to jyaNApUrvaka te mArga jAya. (82) saMyamI sAdhu aMgArA, rAkha, tuSanA DhagalAM ane chANa upara sacita rajayukta pagathI tene atikramIne na jAya. (83) varasAda varasato hoya, dhummasa paDI rahyuM hoya, mahAvAta cAlato hoya, mArgamAM tirasa saMpAtimAM jIva uDatA hoya to bhikSArtha na jAya. * vivecana - 78 thI 83 - sAme yugamAtra eTale zarIra pramANa athavA gADAMnA uMTaDA pramANa daSTi jamIna upara rAkhI cAle. bIjA dizAno upayoga na rAkhe. bIja ane haritane vajIne cAle. AnA vaDe vanaspatinA aneka bhedano parihAra kahyo. tathA be iMdriyAdi prANIo, akAya, pRthvIkAya ane ca zabdathI teukAya ane vAyukAya paNa jANavA. (tene paNa vajIne cAle) ahIM batAvela daSTinA mApa karatAM lAMbI daSTie jue to barAbara jIvarakSA na thAya, ghaNuM najIka jovuM azakya che, mATe dhImethI joIne cAle. saMyama virAdhanA parihAra kahyo. have AtmasaMyama virAdhanAno parihAra kahe che - avapata eTale khADA Adi. viSama -uMcuM nIcuM, sthaJ - ubhuM ThuMThuM, vijala - kAdava. A badhAMne parihare. pANI oLaMgavA patthara ke lAkaDAM goThavela hoya to tyAMthI ja jAya, kemake Atma ane saMyama virAdhanA saMbhave che. jo bIjo mArga na hoya to ja tyAMthI cAle, to jyaNApUrvaka cAle. khADA vageremAM cAlatA thatA doSo - khADAmAM paDe ke Thokara khAya to potAne tathA tyAM rahela sarve jIvone pIDA pahoMcADaze. e ja pAta jUdI rIte kahe che ke basa athavA sthAvarone pIDA karaze. tethI bhagavaMtanI AjJAmAM rahela saMyata - sAdhu ukta mArge na jAya. paNa mArganA abhAve athavA lAMbe dUra javAnI zakti na hoya to mArge saMbhALIne cAle ityAdi* have vizeSathI pRthvIkAyanI jyaNA kahe che. kolasAnI sazi, e pramANe rAkhanI, tuSanI, chANanI rAzi Adi sUtrArthavat jANavuM. pRthvIkAyanI virAdhanA na thAya, mATe tenA upara na cAle. ahIM ja akAya AdinI jyaNA kahe che - varasatA varasAdamAM na jAya, bhikSArthe pravezyA pachI varase to DhAMkela sthAne ubho rahe, mAvaThuM ke mahAvAta cAlato hoya to paNa raja virAdhanA saMbhave che, uDatA pataMgAdi athaDAya ne mare AvA kAraNe jaldI - jaldI na cAle. * sUga - 84 thI 86 - (84) brahmacarya vAvata zramaNa varayAnADAnI najIka thaIne na jAya, kemake brahmacArI ane dAMta sAdhune manamAM asamAdhi thaI zake che. (85) anAyatanamAM vAraMvAra pharatAM munine saMsathI vratonI kSati thAya ane Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 | 1 | 84 thI 86 135 tenA zrAmaNyamAM saMzaya thAya. (86) tethI Ane durgativardhaka doSa jANIne ekAMtanA AzrayamAM rahenAra muni vezyAlaya samIpa na jAya. vivecana anaMtara sUtramAM pahelAM vratanI yAtanA kahI, ahIM cothA vratanI yatanA kahe che - gaNikAnI gharanI nIkaTa na jAya. kemake maithuna virati rUpa brahmacarya pALavA je sAdhu icche che, tene tyAM jatAM darzanathI cittamAM vyAkSepa thAya. sAdhu iMdriya ane noiMdriyanA damanAra hoya, vezyAgRha samIpe javAthI tenA rUpanA darzana ke smaraNa apadhyAnarUpa kacarAthI jJAna ane zraddhArUpa jaLane vighna thatAM citamAM vikriyA thAya che. A doSa eka vakhata vaizyAgRha samIpe javAthI kahyo. have vAraMvAra javAno doSa kahe che - 84 thI 86 * - anAyAna eTale vezyA ke durAcArInA sthAna pAse varaMvAra jatAM prANAtipAta Adi vratomAM kSati thAya, AkSipta cittathI bhAva virAdhanA thAya, zramaNa bhAvamAM dravyathI rajoharaNAdi dhAraNa rUpa ane bhAvathI vrata pradhAna hetumAM saMzaya thAya, kadAcita dIkSA choDI de. pUrvAcArya kRta vyAkhyA - vaizyAdigata bhAvathI maithunanI pIDA thAya. anupayogathI eSaNA karatA hiMsA thAya, koI pUche to asatya vacana bole, vezyAnA darzananI jinAjJA na hovAthI adattAdAna, mamatva karavAthI parigraha ema badhAM vratane kSati pahoMce. sAdhupaNAmAM paNa saMzaya thAya. tethI A anaMtarokta durgativardhana vacano jANIne muni vaizyAlaya samIpe javAno tyAga kare ane mokSano Azraya kare. (zaMkA) pahelA vratanI virAdhanA pachI sIdhI ja cothA vratanI virAdhanA kema kahI ? prAdhAnya jaNAvavA mATe. bIjA vrato karatA tenI mahattA jaNAvavA. have vizeSathI kahe che - * sUtra - 87 thI 93 - (83) mArgamAM zvAna, navaprasUtA gAya, unmata baLada, azva, hAthI, bAlakriDAsthAna, kalaha ane yuddhano dUrathI ja tyAga kare. (88) muni unnata, avanata, harSita ke AkuLa thaIne na cAle, paNa iMdriyonA viSayane damana karIne cAle. (89) ucca-nIca kuLomAM gaucarIne mATe muni sadA jaldI * jaldI na cAle, hAsya karatA ke bolatA bolatA na cAle. (90) jharokhA, thingaladvAra, saMdhi, jaLagRha ke zaMkA utpanna kare tevA sthAnane jhAMkato na cAle, paNa tenuM varjana kare. (91) rAjA, gRhapati, ArakSakanA rahasya sthAnane tathA saMkalezvara sthAnone dUrathI choDI de. (92) pratikruSTa kuLomAM na praveze, mAmaka gRhane choDI de. aprItikara kuLomAM na praveze paNa prItikara kuLomAM jAya. (93) AjJA lIdhA vinA zaNanA banela paDadA tathA vastrAdithI DhAMkelA dvArane svayaM khole nahIM, kamADa paNa na ughADe. * vivecana 87 thI 93 gAthArtha kahyo ja che. vizeSa vRtti A pramANe - sUpa eTale tAjI ja prasUtA, * - Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda daH - darpita, unmata evA baLada, azva, hastI, saMjhinma - bALakrIDA sthAna, kalaha - jhaghaDA, yuddha-khaga Adine dUrathI choDavA, kemake AtmasaMyama virAdhanA na saMbhave. kutarAdi dvArA Atma virAdhanA, bALaka AdinA sthAnamAM saMyama virAdhanA saMbhave che ityAdi. have vidhi kahe cheH- unnata - dravyathI AkAzamAM joto na cAle, bhAvathI jAti Adi abhimAna na kare. avanata - dravyathI nIcuM joIne na cAle, bhAvathI labdhi Adi rahita hovAthI dInapaNuM batAvato na cAle. anAkula - krodha Adi rahita. damayitva - spazadimAM rAga-dveSa rahita. A pramANe na varte to ghaNAM doSo saMbhave che - dravyonnatanI lokamAM hAMsI thAya che. bhAvonnata irSA samitina pALe. bhAva avanata zuddha satva hoya. hasato hoya te strInA darzanathI Asakta lAgaze. adAMta - dIkSAne yogya nathI. vaLI - uccakuLa eTale dravyathI dhoLelA uMcA gharo, bhAvathI jAti Adi yukta. nIca kuLa * dravyathI jhuMpaDIvAsI, bhAvathI jAtyAdithI hIna. doSa kahe che - ubhaya virAdhanA ane loka upaghAtAdi thAya. AmAM ja vidhi kahe che - avaloka - jharukho, thigala - caNI dIdhela dvArAdi. ityAdi- *-bhikSArthe jatAM vizeSathI na jue. kemake kaMI nukasAna thAya to sAdhu upara zaMkA upaje. rAjJa - cakravartI Adi, gRhapati - zreSThI vagerenA- *- rahasya sthAno, guhya maMtraNA sthAnone - x dUrathI ja choDI de. vaLI - pratikuSTa- be bhede (1) itvara - sUtaka gRha, (2) cAvatkAthika - abhojya, A gharomAM na praveze kemake zAsananI laghutA thAya. mAmaka - gRhapatie AvavAnI manAI karI hoya tevA ghara, tyAM laMDana Adi saMbhave che. apratikula - jyAM pravezatA sAdhu pratye aprIti upaje che, te ghera na jAya. tyAM - 4- saMkalezanuM nimitta thAya che. prItivALA kuLamAM anugraha mATe praveze. zANI - atasI ke valkano paDado. prAvAra - kaMbalAdi lakSaNa. ityAdithI baMdha dvArane sAdhu svayaM na ughADe. kemake aMdara gRhastho bhojanAdi kriyA karatA hoya temane dveSa thAya. bAraNAne ughADIne sAdhu na jAya. jo agADha prayojana hoya to "dharmalAbha' vidhithI kahIne praveza kare. * sUtra - 4 - bhikSArthe praviSTa thanAra sAdhu maLa - mUtrane na aTakAve. jo maLa - mUlanI bAdhA thAya to prANuka sthAna joI, anujJA laI, vosirAve. vivecana - 94 - gAthArtha kahyo. A viSayamAM vRddha saMpradAya A pramANe che - sAdhu gocarI mATe jatAM pahelAM maLa-mUtranI saMjJA TALIne nakILe. jo tema na karela hoya ke karavA chatAM pharI zaMkA thAya to maLa - mUtrane roke nahIM. kemake mUtra nirodhamAM AMkhane upaghAta thAya, maLa nirodhamAM jIvitano ghAta thAya. vaLI AtmavirAdhanA thAya. * x* tethI saMghATakane potAnA pAtrA soMpI vasatImAMthI pANI laIne saMjJAbhUmimAM vidhithI maLa - mUtrano tyAga kare. vistArathI jANavA odha niyukti jovI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) 5/1/ 94 * sUga - 95 thI 97 - (5) nIcA dvAravALA ke aMdhArA oraDAmAM gaucarI na le. kemake tyAM netro dvArA potAno viSaya grahaNa na thAya, prANIne joI na zake. (16) je koThAmAM puSpa, bIja chAdi vikharAyela hoya, jyAM tatkALa lapAyela hoya, bhInuM dekhAya, to tyAM praveza na kare. (7) saMcamI sAdhu gheTA, bALaka, kutarA ke vAcharaDAne oLaMgIne ke khaseDIne te oraDAmAM praveza na kare. * vivecana - 5 thI 7 - jemAM nirgama ke praveza nIco hoya, aMdhArAvALA oraDo hoya tyAM sAdhu bhikSA na le. sAmAnyathI tyAM paDelI vastu aMdhArAmAM na dekhAya. athati jIvo dupratyupekSaNIya thAya, iryAnI zuddhi na thAya. jyAM jAti puSpAdi, zAli bIjAdi vIkharAyelA hoya, je pariharavA zakya na hoya, tevA koThAra ke dvAramAM tathA tAju lIpaNa hoya, bhInAza hoya, te joIne tene dUrathI ja parivarSe. zakya na hoya to tyAM dharmalAbha kahe. jethI saMyama ane Atma virAdhanAno doSa lAge. bAkI sugama che. * sUtra - 8 thI 101 - gaucarI mATe praverola sAdhu - (98) AsaktipUrvaka na jue, ati dUra na jue, AMkho phADI-phADIne na jue, kaMI bhikSA na maLe to paNa kaMI bolyA vinA pAcho phare. (9) atibhUmi na jAya, kuLanI bhUmine jANIne mita bhUmi sudhI ja jAya. (100) vicakSaNa sAdhu tyAM ja ucita bhUbhAgane pratilekhe, snAne ane zauca sthAna tarapha daSTipAta na kare. (101) sarveya samAhita bhikSa sacita pANI ane mATI lAvavAno mArga tathA bIja ane haritane laIne ubho rahe. * vivecana - 98 thI 101 - A vidhi vizeSathI kahe cheH- sAdhu gRhasthane ghera strInI sAthe daSTi na meLave. kemake tethI rAganI utpatti ane lokopaghAta doSa thAya. denAranA Agamana mAtra dezane jue, anyathA caura AdinI zaMkA thAya. gRha parSadAmAM paNa na jue, kemake malIna vezathI teone aprIti thAya. kaMI na maLe to paNa dIna vacana uccAryA vinA gRhasthanA gherathI bahAra nIkaLI jAya. gRhastha anujJA na ApI hoya, jyAM bIjA bhikSAcaro na jatAM hoya, tevI bhUmimAM gaucarI gayelo sAdhu na jAya. paNa uttamAdi kuLa jANIne anujJAta bhUmimAM jAya, jethI aprIti na thAya. te ja parimita bhUmimAM sUtrokta vidhithI pratyupekSA kare. ahIM vicakSaNa zabdathI kevala agItArthane bhikSATana no pratiSedha karela che. snAnAdi bhUmine saMloke nahIM, tethI pravacananI laghutA thAya ane nagna strInA darzanathI rAgAdi bhAva thAya. AdAna - mArga, jaLa ane mATI lAvavAno mArga. sacitane parivajIne anaMtarokta dezamAM ubho rahe. zabdAdi viSayothI anAkSita citta thaIne rahe. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dazavaikAlikabUlaba-saTIka anuvAda * sUtra * 102 thI 104 - (12) sAdhu tyAM ubho hoya to, devA mATe lavAyela bhojana ane pAnamAM Akalita grahaNa na kare. kalpatuM hoya te ja grahaNa kare. (103) bhojana lAvatI koI gRhiNI, bhojanane nIce pADe, te denArane nA pADI de ke - mane tenA prakArano AhAra na ka. (14) prANa, bIja ane vanaspatinuM saMmardana karatA AhAra lAvatI asaMyamakAriNIne jANIne, tevA AhAranuM varjana kare. * vivecana - 102 thI 104 - tyAM - kulocita bhUmimAM, ubhA rahela sAdhune mATe gRhI pAna - bhojana lAve, temAM A vidhi che - aneSaNaya na le, eSaNIya AhAra grahaNa kare. kalpika grahaNa dravyathI zobhana ke azobhana hoya to paNa avizeSathI grahaNa kare. vahorAvavA AvatI gRhiNI kadAcit te dezamAM ahIM-tahIM bhojana - pAnane veratI Ave, to tene bhikSAno niSedha kare. prAyaH strIo ja bhikSA Ape che, mATe ahIM strI kahyuM che. siddhAMtamAM kahela doSa lAgavAthI "mAre A rIte bhikSA levI na kalya" tema kahevuM. - x- sAdhu nimitte asaMyamakaraNa zIlA jANIne pagethI bIja, prANI Adi kacaDatI Ave, tenI pAsethI paNa bhikSA na le. * sutra - 105 thI 109 - (105 - 106) e ja pramANe ekamAMthI bIjA vAsaNamAM nAkhIne, sacitta vastuno saMsparza karIne tathA sacita pANI halAvIne, sacitta pANImAM avagAhana karIne, calita karIne AhAra - pANI lAve to muni tene niSedha karIne kahe ke - "mane A prakAre levuM na ka." (107) parokarma - kRta hAthathI, kaDachIthI ke vAsaNathI denArIne sAdhu niSedha karIne kahe ke, mane A prakAre AhAra levo na kahyuM. (108) e pramANe hAtha vagere bhInA hoya, snigdha hoya, raja sahita hoya, mATI - khAra - haratAla - hiMgaloka - mana zIla - jana - lavaNa (109) gera pILI mATI - sapheda mATI * phaTakaDI - anAjanuM bhulsa - turatano pIselo loTa - phaLanA TukaDA AdithI saMsaktamAM paNa jANavuM. * vivecana - 105 thI 109 - koI bIjA vAsaNamAM nAMkhIne vahorAve, te prAsuka hoya to paNa varSe. temAM prAsuka prAsukamAM nAMkhe, prAsaka pAsukamAM nAMkhe, amAsukamAM prAsuka nAMkhe ane aprAsukamAM aprAsuka nAMkhe. temAM je prAsukamAM prAsuka nAMkhe temAM paNa thoDAmAM thoDuM, thoDAmAM ghaNuM, ghaNAmAM thoDuM, ghaNAmAM ghaNuM nAMkhe, ityAdi piMDA niryuktithI jANavuM. tathA vAsaNamAM nAMkhI adeya cha javanikAsamAM Ape, sacitta saMghaTTa karIne Apa ityAdi - x- sAdhu grahaNa na kare. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 / 1 / 105 thI 109 139 pANIne potAnI sanmukha halAvIne Ape ityAdi ahIM pANImAM niyamathI anaMta vanaspati hoya te prAdhAnya jaNAvavA sacittane ghaTTana karIne kahevA chatAM bheda vaDe lIdhuM - - - tethI pANIne calana karIne - duHkha ApIne vahorAve. jemake bhAtanuM osAmaNa vagere, AvI grahaNa na kare. pUrvakarma - sAdhu nimitta pahelAM hAtha dhave. ityAdino niSedha kare. e pramANe kAcA pANIvALA bhInA hAthethI, pANInA TIpA paDatA hoya, sanigdha hAthethI - kaMIka bhInA hAtha hoya, pRthvIrAjathI yukta hAtha vaDe, kAdavayukta hAthathI, e pramANe khAra AdivALA hAthe paNa kahevuM. temAM uSa - kSAra ityAdi. bAkI sugama che. * sUtra - 110, 111 - (110) saMskRSTa hAthathI, kaDachIthI ke vAsaNathI AhArane na , ke jyAM pazcAtkarma thAya. (111) sasuSTa hAtha - kaDachI ke vAsaNathI apAtuM jo te eSaNIya hoya to svIkAre. * vivecana - 110 , 111 - anna AdithI alipta hAtha vagerethI devAnuM kema na icche ? pazcAtukarma na thAya te mATe zuka maMDanAdi vatu anya doSa rahita grahaNa kare. anna AdithI lisa hAtha AdithI devAtuM grahaNa kare, te jo eSaNIya hoya to. ahIM vRddha saMpradAya A che - saMsRSTa hAtha, saMsRSTapAtra, sAvazeSa dravya, saMsRSTa hAtha, saMskRSTa mAtra, niravazeSa dravya, e pramANe ATha bhaMga che. temAM pahelo bhaMga sarvottama che. - - pazvAkarma doSa thAya to te na cAle. * sUga - 11ra thI 119 - (112) jyAM be svAmI ke upabhoktA hoya, temAMthI eka nimaMtraNA kare, to muni te devAtA AhArane na icche. bIjAno abhiprAyane jue. (113) jo baMne svAmI ke upabhoktA hoya, ane nimaMtraNA kare ane je te auSaNIya hoya to tene svIkAre. (114) garbhavatI strI mATe taiyAra karAyela vividha pAna-bhojana tenA upabhoganA hoya to vaje, paNa jo khAtA vahela hoya to grahaNa kare. (115) kadAca purA mahinAvALI garbhavatI mahilA AhAra ApavAne mATe ubhI hoya ane bese ke beThelI hoya ane ubhA thAya... (11) te AhAra - pAna saMtane na kalpe. tethI denArIne niSedha karIne kahe ke : "mane Avo AhAra ka5to nathI." (117) stanapAna karAvatI strI ne bAlaka ke bAlikAne rotA choDIne bhojana - pAna lAve. (118) saMvatane te AhAra - pANI akalpaya che. Adi 116 mujaba. (11) je AhAra - pANInA kalarsa - akaDhapaNAmAM zakita hoya, te denArIno mani niSedha kare ane kahe ke mane tevA prakAre kahyuta nathI. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 dazavaikAlikamUlasUtrasaTIka anuvAda * vivecana - 112 thI 119 - be mANasa eka vastunA svAmI hoya, temAM eka te vastunA dAna mATe nimaMtre, to devAtA te AhArane utsargathI na icche. paNa bIjAnA abhiprAyanI rAha jue. tenI daSTi- hoTha Adi AkArathI tene A devAtuM dAna iSTa che ke nahIM te joIne grahaNa karavA ke na karavA vicAre. - *- baMne khAtA ke khavaDAvatA hoya, baMne svaicchAthI nimaMtraNA kare tyAre A vidhi che - je eSaNIya - doSa rahita hoya to apAtuM grahaNa kare. vizeSa kahe che. garbhavatI mATe taiyAra karAyela aneka prakAranA drAkSapAna, khaMDa, khAdhakAdi hoya, te khavAtuM hoya to na levuM, jethI teNIne ApaNAthI abhilASA nivRtta na thatAM garbhapatanAdi doSa na thAya. paNa khAdhA pachI vadhela hoya to svIkAre. kemake teNIno abhilASa puro thayo hoya che. e pramANe nava mAsavALI garbhavatI strI sAdhu nimitte ubhI thAya ke bese ane AhArAdi Ape, to tevA bhojana-pAna saMtone na kalpe. ahIM sthavira kalpIne te denArI uTha-besa karyA vinA Ape to kahyuM. jinakIne to garbha rahe te pahelAM divasathI sarvathA akalavya ja che. bALaka ke bAlikAne stanapAna karAvatI hoya to, ahIM napuMsaka paNa samajI levuM. A bALaka Adine bhUmi upara raDatAM mUkIne jo bhojana - pAna lAve to levA na kalpe. vRddha saMpradAya evo che ke gacchavAsI sAdhu, dudha pItA bALakane mUkIne vahorAve to na le, paNa jo bIjI koI stanapAna karAvatI hoya to bALaka na raDato hoya to AhArAdi grahaNa kare, jo raDato hoya to grahaNa na kare. jo bALaka tyAre stanapAna na karatuM hoya, paNa stanapAna yogya hoya ane De to levuM na kahyuM, na De to levuM kahyuM. gaccha nirgata arthAt jinakabhI muni hoya to dhAvavA yogya bALaka raDe ke na De, stanapAna karatuM hoya ke na karatuM hoya, to paNa teNInA hAthe levuM na kalpa, ityAdi - x- kemake bALakane bhUmi upara mUkatA ke pAcho letA asthirapaNuM thAya to bALakane duHkha thAya athavA bilADI nAnA asamartha bALakane mAMsano loco samajI pakaDI le. tethI anaMtarokta bhojana - pAna saMyatone akalpika che. * x x* vadhuM zuM kahevuM? upadezano sAra kahe che - jo AhAra - pAna kalpanIya ke akalpanIya dharma viSayaka hovA vize hoya - te udgama Adi doSayukta che ke nahIM, tevI zaMkA hoya to tevuM levuM na kalpe. denArano niSedha karIne kahe - mane te prakAranuM levuM na kalpe. * sUtra - 120, 121 - pANIno ghaDo, pattharanI ghaMTI, pITha, zilAputra, mATI AdinA lepa ke zleSa dravyothI athavA bIjI koI dravyathI DhAMkela vAsaNanuM mukha zramaNa mATe kholIne AhAra denArIne niSedha kare ane kahe ke mane AvA prakAre AhAra levo na kahyuM. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 5 / 1 / 120, 101 * vivecana - 120, 101 - gAthArtha kahyo ja che. vizeSa vRtti A pramANe-dakavAra eTale jaLa kuMbha,fufhata - DhAMkela, nAsAe - DSaNI, pachaka - kASTha pIThAdi, loDha- zilAputraka, lepa - mATIno lepa. te sthagita ke limane zramaNArthe kholIne Ape, potAnA mATe kholIne nahIM, A rIte ApeluM na kahyuM. * sutra - 122 thI 129 - (12) mani A jANI le ke sAMbhaLI le ke A AzAna, pAna, khAdima, svAdima dAnAthe taiyAra karela che. (13) tevA prakAranA bhojana - pAna sayatone akathya che, te denArIne niSedha karIne kahe ke mane AvA prakAranA AhArAdi na kahyuM. e ja pramANe (1ra4, 15) pujArce taiyAra karela na kahyuM. (126, 127) vanapakone mATe taiyAra karela na kahyuM. (128, 1ra9) zamaNAnA nimitta taiyAra karela hoya te na kahyuM. * vivecana : 12 thI 1ra9 : azana - odanAdi, nAka - osAmaNa Adi, khAdha - lADu vagere, svAdha - haraDe Adi, te AmaMtraNa AdithI jANe athavA bIjA pAse sAMbhaLe ke A AhAra dAnArthe - sAdhuvAda nimitte je pAkhaMDIne ke dezAMtarathI AvatA vaNipha Adine Ape che, tevA AhAra - pAnanA dAnArthe pravRtta hoya to te saMyatone kalpatA nathI. jo e pramANenuM dAna Ape to teno niSedha karIne kahe ke mane te prakAranuM kalpatuM nathI. e pramANe "pujArce Ape - X- ziSTakuLomAM vastutaH pujArthe ja rAMdhavAdi pravRtti thAya che, mATe tyAM bhikSA na ja grahaNa kare. teo pitRkarma AdinI rasoI sivAya tuccha mANasa mAphaka thoDI rasoI banAvatA nathI evI zaMkAno uttara ApatA kahe che. potAne khAvA jeTaluM rAkhI te ziSTajano bAkI devA yogya pUjAthe ja kADhI mUkela hoya to te Ape to te levuM na kahyuM, paNa potAnA nokarAMdi mATe paNa hoya to temAMthI sAdhune levAno niSedha nathI. kemake temAM AraMbha doSa nathI, AraMbha doSa lAge tevA icchAnusAra dAnano ja niSedha che ityAdi - *- - - vanapaka eTale kRpaNa, tene mATe banAvela hoya to sAdhu kahe ke amane A prakAre AhAra levo na kahyuM. zramaNa arthAt nircantha, zAkya Adi, temanA mATe banAvela hoya te paNa levAno niSedha kare. * sUtra - 130, 131 - (130) sAdhu - sALI dezika, hItakRta, pUtikarma, cAhata, Adhyavatara, prAmitva ane mitrajAta AhAra na le. (131) saMyamI sAdhu zakti AhArano udgama pUche ke A konA mATe koNe banAvela che ? uttara sAMbhaLIne nAzakita ane zuddha AhAra grahaNa kare. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 130, 131 - uddezIne karAyela te dezika - uddiSTa kRta karmAdi bhede che. krIkRta - dravya ane bhAvathI kayakIta bhede. pUtikarma - saMbhavatA AdhAkarmanA avayava saMmizra rUpa. ahata - sva gAmethI lAvela Adi, adhyavapUraka - potAne mATe banAvelamAM umeravA rUpe. prAmitya - sAdhu mATe chInavIne devA rUpa. mizrajAta - pahelAMthI ja gRhastha ane saMyata mATe mizra rAMdhela. Avo AhAra sAdhu varSe. -0- have saMzayane dUra karavA kahe che - udgama tenI utpatti rUpa te zakita azanAdinA svAmI ke nokarane pUche A konA mATe ke koNe banAvela che ? ityAdi. zuddha jANe to le, anyathA doSa lAge. 0 suNa - 132 thI 139 - (132) je Azana, pAna, khAdha, svAdha, puSya ane harita duvadithI ujigna hoya. (133) te bhojana * pAna sAyamIne ApyuM che. denArIne teno niSedha karIne kahe ke mane Avo AhAra kalpato nathI. e ja pramANe (134) je zana di sahipANI, usiMga ke. panaka upara rAkhela hoya, (13pa) tevA bhojana - pAna saMtane na kahyuM (136) je rAzanAdi agni upara nizcima ke spardhita hoya, to tevA saMghaThThA vALA (137) bhojana - pAna sayatane na kahyuM. e ja pramANe sUlAmAMthI ladhaNa kADhIne, ani ujavAlita karIne, prajavAlita karIne, anine ThaMDo karIne, Ajano ubhAra joIne tene thoDo ocho karIne athavA pANI nAMkhIne athavA anine nIce utArIne Ape to tevA bhojana - pAna saMtane mATe akaNa che. denArIne nirNaya karIne kahe ke - mane Avo AhAra na kahyuM, * vivecana - 132 thI 139 - gAthArtha spaSTa kahela che. vizeSa vRtti A pramANe - puSya eTale jAI, pATala Adi. - - - jaLa upara nikSita be bhede - anaMtara ane paraMpara. anaMtara te navanIta paugalika Adi, pAraMpara- pANInA ghaDA upara mUkela dahIM AdinuM vAsaNa. - x xrojasa - anikAya, teno saMghaTTo karIne, jeTalAmAM huM bhikSA ApuM, teTalAmAM atizaya AtApathI udvarte nahIM. ema vicArI saMghaThThApUrvaka ApI de. - - - ufkakaya jeTalAmAM huM bhikSA ApuM, teTalAmAM TharIna jAya mATe agnine utsiMcita karIne vahorAve. - x x- ujjAlaya - eka vakhata iMdhaNa umere. pAkkAliya - vAraMvAra iMdhaNa umere. killAviya - dAhanA bhayathI agnine bUjhAve. UrisaMciya - ati bharelamAMthI ubharAvAnA bhaye thoDuM kADhIne Ape. rissacaya - ati bharelamAMthI thoDuM pANI umerIne temAMthI vahorAve. ovariya - te ja agni upara mUkela vAsaNathI vahorAve. oyArica - dAhanA bhayathI dAnArthe utArIne Ape. ahIM ke bIjA sAdhu nimitta yogathI apAya te na kalpe tethI sAdhu denArIne pratiSedha kare Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 5/ 1 / 140 thI 14 * sUtra - 140 thI 144 - (140) je kAi, zilA ke iMTa saMkramaNa karavA mATe rAkhela hoya ane te asthira hoya to (141) sajaya, samAhita bhikSa tenA upara thaIne na jAya, e pramANe prakAzarahita ane polA mArgathI paNa na jAya, kemake bhagavate temAM asaMyama joyela che. (1ra thI 144) je AhAra denArI, sAdhane mATe nisaraNI, phalaka, ke pIThane ucA karIne mAMco, kIlaka ke prAsAda upara caDe, tyAMthI bhonAja - pAna lAve to tene sAdhu-sAdhvI grahaNa na kare. kemake te rIte caDhatI te strI paDI zake, tenA hAtha-paga bhAMgI zake che. pRthvIjIva ke pRthvI Azrita kasa jIvonI hiMsA thaI zake che. tethI AvA mahAdoSo jANIne sayamI maharSi mAlapata bhikSA na le. * vivecana - 140 thI 144 - gaucarInA adhikArathI gaucarI mATe pravezato. varasAda AdimAM koI kALe saMkramaNa mATe sthApita kASThAdi sthira hoya ja nahIM to sAdhu tenA upara na cAle. tyAM cAlavAthI prANI virAdhanA saMbhavatA asaMyama thAya. tathA aprakAza ane aMdara sAra sahita-poluM hoya to, zabdAdimAM rAga-dveSa na kare. A sUtrArtha kahyo. vaLI nisaraNI Adi uMcI karIne mAMsAdi upara sAdhune AhArAdi ApavAne mATe caDe, to tevA AhArAdi sAdhu na le. temAM svArthaNAM kahyA mujaba hAtha-paga bhAMgavA Adi doSa che. * x- AvA mahAdoSo jANIne sAdhu tevI mAlopahata bhikSA na le. * sUtra - 145 thI 149 - (15) sAdhu - sALI Apata kaMda, mUla, pralaMba, chedela pAna, tubaDu ane Adu levA na kahyuM. (16) e pramANe saguNa, boranuM cUrNa, talapApaDI, goLanI rAba, pUra-bhATI, bIjI paNa tenI prakAranI vastu, (140) je vecavAne mATe rAkhI hoya, ghaNAM samayathI khUlI paDI hoya, sacita rajathI lima hoya to sAdhu e pramANe denArIno niSedha kare ke mane AvA prakArano AhAra levo na kahyuM. (148) ghaNAM bIjavALA phaLa, ghaNAM kAMTAvALA phaLa, Arthika, kika, bilDa, zeraDInA TukaDA, pApaDI (phalI), (149) jemAM khAdyapadArtha ocho ane tyAjya padArtha adhika hoya tevuM Ape to levuM na kahyuM. * vivecana : 145 thI 149 - pratiSedhanA adhikArathI ja kahe che - kaMda - sUraNa Adi, mUla - vidArikAdi, pralaMba - tAlaphaLAdi, te kAcA ke chedelA hoya, patranuM zAka, chANa ane miMja aMtarvatI ke Adra, Adu kAcA hoya to tyAga kare te ja pramANe kolacUrNAdi mUtrArthamAM kahyA mujabanA choDe. kevA ? zerI - dukAnamAM vecAtA, aneka divasanA rAkhelA, tethI ja Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda dhULathI vyAsa, AvA prakAranuM Ape to levuM na kahyuM tema kahe. ghaNAM ThaLIyA vALa, pugala-mAMsa, animiSa - matsya, ghaNAM kAMTAvALuM, A kALa AdinI apekSAthI levAno niSedha che. bIjA kahe che - vanaspati adhikArathI tevA prakAranA "phaLa' jANavA. tethI - asthika vRkSaphaLa, teMdakI phaLa, zAbhali - vAla Adi kali. tenA doSa kahe cheH- temAM khAvAnuM thoDuM ane pheMkavAnuM jhAjhuM hoya che. tethI denArIne niSedha kahIne kahe ke - mane tevA prakAre kalpatuM nathI. * sUtra * 150 thI 156 - (150) e ja pramANe - sAruM ke kharAba pANI, goLanA ghaDAnuM dhovANa, loTanuM dhovANa, cokhAnuM dhovANa, temAMnuM koIpaNa turatanuM dhoyela hoya to sAdhu tene grahaNa na kare. (151) jo potAnI mati ke daSTithI, pUchIne ke sAMbhaLIne je dhovANAne jANI le ke A ghaNAM vakhatanuM dhoyela che, tathA nizakti thaI jAya to (15) AjIva ane pariNata jANI saMyamI mani tene grahaNa kare. je te jaLanA viSayamAM zakita thAya to rAkhIne nizcaya kare. (153) te dAtAne kahe ke - cAkhavA mATe thoDuM pANI mane hAthamAM Apo A pANI ati khATa, dugadhI, mArI tarasa chIpAvavA samartha to nathIne ? (154) je te pANI ghaNuM kharuM ityAdi hoya to denArIne nA pADe ke AvuM pANI mane vaivuM na kahyuM. (155) jo te pANI anicchAthI athavA anya manaskatAthI grahaNa karI lIdhuM hoya to svarya na pIe ke koI bIjA sAdhune pIvA na Ape. (156) te sAdhu ekAMtamAM jaI, tyAM acita bhUmine joIne, jyaNApUrvaka te pANI paraThanI de. paraThavyA pachI svasthAne AvI pratikramaNa kare. * vivecana : 150 thI 156 - azanavidhi kahI, have pAna vidhi kahe cheH jema sArA kharAba azanamAM kahyuM, tema pAnamAM kahe che. ucca - varNAdiyukta drAkSapAnAdi. evacca - varNAdi hIna, durgadhI, osAmaNAdi ke goLanA ghaDAnuM dhovANa. saMsvadaja - loTanuM dhovANa. A badhuM azananI mAphaka utsarga - apavAda vaDe grahaNa kare. AvuM pANI apariNata hoya to paNa varSe. have tenI vidhi kahe che. jo te cokhAnuM dhovANa turatanuM jANe. kaI rIte jANe ? buddhithI ke joIne. mati - tenA grahaNanI karmanA buddhi. darzana - vaNadi pariNata ke sUtrAnusAra. dhoyAne keTalo samaya thayo te gRhasthane pUchIne, jo ghaNo kALa thayo jANe to te niHzaMkita thAya che, pachI grahaNa kare che. uSNodaka AdinI vidhiH uSNodakane nirjIva ane pariNata jANIne - traNa ukALAnuM jANIne, Avu pANI saMyata grahaNa kare. paNa te durgadhIna hoya, dehane upakAraka hoya tevuM matithI jANIne le. jo tene zaMkA jAya to te jaLa cAkhIne nizcaya kare. tenI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5/ 1 / 150 thI 156 145 vidhi sUtrArthamAM kahI che. cAkhyA pachI sAdhune prAyogya jANe to grahaNa kare, agrAhya hoya to na le. kadAca ghaNuM khATuM hoya, anyacitta Adi kAraNe grahaNa thaI jAya, tene zarIrane apakAraka jANIne dharmazraddhAthI na pIe. bIjAne pIvA paNa na Ape. ahIMratnAdhikane paNa ApavAno niSedha jaNAvyo. have tene pAThavavAnI vidhi kahe che - ekAMtamAM jaIne cakSu vaDe dagvadezAdi joIne. rajoharaNa vaDe thaMDilabhUmi pramAjIne, tvarA rahita ane traNa vakhata "vosire' bolIne pariThApanA kare. paraThavyA pachI vasatimAM AvIne iryApatha pratikrame. A bahAra jaIne AvatA niyamakaraNa siddha pratikramaNa che, bahAra gayA sivAya paraThave to paNa pratikramaNano niyama jaNAvela che. * sutra - 157 thI 161 - (15) bhikSArthe gayela sAdhu kadAcita AhArano paribhoga karavA icche to prANuka koika ke bhitimUlanuM pratilekhana karIne (158) te medhAvI muni anujJApUrvaka koI AcchAdita ane saMvRtta sthaLamAM potAnA hAthane sArI rIte pramAjI, tyAM te saMyata bhojana kare. (159) tyAM te bhojana karato, AhAramAM goTalI, kAMTA, tRNa, kATha, kAMkarA ke bIjI koI tevA prakAranI vastu hoya (16) tene bahAra kADhIne ke nahIM, makhamAMthI ghUMkIne na uke, tene hAthamAM laIne ekAMtamAM cAlyo jAya. (11) ane ekAMtamAM jaIne Atti bhUmine pratilekhIne jaNApUrvaka paraThanI de, paraThavyA pachI svasthAne AvI pratikramaNa kare. * vivecana - 157 thI 161 - e pramANe anna-pAna grahaNa vidhi jaNAvIne bhojanavidhi kahe che - kadAcita bIjA gAme pravezatA bhojana karavAne iccha, pAnaka AdinI tRSAthI abhibhUta thayelo sAdhu tyAM vasatinA abhAve zUnya maTha Adi hoya ke koI bhIMtano eka bhAga hoya, tyAM cakSu vaDe joIne ane rajoharaNathI pramArjIne bIjAdi rahita bhUmi joI, tyAM vizrAMti mATe tyAMnA sAgArika parihArathI tenA svAmI pAse te medhAvI sAdhu anujJA laIne, tyAM koSThakAdimAM upayukta thaIne sAdhu iryA pratikramaNa karIne pachI mukhavastrikAthI vidhipUrvaka kAyAne premAjIne tyAM rAga-dveSane dUra karIne khAya. tyAM koSThaka AdimAM khAtA evA sAdhune ThaLIyo ke kAMTo Adi koI gRhasthanA pramAda doSathI AvI jAya to - x x- te ThaLIyA vagerene hAthethI jyAM - tyAM na pheMke. mukha vaDe thuMke nahIM. jethI virAdhanA na thAya, paNa pUrve dazavisla vidhi mujaba ekAMtamAM jaIne paraThavI de. * sUtra - 1ra thI 101 - (16) kadAcita bhikSu vasatimAM AvIne bhojana karavAne icche to piMDapAta sahita cAvIne bhojana bhUminuM pratilekhana kare. (163) vinayapUrvaka vasatimAM pravezIne gurunI samIpe Ave ane muni kayapitha 26/10 Jain Law e rnational Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda pratikrame. (164, 165) pachI te saMyata sAdhu gamanAgamanamAM ane bhojanapAna levAmAM lAgela badhAM aticAronuM yathAkrame upayogapUrvaka diratana karIne trAjumA ane anudvigna saMyamI AvyAkSipta cittathI garanI pAse AlocanA kare tathA je rIte bhikSA lIdhI hoya te ja prakAre nivedana kare. (166, 16) je AlocanA sagapha prakAre na thayela hoya athavA je AgaLa * pAchaLa karI hoya, tenuM pratikramaNa kare. kAryotsarga Ama ciMtave - aho ! jinezvaroe sAdhuone mokSa sAdhanAnA hetubhUta saMyamI - zarIra dhAraNa karavAne niravadha vRttino upadeza Apela che. (168) kAyotsargane namaskAra mitra dvArA pArita karIne jina saMtava kare, pachI svAdhyAyano prAraMbha kare, pachI kSaNavAra mani vizAma le. (19) vizrAma karato to te karma nirAnA lAbhano abhilASI muni A hitakara ane ciMtave ke - jo koI sAdhu mArA upara anugraha kare to huM tarI jAuM. (100) te prItibhAvathI sAdhuone yathAkrame nimaMtraNA kare. je temanAmAMthI koI sAdhu bhojana karavA Icche to temanI sAthe bhojana kare. (11) je koI sAtha AhAra levA na icche to te kalo ja prakAzayukta pAtramAM ane AhAranA kaNane nIce chAMyA vinA jyaNApUrvaka bhojana kare. * vivecana - 162 thI 11 - vasatine AzrIne bhojanavidhi kahe che - kadAca bIjA kAraNonA abhAvamAM sAdhu vasatimAM AvIne bhojana karavA icche to A vidhi che. vizuddha AhArAdi saha vasatimAM Ave, tyAM bahAra ja sthAnane joIne vidhipUrvaka tyAM rahI anna-pAna tapAsI le. tapAsIne naidhikI karI - "namo khamAsamaNANa" bolI, aMjali joDIne vasatimAM praveze. pachI gurU samIpe "iriyA vahiyAe ' sUtra bolIne, kAyotsarga kare. te kAyotsargamAM anukrame sarve aticAra Alove. kayA aticAra ? gamanAgamananA aticAra tathA bhojana - pAnanAje aticAra, te saMyata sAdhu kAyotsargamAM hRdayamAM sthApe. te akuTilamati vALo, badhe bhUkha Adino jaya karI prazAMta thaI, anyatra upayoga rAkhyA vinA vidhipUrvaka gurunI pAse nivedana kare. je prakAre koI hAtha dhotI hatI, tenI pAse lIdhuM che. kadAca koI sUkSma doSa ajANapaNAthI ke visarI javAthI rahela hoya, pUrvakarmake pazcAtkarma thayela hoya, to pharIthI AlocanA uttarakALe tene pratikrame te sUkSma aticArane "icchita paDikkamiu goaracariAe' ityAdi sUtra bhaNIne kAyotsargamAM rahIne A pramANe ciMtave- "aho jihaM asAvajjAi gAthA. jeno gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A che . aho' vismayanI vAta che. asAvadha - apApa, desiyA - upadezela che. mokSAghA - samyagadarzana jJAna cAritra sAdhana, sAdhune dehane dhAraNa karavA mATe batAvela che. "namo arihaMtANaM" bolIne kAyotsarga pArIne Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 5 / 1 / 1ra thI 11 "logassa" sUtra rUpa jina saMtava kare. pachI pUrvela svAdhyAya prasthApita na hoya to svAdhyAyane prasthApIne (sajhAya paThAvIne) maMDalI upajIvaka te ja kare, jyAM sudhImAM bIjA sAdhuo Ave. koI tapasvI Ave to te paNa svAdhyAya sthApI vizrAMti le. vizrAMti letAmuni pariNata cittathI A pramANe ciMtave- kalyANa prApta karAvanAra, nirjarAdi artha Ano che te lAbhArthika (vicAre ke, mArI upara anugraha karIne sAdhuo prAsuka bhojana grahaNa kare to huM bhAvasamudrathI tarI jaIza. e pramANe vicArIne ucita veLAmAM AcAryane AmaMtraNA kare, jo grahaNa kare to suMdara. jo teo kahe ke - tu ja Apa, to teTalAmAM guru dvArA anujJAta sAdhune manaH praNidhAnI nAdhikanA krame nimaMtraNA kare, athavA grahaNanA aucityanI apekSAthI ke bALa AdinA kramazI nimaMtraNA kare. je te dharmabaMdhuo icche to sAdhu tenI sAthe ucita saMvibhAgIdAnathI sAthe bhojana kare. jo koI na icche to sAdhu rAgAdi rahita thaI ekalo bhojana kare. kaI rIte kare ? mAkhI vagere joI zakAya tevA prakAzavALA (khullA) pAtramAM, upayukta thaIne ane hAtha ke mukhamAMthI kaMI na paDe te rIte bhojana kare. * sUtra - 12 thI 175 - (12) bIjAne mATe banela, vidhithI upalabdha je AhAra te tikta, kaTuka, kASAyita, ANva, madhura ke lavaNa hoya, saMcamI tene madhu-brutanI mAphaka saMtoSathI khAya. (173, 174) muvAjInI bhikSa aSA vidhithI prApta karela AhAra rasa ke virasa hoya, zuci hoya ke azuci, Addha hoya ke zuSka, mayu ke kubhASa hoya, te tenI avahelanAna kare. paraMtu mulAjInI sAdhu mulAlabdha ane prAsuka AhArano te hoya ke ghaNo; doSone vajIne vApare. (175) mughAdATI durlabha che ane mudhAjIvI paNa durlabha che. mudhAdArI ane mudhAnI baMne sadgatimAM jAya che. - tema huM kahuM chuM. * vivecana - 102 thI 175 - bhojyane AzrIne vizeSathI kahe cheH- tikta - eluka vAluMkAdi, kaTuka - Adu, osAmaNAdi. kaSAya - vAla Adi, amla - chAsa vagere, maghura - dudha - madha Adi, lava - mIThuM - x- A tikta Adi Agamokta vidhithI prApta karI, mokSane mATe, tenA sAdhika jANI madha- ghInI jema saMyata khAya, paNa varNAdine mATe na khAya. athavA DAbethI jamaNI dATamAM paNa na laI jAya. arasa - hiMga AdithI na saMskArela. virasa - rasa vagaranA jUnA odanAdi, sUcita - vyaMjanAdi yukta, asUcita - vyaMjana rahita athavA kahIne Ape ke kahyA vinA Ape. Ardra-pracura vyaMjana, athavA zuSka ke stoka vyaMjana hoya. te zuM? kahe chemaMthu - boranuM cUrNa, kumaSa - bAphelA aDada ke coLA. A bhojananuM zuM? vidhi vaDe meLavIne sarvathA na nide. athavA ema na vicAre ke- ATalA alpa AhArathI mAruM peTa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kema bharAze ? athavA ghaNuM che, paNa pheMkI devA jevuM che. . - x - vizeSa zuM ? prAssuka - nirjIva bIjA kahe che ke vA zabdathI virasAdi artha levo. bahuprAsuka sarvathA zuddha tenI helaNA na kare. paNa ema vicAre ke paNa ema vicAre ke - A loko mArA jevA anupakArIne AhAra Ape che, te ja suMdara che. sughAlabdha - koMTalAdi vyatirekathI prApta (kaMI upakAra karyA vinA maLela) mughAjIvI - sarvathA nidAna rahita jIvI, bIjA AcArya kahe che - jAti AdithI na jIvanAra. saMyojanAdi doSa rahita bhojana kare. - niSkarSa kahe che - mudhA denArA durlabha che. mudhA jIvanArA paNa durlabha che. baMne siddhi gatimAM jAya che. athavA vacce eka devano bhava karIne sumAnuSatva pAmIne paraMparAe jAya che. *** ahIM 'bhAgavata'nuM dRSTAMta che. eka parivrAjaka eka bhAgavatane ghera gayo. tene kahyuM ke huM tAre tyAM comAsu rahIza. rAkhanAre kahyuM ke mAre tamAruM kaMI kArya na karavuM. parivrAjake te kabula karyuM. bhAgavate tene zayyA, bhojana, pAnAdi ApyA. koI vakhate bhAgavatano ghoDo corAI gayo. prabhAta thaI javAthI kAMTAnI jALamAM mUkI dIdho. savAre parivrAjake ghoDo joyo. teNe bhAgavatane kahyuM. bhAgavata bolyo - have tArI sevA karavAnuM phaLa mane alpa maLaze. mughAdAyI AvA hoya. mughAjIvI nuM udAharaNaH- eka rAjA dharmanI parIkSA kare che. evo kayo dharma che je svArtha vinA bhojana le che ? teNe parIkSA karavA lADavAnuM dAna ApavA vicAryuM. kArpeTikone pUchyuM - tame zenA vaDe jamo cho ? koI kahe mukhethI, koI kahe pagethI, koI kahe hAthathI, koI kahe lokAnugrahathI, sAdhu kahe huM mudhA - phogaTa khAuM chuM. rAjAe pUchyuM - kevI rIte ? kathaka bolyo huM mukhethI khAuM chuM. lekhavAhaka bolyo - huM pagethI khAuM chuM ityAdi - 4 - huM saMsAranA vairAgyathI saMjAta chuM, tethI mudhA khAu chuM. rAjA teno dharma sAco mAnI AcArya pAse gayo, teNe dIkSA lIdhI. ma - X L adhyA . X X X 0pivaiSaNAnA pahelAM uddezAmAM je upayogI vAta kahevAnI rahI gaI che, te A uddezAmAM kahe che. X 5 - uddezo - 2 X sUtra 176 - saMta sAdhu lepamAtra paryanta pAtrane AMgaLIthI sApha karI sugaMdhayukta hoya ke durgaMdhayukta, badhuM khAI le, zeSa paNa na chAMDe. X Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 5/ 2 / 176 * vivecana - 106 - pratigraha-pAtra, saMla - pratyeka dezathI niravayava karIne, kaI rIte cATIne alepa kare. sAdhu durgadhI ke sugaMdhI bhojana, gaMdhanA grahaNathI rasa Adi paNa levA. e badhuM saMpUrNa khAI jAya, saMyama virAdhanA na thAya mATe kaMI paNa na choDe. A arthanI mahAnatA batAvavA sUtrArdhamAM viparIta paNa kahyuM. pratigraha zabda mAMgalika hovAthI udezonI AdimAM mUkela che. - X * sUtra - 177, 18 * vasatimAM ke svAdhyAyabhUmimAM beThelo athavA bhikSArthe gayelo muni apayakti padArtha khAIne, je tenAthI nihi na thaI zake to kAraNa utpanna thatAM pUjA ane uttaravidhithI bhojana - pAnanI gaveSaNA kare. - vivecana - 177, 178 : zacyA - vasati, naiSadhakI - svAdhyAya bhUmi, athavA zayyA ja kharAba hoya to tenA niSedhathI naiSedhikI kahevAya. temAM rahela sAdhune gaucarImAM pUro AhAra na maLela hoya, tapasvI thoDuM thoDuM khAto hoya, teTalAthI teno nirvAha na thAya athavA bimAra hoya to ochuM khAya. tethI kAraNa - vedanA utpanna thatAM puSTa AlaMbata hoya to bhojana - pAnanI gaveSaNA kare. anyathA eka vakhata bhojana karelAM ja yati pUrvokta bhikSAkALa saMprApta thatAM, cothI gAthA mujaba gaucarI levA jAya. * sUtra - 19 thI 188 - (19) bhikSa kALe bhikSArthe nIkaLe, kALe ja pAcho phare. akALe jIne je kArya jyAre ucita hoya tyAre te kArya kare. (180) he muni ! tuM akALamAM bhikSArthe jAo cho, kALanuM pratilekhana na kare, bhikSA na maLe tyAre te potAne sabdha kare che ane saMnivezanI niMdA kare che. (181) bhikSa samaya thatAM bhikSATana kare, bhikSArthe puruSArtha kare, bhikSA prApta na thAya to zoka na kare, tapa thayo mAnI sudhA parISahane sahana kare (182) A pramANe kyAMya bhojanArthe ekaThA thayelA vividha prakAranA prANI jue to, tenI sanmukha na jAya, paNa jyakAthI gamana kare. (183) gaucarI gayela sAdhu kyAMya paNa besIne ke ubhA rahIne dharmakathAno prabaMdha na kare. (84) te AgalA, parigha, dvAra ane kamADano Teko laIne tyAM ubho na rahe. (185, 186) bhojana ke pANIne mATe Avela ke gayela zramaNa, brAhANa, kupaNa ke hanIpakane ullavIne saMyamI gRhasthanA gharamAM na praveze ane AMkhonI sAme ubho na rahe, paNa ekAMtamAM jaIne tyAM ubho rahe. (17) te bhikSAcArone ullaMghIne gharamAM pravezatA te vanapaka athavA baMnemAM prIti thAya athavA pravacananI laghutA thAya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (188) gRhasvAmI dvArA te bhikSAcArone devAno niSedha karyAM pachI athavA ApI dIdhA pachI, tyAMthI te yAyako cAlyA jAya pachI saMyamI sAdhu bhojana - pAnane mATe te gharamAM praveza kare. 0 vivecana - 179 thI 188 - 150 kAla - je je gAmAdimAMno ucita bhikSAkALa hoya te. bhikSu vasatimAM bhikSArthe jAya ane svAdhyAyano ucita kALa thatAM pAcho Ave. akALane choDI devo. je kALamAM svAdhyAyAdi na saMbhave te akALa kahevAya. sarve yoganA upasaMgrahArce samaye samaye ucita kArya Acare - bhikSAnA kALe bhikSA le ane svAdhyAyAdi kALamAM svAdhyAya kare. akALe gaucarI javAmAM zo doSa ? akAlacArI koI sAdhu gaucarI na maLatAM pote kaheze ke A sthaMDila saMniveza (ukaraDA)mAM bhikSA kyAMthI maLe ? tene kahevuM ke - he bhikSu ! pramAda ke svAdhyAyanA lobhathI akAle care che, kALane joto nathI, zuM A bhikSAkALa che ? akALe caravAthI AtmA kheda pAmaze, vadhAre bhaTakaze athavA saMnivezanI garhA karaze. bhagavaMtanI AjJA lopaze. A doSa hovAthI akALe bhikSATana na karavuM, bhikSA kALe bhikSArthe javuM. bIjA AcArya kahe che - smRti kALa ja bhikSA kALa che. jemAM bhikSukone devA loko yAda kare te smRtikALa, jaMghA baLa hoya to vIryAcArane na ullaMghe paNa puruSArtha kare. na maLe to alAbhanI vicAraNA na kare. paNa vIryAcAranI ArAdhanA thaI tema vicAre. bhikSATana te mATe karela che. AhArArthe nahIM, tema vicAre. anazanAdi tapa thayo tevuM samyak vicAre. kALa yAtanA kahI, have kSetra yatanA kahe cheH- zobhana, bhedathI vividha prakAranA prANI balIdAnAdithI bhojanArthe lavAyA hoya, temanI sAme na jAya. temane trAsa thatAM aMtarAya, adhikaraNa Adi doSa lAge. tethI te prANIne udvegAdi karyA vinA jyaNAthI cAle. na bhikSArthe pravezela sAdhu, koI ghara ke devakuLAdimAM bese nahIM. jethI saMyamano upaghAta na thAya, dharmakathAdino vistAra na kare. AnA vaDe ekAdapraznano uttara ApavAnI anujJA ApI. saMyatane tyAM lAMbo kALa besavAthI aneSaNA, dveSa Adi prasaMga Ave. kSetra yatanA kahIne dravya catanA kahe cheH- argalA - AgaLIyo, parigha - nagaranA dvAranI bhogaLa, TUra - bAraNuM, kapATa - kamADa, sAdhu tyAM Teko na le. lAghavAtA ke virAdhanAdi doSa lAge. gocarAgragata - bhikSArthe praviSTa. muni ane saMyata paryAya che. have bhAva yatanAH- zramaNa - nigrantha zeSa sUtrArtha mujaba jANavuM. ukta zramaNAdine ullaMghIne bhikSArthe na praveze. athavA tenI dRSTi paDe tyAM paNa ubhA na rahevuM. paNa ekAMtamAM thoDe dUra jaIne muni ubhA rahe. anyathA AvA doSa lAge - denArane ke denAra ane zramaNAdine aprIti thAya, "A lokonuM kevuM alokajJapaNuM che' ema pravacananI laghutA thAya ke aMtarAya doSa lAge. tethI ema na karavuM. bAkI sUtrArthavat Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 | 2 | 189 thI 199 sUtra - 189 thI 199 - pAna (189, 190) jo koI dAtA utpala, pakSa, kumuda, mAlatI ke anya koI sacita puSpanuM chedana karIne bhikSA Ape to te bhojana saMyamI sAdhune mATe akalpya thAya che. tethI denArIne teno niSedha karIne kahe ke mane A prakAre AhAra kalpato nathI. (191, 192) jo koI dAtA ukta utpAdinuM saMmardana karIne AhAra Ape to paNa na kalpa, sAdhu te AhArano niSedha kare. # (193, 194) apariNata kamalakaMda, palAza kada, kumudanAla, utpalanAla, kamalataMtu, sarasavanAla, apakva isukhaMDa ke vRkSa, tRNa ane bIjI lIlI vanaspatinA kAyA navA pravAlano tyAga kare. (195) taruNI, tAjI athavA ekavAra bhuMjevI kAcI kUlI denArI strIne sAdhu niSedha kare ke AvA prakAre AhAra mane na kalpe. (196 thI 199) A ja pramANe ukALyA vinAnA bora, vAMsa-karIra, kAzyapanAlikA, apakva talapApaDI, kadaMbanuM phaLa . - cokhAno loTa, vikRta dhovANa, nivRta jaLa, tilakUTa, poI, sAga ane sarasavanI khalI e badhAM apakva na le. apakva ane zastra apariNata koLuM, bIjoru, mULA, mULAnA kaMdane manathI paNa na icche. A pramANe ja phaLanuM cUrNa, bIjanuM cUrNa, baheDA, piyAla phaLa paNa apakva jANIne tyAga kare. 0 vivecana 189 thI 199 parapIDA pratiSedha adhikArathI A kahe cheH- (sUtrArtha kahyo ja che, vizeSa vRtti A pramANe che:-) utpala - nIlotpalAdi, padma - araviMda mAgadaMtikA - mallikA, sacitta - zAlmalIpuSparAdi, saMluccaya - chedIne Ape che. saMmardana - pUrve chedelA ja apariNatanuM mardana. - X + X - * zAlUka - utpala kaMda, virAlikA - palAzakaMda. parvapalli - prati parve valli athavA kaMda. mRNAlikA - padminI kaMdathI nIkaLela. sarpapanAlikA - siddhArthakamaMjarI, anivRtta - sacita. A sacitta grahaNa badhe ja joDavuM. - 151 ww - pravAla pallava, bhRNa - madhura tRNAdi. bIjI paNa harita AryakAdi jo apariNata hoya to tenuM varjana kare. tANa - asaMjAta, chivADI - mAga AdinI phalI (zIMga) Ama - asiddha, sacetana. sakRt - ekavAra. kola - badara, asvinta - ghaNAM jaLanA yogathI vikArAMtarane pAmela. veNuka - vAMsa karelA, kAsavAlia zrIparNInA phaLa tathA tilaparpaTa - pIselA talayukta. nIma - kAcA lIMmaDAnI lIMboDIne tyAge. e pramANe ja tAMdulapiSTa - cokhAno loTa, vikaTa - zuddha jaLa, tathA tapela pachI zItIbhUta thayela. rAmavRitta - traNa ukALA vagaranuM. pUrIiyiAka - sarasavano khoLa. e badhuM kAcu hoya to tajI de. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda - kavi- koThA phaLa, maliga - bIjoruM, mUlaka - pAMdaLAvALo, mULano kAMdo. e badhAM apakava ane azAstra pariNata hoya - svakAya zastrAdithI vidhvasta thayela na hoya, anaMtakAyanAtvathI gurutva jaNAvavA mULo - tenA pAna ane kaMda baMne lIdhA. phalamantha - boranuM cUrNa, bIjamantha - cava AdinuM cUrNa ityAdi - x-x- apariNata hoya to teno tyAga kare. * sUtra - 200 thI 203 - (200) bhikSa samAna bhikSAyaya kare. ucca-nIca kuLomAM jAya. paraMtu nIca kuLa choDIne ucca kuLamAM na jAya. (21) paMDita sAdhu dInatA rahita thaIne bhikSAnI eSaNA kare. na maLe to viSAda na kare, sarasa bhojanamAM amUrthita rahe. mAvAne jANanAra muni oSaNAmAM rata rahe. (202) gRhasthanA ghara aneka prakAranA pracura khAdha tathA svAdha AhAra hoya. paNa na Ape to paMDita muni kopa na kare. paNa ema vicAre ke gRharaNa Ape ke na Ape, tenI icchA. (203) saMyamI sAdhu pratyakSa dekhAtA chatAM paNa zayana, Asana, vastra, bhojana ane pAna na denAra para krodha na kare, * vivecana - 200 thI 203 - samudAne - bhAvabhekSyane AzrIne bhikSavicare. kyAM? sadA ucca-nIca kuLomAM. agarvitatva chatAM vaibhavanI apekSAthI pradhAna ke pradhAna gharo. kramAnusAra sarvakALa bhikSArthe vicare paNa nIca kuLone choDIne vaibhavanI apekSAthI vadhu lAbhArthe RddhivALA kuLomAM na jAya. anyathA Asakti ke lokamAM laghutAno prasaMga Ave. vaLI - adInA - dravya dainya svIkArIne plAna vadana. na maLavA chatAM viSAda na kare. paMDita - sAdhu, bhojanamAM amRddha rahe. mAtrAjJa - AhAranI mAtrA prati eSaNArata arthAt udgama, utpAdanA, eSaNA prati pakSapAtI. e pramANe bhAvanA kare - bahu - pramANathI prabhUta. paragRha - asaMyatAdinA ghara. vivigha - aneka prakAranA khAdima, svAdimA hovA chatAM na Ape to sAdhu roSa na kare. gRhasthanI icchA hoya to Ape. bAkI sUtrArthamAM kahyuM. * sUtra - 204, 205 - (204) strI ke parapa, bAla ke vaja vaMdanA karatA hoya to tenI pAse koI prakAre yAcanA na kare, AhAra na Ape to tene kaThora vacana paNa na kahe. (205) vadana na kare, to tenA upara kopa na kare, vaMdana kare to ahaMkAra na kare. A rIte bhagavaMtanI AjJAnuM anveSaNa karanAra muninuM zAmaksa akhaMDa rahe che. * vivecana - 204, 205 - strI ke puruSa, api zabdathI napusaMka paNa levA. taruNa ke vRddha kahevAthI madhyama vayanA paNa levA. vaMdana kare to A bhadraka che, mAnI yAcanA na kare. anna AdinA abhAve ke mAMgela na Ape to kaThora zabdo na kahe. ke - phogaTa zuM vaMdana kare che ?* * Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 5 / 2 / 204 thI 205 - koI gRhasthAdi kadAca na vAMde to kope nahIM. rAjAdi koI vAMde to abhimAna na kare. x * sUtra - 206 thI 210 - (206, 207) kadAca koI sAdhu sarasa AhAra prApta karIne lobhathI chupAvI de, kyAMka mane maLelo AhAra gara joIne vaya laI leze, mane nahIM Ape. ema potAnA svArthane ja moTo mAnanAra svAda lolupa sAdhu ghaNAM pApa kare che, saMtoSa bhAva rahita thaI, nivasi pAmatA nathI. (208 thI ra10) kadAca koI sAdhu vividha prakAranA pAna ane bhojana pAmIne, sarasa padArtha ekAMte khAI jAya ane vivarNa tathA nIrasa AhAra laIne Ave che, jethI zramaNo evuM jANe ke A muni mokSAthI che, saMtuSTa che, prAMtAhAra sevI che, rUkSa vRttithI saMtuSTa che. cotho pUjAtha, yaza - kIrti pAmavAno abhilASI, mAna - sanmAnanI kAmanA karanAra sAdhu ghaNAM pApone upArja ane mAyAzalyane karanAra thAya che. * vivecana - 206 thI 210 - vapakSanI corInA pratiSodhana mATe kahe cheH- koI atyaMta jadhanya, utkRSTa AhAra pAmIne, AsaktithI "huM ja khAI javuM" ethI aMtaprAMtAdi AhArathI DhAMkI de che. zA mATe? jo A AhAra batAvIza to AcAryAdi pote ja laI leze. have Ano doSa kahe chepotAnA mATe ja ghaNAM pApa pradhAna che jene te AtmArthagurlabdha thaI kSadra bhojanamAM ghaNAM pApa mAyA vaDe ke dAridra vaDe kare che. A paraloka saMbadhI doSa che, Aloka saMbaMdhI doSa kahe che. AvA koI AhArathI AlokamAM paNa vRtina pAme. anaMta saMsArIpaNAne pAme che. e pramANe pratyakSa apahAra kaho. have parokSa kahe che - kadAca koIne pUrvavat AvA vividha pAna - bhojana maLe to mArgamAM sAro - sAro AhAra khAIle ane varNAdi rahita ambakhala Adi, vigata rasa - ThaMDA bhAta vagere vasatimAM lAve. te AvuM zA mATe kare ? bAkInA sAdhuo ema jANe ke A sAdhu mokSArthI che, lAbha - alAbhane samAnapaNe seve che. asAra ane rUkSa bhojana khAIne saMtoSa mAne che. A paNa badhuM zA mATe kare? te kahe che- pUjAyeM. Ama karatAM baMne pakSamAM pUjA thaze tema mAne. cazane pAmavAne. mAna- sanmAnanI icchAthI e pramANe kare. temAM mAna - vaMdana, amyutthAnAdi nimitta, kamAna - vastra, pAtrAdi lAbha nimitta. evo te ghaNAM ja pradhAna saMkalezanA yogathI varte che, tenA bhAre pApakarmanI AlocanAna karIne bhAvazalya kare che. * sUtra - 211 thI 216 - (211) potAnA saMyamanI rakSA karato sAdhu dArU, meraka ke bIjA koI prakAranA mAdaka rasa AtmasAkSIthI na pIe. (21) mane koI jANatuM - jotuM nathI coma vicArI ekAMtamAM ekalo dAru pIe che, te cora Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda che, tenA doSa tame juo ane mAyAcAra mArI pAse sAMbhaLo. (213) te bhiAnI Asakti, mAyA-mRSA apayaza, atuti ane asAdhutA satata vadhI jAya che. (214) jema cora sadA udvigna rahe che, temaja dumati sAdhu potAnA duSkarmothI sadA udvigna rahe che. Avo madhapAtrI mana maraNAMta samayamAM paNa saMvara ArAdhI na zake. (215) te nathI AcAryanI ArAdhanA karI zakato, nathI zramaNanI. gRhastha paNa tene ducaritra jANI, tenI niMdA kare che. (ra16) A pramANe guNokSI ane guNono tyAga karanAra sAdhu maraNAMte paNa saMvara na ArAdhI zake. * vivecana - ra11 thI ra16 - surata - loTa AdithI niSpanna dAra, meraka - prasanna namaka dArU, surA prAyogya dravyathI niSpanna. madharasa - sIdhu Adi rUpa. te sAdhu na pIe, kemake sarvajJa bhagavaMto sadA jaI rahelA che. - x- zA mATe na pIve? AtmAno yaza jALavavA. ahIMyaza eTale saMyama artha che. bIjA mate A plAnanA apavAda viSayaka sUtra che.- X have tenA doSa kahe cheH- dharma sahAya sahita ke aA sAgArika sthita evo te cora che, kemake teNe tIrthakara adatta grahaNa karela che. jo ekAMtamAM pIe to - X- paNa Alaukika ane pAralaukika mAyA rUpa doSa lAge te mArI pAsethI sAMbhaLo. atyaMta AsaktirUpa mAyA - mRSAvAda tenA vadhe che. tethI ghaNuM jUThuM bole che. te anubaMdha doSathI bhava paraMparAno hetu che. tathA svapakSa - parapakSano ayaza thAya che. anivArNa, satata asAdhutA ane paramArthathI caraNa pariNAma bAdhanA thAya che. Avo sAdhu sadA aprazAMta rahe che, jema cora potAnA duzvaritathI rahe che tevo duSTabuddhi. kliSTasatva, caramakALe paNa cAstri ArAdhI zakato nathI. kemake sadaiva akuzaLa buddhithI tenA bIjAno abhAva thAya che. azuddha bhAvatvathI te AcAryane ArAdhato nathI e rIte zramaNone paNa ArAdhato nathI. gRhastho paNa tenA duSTazIlanI gaha kare che. --- ukta prakAre tenA pramAdAdi aguNone ane tenA zIlane juo tathA apamAdAdine svagata na sevIne ane paragatanA kezathI choDato tevo kliSTa citta maraNAMte paNa cAritrane ArAdhI zakato nathI. * sUtra - 217 thI 220 * (17, 218) je medhAvI ane tapasvI sAdhu tapa kare che. praNIta rasano tyAga kare che, je madha ane pramAdathI virata che, ahaMkAra rahita che, aneka sAdhu dvArA pUjita vipula ane arthasaMyukta kalyANane svaya juo ane huM tenA guNonuM kItana karIza, te mArI pAsethI sAMbhaLo. (19) A pramANe guNaprekSI ane guNanA tyAgI zukrAcArI sAdhu maraNAMtakALe saMvaranI ArAdhanA kare che. (20) cAIna ArAdhe che, zramaNone paNa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 2 | 217 thI 220 155 'ArAdhe che. gRhastho paNa tene tevA prakAre zuddhAcArI jANe che, tethI tenI pUjA kare che. 0 vivecana 217 thI 220 jo ema che to A doSanA parihArathI - tapa sUtra kahe che. maryAdAvartI sAdhu tapa kare che. snigdhane varSe che, dhRtAdine taje che. madha ane pramAdathI virata rahe che. kliSTa satva jevA akRtya nathI ane '"huM tapasvI chuM'" tevuM abhimAna na kare. AvA prakAranA sAdhunuM kalyANa - guNa saMpattirUpa saMyama juo. zuM viziSTa che, te kahe che - aneka sAdhu vaDe sevita ke Acarita, vipula mokSa sukha ApanAra, tucchatAdinA parihArathI nirupama sukharUpa mokSa sAdhanatvathI huM tenI stuti karIza te mArI pAsethI sAMbhaLo. e pramANe sAdhu apramAdAdI guNone juo tathA tathA pramAdAdI aguNo tajanAra, zuddhavRtti, caramakALe paNa cAritrane sadaiva kuzaLabuddhithI ArAdhe che. - x - tathA zuddha bhAvathI AcArya ane zramaNone ArAdhe che. gRhastho paNa te sAdhune bhAvazuddha jANIne pUje che. - * sUtra 221 thI 224 (221) je sAdhu tapa cora, vacana cora, rUpa cora, AcAra ane bhAvano cora che, te philbirSika deva yogya karma kare che. (222) devatva prApta thavA chatAM kiiiSaka deva paNe utpanna thayelo te, tyAM jANato nathI ke A mArA kayA kRtyanuM phaLa che ? (223) tyAMthI cyavIne manuSyabhavamAM eDamUkatA athavA naraka ke tiryaMca yonine pAmaze, tyAM tene bodhi ati durlabha thAya che. (224) A doSane jANIne jJAtaputra mahAvIre kahela che ke . meghAvI aNumAtra paNa mAyAmRSA na seve. - 0 vivecana - 221 thI 224 - - M - stana adhikArathI A kahe che tapa, vacana AdinA cora kriyAne pALavA chatAM, tevA bhAva doSathI philbiSika karma bAMdhe che. tapano cora - tapa na karato hovA chatAM tapasvI samAna jaNAtA koI pUche ke tame te kSapaka cho ? pUjAdi arthe kahe ke - hA, athavA sAdhuo tapasI ja hoya, athavA mauna rahe. e pramANe vANIno cora dharmakathakAdi tulya hoya, rUpano cora te rAjaputrAdi tulya hoya, AcArano cora viziSTa AcAravat tulya. bhAvano cora - bIjAe kahelAM siddhAMta rahasyane potAnA nAme kahe. Avo sAdhu devatva pAme to paNa tevA kriyA pAlanathI kilbiSika paNe utpanna thAya. avizuddha avadhine kAraNe te tyAM paNa jANato nathI ke A mArA kayA karmanuM phaLa che ? - bIjA doSo kahe che - devalokathI cyavIne bobaDo manuSya thAya, paraMparAe naraka ane tiryaMca yoni pAme che. tene sarva saMpatti nibaMdhana rUpa jinadharmanI prApti durlabha thAya che. - 4 - have upasaMhAra karatA kahe cheH- anaMtarokta kilbiSikatvAdi prAptirUpa Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda doSa zramaNyamAM lAgatA joIne bhagavaMta vardhamAne kahyuM ke sAdhu mAyAmRSAvAda choDe. * sutra - 25 - sarata ane prabuddha guru pAse bhiSaNA vizuddhi zIkhIne indriyone suparihita rAkhanAra, tIna lajA guNavAna thaI te bhikSA saMyamamAM vicaraNa kare. - tema huM kahuM chuM. * vivecana - 25 - adhyayananA arthano upasaMhAra karatA kahe che - udgama Adi rUpa piMDa mArgaNA zuddhi bhaNIne, konI pAse? sAdhu pAse, tattva jANanAra pAse, gItArtha pAse paNa dravya sAdhu pAse nahIM. tethI zuM ? bhiSaNAmAM sAdhu zrotrAdi vaDe gADha upayukta ane utkRSTasaMyamI thaI, A prakAre sAmAcArInuM pAlana kare. - x x muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 5 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao 6 bhUmikA 15 adhyayana - 6 - "mahAcAra kathA * have mahAcAra kathA AraMbhe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM sAdhunI bhikSAvizuddhi kahI. ahIM A gaucarImAM gayelA sAdhue potAno AcAra mahAjane pUchela hoya ane pote jANato hoya to paNa tyAM vistArathI na kahe, paNa garajI upAzrayamAM kaheze. te ja ahIM kahe che. A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. anuyogadvAra pUrvavat cAvata nAma niSpanna nikSepa kahevuM. temAM mahAcAra kathA e nAma che. pUrve kahela che. teno atideza kahe che - * niyukti - 246 - vivecana - pUrve kSullakAcAra kathAmAM jJAnAcArAdi kahyA. te sarve ahIM kahevuM. te AkSepaNI Adi kathA kahevI, ca zabdathI te ja pratipakSe mahatu kahevI. AcAra kathAmAM moTI ahIM prastuta che. nAmaniSpanna nikSepa kahyo. have sUtra anugAmamAM asmalitAdi guNayukta sUtra kahevuM joIe, te A che - * sutra - 26 thI 230 : (26, rara) jJAnadAna saMpa, saMyama ane tapamAM rata, gama saMpanna gaNi- gAyana uthAnamAM padhArelA joIne rAja, rAjamA, brAhmaNa ane kSatriya nizalAtmA thaIne pUche che - ApanA AsAra - gocara kevA che ? (228, 29) tyAre te nibhUta, dAMta, sarve prANI mATe sukhAvaha, zikSAothI samAyukta ane parama virakSaNa gaNi temane kahe che - dhamaNinI kAmanAvALA. nigranthonA bhIma, dudhiSThita ane sarva AcAra gocara mArI pAsethI sAMbhaLo. (230) jo nibhyAsAra lokamAM atyaMta duzvara che, Avo zreSTha AcAra bIje kyAMya kahevAyela nathI, sarvocca sthAnanA bhAgI sAdhuono Avo AcAra bIja na hato, na haze. * vivecana - rara6 thI 230 - jJAna - zrutajJAnAdi, darzana - kSAyopazamikAdi, tenAthI yukta. saMyama - pAMca AzravathI viramaNAdi, tapa - anazanAdi, rata - Asakta. jene gaNa che tethI gaNI - AcArya. Agama saMpanna - viziSTa kRtadhara, kavacita sAdhu prAyogyamAM rahI dharmadazanArthe pravRtta thAya. rAjA - narapati, amAtya - maMtrI, zreSThI Adine pUche che. asaMbhrAMta aMjali joDIne - "Apano kriyA klApa zuM che ?" te rAjAdi pAse gaNI, dharmakAryane sthira karI, nizcala rahI iMdriyo tathA manane damana karIne sarve jIvone sukha ApanAra, grahaNa ane Asevana rUpa zikSAthI, ekI bhAve yukta thaIne paMDita- AcArya kahe che. A dhamarthakAmonA, tharma- cAtri dharmAdi, teno artha - prayojana, mokSane icche che. kaI rIte? vihita vizuddha anuSThAna karIne, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda dharmArthakAmA - mumukSu, je bAhya - atyaMtara graMtha rahita che, mArI pAsethI temanA kriyA kalApa sAMbhaLo. te karmazatru apekSAthI raudra, saMpUrNa. kSudrasattvo vaDe durAzraya che. Ane sUtra sparza niyuktithI nirUpe che. temAM dharma no nikSepa pUrvavat che, vizeSa lokottarane kahe che - 158 * niryukti - 247, 248 - vivecana gharma - sAmAnyathI bAvIza prakAre che. gRhastha dharma bAra bhede che ane aNagAra dharma daza bhede che. A saMkSepathI kahyuM. vistArathI kahe che - sthULa prANAtipAta nivRtti Adi pAMca aNuvrata, divratAdi traNa guNavrato, sAmayika Adi cAra zikSApado e bAra bhede gRhI dharma che. AvazyakamAM tenuM svarUpa jovuM. * niyukti 249, 250 vivecana - sAdhu dharma kahe che - kSAMti, mArdava, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, Arkicanya, brahmacarya. teno bhAvArtha pahelAM adhyayanatI jANavo. A dharmanI vyAkhyA karI. have teno artha kahe cheH- artha no nikSepo nAmAdi" cAra bhede che. te sAmAnyathI artha cha bhede tavyatirikta dravyArtha che ane vizeSathI cosaTha bhede che. teno avayavArtha kahe che - P * niryukti - 251, 252 vivecana Adi yava Adi dhAnya, ratna, suvarNa, bhUmigRhAdi sthAvara, gADu vagere dvipada, gAya catuSpada, tAHkaLazAdi ku. e odhathI cha prakArano artha anaMtarokta tIrthaMkara gaNadharo vaDe prarUpita che. have tene vistArathI kahe cheH- covIza prakAranuM dhAnyArtha ane ratnArtha jANavuM. sthAvarArtha traNa bhede, padArtha be bhede, catuSpadArtha daza bhede tathA kukhyArtha aneka prakAre che. A badhAM dhAnyAdi bhedone have vistArathI kaheze. wo - = * niyukti 253 thI 256 + vivecana - dhAnyo 24 bhede che. yava, ghauM, cokhA, DAMgara, sAThI cokhA, kodarA, aNuMkA, kAMga, rAlaga, tala, maga, aDada, aLasI, kALA caNA, trIpuTaka, vAla, maTha, coLA, zeraDI, masura, tuvara, kulathI, dhANA ane vaTANA. e pramANe be gAthAno artha che. dhAnya vibhAga kahyo, have ratna vibhAga kahe cheH ratno covIza bhede che - sonu, puchyu, tAMbu, cAMdI, loDhuM, sIsuM, hIraNya, pASANa, hIro, caMdana, maNI, motI, paravALAM, zaMkha, tInIsa, agaru, amIla - unanAM vastro, kASTha, carma, hAthIdAMtAdi, camarI gAyanA vALa, sugaMdha, auSadhAdi dravya - pIpara Adi. have sthAvarAdi vibhAga kahe che - * niyukti - 257 + vivecana - bhUmi, gRha ane tagaNa e traNa bhede sthAvara jANavA. punaH odhathI traNa bhede sthAvara mAnela che. puna: zabda svAgata bhedo sUcave che. te A pramANe - bhUmi eTale Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6/-/ 226 thI 230 159 kSetra. te traNa bhede - setu, ketu ane setuketu. gRha te prAsAdo. te paNa traNa bhede che - khodelA, mALavALA ane ubhayarUpa. tagaNanA bhedo - nALIyera AdinA bagIcA. cakraArAthI baddha - gADAM Adi, manuSya - dAsa Adi. e pramANe dvipada be bhede che. have catuSpada kahe che - * niryukti - 258 + vivecana - gAya, bheMsa, uMTaDI, bakarI, gheTI, azva, azvatara, ghoDA, gadheDA, hAthI A daza bhede catuSpada hoya che. azva - vAlhIkAdi dezamAM utpanna jAtavAna, azvatara - vegavALA ghoDA, sAmAnya ghoDA te ghoTakA. * niryukti - 259 + vivecana - vividha upakaraNa, jevA ke - tAmra kaLaza, kaDila Adi jAtithI anekavidha paNa vyaktithI mukhya lakSaNa thAya che. artha kahyo, cha bheda kahyA. cosaTha bheda odha ane vibhAga vaDe che. ahIM dravyartha upayogI che. have kAma kahe che. * niyukti - 267, 261 + vivecana - kama odhathI covIza bhede che. temAM saMprApta cauda prakAre che ane asaMgrAma daza bhede che. saMkSepamAM kahyuM. have vistArathI kahe che temAM A5tara vaktavyatAthI pahelAM asaMprApta kAma kahe cheH- joyA vinA mAtra kAne sAMbhaLIne te tarapha kAna kheMcAya. temAM aho rUpa Adi guNa e abhinivezathI ciMtana te ciMtA, zraddhA - tenA saMgamano abhilASa, saMsmaraNa - saMkalpita rUpanuM AlekhanAdi darzana. tenA viyogamAM AhAra vagere vagere upara arati thAya. lajjAno nAza- vaDIlanA dekhatAM paNa durAcAra prazaMse, pramAda - tenA mATe ja sarva AraMbhamAM pravartavuM unmAda - nakhacittathI jema tema bole. bhAvanAtaMbha Adine paNa strInA AliMgananI buddhithI bheTavuM. * niryukti - 22, 263 + vivecana - zokanA atirekathI maraNa thavuM te asaMprApta kAmano dazamo bheda che. 0 have kAma saMprApta thatAM ja coda bheda che, te saMkSepathI kahe cheH- (1) prApta thatAM pahelAM strInA stana AdinuM avalokana kare te dRSTi sevA. athavA daSTithI dRSTinuM milana. (2) saMbhASaNa - ucita kALe kAma kathA kare. (3) hasita * vakrokti. (4) lalita- pAcakAdi krIDA. (5) upagrahita (6) daMta nipAta. (7) nakha nipAta - nakhathI ghaTTanAdi. (8) cuMbana (9) AliMgana - kaMIka sparza karavo, (10) AdAna - tanAdi grahaNa, (11) kara - nAgarakAdi prAraMbha yaMtra, (12) Asevana - maithuna kriDA, (13) saMga (14) anaMga kriDAdi - 8 - kAma kahyo. have dharma AdinA sapatnatA ane asapatnatA kahe che - * niryukti - 264 thI 267 - vivecana - (264) dharma, artha ane kAma A traNe sAthe laIe to paraspara virodhI che. tevuM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda laukika - kupravacanamAM kahe che. jemake arthanuM mULa lobha che, kSamA kAmanuM mULa che Adi - 4 - A badhAM paraspara virodhI chatAM jinavacanAnusAra kuzaLabuddhinA yogathI vyavahArathI dhamadi tatvanA svarUpane vicAravAthI ke nizcayathI jotAM paraspara avirodhI thAya che. temAM pahelAM vyavahArathI avirodha batAve che - (265) jinavacana yathAvatu pariNata thatAM avasthA ucita vihita anuSThAnathI darzanAdi zrAvaka pratimAM svIkAramAM niraticAra pAlanathI dharma thAya che. kemake svaccha Azaya prayoga ane punyabaLathI tema kahyuM. ucita strInA svIkAranI apekSAthI vigraMbhathI kAma che. have nizcaya (266) niraticAra dharmanuM phaLa mokSa che. zuM viziSTa che ? te nitya, ananyatulya, pavitra, bAdhavarjita che. te dharmArthe mokSanI kAmanA karatA sAdhuo che tethI "dharmArthakAmA" ema kahyuM. have tene ja deTa kare che (26) janmAMtaralakSaNa paraloka, jJAnadarzana yAtri rUpa mokSamArga che ja nahIM. mokSa - sarvakarmakSayarUpa. tevuM avidhijJo kahe che. teno uttara Ape che - paraloka Adi che ja. vItarAga vacana satya che, pUrvApara avirodhI che, pravara che. te bIje kyAMya nathI. - x- kaMIka sparza niyukti kahI. have bIjA sUtrano avasara che. teno A saMbaMdha che. anaMtara sUtramAM nigranthanI AcAra - gocarA kathA kahI. have Ane ja gurutAthI kahe che. kapilAdi matamAM ukta AcAra gocara nathI. lokamAM tenuM AcaraNa atiduSkara che. A vipulamokSa hetutvathI saMyama sthAnane seve che, je jinamata sivAya bIje kyAMya hato nahIM ane haze paNa nahIM. * sUtra - 231, 232 - bALaka hoya ke vRddha, rogI hoya ke nirogI, badhAM mumukSu e jinaguNonuM pAlana khAMDa ane rUTita rUpe karavuM joIe. te guNo je prakAre che te prakAre mArI pAsethI sAMbhaLo. ukta A cAranA aDhAra sthAno che. je AjJa sAdhu A aDhAramAMnA koI eka sthAnane paNa virAdhe che, te nibhyatAthI bhraSTa thaI jAya che. * vivecana - 231, 232 - je dravya * bhAva bALapaNAthI varte che te kSullaka, dravya bhAva thakI vRddha te abAlavRddha kahA. vyAdhivALA ke vagaranA te sarogI ane nIrogI, teomAM ahIM kahevAnAra je guNo akhaMDa ane asphaTita che. akhaMDa - deza virAdhanAnA tyAgathI, akuTita - sarva virAdhanAnA tyAgathI. A guNo aguNanA parihArathI akhaMDa ane aphUTa thAya che. tethI aguNo kahe che - te 18 asaMyama sthAno che, jene AzrIne ajJo tenA sevanathI aparAdhane pAme che. kaI rIte aparAdha kare? tenAthI anyatara sthAnamAM vartatA pramAdathI nigranthabhAva thakI nizcayanayathI sAdhutAthI dUra thAya che. A ja arthane sUtra sparza niyukti vaDe spaSTa kare che - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 / - | 231, 232 * niyukti 268, 269 + vivecana aDhAra sthAnone A AcAra kathAmAM tIrthaMkara kahyAM che, temAMnu eka paNa sAdhu aMgIkAra kare to te sAdhupaNAmAM na rahI zake. te sthAno batAve che - (1) prANAtipAta nivRtti Adi ane rAtri bhojana virati rUpa cha vrato, (2) cha kAya - pRthvIkAyAdi cha kAya, (3) akalpa - zikSaka sthApanA kalpAdi je kahevAnAra che. (4) gRhastha saMbaMdhI kAMsya bhAjanAdi, (5) pallaMka - zayana vizeSa, (6) niSadhA - gharamAM ekAneka rUpa, (7) snAna - deza ane sarva bhedathI, (8) zobhA varjana - vibhUSAno tyAga. A badhAnuM - varjana kare. - * sUtra - 233 thI 235 (223) bhagavaMta mahAvIre te 18 sthAnomAM paheluM ahiMsA kahela che, kemake ahiMsAne temaNe sUkSmarUpe joyela che. sarve jIvo pratye saMyama rAkhavo te ahiMsA. (234) lokamAM jeTalAM trasa ke sthAvara prANI che, sAdhu - sAdhvI, jANatA ke ajANatA, tene na haNe - na haNAve. (235) badhAM jIvo jIvavA icche che, maravA nahIM. tethI nigrantha sAdhu prANIvadhane bhayaMkara jANIne teno tyAga kare. - 36/11 161 vivecana - 233 thI 235 sUtra sparza niyukti kahI, have bIjA sUtranI vyAkhyA kare che. teno saMbaMdha A che- aDhAra sthAnomAM guNo akhaMDa asphuTita karavA joIe. tenI vidhi kahe che - temAM aDhAra sthAnagaNamAM vrataSaTkamAM tenA anAsevanadvArathI A kahevAnAra svarUpa paheluM sthAna bhagavaMta mahAvIre kahela che - "ahiMsA'. sAdhu AdhAkarmAdinA paribhogathI karavuM - karAvavuM AdinA tyAgathI sUkSma kahyuM. mAtra Agama dvArathI kahyuM nathI. paNa sAkSAt dharma sAdhakatvathI pAmela che. Ane ja nipuNa kema kahe che ? Ane bhagavaMta mahAvIre sarvabhUti viSaya saMyama kahyo che, bIjAe nahIM. te uddizyakRta bhoga vidhAnathI kahela che. te ja spaSTa kare che - jagatamAM jeTalAM be iMdriyAdi trasa prANI ke pRthvI Adi sthAvaro che, temane jANIne rAgAdithI abhibhUta thaI, haNavAnI buddhithI ke ajANapaNAthI pramAdathI na haNe, na haNAve, haNanArane na anumode, mATe ahiMsAne nipUNA kahI. ahiMsA suMdara zA mATe che, te batAve che - badhAM jIvo paNa duHkhitAdi bhedavALA jIvavAne icche che, prANa priya hovAthI maravAne icchatA nathI. tethI prANavadhane duHkhano hetu hovAthI bhayaMkara jANIne sAdhuo hiMsAne taje. * sUtra 236, 237 - sAdhu ke sAdhvI potAne mATe ke bIjAne mATe krodhAdithI ke bhayathI hiMsaka ke asatya vacana na bole, bIjAne na bolAve. lokamAM samasta sAdhu dvArA mRSAvAda garbhita che ane te prANIone mATe avizvasanIya che. tethI mRSAvAdano pUrNapaNe tyAga karI de. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda 0 vivecana - 236, 237 - * paheluM sthAna kahIne have bIjuM sthAna kahe cheH- jemake pote bimAra na hoya chatAM bimAra che tema kahe. paranimitte paNa temaja jANavuM tathA krodha - mAna - mAyA - lobhathI jUThThuM bole. jemake - 'mAnathI' pote abahuzruta hovA chatAM potAne bahuzruta kahe, gaucarI javAnA pramAdathI kapaTa vaDe kahe ke - "mArA paga duHkhe che.'' ityAdi - 4 - bhayathI - kaMIka khoTuM karyA pachI prAyazcitanA bhayathI na karyu tema kahe. A pramANe hAsya AdimAM paNa kahe. tethI kahe che - parapIDAkArI evuM pRSA sarvathA na bole, na bolAve, bolanArane na anumode. lokamAM mRSAvAda badhe ja badhAM sAdhu vaDe niMdita che, kemake badhAM vratane apakArI che tathA lIdhelI pratijJA na pALavAthI koI vizvAsa na kare, tethI sAdhu mRSAvAdano tyAga kare. 162 0 sUtra - 238, 239 - saMyamI sAdhu - sAdhvI, sacita ke citta padArtha, je thoDo hoya ke ghaNo, dAMta khotaraNI mAtra paNa hoya, te je gRhasthanA avagrahamAM hoya, tene yAcanA karyA vinA svayaM na grahaNa kare, bIjA pAse grahaNa na karAve ke grahaNa karanArane na anumode. 7 vivecana- 230, 239 bIjI sthAna vidhi kahI, have trIjI sthAna vidhi kahe che - dvipada Adi sacitta, hiraNyAdi sacitta hoya, pramANathI ane mUlyathI alpa hoya ke bahu hoya, vadhu zuM kahevuM? dAMta khotaraNI ke tRNAdipaNa sAdhu yAcanA karyA vinA na le. te sacittAdine viratapaNAthI saMyata pote grahaNa na kare, na bIjA pAse karAve ke na tevAne anumode. 0 sUtra - 240, 241 - abrahmacarya lokamAM ghora, pramAdajanaka ane duradhiSThita che. saMyama bhaMga karanArA sthAnothI dUra rahenAra muni tenuM AcaraNa na kare. A abrahma adharmanuM mULa che, mAhAdoSono puMja che, tethI nigrantha maithuna saMsargano tyAga kare che. vivecana - 240, 241 trIjI sthAna vidhi kahIne cothA sthAnanI vidhi kahe che- abrahmacarya e raudra anuSThAnano hetu hovAthI raudra che. sarva pramAdanuM mULa hovAthI pramAdavat che. jinavacana vaDe anaMta saMsAra hetu paNe jANIne tene dussevya kahyuM. tethI manuSyalokamAM munio AcaratA nathI. kevA muni ? cAstri bhedanA sthAnarUpa jANIne teno tyAga kare. te pApanuM mULa che, temAM paraloka saMbaMdhI apAyo paNa che, A lokamAM moTo doSa e che ke - tenAthI corI Adi karavA paDe che. tethI maithuna saMbaMdha, strI sAthe vAta karavI paNa varSe. . Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 /-/ rara thI ra46 * sUtra - 242 thI 246 - (242) je jJAtapuranA vacanomAM rata che, te sAdhu - sALI biDalavaNa, sAmudrika lavaNa, tela, ghI, dravagoLa Adino saMgraha karavA na iche. (243) A saMgraha lobhane ja vinakArI prabhAva che. ema huM mAnuM chuM. je koI sAdhu kadAcita koI padArthanI saMnidhinI kAmanA kare che, te grahastha che, mavajita nathI. (244) je koI sAdhu vastra, pAtra, kaMbala ke rajoharaNa rAkhe che, tene paNa teo saMyama ane lajajAnI rakSAne mATe rAkhe che ane upayoga kare che. (245) samasta jIvonA trAtA jJAtaputrae A vastrAdine parigraha kahyo nathI, paNa maharSioe " mana parigraha" kahela che. (246) yathAvata vastu tattvajJa (sAdhu) badhI upAdhinuM saMrakSaNa karavAmAM mamatvabhAva na Acare, (eTaluM ja nahIM) teo temanA potAnA zarIranuM paNa mamatta na kare. vivecana - 242 thI 246 - cothI sthAna vidhi kahI, have pAMcamI kahe cheH- biga eTale gomUtrAdi pakva, ubhedha - sAmudrAdi lavaNa athavA biS - prAsuka ane ubhedha - aprAka, ema be bhede lavaNa che. tela, ghI, phANita - dravagoLa A lavaNAdi ke tevI anya vastunI te sAdhuo saMnidhi na kare. eTale ke paryaSita (rAtavAsI) na rAkhe. koNa? bhagavaMtanA vacanamAM Asakta sAdhu. saMnidhimAM doSa zuM? cAritravinakArI cotho kaSAya te lobha, teno anubhAva, jethI saMnidhi kare. ema tIrthaMkarAdie kahela che. jo kadAca koI thoDI paNa saMnidhi kare, to te bhAvathI gRhastha che, pravajita nathI. kemake durgati nimitta anuSThAnamAM pravRtta che. jenA vaDe AtmA narakAdimAM laI javAya te saMnidhi. - x- (zaMkA) vastrAdi dhAraNa karatA sAdhune asaMnidhi kaI rIte ? Agamokta colapaTTaka Adi vastra, pAtra, varSAkalpAdi kAmaLI, pAdapaMchana - rajoharaNa te saMyamArge che. tethI ulaTuM -- 4 - saMyama pAlanano abhAva che. lajjArthe vastra na hoya to strI Adine tathA viziSTa zrata pariNati Adi rahitane nirlajjatA thAya athavA saMyama ja lajjA che tene mATe A vastrAdi dhAraNa kare ane mUcha rahita paribhoga kare. ema hovAthI Asakti rahita vastra dhAraNAdine parigraha kahyo nathI kemake temAM baMdhahetutvano abhAva che. koNe nathI kahyo? udArakSatriya siddhArthanA putra vardhamAna ke je sva - para paritrANa samartha che, teNe mUchane - na hovA chatAM vastrAdinI Asaktine parigraha kahyo che. kemake baMdhano hetu che. - x- 4 - vastrAdi bhAva bhAvinI mUcha vastrAdinA bhAvamAM sAdhune kema nahIM thaze ? samyam bodhathI. ucita kSetra ane kALamAM Agamokta vastrAdi sAthe paNa sAdhuo cha avakAyanA saMrakSaNa mATe vastrAdinA parigraha chatAM temAM mamatva karatA nathI, - 4- dharmakAya arthAta zarIramAM paNa teo mama karatA nathI. te pramANe vastumAM paNa parigraha na kare. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sUtra - 247 thI 250 (247) aho ! sarva buddhoe saMyamane anukULa vRtti ane eka vAra bhojana, A nitya tapokarmano upadeza Apela che. (248) Aje trasa ane sthAvara atisUkSma prANI che, jene rAtrimAM joI zakAtA nathI, tyAre te AhAranI eSaNA kaI rIte kare ? (249) jaLathI Addha, bIjothI saMsakta AhArano tathA pRthvI upara paDelA prANIne divasanA bacAvI zakAya, rAtre nahIM. pachI rAtrinA ninya bhikSAcaryA kaI rIte karI zake ? (250) jJAtaputrae A doSane joIne kahyuM ke sAdhu - sAdhvI rAtribhojana na kare. arthAt badhAM prakArano AhAra na khAya. 164 - 0 vivecana - 247 thI 250 W M pAMcamI sthAnavidhi kahIne, have chaThThAne AzrIne kahe che - sarve doSone nivAranAra guNonI vRddhi karanAra taponuSThAna badhAM tIrthaMkare kahela che. zuM vizeSa che ? te kahe chelajjA eTale saMyama, tenA sadeza arthAt saMyama avirodhI. vRtti - dehapAlana. je bhojanamAM dravyathI ane bhAvathI eka bhakta hoya te. dravyathI eka saMkhyA, bhAvathI - karmabaMdhano abhAva. te divase ja, rAgAdi rahitane hoya. rAtri bhojanamAM hiMsAnA saMbhavathI karmabaMdha darzAva che - pratyakSa dekhAtA sUkSma jIvo rAtrimAM cakSuthI dekhAtA nathI, to jIvonA ghAta vinA kaI rIte khAI zake ? rAtrinA eSaNIya bhikSA mATe caravuM asaMbhava che. have rAtrinA grahaNa karavAmAM doSa kahe che - *X* rAtrimAM bhinAzamAM lIla - phUga hoya, sacita bIja yukta hoya, esAmaNa AdimAM jIvo paDe, pRthvI upara saMpAtima jIvo saMbhave che tethI paralokabhIru saMyamI tene varSe che ityAdi sUtrArthavat jANavuM - - 4 - 4 - upasaMhAra karatA kahe che - anaMtarokta prANI hiMsArUpa ane anya Atma - virAdhanAdi rUpa doSa joIne bhagavaMta rAtrinA sarvAhArano niSedha karyo. 0 sUtra - 251 thI 256 - (251) susamAhita saMcamI mana, vacana, kAya e traNa yoga ane traNa karaNathI pRthvIkAyanI hiMsA karatA nathI. (252) pRthvIkAyanI hiMsA karato evo sAdhu tene Azraye rahela dekhAtA ke na dekhAtA trasa ane sthAvara prANInI paNa hiMsA kare che. (253) tethI tene durgativardhaka doSa jANIne sAvarjIvana pRthvIkAyanA samAraMbhano tyAga kare. - (214 thI 256) susamAhita saMcamI akAyanI hiMsA na kare. bAkIno badho sUtrArtha 'pRthvIkAya'mAM kahyA pramANe jANavo. vivecana 251 thI 256 cha vratanuM varNana karyuM. have cha kAyane kahe che - temAM pRthvIkAyane AzrIne kahe che kheDavA Adi prakAre mana, vacana, kAyAthI pRthvIkAyanI hiMsA na kare. upalakSaNathI na Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 | - | 251 thI 256 165 karAve, karanArane anumode - - 4 - hiMsA koNa na kare ? susamAhita sAdhuo. ahIM ja hiMsA doSane kahe che - pRthvIkAyane kheDavA Adi prakAre je haNe che, te pRthvI Azrita beiMdriya prANIne tathA akAyAdine paNa haNe che te cakSurindriya grAha hoya ke na hoya. tethI A pramANe doSane jANIne saMsArane vadhAranAra evA pRthvIkAya samAraMbhano jAvajIvane mATe tyAga kare. sAtamA sthAnanI vidhi kahIne, have AThamA sthAnanI vidhi kahe che ukta pRthvIkAyasUtra ja akAyanA AlAvAthI jANavuM. sUtra - 257 thI 260 - * (257) sAdhu - sAdhvI agnine jalAvavAnI icchA na kare, kemake te bIjA zastronI apekSAe tIkSNa che, cotaraphathI durAzraya che. (258) te agni pUrva - pazcima - dakSiNa uttara tathA urdhva ane aghobadhi dizA temaja vidizAmAM (badhAMne) bALe che. (259) A agni prANIo mATe AghAtaprada che, temAM koI saMzaya nathI, tethI saMyamI prakAza ane tApane mATe agnino kiMcit paNa AraMbha na kare. (260) e pramANe agnine durgativardhaka doSa jANIne sAdhu jAvajjIva agnikAya samAraMbhane tajI de. vivecana - 257 thI 260 - * - have navamA sthAnanI vidhi kahe cheH- jAtoja - agni, te agnine mana vagerethI na icche. pApa - ghaNAM jIvone apakArIpaNAthI azubha zuM na icche ? agni pragaTAvavA ke vRddhi karavA. vizeSa zuM che ? cheda karanArA badhAM zastro eka dhAravALA tulya che, agni cotarapha dhAravALuM zastra chetethI jarApaNa AzraNIya nathI. A ja vAta spaSTa kare che - badhI ja dizA - vidizAmAM agni bALanAro thAya che. ema hovAthI agni sthAvara Adine AghAta hetu paNe hovAthI AghAtaka ja che, temAM saMzaya nathI. te kAraNathI prakAza mATe ke zItane dUra karavAne sAdhu kaMI paNa saMghaTTanAdi na AraMbhe kemake tethI saMyatatva dUra thAya che. * sUtra - 261 thI 264 . (261) tIrthaMkaro vAyunA samAraMbhane agni samAraMbha tulya ja mAne che. A sAvadha bahula che. tethI cha kAcanA trAtA sAdhu dvArA te Asevita nathI. (262) tethI sAdhu tAlavRtathI, patrathI, vRkSanI zAkhAthI havA khAvI (vAyu karavo) na svayaM kalpe, na karAvavo kalpe. (263) je paNa vastra, pAtra, kaMbala ke rajoharaNa che, tenA dvArA paNa vAyunI udIraNA na kare. paraMtu jyaNApUrvaka vastra pAtrAdi upakaraNane dhAraNa kare. (264) tethI vAyuno doSa durgativardhaka jANIne jIvana paryanta vAyukAyanA samAraMbhano tyAga kare. - - Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vivecana 261 thI 264 have dazamA sthAnanI vidhine AzrIne kahe cheH- anila eTale vAyuno samAraMbha tAlavRMtAdithI karavo, tene tIrthaMkaro agni samAraMbha samAna jANe che. te ghaNo pApakArI hovAthI sarvakALa tene susAdhu na Acare, ema buddho kahe che. vIMjhaNA Adi svarUpe - x - sAdhu svayaM havA khAvA na icche, bIjA pAse vIMjhaNo na naMkhAve, vIMjanAranI anumodanA na kare. potAnA upakaraNathI paNa virAdhanA na kare te kahe che - vastrAdi pUrvokta dharmopagaraNathI paNa vAyunI udIraNA na kare. kaI rIte ? ajvaNAthI paDilehaNAdi kriyA vaDe. paNa paribhoga ke dhAraNA parihArathI jvaNA kare. ema hovAthI susAdhu vAyuno samAraMbha varSe. have 11mAM sthAnane AzrIne vidhi kahe che - 16 - * sUtra - 265 thI 270 - (265 thI 267) susamAhita saMyamI mana-vacana-kAyAthI arthAt traNa karaNa ane traNa yogathI vanaspatikAyanI hiMsA na kare. vanaspatinI hiMsA karato sAdhu, tenA Azrita vividha cAkSuSa ke acAkSuSa trasa ane sthAvara prANIonI hiMsA kare che. Ane durgativardhaka doSa jANIne sAdhugaNa jAvajIva mATe vanaspatikAyanA samAraMbhano tyAga kare. - (268 thI 270) susamAhita sAdhu trasakAyika jIvonI hiMsA na kare ityAdi sarva pATha vanaspatikAyika mujaba jANavo. * vivecana - 265 thI 270 - vanaspati Adi traNa sUtro vanaspatinA AlAvAthI jANavo. tenAthI 11-mI sthAnavidhi kahI. have 12-mI sthAnavidhi kahe che- trasakAya te beiMdriyAdi rUpa che, AraMbha pravRttithI tenI hiMsA na kare, mana-vacana-kAyAthI tenuM ahita ciMtana karavA vaDe, e rIte karaNa Adi traNa prakAre susAdhu hiMsA na kare. temAM hiMsA doSa kahe cheHtrasakAyanI AraMbha pravRtti Adi prakAre hiMsA kare, to trasane AzrIne rahelA tenA sivAyanA beiMdriya Adi bIjA prANI ane pRthvIkAyAdi sthAvaronI hiMsA thAya che A pramANe doSane durgati - saMsAra vadhAranAra jANIne jAvajIva trasakAya AraMbhano tyAga kare. - sUtra 21 thI 24 (271) je AhAra Adi cAra padArtha RSIone mATe akalpya che, tenuM vivarjana karato sAdhu saMyamanuM pAlana kare. (272) sAdhu - sAdhvI akalpanIya AhAra, zayyA, vastra ane pAtrane grahaNa karavAnI icchA na kare, kalpanIya hoya to grahaNa kare. (273) je sAdhu - sAdhvI nitya nimaMtraNA karIne devAto, krIta, auddezika ane AtyaMta AhAra grahaNa kare che, te prANI vadhane anumode che. tema maharSie kahela che. (274) tethI Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 / x | 271 thI 274 167 dharmajIvI sthitAtmA, nigrantha krItAdi doSayukta azana-pAna Adino tyAga kare. * vivecana 271 thI 274 bAramI sthAnavidhi kahI. cha kAyane pratipAdita karyA. AnA dvArA mUlaguNo kahyA. have AnI vRttibhUta uttaraguNano avasara che. te akalpa Adi cha uttara guNo che. temAM akalpya be bhede che - zikSaka sthApanA kalpa ane akalpa sthApanA kalpa. temAM zikSaka sthApanA kalpa - te piMDaniryukti Adi na bhaNelA dvArA lavAyela AhArAdi na kalpe. - x - x - akalpa sthApanA kalpa kahe cheH- je cAra saMyamakArItvathI sAdhune akalpanIya che, te AhAra - zayyA - vastra - pAtra, tene te vidhipUrvaka varSe, jo te ayogyano tyAga na kare to sattara prakAre saMyama pALI na zake, kemake tenA atyAgamAM saMyamano abhAva che. Ane ja spaSTa kare che - AhArAdi yAre jo akalpya hoya to tene grahaNa karavA na icche, kalpya hoya to grahaNa kare. - akalpya grahaNamAM doSa kahe che - je koI dravyaliMgadhArI dravya sAdhu Adi nitya AmaMtrita piMDa grahaNa kare che, tathA krIta, auddezika, AtyaMta jema kSullaka AcAra kathAmAM kahela che, tema te dravya sAdhu Adi trasa sthAvara AdinA ghAtane - dAtAnI tevI pravRttine anumode che. e pramANe vardhamAna svAmIe kahela che. tethI AvA azanAdi cAre paNa je krIta Adi doSayukta hoya tene mahAsattvI, saMyamaikajIvI sAdhu taje che. * sUtra - 275 thI 277 (275) kAMsAmAM, kAMsya pAtramAM, uMDAkAra pAtramAM je sAdhu azana, pAna Adi khAya-pIe che, te zramaNAcArathI paribhraSTa thaI jAya che. (276) gRhastha dvArA te vAsaNone sacitta jaLathI dhovAmAM ane vAsaNanuM dhoyela pANI pheMkavAmAM je prANI nihata thAya che, temAM tIrthaMkaroe asaMyama joyela che. (237) gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karavAthI kadAcit pazcAtkarma ane puraH karma doSa saMbhave che tethI nigraMthone gRhasthanA bhAjanamAM bhojana karavuM na kalpe. * vivecana - 275 thI 277 - - akalpa kahyuM, tenA abhidhAnathI teramAM sthAnanI vidhi kahI. have caudamAM sthAnanI vidhi kahe cheH- kAMsAno kaToro AdimAM tilakAdimAM, hAthInA paganA AkAranA mATInA vAsaNamAM azana, pAnAdi vAparato te nirdoSa gaucarI hoya to paNa sAdhutAthi bhraSTa thAya che. kaI rIte ? anaMtara kahela pAtromAM zramaNa khAya, to gRhastha kAcA pANIthI tene ve che. tethI sacitta jaLathI vAsaNa dhovAmAM AraMbha thAya che. kuMDA AdimAM dhoyela jaLanA tyAgathI akAyAdinI hiMsAthI thAya che. kevaLajJAnIe joyela che ke gRhasthanA pAtramAM bhojana karatA sAdhune asaMyama thAya che. vaLI gRhasthanuM vAsaNa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vAparatA pahelAM ke pachI gRhastha kAcuM pANI vAparaze, tethI - - sAdhune tenuM vAsaNa levuM na kahyuM. te ja kAraNe tevA vAsaNamAM gocarI na kare. * sutra - 278 thI 280 - (278) sAdhu ane sAdhvIne mATe AnaMdI, palaMga, mAMcA ane AsAlaka upara besavuM ke sarve anAyarati che. (279) tIrthakara devo dvArA kathita AcAranuM pAlanakata ninjane besavuM ja paDe to pratilekhana karyA vinA AsaMdI, palaMga ityAdi upara bese ke suve nahIM. (280) A badhAM zayana, Asana gaMbhIra chidravALA hoya che. temAM samra prANInuM pratilekhana karatuM du zakya hoya che. tethI AnaMdI Adi upara besavuM - satuM varjita che. vivecana - 278 thI 280 - gRhasthanA pAtramAM bhojanathI thatAM doSa kahyA, tenAthI caudamI sthAna vidhi kahI. have paMdaramI sthAna vidhi kahe che - AnaMdI Adi prasiddha che. temAM AzAlaka eTale avakhaMbhayukta Asana vizeSa te sAdhuone anAcarita - na sevavA yogya che. sAdhune temAM besavuM, sUvuM ityAdi na kalpe. kemake temAM polANa hoya che. teno apavAda kahe che - niSadhA - eka Adi vastrarUpa che. ka - netaranI banelI. nigrantha sAdhu. cakSu Adi vaDe pratyupekSitana hoya, to besavuM Adi kriyA kare. kevA nirgaLyo? te kahe che - tIrthakare kahelA anuSThAnarata. ahIM apaDilehIta AnaMdI AdimAM besavA Adino niSedha karavAthI dharmakathAdimAM ane rAjakuLa AdimAM paDilehaNa karyA pachI besavuM AdinI vidhi kahI che. temAMnA doSa kahe che - aprakAzavALA sthAnamAM rahelA prANIvALA AnaMdI AdimAM te jIvo duwtyupekSaNIya thAya che, besavA AdithI temane pIDA thAya che. te kAraNe sAdhuo teno tyAga kare che. sUtra - 281 thI 284 - (281) bhikSArthe praverola sAdhune (gRhasthane ghera) naisaluM sAruM lAge che, te A prakAranA anAcArane tathA abodhirUpa phaLane prApta thAya che. (282) tyAM besavAthI brahAratanuM pAlana karavAmAM vipatti, pANInA vadhathI saMyamaghAta, bhikSAcArone aMtarAya ane gharanAne krodha utpanna thAya che. (283) vaLI - bahAranI agati thAya, strIo prati paNa zaMkA upaje che. tethI A kuzIlatA vadhAranAra sthAnano sAdhu dUrathI ja tyAga kare, apavAda - (284) vRddhatva prasta, vyAdhithI pIDita ane tapasvI e traNamAMthI koIne gRhasthanA ghera besavuM kahyuM che. * vivecana - 281 thI 284 - palcaka sthAna vidhikahI, te kahevAthI paMdaramuM sthAna kahevAyuM have 16-mAM sthAnane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 | - | 281 thI 284 169 - AzrIne kahe che - bhikSArthe pravezela, jene niSadhA kalle che, je sAdhu gharamAM besavAnuM AcaraNa kare che. te nizce AvA kahevAnAra lakSaNa rUpa anAcArane prApta kare che. mithyAtvarUpa phaLa pAme che. have anAcAra kahe che - AjJA khaMDana doSathI brahmacaryanI vipatti thAya, sAdhunA AcaraNano prANInA vadha thAya che. kemake tenA saMbaMdhathI AdhAkarmAdikaraNa thAya che. vanIpakone pratighAta thAya. gRhastha ane tenA svajanone sAdhune krodha thAya che ke strI sAthe tene saMbaMdha zuM che ? tathA strInA iMdriyAdinA avalokanathI sAdhune brahmacaryanI agupti thAya. tenA vikastara netro joIne strIone tenA upara zaMkA thAya che. ukta prakAre asaMyama vRddhikAraka thAya che. tethI A anAcArano dUrathI ja tyAga karavo. sUtramAM apavAda kahe cheH- bhikSArthe pravezela sAdhune aucitya thakI eka niSadhA kalpe che, tene tenA AsevanamAM doSa nathI. to te niSadhA kone kalpe ? atyaMta vRddhane, ati azaktane, vikRSTa tapasvIne. A traNe bhikSATana karatAM ja nathI. A sUtra Atmalabdhika sAdhuni apekSAthI che. temane prAyaH ukta doSo saMbhavatA nathI. te bhikSukane aMtarAya na kare. * sUtra - 285 thI 288 - (285) rogI hoya ke nIrogI, je sAdhu snAnane prArthe che, tenA AcAranuM atikramaNa thAya che, tenA saMgama zUnyarUpa thaI jAya che. (286) polI bhUmi ane bhUminI phATamAM sUkSma jIvo hoya che. prAsuka pANIthI paNa snAna karanAro bhitu te jIvone jaLathI plAvita karI de che. (287) tethI te sAdhu - sAdhvI zItaLa ke uSNa jaLathI snAna na kare. teo jAvajjIva ghora asnAna vratamAM dRDhatAthI sthira rahe che. (288) saMyamI sAdhu sAdhvI snAna athavA potAnA zarIranuM ubaTana karavA mATe kalpa, loi ke padmarAgano kadApi upayoga na kare. vivecana - 285 thI 288 - niSadhAsthAna vidhi kahI. te kahevAthI 16muM sthAna kahevAyuM. have 13muM sthAna kahe cheH- vyAdhigrasta ke rogavimukta hoya, snAna - aMga prakSAlanane prArthe - seve. tenAthI bAhyataparUpa AcAranuM ullaMghana thAya. asnAna parISahane na sahevAthI prANi rakSaNAdi saMyamano parityAga thAya che, kemake akAya AdinI virAdhanA thAya. prAsuka jaLathI snAna karavAmAM kaI rIte saMyamano tyAga thAya ? te kahe che - pratyakSa dekhAtA svarUpavALA sUkSma beiMdriyAdi prANI, polANavALI bhUmimAM ke tevA prakAranI phATavALI bhUmimAM sAdhunA snAnajaLanA DhoLAvAnI kriyAthI prAsuka jaLathI paNa jIvo bhIMjAI jAya che. tathA tenI virAdhanAthI saMyamano tyAga thAya che. sUtrano niSkarSa kahe cheH- ukta doSanA prasaMgathI sAdhuo sacitta ke uSNa jaLathI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda snAna na kare. te sAdhu kevA che? Ajanma duranucara snAna vratane AzrIne, tenA kartA hovAthI. snAna - pUrvokta athavA caMdana kalkAdi, gaMdhadravya, kuMkumakesara, ca zabdathI anya AvA prakAranA gAtranA udvartana nimitte kadAcita paNa na seve. jAvajIva e pramANe bhAvasAdhu kahe. * sUtra - 289 thI 291 - (289) nagna, muMDita, dIrgha vALa ane nakhovALA tathA maithunathI upazAMta sAdhune vibhUSA karavAnuM zuM prayojana ? (290) vibhUSA nimitta sAdhu - sALI cIkaNA karma bAMdhe che, jenA kAraNe te dura saMsAra sAgaramAM paDe che. (291) tIrthaMkara devo vibhUSAmAM saMlagna cittane karma baMdhanano hetu mAne che. AvuM citta sAvadha bahala che. A kAranA trAtA sAdhu - sAdadI tArA Asevita nathI. * vivecana - 289 thI 291 - anAna vidhi kahI, te kahevAthI sattaramuM sthAna kahyuM. have aDhAramuM zobhA varjana sthAna kahe che - "zobhAmAM doSa nathI' ityAdi vacanathI, bIjAnI AzaMkA mATe kahe che - na - tuccha vastravALAne upacArathI nagna kahe che. nirupacArita nagna ke jina kalpikane eTale sAmAnyathI dravyabhAvathI maMDane, bagala AdimAM lAMbA vALavALA, hAtha AdinA dIrgha nakhavALA - x x x- maithunathI upazAMta thayela evAne vibhUSAthI zuM kAma che ? kaMI nahIM. A prayojanano abhAva jaNAvIne tenA apAyo kahe che - vibhUSA nimitte sAdhu dAruNa karma bAMdhe che. te raudra karmanA kAraNe saMsAra sAgaramAM paDe che. kevA ? akuzalAnubaMdhathI atyaMta dIrgha evA. e pramANe bAhya vibhUSAnA apAyo jaNAvI saMkalpavibhUSAnA apAyane kahe che - mane AvI vibhUSA prApta thAya tevuM cittamAM thavuM tIrthakaro tene rodrakarmabaMdhanA hetubhUta ane ghaNuM pApakArI kahela che. kuzalacittapaNAthI AtmAmAM AnaMda mAnanAro sAdhu ArtadhyAna karAvanAruM A kRtya karatAM nathI. * sUtra - 22, 293 : vyAmoharahita tavada tathA tapa, saMyama, ArjavaguNamAM rata rahenArA, te potAnA zarIrane kSINa karI de che. pUrvakRta pApono kSaya kare che, ane navA pApa karatA nathI. sadA upazAMta, mamatva rahita, akiMcana, adhyAtmavidhAnA anugAmI, jagatanA jIvonA trAtA ane yazasvI che, zaradaRtunA nirmaLa caMdramAnI samAna sarvathA vimala sAdhu siddhine athavA vaimAnikapaNuM prApta kare che - tema huM kahuM chuM. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 | - | 292 thI 293 vivecana 292 thI 293 aDhAramuM pada kahyuM, te kahetA uttaraguNo kahyA. have ukta phaLa pradarzanathI upasaMhAra karatA kahe che - te te citta yogathI AtmAne - zarIrane kSINa karI de che. ityAdi. kevA jIvane ? yathAvat darzanavALAne. tene ja vizeSathI kahe che - anazanAdi lakSaNa tapamAM rata. kevA tapasvI ? jene saMyama ane Arjava guNo che tevA. - x - tevA potAnA pUrvakRt pApone kaMpAvI de che ane pratyagra pApone te sAdhu karatA nathI. kemake teo tevA apramatta hoya che. sadA upazAMta arthAt sarvakALe krodharahita. sarvatra mamattva zUnya, hiraNyAdi mithyAtvadi dravyabhAva kiMcanatAthI vimUkta te akiMcana. svavidhA - paralokopakAriNI kevala zrutarUpapaNAthI sva vidhA vaDe yukta, zuddha pAralaukika yathavALA, - 4 - bhAvamala rahita sAdhu siddhine pAme athavA karmo bAkI hoya to saudharmAdi vimAnomAM utpanna thAya che. adhyayana 11 - muni dIparatnasAgare karela E no TIkA sahitano anuvAda pUrNa * 171 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ( adhyayana - 7 - "vAkyazakti" (8 have vAkazuddhi nAme adhyayana kahe che. teno A saMbaMdha che. ahIM anaMtara adhyayanamAM bhikSArthe pravezatA sAdhune sva AcAra pUchatA, teno jJAtA hovA chatAM mahAjana samakSa tene vistArathI na kahe, paNa upAzrayamAM guru kaheze tema kahevuM e vAta jaNAvI. ahIM batAvaze ke dharmakathA karanAre pahelAM bolatAM doSa ane guNa zuM thaze, te jANIne niravadha vacana vaDe upadeza Apavo. kahe che ke - je sAdhu sAvadha ke niravadha vacanano bheda jANato nathI, tene bolavAnI paNa AjJA nathI, to upadeza kyAMthI Ape ? A saMbaMdhe A adhyayana Avela che - x- temAM vAkyazuddhi e dvipada nAma che, temAM "vAkya" no nikSepa karatA kahe che - * niryukti - 270, 271 - vivecana - nikSepa cAra bhede - nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI, vAkya viSayaka che. temAM nAma ane sthApanA gauNa che. dravya vAkyamAM tavyatirikta te bhASAdravya - bolanAre grahaNa karela paNa uccArela nahIM te bhAvavAkya - bhASAdravya zabda paNe pariNata ane uccAra karAtA che. te vAkyanA ekArthaka nAmo A che - vAkya, vacana, vANI, sarasvatI, bhAratI, gIvaka, bhASA, prajJApanI, dezanI vAgyoga ane yoga. * niyukti - 22, 223 - vivecana - dravya bhASA traNa bhede che - grahaNamAM, nisargamAM, parAghAtamAM. grahaNadravya bhASA - kAya yogathI bhASAdravyonuM grahaNa nisargao - te ja bhASA dravyonuM vAdyogathI bahAra kADhavuM. parAghAtao - nikRSTa bhASA dravyo vaDe bIjAne tathA pariNAma pamADavA preraNA karavAnI kriyA. A traNe kriyA dravyayoganA prAdhAnyanI vivakSAthI dravyabhASA kahelI che. bhAvabhASA traNa bhede - dravya, kRta, cAstrimAM. temAM dravyane AzrIne upayukta vaDe bolAya te dravyabhAva bhASA. e pramANe kRtAdimAM paNa kahevuM. A traNe prakAranI bhASA bolanArA dravyabhAvanA pradhAnapaNAnI apekSAthI bhAvabhASA che. ane te odhathI ArAdhanI che. ca zabdathI te virAdhanA, ubhaya ane anubhaya che. - X- X have "ArAdhanI' Adi bheda kahe che - paralokanI pIDA na thAya te rIte vastune kahe te ArAdhanI bhASA. te dravyaviSayA bhAvabhASA te anya bhASA. dravyathI koI virAdhanI paNa satyabhASA hoI zake. kemake parapIDA saMrakSaNa phaLa bhAva ArAdhanA che. mRSA bhASA virAdhanI che. te dravyane anyathA kahevuM te virAdhanA. mizra te satyAmRSA bhASA. asatyAmRSA te na ArAdhanI - na virAdhanI. A badhAnuM svarUpa udAharaNothI spaSTa thaze. temAM satyA bhASA kahe che - * niryukti - 274, 275 - vivecana - satya vAkya daza prakAre che (1) janapada satya - vividha dezamAM bolAtI bhASA, tyAM tevo vyavahAra cAlato hovAthI te - te deza mATe te janapada satya che. (2) saMmata Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 adhya0 7 bhUmikA satya- kumuda, kuvalaya, utpala, tAmarasa e cAre samAna kAdavamAM utpanna thAya che, chatAM araviMdane ja paMkaja kahe che. (3) sthApanA satya- mudrAmAM kotarAtA akSaro, jemake A so rUpiyAnI noTa che. (4) nAma satya - jemake dhanane na vadhArato chatAM "dhanavarNana' nAma hoya. (5) rUpasatya - guNa na hovA chatAM tevuM rUpa hoya che. (6) pratItya satya - anAmikAnuM dIrghatva ke dUstatva - X- (7) vyavahAra satya -anudarA kanyA, jema suMdara kanyA mATe athavA garbha na raheto hoya tene kahe che. (8) bhAva satya - dhoLo bagalo, pAMca varSo chatAM zveta varNa mukhya che mATe (9) yoga satya- chaganA yogathI chatrI. (10) aupacca satya - samudra jevuM taLAva. have mRSA vAkya kahe che. (1) krodha nivRtA- jema krodhAbhibhUta pitA kahe - tuM mAro putra nathI. (2) mAna nisRtA - abhimAnathI jUThuM bole te, (3) mAyA nisRtA - mAyAthI asatya (4) lobha nisRtA - vANIyA, levA-vecavAnA bhAva jUdA batAve te. (5) prema nisRtA - rAgathI kahe ke huM tAro dAsa chuM (6) dveSa nisRtA - irSAthI jUThuM bole (7) hAsya (8) bhaya (9) kathA (10) upaghAta e cAre mRSA bhASA e pramANe samajI levI. * niyukti - 276 - vivecana - have satyAmRSA arthAtu mizrA bhASA kahe che. (1) utpanna mizrA - jema koI nagaramAM daza bALako janma, tene ochA ke vadhu kahe. (2) vigata mizrA - e pramANe maraNane AzrIne paNa mizra bhASA jANavI. (3) mizrA satyAmRSA - jemAM janma-maraNa baMnene AzrIne mizrA bhASA bolAya. (4) jIva mizrA - jIvatA ane marelA kRmi hovA chatAM jIvatA che tema kahevuM. (5) ajIva mizrA - te ja rIte ajIva viSayaka satyA mRSA bole. (6) jIvAjIva mizrA - jIva ane ajIva baMnenA viSayamAM AvI mizra bhASA bole. (7) anaMta mizrA - anaMta viSayaka je satyAmRSA, jemake mULa, kaMda AdinAM pAMdaDAmAM pratyeka vanaspatinA jIvo hoya te badhAMne anaMtakAya kahevAthI anaMta mizra. (8) parIta mizrA - anaMta mizrAnI jema ahIM pratyeka kahe. (9) advAmizrA - kALa viSayaka satyAmRSA, jemake rAtrinA pahelA prahare aDadhI rAta thaI gaI tema kahevuM. (10) addha mizrA - divasa ane rAtrino eka bhAga, te saMbaMdhamAM mizra vAkya bolavuM teo have asatyAmRSA bhASA kahe che - * niryukti * 277, 278 - vivecanA - (1) AmaMtraNI - he devadattA temAM sAyu ke jUThuM kazuM nathI. (2) AjJApanI - Ama karo. (3) yAcanI - bhikSA Apo. (4) pRcchanI - Ama kaI rIte? (5) prajJApanI - hiMsA pravRtta duHkhI thAya che. (6) pratyAkhyAnI - aditsA bhASA. (7) icchAnulomA - sahaja praznanA uttaramAM 'hA' kahe. (8) bhASA. anabhigRhItA bhASA - artha vagaranI bhASA, jemake tutya. abhigRhitA bhASA - arcayukta bhASA, jemake - ghaTa. saMzayakaraNI bhASA - aneka artha sAdhAraNa bhASA, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jemake - seMdhava. vyAkRtA- pragaTa bhASA, jemake devadattano bhAI. avyAkRtA - apragaTa artha vALI, jemake - bALakonI pITha thAbaDe. asatyAmRSA bhASA kahI. have odhathI Ano vibhAga kahe che - * niyukti - 29 thI 281 - vivecana - satya Adi bhedavALI badhI bhASA be bhede che - paryApta ane aparyApta eka pakSamAM satyA ke asatyA sthapAya te paryAptA, te vyavahAra sAdanI che. tethI viparIta te aparyAptA. jemAM satyAmRSA ane asatyAmRSA bhASA Ave, je svaviSayaka vyavahAra sAdatI nathI. dravyabhAva bhASA kahI, have mRtabhAva bhASA kahe che - zratadharma viSayaka bhAva bhASA traNa bhede che - satyA, mRSA ane asatyAmRSA. samyagRSTi ja AgamamAM upayukta thaI bole te satya. te ja samyagRSTi jIva AgamamAM upayoga vinA amAdAdithI je kaMI yuktirahita bole te mRSA bhASA. - X- mithyASTi paNa te pramANe upayukta ke anupayukta thaIne bole te mRSA ja che. * x * niryukti - 282, 283 - vivecana - asatyAmRSA te AgamanI je parAvartana karavI, tenI AmaMtraNa Adi bhASAnA rUpa paNe hovAthI te ja che. paNa avadhijJAna Adi traNamAM je upayoga rAkhato bole te asatyAmRSA jANavI. kemake AmaMtraNI bhASA mAphaka tevA adhyavasAyamAM tenI pravRtti che. have cAritra viSayaka bhASA kahe che - satyA ane mRSAmAM cAritra viSayamAM be ja bhASAo jANavI. cAtri pariNAma vALAne tenI vRddhinA nibaMdhana rUpa bhASA te dravyathI ane bIjI bhAvamAM hoya che. te satya bhASA che, kemake sajajanonuM hita kare che. mRSA te cAstri rahitanI tenI vRddhinA nibaMdhanarUpa jANavI. have zuddhi kahe che - * niryukti - 284 thI 288 - zuddhi cAra prakAre - nAmazuddhi, sthApanAzuddhi, dravyazuddhi ane bhAvazuddhi. A pratyekanI prarUpaNA karavI. temAM pahelA be choDIne have dravyazuddhi kahe che - dravyazuddhi traNa bhede che. tadravyazuddhi, Adeza dravyazuddhi ane prAdhAnya dravyazuddhi. (1) je dravya bIjA dravya sAthe joDAyA vinA zuddha thAya te tadravyazuddhi. (2) AdezathI mizra thAya te Adeza dravyazuddhi, be bhede che - anyatvathI ane ananyatvathI. anyatva - jemake zuddha vastra dhArI devadatta. ananyava - jemake, zuddha dAMtavALo devadatta. have prAdhAnya dravyazuddhi kahe che - varNa, gaMdha, rasa, sparzamAM je manojJatA eTale kamanIyatA ke yathAbhiprAya anukULatA te prAdhAnya zuddhi. jemake prAyaH sapheda varNa, madhura rasa Adi saune game che. - x- have bhAvazuddhi - bhAvazuddhi paNa traNa bhede che - (1) te ja bhAvamAM te tadbhAvazuddhi. AdezathI te Adeza bhAvazuddhi, prAdhAnyathI te prAdhAnya bhAvazuddhi, temAM ananyabhAvazuddhi te Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 adhyao 8 bhUmikA tabhAvazuddhi - jemAM bIjA bhAvanI sahAya na hoya. jemake bhUkhyAne annano abhilASa thAya. Adeza mizrA zuddhi te acAnya viSayA che. ahIM be bheda che - anyatva ane ananyatvathI. - x- have pradhAnabhAvazuddhi kahe che - darzana, jJAna, cAstri ane tapa saMbaMdhI je vizuddhi te prAdhAnya Adeza che. A darzanAdinA AdizyatAmAM pradhAna, te pradhAnabhAva zuddhi. darzanAdimAM kSAyika jJAna, darzana, cAritra, tapa pradhAna bhAvazuddhi. A cArenA prabhAve sAdhu karmamaLathI vizuddha thAya che tethI tene pradhAna bhAvazuddhi kahe che. te vizuddhi thatAM mukta thAya che. zuddhi kahI. bhAvazuddhi vaDe ahIM adhikAra che, te vAkyazuddhithI thAya che. * niryukti - 289 thI 293 - jenAthI vAkya zuddha bolAya, tenAthI saMyamanI zuddhi thAya che. zuddhi eTale nirmaLa thavuM, paNa hiMsA artha na levo. AtmAmAM kaluSabhAva je duSTa abhisaMdhirUpa che, te na levo. te kAraNe A pravacanamAM bhAva zuddhinuM nimitta vAkyazuddhi che, tethI temAM pravartana karavuM. vacanavibhaktimAM kuzaLa eTale bolavA yogya ane na bolavA yogya e be prakAre jANanAro, te pramANe bolIne saMyamamAM vartanAro ane ahiMsApravRtta cittavALo che. teNe - x- kharAba vAkyanuM jJAna meLavavA paNa prayatna karavo, jethI kharAba vacana bolavAthI virAdhanA thAya to paralokamAM pIDA thAya te khyAla rahe. - X - X vacana vibhaktimAM akuzaLa eTale A bolavuM ke na bolavuM tenAthI ajANa. te utsarNAdi bhedathI ajANyo, jo kaMI na bolIne mauna rahe, to vAkaguni na pAme. tethI viparIta vacana vibhaktino jJAtA, utsagadi bheda vacanane jANanAro Akho divasa bolavA chatAM siddhAMta vidhithI bolato vAgupta ja che. have vacana vibhaktimAM je kuzaLa che, tenI odhathI vacanavidhi kahe che - vacana uccAraNa kAle buddhi vaDe vicArIne pachI bole. jethI mAruM vacana koIne pIDAkArI na thAo - X- buddhine anusarIne vicArIne bole have sUtra AlApakano avasara che. tethI sUtra kahe che - * sUtra - 294 thI 297 - (294) prajJAvAnuM sAdhu cAre bhASAone badhAM prakAre jANIne be uttama bhASAno zuddha prayoga karavo zIkhe ane be bhASAo sarvathA na bole. (25) je bhASA satya paNa avaktavya che, je satyAmRSA ane mRSA che tathA je asatyA mRSA che paNa tIrthakara devo dvArA anAcI che, tene paNa prajJAvAna sAdhu na bole. (296) je asatyAmRSA ane satyabhASA anavadha, akarkaza ane asaMdigdha che, tene samyapha prakAre vicArIne bole. (27) satyAmRSA bhASA paNa na bole, jeno artha Ama che ke bIjo ? e pramANe saMdigdha hoya. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 294 thI 27 - bhASA cAra bhede ja che. tenA sivAyanI koI bhASA nathI. satyAdi bhASAne badhAM prakArothI jANIne buddhimAna sAdhu satya ane asatyAmRSA be ja bhASA bole. zabda prayogamAM jenA vaDe kama ochAM thAya te ja vinaya, ema jANI pahelI be bhASA bole. paNa mRSA ke satyAmRSA bhASA sarvathA na bole. te vinayane ja kahe che - je satyA bhASA che, te padArthanA tattva aMgIkAra karIne sAvadhapaNe hoya te na bolavI. - 4 - satyAmRSA, jemake daza bALako jamyA Adi, mRSA bhASA saMpUrNapaNe ane je tIrthakara gaNadharo vaDe anAcarita asatyAmRSA bhASA paNa avidhipUrvaka svarAdi prakArathI prajJAvAna sAdhu na bole. na bolavA yogya bhASA kahI, have bolavA yogya bhASA kahe che - asatyAmRSA ane satyA bhASA, te paNa sAvadha ane karkaza hoI zake, tethI kahe che - apAya ane atIzaya utithI matsara rahita svapara upakArI bhASA buddhithI vicArIne, saMdeha rahita, vinA vilaMbe bIjA samaje tevI bhASAmAM prajJAvAnuM sAdhu bole. have satyA tathA asatyAmRSA bhASAnA pratiSodhArthe kahe che -- *- je vacana vaDe mokSa, je zAzvata che, tene nIcuM pADe eTale sAdhune mokSaguNa pAmavA na de, tevuM karkaza ane sAvadha vAcana je satyAgRSA che, te na bole ane te vacana satya hoya to paNa na bole. (zaMkA) satyAmRSAnA niSedhathI tevI satyAbhASAnuM sAvadhatva paNa samajAI jAya che, to alaga kema kahyuM? mokSa pIDA kara evuM sUma paNa arthane svIkArIne koIpaNa bhASA na bolavI, tevo atizaya batAve che. * sutra - ra98 thI 300 - (298) je manaSya satya dekhAtI Amanya vastuno Azraya karIne bole che, tenAthI paNa te pApathI spaSTa thAya che, to je mRSA bole che, tenA pApanuM kahevuM ja zuM ? (299) tethI ame jaIzuM, ame kahIzuM, amAruM amuka kAma rAvala thaze, huM karIza ke A te avazya karo. (300) A ane AvI bIjI bhASAo je traNe kALa saMbaMdhamAM zakita hoya tene vairyavAna sAdhu na bole. * vivecana - 298 thI 300 - have aSAbhASA saMrakSaNArthe kahe che- atathya vastu mUrti rUpe bole arthAtu puruSa vezamAM rahela strI, puruSanI bhASA bolatI hoya, tyAre koI jJAtA kahe ke A strI gAya che ke Ave che. AvuM bolanArane bolavAnA samaye ja jUTha bolavAnuM pApa baMdhAI jAya che. to jANIne jIvopaghAtakArI bhASA bolanArane keTalo doSa lAge? te amUrta vastu aMgIkAra karIne bolato paNa baMdhAya che. jemake - ame kAle ahIMthI jaIzuM ja ityAdi - X- je bhASA - X- bhAviSyakALa viSayaka hoya, temAM aMtarmuhUrnAdi ghaNAM vipna paNe che tethI te bhASA traNe kALamAM zaMkAvALI che. - *- 4- e pramANe je AvI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/- 298 thI 300 177 zaMkitA bhASA che, teno paNa dhIra puruSa tyAga kare. kemake jo khoTuM paDe to jUThano doSa lAge ane vipna thatAM na javAya to gRhastho niMdA kare. tethI sAdhue avasara mujaba ja bolavuM. * sUtra - 301 thI 303 - (301) atIta, vartamAna ane anAgata kALa saMbaMdhI je arthane na jANato hoya, te viSayamAM "A e prakAre che" tema na bole. (302) athavA jenA viSayamAM zaMkA hoya tyAM "A e prakAre che tema na kahe. (303) paraMtu traNe kALa saMbaMdhI je artha niHzaMkita hoya, tenA viSayamAM A e prakAre che" evo nirdeza kare. * vivecana - 301 thI 303 - sUtrArtha kahela ja che. vizeSa vRtti A pramANe - ajIta - bhUtakALamAM, pratyutpanna - vartamAna kALamAM, anAro - bhAvi kALamAM. je arthane pote barAbara na jANe, te na bole. AnAthI ajJAta bhASaNano pratiSodha karyo. zaMkAvALI vAtamAM paNa nizcayAtmaka na bole. AnA vaDe zaMkita bhASaNano pratiSodha karyo. je niHzaMkita hoya to anavadha vacana bole. bIjA AcArya kahe che - temAM parimita vAcAno nirdeza che. * sUtra - 304 thI 313 - (304 thI 306) te pramANe je bhASA kaThora hoya, ghaNAM prANIno ghAta karanArI hoya, te satya hoya to paNa na bolavI, tenAthI pApakarmano baMdha thAya che. e pramANe kANAne kANo, napuMsakane napuMsaka, rogIne rogI, corane cora na kahe. ukta athathI ke bIjA evA arthathI koI prANI pIDita thAya che, te arthana AcAra saMbaMdhI bhAvadoSane jANanAra prajJAvAna sAdhu kadApi na bole. (307) e pramANe ja prajJAvAna sAdhu re gola ! re hola ! o kutarA he bhikhArI ! ityAdi na bole. (308 thI 310) strIne he dAdI ! he nAnI I he mAM 1 he mAsI ! he putrI ! ema na bolAve. tathA he hAlA ! he hale ! he anne ! hai bhaNe 1 he golA evA zabdothI paNa na bolAve. paraMtu yathAyogya guNa, doSa, vaya Adino vicAra karIne ekavAra ke vAraMvAra teNIne tenA nAma ke gotrathI AmaMtrita kare. (311 thI 313) puruSane he dAdA ! he nAnA ! he paradAdA he pitA he kAkA ! he mAmA ityAdi nAmothI ke he hala ! he azva ! he bhaTTa ! he svAmI ! he hola ! he golA he vRSala ! evA zabdothI AmaMtrita na kare, paraMtu yathAyogya guNa, doSa, vaya Adino vicAra karI ekavAra ke vAraMvAra temanA nAma ke gotrathI bolAve. 16/12] Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 304 thI 313 - te pramANe ja niSphara, bhAva sneharahita, mahAbhUtopaghAtavatI bhASA na bole. jema koI kuLaputrane kahevuM ke tuM dAsa cho. e pramANe bahArathI satya dekhAtI, tevA bhAvavALI bhASA na bolavI ke je bhASAthI akuzala baMdha thAya che. te pramANe kANAne kANo ityAdi na kahevo. kemake tenAthI aprIti, lajjAnAza, sthira rogabuddhi Adi virAdhanAdi doSa saMbhave che. e pramANe bIjuM kaMIpaNa bolatA te bIjo duHkha pAme. tevA koIpaNa prakAre bIjAnuM mana du:khAtuM hoya to AcArabhAvanA doSane jANanAro, maryAdAvartI sAdhu na bole. te pramANe hola, gola ityAdi bhASA paNa prajJAvAna sAdhu na bole. A holAdi zabdo che - te deza prasiddha naidhvaryAdi vAcaka zabdo hovAthI teno pratiSedha karyo. e pramANe strI-puruSano sAmAnyathI bhASaNa pratiSedha karIne have strIne AzrIne kahe che - he ArcikA, he aMbA ityAdi A AmaMtraNa vacano che, bAkI sUtrArthamAM kahyuM che. vaLI he hale ! he bhaTTa !tathA he gole ! A badhAM vividha dezanI apekSAthI AmaMtraNa vacano che, je khuzAmatanA ke tochaDAInA vacano che. tethI strIone AvA zabdothI AmaMtravI nahIM. e rIte bolAvatA teNIne prema ke dveSa thAya ane pravacananI lAghavatA thAya che. jo tema na bolAve, to kema bolAve ? kAraNe vazAta teNIne nAmathI bolAve. nAma na AvaDe to gotrathI bolAve. vaya, deza, aizvaryAdi apekSAthI guNa - doSa vicArIne bolAve. - - *- athavA lokopaghAta na thAya, tema bolAve. strIne AzrIne AlApanA kahI, have puruSane AzrIne kema bolAve? te kahe che - he AIka ! he prArthaka ! ityAdi, bhAvArtha strIonI mAphaka ja jANavo. he hala! he bhartA ! he gola ! ityAdi saMbodhana vaDe puruSane na bolAve. ahIM paNa bhAvArtha Adi pUrvavatu jANavuM. * sUtra - 314 thI 318 - (314 thI 316) paMcendriya prANI jyAM sudhI te mAdA che ke nara, te nizcayathI na jANe, tyAM sudhI tene "pati' thI oLakhAve. e pramANe manuSya, pazu-pakSI ke sapadine joIne A sthaLa che ke bahu jADo che, vadhya che ke pAkya che e pramANe na bole. prayojanathI bolavuM paDe to tene parivRddha, upAyita, saMjAta, prINita, mahAkAya ityAdi kahe. (317, 318) e pramANe prajJAvAna muni -A gAya mahAkAya sogya che, vAchaDA nAthavA cogya ke vAhya che, raza yogya che. e pramANe na bole. bolavuM ja paDe to A yuvAna baLada che. A dUdha denArI che ke A laghu ke moTo ke saMvahana baLada che, e pramANe bole. * vivecana - 314 thI 318 - have paMcendriya tiryaMcane AzrIne bolavAnI vidhi kahe che. gAya Adi prANIne Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 | x | 314 thI 318 179 mArgamAM rahela joIne A gAya ja che, baLada nathI, ema vizeSathI jANyA vinA na bole. mArgamAM praznAdi prayojana utpanna thatAM jAtine AzrIne bole. jemake gorUpa jAti Adi. anyathA viparIta liMge bolAtA mRSAvAdano doSa lAge. govALane paNa dveSa thAya. ahIM AkSepa - parihAra kahe che . - (zaMkA) jo liMgabhedathI doSa lAge to pRthvI vagere napuMsaka hovA chatAM kema puruSa ke strI nirdeza pravarte che. jemake patthara, mATI, karaka, jvAlA, murmura, kRmi, jaLo, kIDI, bhramara ityAdi ? AcArya kahe che - janapada satya ane vyavahAra satyathI ema kahevAmAM doSa nathI. paraMtu paMcendriyomAM A vAta svIkArya nathI. govALa Adi paNa A bhedo jANe che, tenI viparIta bolavAthI temane sAdhu pratye aprIti janme che. te pramANe manuSyamAM vRddha Adi hoya, pazumAM bakaro, pakSImAM haMsa Adi, sarisRpAdimAM, A atyaMta mAMsala che, prakarSathI medavALA che. vadha yogya ke pakAvavA yogya che, ityAdi na bole, tenAthI aprIti, avyApatti, AzaMkAdi doSa thAya che. kAraNa utpanna thAya to Ama bole - A zarIre sthULa che ityAdi - x - x - bole. paNa anya bhASAno tyAga kare. te pramANe gAyone dohavAno samaya thayo che, godhalA nAthavA yogya che, rathamAM joDavA yogya che, ityAdi bhASA na bole, kemake tethI adhikaraNa ane lAdhava Adi doSa lAge. kAraNe bolavuM ja paDe to - A godho yuvAna che, ke nAno che athavA gAya rasadA che ityAdi sUtrArthamAM kahyA pramANe bole. 319 thI 328 * sUtra (319 thI 322) A prakAre udhAnamAM, parvato para, vanomAM jaIne moTA vRkSone joIne prajJAvAna sAdhu Ama na bole ke A vRkSa prAsAda, staMbha, toraNa, ghara, paridha, argalA, naukA, jalakuDI yogya che. pITha, kASThapatra, haLa, mayika, yaMtrayaSTi, gADInA paiDAnI nAbhi ke gaMDikA mATe A kASTha upayukta thaI zake che, tema na bole. Asana, zayana, yAna ane upAzraya mATe upayukta koI kASTha che - evI bhUtopaghAtI bhASA prajJAsaMpanna sAdhu na bole. (323, 324) kAraNavaza udhAna, parvata ke vanomAM hoya to te prajJAvAna sAdhu tyAMnA moTA vRkSa joIne ema bole ke A vRkSo uttama jAtinA, dIrgha, goLa, mahAlaya, zAkhA ane prazAkhAvALA, darzanIya kahe. (325, 326) tathA A phaLa paripakva thayA che, pakAvIne khAdha che, e pramANe sAdhu - sAdhvI na bole. tathA A phaLa kAlocita che, temAM goTalI baMdhANI nathI, A be TukaDA karavA yogya che, A pramANe paNa na bole. bolavuM ja paDe to A vRkSa phalono bhAra sahana karavA asamartha che, bahu nirvartita phaLavALA che, bahu saMbhUta ke bhUtarUpa che, ema bole. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda (327, 328) e pramANe A dhAnya - oSadhi pAkI gaI che, lIlI ke chAlavALI che, kApavA ke bhujavA ke sekIne khAvA yogya che, tema na kahe. jo prayojanavaza bolavuM ja paDe to A auSadhio aMkurita, prAyaH niSpakSa, sthirIbhUta, upaghAtathI pAra thaI che, karNa garbhamAM che ke bahAra nIkaLela che. athavA paripakva bIjavALA thayA che, tema bole.. * vivecana - 319 thI 3ra8 - sUtrArtha kahela ja che. ahIM mAtra vizeSa vRtti ja noMdhIe chIe - udhAna - janakrIDA sthAna, maha - moTA pramANavALA, prajJAvAna - sAdhu. ala - (A vRkSo) paryApta che. konA mATe ? prAsAdAdi banAvavA mATe. ahIM eka staMbhavALo te prAsAda. staMbha te thAMbhalo. tora - nagaranA toraNa, gRha - kuTira. parigha - nagaranA dvAramAM, argalA - gopuranA pATAdino AgaLIyo. udayadroNI - arahaTTanI jaladhArikA - x- caMgabera - kASThapAtrI, nAMgala - haLa. mayika - vAvela bIjonuM AcchAdana, kAma -- zakI, rathake gaMDikAnA cakrano madhyabhAga. saMDikA - sonInI adhikaraNI ke sthApanI. Asana - AnaMdaka, zayana - pathaMkAdi. cAna - yugya Adi, upAzraya - vasati ke dvAra pAsAdimAM A vRkSo yogya che. AvI satvone pIDAkArI bhASA prajJAvAna sAdhu na bole. tenAthI te vanasvAmI vyaMtarAdi kopa pAme, vRkSa chedananI anumodanAnuM pApa lAge, sAdhuone bolavAnuM bhAna nathI tema kahe. ahIM vidhi kahe che - sUtrArthamAM kahyA mujaba pUrvavatu bole jAtimaMta - uttama jAtinA azokAdi, dIrNa - nALiyerI Adi, vRtta - naMdi vRkSAdi, mahAlaya - vaDa Adi. prajAsa zAkhI - utpanna DALovALA viTani - prazAkhAvALA ke darzanIya kahe. e paNa prayojana hoya, tyAM vizrAMti levA beTho hoya te sAdhue, bIjA koIne mArga batAvavA kahevuM paDe tyAre bole, te sivAya nahIM. have phaLane AzrIne sUtra kahe che - kula - AmraphaLa, padma -pAkelA, pAkakhAdha - goTalI baMdhAyela, khADA nAMkhIne kodarA ke parALa nAMkhIne pakAvIne khAvA yogya. ityAdi na bole. atizaya pAkathI grahaNa kALIne yogya che, asthi baMdhAyA nathI - komaLa che, pezI vagere be phADacAM karavA yogya che. ityAdi na bole. temAM phaLano nAza thavo ke gRhastha temAM vadhu mahenata kare ke sAdhune anumodanAnuM pApa lAge ityAdi doSa lAge. jo bolavAnuM prayojana hoya to ema kahe ke - ati bhArathI A vRkSo phaLone dhAraNa karavA samartha nathI, ityAdi sUtrArthavata jANavuM. vizeSa e ke - bahu nirvirtita eTale jenA ThaLIyA baMdhAyA che tevA phaLo. AnA vaDe pAkIne khAvA yogya che tema kahyuM. bahu saMbhUta - atizaya pAkelA hovAthI grahaNa karavA yogya che. AnA vaDe veLA' no ucitArtha kahyo. bhUtarUpa - abaddha ThaLIyAvALA arthAt komaLa phaLa rUpa, AnA vaDe TAlAdi artha kahyo. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 | - | 319 thI 328 181 auSadhi - zAli Adi rUpa, nIlAvaya: thI vAla, coLA Adi phaLa lakSaNa kahyA. tene laNavA yogya Adi kahevAmAM pUrvavat doSo thAya che. prayojana ke mArga dekhADavAdimAM A pramANe kahe - OM eTale ugelA, bahusaMbhUta - niSpannaprAya, sthira - niSpanna, utkRta - upaghAtathI nIkaLela, garbhita - zIrSa na nIkaLela, prastUta - zIrSa nIkaLela ityAdi bole - sUtra - 329, 330 - e pramANe sAdhu saMkhaDI - jamaNavAra ane kRtya - mRtabhojana jaNIne A karaNIya che, cora vadhya che, nadI taravA yogya che ke ghATavALI che evuM na bole.jo prayojanavaza bolavuM paDe to * saMkhaDIne saMkhaDI kahe, corane praNitArtha, tIrtha - ghATa ghaNAM sama che, e pramANe vicArane bole. 0 vivecana - 329, 330 - vacana vidhinA pratiSedha adhikAramAM anuvartatuM A bIjuM kahe che - saMkhaDi - jemAM jIvonuM Ayu nAza pAme che te. karaNIya - pitR Adi mATe karavuM, AvuM na bole. Ama bolatA mithyAtva vRddhi thAya che. cora vadhya che, ema na kahe, tethI anumatine kAraNe nizcayAdi doSa lAge. ApagA eTale nadI. evI bhASA bolavAthI, adhikaraNa vighAtAdi doSa lAge. kAraNe e pramANe bole ke - saMkhaDI e saMkIrNa jamaNavAra che. ityAdi sUtrArthavat jANavuM. 339 ell 333 sUtra A nadIo jaLathI pUrNa bharelI che, zarIrathI taravA yogya che, naukA dvArA pAra thaI zake che, prANIo kinAre besI sukhethI tenuM pANI pI zake che - e pramANe na bole. paNa prayojanavaza bolavuM paDe to prAyaH jaLathI bharelI, agAdha, ghaNI nadIonA pravAhane haTAvanArI, ghaNAM vistRta jaLavALI che. e pramANe prajJAvAna bhikSu bole. e pramANe sAvadha vyApAra bIjAne mATe karAyela hoya ke karAto hoya ke karAze, e pramANe jANI muni sAvadha vacana na bole. 0 vivecana - 331 thI 333 - - vAvidhino pratiSedha adhikAra ja kahe cheH- nadI pUrNa bharelI na kahevI, kemake tethI temAM utaratA mANaso pAchA ghera jaze. kAyAraNIyA - zarIra taraNa yogyA, ema na kahe kemake sAdhu vacanane mAMgalika samajI, loko temAM pravartaze, nAvathI utaravA yogya che, evuM na bole, kemake tethI bIjI rIte javAmAM vighna thaze, tema samajIne temAM pravartaze. tevuM ja pANI pI zakAya tevo kinAro bolavAmAM jANavuM. prayojana hoya to sAdhu zuM bole ? ghaNI bharelI nadI ityAdi sUtrArthavat jANavuM. vistIrNodaka - potAnA taTane palALavAmAM pravRtta jaLavALI. ityAdi bhASA sAdhu bole. kemake Avelo koI kaMI pUche, tyAre "huM nathI jANato'' tema kahe, to pratyakSa mRSAvAdItvathI gRhasthane dveSa Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda Adi thAya. vAgavidhi pratiSedha adhikArathI ja A kahe che - sAvadha vyApAranuM vacana pArakAne mATe traNe kALa saMbaMdhI, jANIne na bole. * sUtra - 334, 335 - koI sAvadhakArya thaI rahela hoya to tene joIne - sAruM karyuM, sAruM pakAvyuM, sAruM chellu, sAruM harAyuM, sAruM thayuM - maryo, suniSThita, sutaSThita ityAdi sAvadha vacano muni na bole. paNa bolavuM paDe to - prayatnathI pakAvela che, chedela che, kApela che, e pramANe bolezuMgArAdi karmabaMdha hetuka kanyA sauMdarya joIne ema kahe ke - prayatnapUrvaka lAlanapAlana karAyela che, tathA A prahAra gADha che, evA nidoMSa vacana bole. 0 vivecana - 334 thI 335 - tyAM rahIne A pramANe na bole- sabhAnI bAMdhaNI sArI che. sahamrapAkAdi su pakva che. vanAdi sArI rIte chellA che, kSudranuM dhana sArI rIte karAyu che, dumana maryo te ThIka thayuM, abhimAnInuM dhana ThIka vaparAyuM, kanyA bahu suMdara che, ityAdi sAvadha vacanane muni varSe. kemake temAM anumati Adi doSa lAge. niravadha vacana na varjI. ANe sArI vaivAvacca karela che. sAruM brahmacarya pALela che, sArI rIte snehabaMdhana chedhu che, A zaikSanuM upakaraNa upasargamAM gayuM te ThIka, paMDita maraNathI sAdhu maryA te sAruM che. apramattapaNe manipaNuM pALI karmano aMta karyo te sAruM che. A muninI kriyA ghaNI suMdara che ityAdi. have AnI apavAda vidhi kahe che - gRhastha pApa karIne banAvela vastumAM muni mauna rahe. paNa apavAde bolavuM paDe to, jemake - bimAra mATe osaDa lAvavA jarUra kahe ke prayatnathI sAruM pakAvela che - Xvana prayatnathI cheDAyu che, jethI sAdhune lIluM ghAsa Adi na naDe. A suMdara kanyAe prayatnathI dIkSA lIdhI che.- - * sUtra - 336 thI 339 - (336) A vastu sarvotkRSTa che, bahumUlya che, atula che, AnA jevI bIjI koI vastu nathI. A vastu avikeya che, avarNanIya che, pItikara che ityAdi vacano na bole. (337) huM tamAro badho saMdezo avazya kahI daIza. athavA tame tene A badho saMdezo Apaje, ema na bole. paraMtu pUrvApara vicArIne bole, jethI karmabaMdha na thAya. (338) sAruM thayuM - kharIdhu, sAruM thayuM vecyuM, A kharIdavA yogya nathI, A kharIdavA yogya che. A vastu laIlo, A teMcI do AvA vyavasAyika vacano na bole. (339) sAla mUlya ke bahumUlya vastu kharIdavA ke vecavAnA viSayamAM pUche to prasaMga upasthita thatAM sAdhu - sALI niravadha vacana bole. * vivecana - 336 thI 339 : kyAreka vyavahAranA saMbaMdhamAM koI pUche ke na pUche to paNa A pramANe na bole Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 | - | 336 thI 339 183 A vastu svabhAvathI suMdara che, moMghu che, AvI vastu bIje kyAMya nahIM maLe, A asaMskRta che, bIje paNa A maLe ja che. AnA anaMtaguNa che, aprItikara che, ityAdi na bole tethI adhikaraNa ane aMtarAyAdi doSa lAge che. vaLI - koIe koIne saMdezo mokalyo ke tAre A badhuM kahevuM tyAre hA, huM kahIza, ema na bole. kemake te pramANe ja svara - vyaMjanAdi kahevA azakya che. e rIte bIjAne saMdezo ApavAno hoya tyAre paNa na bole ke - hA huM kahIza. asaMbhava hovAthI mRSAvAdano doSa lAge. tethI dareka sthAne munie vicAraNA karIne badhAM kAryamAM jeno jeTalo saMbhava ane zakya hoya te ja bolavuM. koIke kaMIka kharIdhu joIne, sArI kharIdI karI tema na bole. e rIte koI kaMI vece to te joIne sAruM vecyu ema paNa na bole. athavA A kharIdavA yogya che athavA kharIdavA yogya nathI ema paNa na kahe. A goLa vagere kharIda, AgAmI kALe moMghA thaze ema na bole. ghI Adi AgAmI kALe moMghA thaze ema kahIne vepAra saMbaMdhI vacana muni na bole. tenAthI aprIti ane adhikaraNAdi doSa lAge. have ahIM vidhi kahe che - alpamUlyamAM ke bahumUlyamAM, kharIdamAM ke vecANamAM, vyApAranA kAraNe koI kaMI pUche to niravadha vacana bole athavA amane A saMbaMdhe bolavAno adhikAra nathI tema kahe. * sUtra - 340 thI 342 (340) e pramANe dhIra ane prajJAvAna sAdhu, asaMyamIne besa, Ava, Ama kara, sUI jA, ubho rahe, cAlyo jA - evuM na kahe. (341, 342) A ghaNAM asAdhu lokamAM sAdhu kahevAya che. paraMtu nirprantho asAdhune - "A sAdhu che" ema na kahe. sAdhune ja "A sAdhu che" ema kahe. jJAna ane darzanathI saMpanna tathA saMyama ane tapamAM rata evA sadguNothI samAyukta saMyamIne ja sAdhu kahe. * vivecana 340 thI 342 - - * te pramANe ja asaMyama - arthAt gRhasthane ghIra - saMyata - ahIM ja beso, ahIM Avo, A saMcayAdi karo, nidrA vaDe suvo, ubhA raho, bahAragAma jAo. prajJAvAna sAdhu A pramANe ne bole. ghaNA A upalabdhamAna svarUpavALA AjIvaka Adi asAdhu, nirvANa sAdhaka yogane AzrIne prANI mRSAvAdano prasaMga Ave. paNa sAdhune ja sAdhu kahevA. tene sAdhu na kahevA tema nahIM. kemake upabRhaNA aticAranA doSano saMbhava thAya. kevA sAdhune - sAdhu kahe ? saMyamamAM samRddha, tapamAM yathAzakti rata ane guNa saMyukta saMyatane sAdhu kahe. paNa dravya liMgadhArIne sAdhu na kahevA. * sUtra - 343 thI 347 . (343) devo, manuSyo ke tiryaMcono paraspara saMgrAma thAya tyAre Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kAmukano vijaya thAya ke amukano vijaya na thAya- ema na bole. (344) vAyu, vRSTi, zaradI, garamI, kSema, subhikSa athavA ziva, e kyAre thaze ? athavA te na thAo, ema na bole. (35) megha, AkAza ke manuSyane "A deva che - A deva che", evI bhASA na bole. A megha caDelo che ke unnata che, A meghamAlA varasI paDI che, ema na bole. (346) sAdhu nAbha ane meghane aMtarikSa tathA guhAnucarita ema kahe. tathA RddhimAna manuSyane joIne - "A RddhizALI che" evuM kahe. (347) e pramANe - je bhASA sAvadhanuM anumodana karanArI hoya, je nizvayakAriNI tathA paropaghAtakAriNI hoya, tene krodha, lobha - bhaya ke hAsyavaza paNa sAdhu- sALI na bole. * vivecana - 343 thI 347 - deva ane asuro, narendrAdi, mahiSAdi tiryaMconA saMgrAmamAM amuka devAdino jaya thAo ke na thAo - ema na kahe. temAM adhikaraNa ane svAmI Adine dveSa thAya che. malaya - mArutAdi vAyu. varSa, rAjAnA vigraha zUnya, subhikSa, upasarga hita Adi kyAre thaze ke nahIM thAya, te dharmAdi abhibhUta sAdhu na bole. mRSAvAdano doSa lAge. ityAdi - 4- te pramANe megha ke AkAza ke mAnavane AzrIne "deva-deva" ema na kahe. meghane unnata joIne "unnata deva" ema na kahe. AkAzAdine paNa deva na kahe, kemake tethI mithyAvAda, lAghavatAdi doSa lAge. to kaI rIte bole? unnata joIne samarhita, unnata ke payoda ema kahe athavA "balAhaka vRSTa' ema kahe. have 'nabha'ne AzrIne kahe che. tene aMtarikSa kahevuM athavA meghane guhyAnucarita arthAta surasevita kahe. saMpattivAna manuSyane joIne zuM? te kahe che - "A haddhimAna che" ema bole. vyavahArathI mRSAvAdAdinA parihArArthe tema kahe. te pramANe sAvadha anumodinI vANI na bole, jemake - "sAruM thayuM ke gAma nAza pAmyuM" Ama ja- evI nizcayA ke saMzayakArI, paropaghAtinI bhASA na bole. e pramANe krodhathI, lobhathI Adi na bole, ahIM mAna-mAyA, rAgAdi paNa samajI levA. sAdhu hasatA hasatA paNa vANI na bole, kemake tethI ghaNo karma baMdha thAya. * sUtra - 348 thI 350 - * (348) je muni zreSTha vacanazuddhinuM samyapha sakSaNa karIne doSayukta bhASAne sarvadA sarvathA choDI de tathA parimita ane doSa rahita vacana pUpira vicArane bole che, te satparuSo madhye prazaMsAya che. (349) cha avanikAya prati saMyata tathA grAmasabhAvamAM sadA thanAzIla prabhuddha sAdhu bhASAnA doSa ane guNone jANIne, tathA doSayukta susamAhita che. cAra kaSAyathI je rahita che, anizcita che, te pUrvakanuM pApa-malano nAza karIne ubhayalokano ArAdhaka thAya, tema huM kahuM chuM. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0/- / 348 thI 350 185 * vivecana - 348 thI 35o - vAkyazuddhinuM phaLa kahe che - sadvAkya zuddhi ke svavAkyazuddhine rAkhIne sAdhu bole ane yathokta lakSaNA duSTa vANIno tyAga kare. svara ane parimANathI mita, deza kALathI aduSTa ane vicArIne bole to sAdhunI madhye prazaMsA pAme che. tethI ukta lakSaNA doSo ane guNone yathAvata jANIne te duSTa bhASAno sadA parivarjaka thaI, cha jIvanikAyamAM saMyata thaI, zramaNa bhAvamAM cAtri pariNAmamAM pravRtti kare. sarvakALa udhukta rahe, e rIte bole je pariNAme suMdara ane manohArI hoya. have upasaMhAra karatA kahe che - vicArIne bolanAra tathA supraNihita iMdriya, krodhAdi nirodhakartA, dravyabhAvathI nizrA rahita arthAta pratibaMdha vimukta evo te pApamAla - janmAMtarakRta karmone dUra karIne manuSyalokamAM vANIsaMyamathI mAna pAme che, paralokano ArAdhaka thAya che, anaMtara ke paraMpara bhave mokSa pAme che. muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 7 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dazavaikAlikamUlasUra-saTIka anuvAda che adhyayana - 8 - bAgAgAlili (C) vAkyazuddhi adhyayana kahyuM. have "AcAraprasidhi' kahe che. teno saMbaMdha che - anaMtara adhyayanamAM sAdhue vacananA guNa - doSa jANIne nirdoSa vacana bolavuM ema kahyuM. ahIM te niravadha vacana AcAramAM prasihitane hoya che, temAM yatnavAna thavuM joIe ema kahe che. kahyuM che ke - praNidhAna rahita niravadha vacana paNa sAvadhatulya jANavuM, AtmAmAM rahIne je bole te ja saMvRtta vacana che. A saMbaMdhe A adhyayana Avela che. * - AcAra praSTitha" e dvipada nAma che. AcArano atideza karI prasidhi kahe che - * niyukti - 294 - vivecana - je pUrve kSalikAyAra kathAmAM kahela AcAra ja ocho - vatto karyA vinA ja ahIM kahevo. nAma - sthApanAne choDIne have praNidha kahe che. te be bhede che - dravya viSayaka ane bhAva viSayaka. temAM dravyapaNidhi * niyukti - 25 thI 29 - vivecana - dravya viSayaka praNidhi te nidhAnAdi jamInamAM dATyA hoya te Adi zabda bheda sUcaka che. mAyA prayukta A dravyo te dravya prasidhi. jemake puruSa strInA veze pralAyanAdi kare che. bhAvaprasiddhi be bhede - iMdriya praNidhi ane noiMdriya prasidhi. iMdriya praNidhi be bhede - prazasta ane noprazasta. prazasta iMdriya prasidhi- zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza, A iMdriyonA iSTaaniSTa viSayomAM cakSu Adi iMdriyo rAga ke dveSa na karI mAdhyastha lakSaNa rahe te prazasta iMdriya praNidhi che. anyathA aprazasta che. temAM doSa kahe che. zrobendriya ja vaDe, sAMkaLa vaDe bAMdhe, tema zabda gRddha jIva zabdaguNa samulpita doSane anupayukta thaIne grahaNa kare. tethI vadha, baMdhAdi pAme che. have bAkInI iMdriyono atideza karIne kahe che jema A zabda viSayaka zrotrejiyane AzrIne doSa kaho, e ja krama cakSa Adi cAre iMdriyo vaDe doSa kahevo. tene mATe daSTAMta kahe che. je sAdhune iMdriyo dupraNihita hoya, to tenuM kareluM ta5 mokSamAM na laI jatAM ulaTe mArge laI jAya che. jema avavaza azvo vaDe sArathI ane rathane laI jAya che. iMdriya praNidhi kahI. have noiMdriya prasidhi kahe che - * niryukti - 300 thI 304 - krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAranuM svarUpa anaMtAnubaMdhI Adi bhedathI pUrvavat che e cAra mahAbhaya samAna che. kemake samya darzanAdi pratibaMdharUpa che. udayanA nirodha vaDe je zuddhAtmA no rodha kare che, tenAthI AtmAnuM mana sAthe ekapaNuM ane Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhya0 8 bhUmikA 187 kuzaLa pariNAma thavAthI te noiMdriya praNidhi kahevAya che. teno virodha na karavAthI A doSo thAya che je koI vyavahAra tapasvIne krodhAdi aniruddha che te tapa karatA bAlatapasvI samAna te upavAsanuM pAraNuM karatAM ghaNo AraMbha karanAra jIva che, te gajasnAnavat parizrama kare che. te upavAsa, chaThTha Adi nimitte krodhAdi karIne ghaNo karmabaMdha kare che. A ja arthane spaSTatara kare che - dravyathI zramaNabhAvane pALe che, jenA krodhAdi kaSAyo utkaTa che, tenuM zrAmANya zeraDInA phUlanI jema niSphaLa che, kemake tene nirjarA thatI nathI. upasaMhAra karatA kahe che- anaMtarokta iMdriya - noiMdriya baMne prasiddhi nirdoSa hoya che, je - 4 - bAhya ane atyaMtara ceSTAvALA tenA iMdriya ane kaSAyo tenA kajAmAM hoya, to zuddha praNidhi che. anyathA azuddha praNidhi jANavI. emAM paNa tatva daSTie atyaMtara ceSTA vadhu jarUrI che, tethI te vadhu prazasta che. aprazastavALA adhyavasAyathI ugatA hoya te praNidhi acAru che - suMdara nathI. te ja kahe che - mAyA sthAna yukta, ddhayAdi gArava yukta, iMdriya - noiMdriyano nigraha kare che to te aprazasta che. kemake mAyAthI iryAdine paDile hedravya kSAMtyAdithI Asevana, ddhayAdino gArava kare te prazasta ja iMdriya - noiMdriyano nigraha kare che. - X have prazastaprazasta prasidhinA guNa doSa - * niyukti - 305 thI 309 : jJAnAvaraNIyAdi bhedathI kamarajane bAMdhe che, je aprazasta prasidhimAM rahela che, te ja ATha prakAranI kamarajane khapAve che, je prazasta praNidhi yukta hoya che. saMyamAdine mATe praNidhi prayovI joIe te kahe che - darzana, jJAna, cAstri jemAM che te saMpUrNa saMyama che. te sAdhavA prazasta praNidhi yojavI, tathA tenAthI viruddha sthAnone varjavA joIe. jo tema na kare to A doSo lAge - dikSA laI suprasidhina rAkhe to saMyamane na jANato saMyata saMyamane virAdhe che. jema bhAna vinAno, nikRSTa aMgavALo yatna na karato kAMTAvALA mArge jAya ane paDIne du:kha pAme che, tema A saMyata nAza pAme che. tethI ulaTuM suprasihita sAdhu AzraddhArane saMvatta karIne karmabaMdhAdithI lipta thato nathI. tapa praNidhi vaDe pUrvanA karmone paNa bALe che. jema agni zuSka tRNone bALe che. e rIte aprazasta praNidhi dukhada ane prazasta prasiddhi sukhada che. tethI apazastano tyAga karIne sAdhu prazasta prasidhimAM yatna kare. AcArapraNidhi kahI. have sUtra AlAvAno avasara che - X- 4- tethI sUtra kahe che - * sUtra - 351 - AcAra prasidhine pAmIne bhikSae je prakAre je karavuM joIe te prakAre huM tamane kahIza, te tame anukramathI mArI pAsethI sAMbhaLo. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 351 - sUtrArtha kahela che. vizeSa e ke gItamAdine bolAvIne kahe che. * sutra - 35ra thI 362 - (35ra, 353) pRthvI, Ayu, agni, vAyu tathA tRNa, vRkSa, bIja ane basa prANIne jIva che, ema maharSi mahAvIre kahela che. temanA prati mana, vacana, kAyAthI sadA ahiMsAmaya vyApArapUrvaka rahevuM joIe. e pramANe te saMmata thAya che. (354) susamAhita saMyamI traNa karaNa ane traNa cogathI pRthvI, bhitti, zilA, mATI, DhephAnuM bhedana ke saMlekhana na kare. (355) saMyamI sAdhu zuddha pRthvI ane sacita raja saMskRSTa Asane na bese athavA avagraha yAcIne, pramAIne tyAM bese. (356) saMyamI sAdhu jaLa, vaSajaLa ane hImanuM sevana na kare. tama pAsuka uSNa jaLane ja grahaNa kare. (357) sacitta jaLathI bhIMjAyela potAnA zarIrane na leche, na masaLe, tathAbhUta zarIrane joIne teno sparza na kare.. | (358) sAdhu aMgArA, ani, vAlA, cinagArI Adine na saLagAve, na halAve ke na bujhAve. (359) tAlavRtta, pAMdaDA, vRkSanI zAkhA ke sAmAnya paMkhAthI potAnA zarIrane ke bAhya padagalane paNa havA na kare. (360, 361) tRNa, vRkSa, phaLa, mULane chede nahIM, vividha prakAranA sacitta bIjane manathI paNa icchA na kare. vanakuMjomAM bIjo, harita, pANI, usiMga ane panaka upara ubho na rahe. (362) mani vacana ke karmathI traNa prANInI hiMsA na kare. sarve jIvonI hiMsAthI aTakelo sAdhu vividha svarUpavALA jagatane jue. * vivecana - 352 thI 362 - pRthvI Adi pAMce ekendriya kAryo pUrvavata trasa prANI te beiMdriya jIvo che, tema bhagavaMte ke gaNadhare kahela che. tethI pRthvI AdinA ahiMsA vyApArathI sAdhue nitya rahevuM, mana - vacana - kAyAthI e pramANe vartanAro saMyata ahiMsaka thAya che, anyathA thato nathI. e pramANe sAmAnyathI chajIvanikAyanI ahiMsAthI saMyatatva kahI vizeSathI kahe che. zuddha pRthvI, kinArAnI mATI, pASANa zilA, DhephAne bhede nahIM ke khotare nahIM. bheda - be TukaDA karavA, saMlekhana - kaMIka khotaravuM. mana, vacana, kAyAthI susamAhita sAdhu AvI hiMsA na kare. tathA zastra vaDe acitta na thayela pRthvI upara AMtarA vinA na bese. tathA ghaNI dhULa bhegI thaI hoya tevI pIThikA upara na bese, na suve. acetana pRthvI Adi hoya to rajoharaNathI pramAjIne bese, paNa pahelAM tenI anujJA le. have akAya vidhi kahe che - pRthvIthI udbhavela sacita jaLa na vApare. tathA karA, varSA, hImane paNa na seve. to kaI rIte varte? ukALeluM pANI, traNa ukALAnuM hoya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 8|- | 35ra thI 362 tevuM, mAtra uSNodaka nahIM, tevA pANIne grahaNa kare. upalakSaNathI dhovANanuM pANI acita hoya to yAcIne le. tathA nadIne utaratA ke bhikSArthe nIkaLela sAdhu varasAdathI bhIMjAyelA zarIravALo ke snigdha thAya, to vastra ke tRNAdithI zarIra luMche nahIM. paraMtu kAyAne udakAdradi rUpa joIne muni kaMIpaNa na sparze. have teukAya vidhi kahe che - vAlA rahita agni, lokapiMDa gata agni, chinna jvAlA, ulkA, cInagArIne sAdhu pradIptAdi na kare, kaMIka saMcAlita na kare, agnine bujhAve nahIM. have vAyukAya vidhi kahe che - tAlavRta, padminI pAtrAdi, vRkSanI zAkhA rUpAdi vIMjhaNAthI potAnA zarIrane ke uSNodakAdi bAhya pugalone vIjha nahIM - havA na de. have vanaspati vidhi kahe cheH- darmAdi tRNa, kadaMbAdi vRkSa, koI vRkSAdinA phaLa ke mULane na chede. tathA zastrathI upahata na thayelA aneka prakAranA bIjane manathI paNa mana prArthe, pachI khAvAnI to vAta ja kyAM ? tathA vananikuMjamAM ubho na rahe. kemake saMghaTTanAdi doSa lAge. prasArita zAli AdimAM ke dUrvAdimAM na ubho rahe kemake tyAM haMmezA anaMtakAya vanaspati rahe che. pANImAM haMmezA lIla rahe che, tathA sApanuM chatra, jamIna upara sevALa hoya tyAM sAdhu na bese. -0 - trasakAya vidhi kahe che - beiMdriyAdi trasa prANInI hiMsA na kare. kaI rIte? vAcA athavA kAyA vaDe. mana temAM aMtargata hovAthI grahaNa karela nathI. e pramANe jIvahiMsAthI aTakelo narakAdi gatirUpa sarva jagatane karma parataMtratAvALu nirvedana mATe jue. * sUtra - 363 thI 366 - (363) saMyamI sAdhu, jene jANIne sarva jIvo pratye dayAno adhikAra bane che, te ATha sUkSmone sArI rIte joIne ja bese, suve ke ubho rahe. (364) te ATha sUkSmo kayA che ? tyAre meghAvI ane vicakSaNa sAdhu A pramANe kahe - (365) sneha sUkSma, pukha sUkSma, prANI suma, usiMga sUkSma, panaka sUkSma, bIja sUkSma, harita sUkSma ane aMDa sUkSma. (366) badhI driyonA viSayamAM rAga-dveSa rahita saMyamI sAdhu A prakAre te ATha sUma jIvone sarva prakAre sadA Apatama raheto yAtanA kare. * vivecana - 363 thI 366 - sthULa vidhi kahI, have sUkSma vidhi kahe che - ATha sUkSmo che, tene joIne upayogapUrvaka bese, ubhe ke suve. saMyato jJaparijJAthI jANe ane pratyAkhyAna parijJAthI jIvomAM dayAdhikArI thAya, anyathA dayAno adhikAra na kahevAya. te joIne tahita upara ja AsanAdi kare. anyathA tene aticAra lAge. A ATha sUkSmo kayA che ? dayAdhikArItvathI saMyata avazya pUche. AnA vaDe dayAdhikAra ane temAM yatna karavAnuM kahyuM. te ja tene upakAraka ke apakAraka hovAthI pUche che. 'meghAvI' zabda kahIne maryAdAvartI vaDe te jANIne tenI prarUpaNA karavI. e pramANe ja zrotAne tenI upAdeya Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda buddhi thAya che. sneha sUkSma- osa, hIma, karA ityAdi. pukha sUkSma- vaDe ke ubaranA puSpo, prANA - sUkSma anuddhara kuMthuA, usiMga sUkSma - kIDAnA nagarA ane bIjA sUkSma jIvo. panaka sUkSma - varasAdamAM jamIna ke lAkaDA upara paMcavaNa je panaka-lIla thAya che te. bIja sUma - zAli Adi bIjanA mukhamUlamAM kaNikA, harita sUkSma - atyaMta navA kulapRthvI samAna varNavALA, aMDa sUkSma- mAkhI, kIDI, garoLI AdinA iMDA. ukta prakAre A sUkSma jANIne sUkAdezathI yathAzakti svarUpa saMrakSaNAdi vaDe sAdhu, nidrAdi pramAda hita thaI mana, vacana, kAyAthI saMrakSaNa prati yatna kare sarvakALa zadAdimAM rAga-dveSa na kare. * sUtra - 367 thI 378 - (367) saMta sAdhu - sAdhvI sadaiva manoyogapUrvaka pAtra, kaMbala, zayyA, uccArabhUmi, saMstAraka ke zAsanane paDilehe. saMcamI uccAra, prasavaNa, kapha, nAkanA mela, parasevo Adine prANuka bhUminuM pratilekhana karIne jyaNApUrvaka paraThave. (369) bhojana ke pANIne mATe gRhasthanA ghera pravezato sAdhu jyaNAthI ubho rahe, parimita bole ane rUpamAM manane DAmADoLa na kare. (370) sAdhu kAnathI ghaNuM sAMbhaLe che, AMkhothI ghaNuM jue che, paNa badhuM jovela - sAMbhaLelane kahI devuM ucita nathI. (31) je joyela-sAMbhaLela ghaTanA paghAtika hoya to na kahetI tathA koIpaNa upAsathI gRhasthata AvaraNa na kare. (372) bhojana sa-rasa che ke nIrasa, sAruM che ke kharAba, maLela che ke nahIM, tevuM kaI pUche ke na pUche, to paNa na kahe. (373) bhojanamAM vRddha na thAya, vyartha na bolato ucha bhikSA le. ApAsaka, krIta, audezika, Ahata AhArano paNa upayoga na kare. (374) saMyata sAdhu aNumAtra paNa saMnidhi na kare. sadaiva mudhAnI asaMbaddha ane janapadane nizcita rahe. (35) rUkSavRtti, sasaMta, Abhecchaka, thoDA AhArathI tRpta thanAra hoya. te jina pravacana sAMbhaLIne UMghabhAvane na pAme. (376) kAnone sukhakara zabdomAM rAgabhAva na sthApe. dAruNa ane karkaza sparzane zarIrathI samabhAve sahe. (377, 378) bhukha, tarasa, duHzassA, zIta, uSNa, arati, bhayane muni Avyathita paNe sahana kare, dehaduHkha mahAphaLakArI che. sUrya astathI, pUrvamAM sUryodaya na thAya, tyAM sudhI, badhAM prakAranA AhAra Adi padArthonI manathI paNa sAdhu icchA na kare. * vivecana - 367 thI 38 - siddhAMta vidhithI, zakti hoya tyAM sudhI anyUnAtirikta potAnA pAtra, kaMbala, upakaraNAdi, zayyA, saMthAro, caMDilAdi paDilehe. - X* x* tathA uccAra, prasavaNa, Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 8|-| 367 thI 378 plekha ityAdine pahelAM AMkho vaDe acitta jagyA joIne pachI saMyata tene vosirAve. upAzraya sthAna vidhi kahI. have gocara pravezane AzrIne kahe che - bIjAne ghera bhojana, pAna arthe ke glAnAdi mATe auSadhArthe jAya tyAre gavAkSAdinuM avalokana na karato. ucita deze ubho rahe, yatanA pUrvaka Agamana prayojanAdi TuMkamAM jaNAve. denAra strInuM rUpa manathI paNa na jue. rasAdimAM paNa mana na kare. gaucarI gayelAne koI kaMI pUche to e pramANe kahe ke - kAno vaDe aneka prakAre zobhana ke azobhana zabdo sAMbhaLe che, aneka prakAre zobhana * azobhana bhede AMkha vaDe rUpane jue che. e pramANe joyela - sAMbhaLela badhAMne sva, para ke ubhaya hItane mATe na kahe, jemake meM tArI patnIne rotI joI ke sAMbhaLI hatI. - 4- tenAthI te gRhasthanA gharamAM kaleza thatAM cAritramAM upaghAta thAya. paraMtu baMnene hitakArI hoya te kahevuM. jemake - tamArA ziSyane meM rAjAne zAMtI pamADato joyo. A ja vAtane spaSTa karatA kahe che - bIjAthI sAMbhaLela hoya ke pote joyela hoya, to paNa opaghAtika vayana na bole. jemake - "tuM cora che' athavA koI paNa upAye sUkSma bhAMgAe paNa gRhasthano saMbaMdha na kare. arthAt tenA bALakane mADavuM ke tenA vyApAra saMbaMdhI pote kaMI paNa na Acare. gRhasthane ghera badhAM rasathI yukta rasoI hoya ke bagaDI gayeluM nirasa bhojana hoya, to paNa A sAruM che ke naThAruM che. evuM pote bIjAne pUchatAM paNa na kahe. potAne maLela ke na maLela hoya to paNa kaMI na kahe. sArA bhojanamAM rakta banIne aizvaryavALA kuLa na zodhe. paNa ajANyA gharomAM moTethI dharmalAbha bolato praveza kare, tyAM sacitta ke mizra bhojana na le. vecAtuM lAvela ke sAdhu mATe banAveluM ke sAdhu mATe dUrathI ANeluM tevuM doSita bhojana na le. A vizodhi-avizodhikArI batAvI. pUrvokta svarUpanI saMnidhi na kare, mudhAjIvI rahe. padminIpatra ane udakavata gRhasthothI asaMbaddha rahe. AvA prakArano thaI jagatanA sthira-asthira jIvonuM rakSaNa karota vicare. vAla, caNA Adi rUkSavRttithI asaMtuSTa rahe, abhecchA- nyUna udaratAthI AhAra tyAgI, subhara thAya. - 4 svapakSanA krodha vipAkanA pratipAdaka vItarAga vacanane sAMbhaLIne krodhabhAva na pAme. kemake krodhathI jIva asurapaNAnuM karma bAMdhe che. jo koI ajJAnI, mithyAdeSTi Akroza kare to sAdhu vicAre ke te mAro koI aparAdha karato nathI. paNa A mArA pUrva karmano ja doSa che, tema sahana karavAthI ja nirjarA thAya che. karNa sukhanA hetuthI veNu-vINAdi saMbaMdhI zabdomAM rAga na kare. aniSTa kaThina sparzane kAyA vaDe sahana karatAM te dveSa na kare. A rIte Adi - aMtanA rAga-dveSanuM nirAkaraNa karIne badhAM iMdriya viSayomAM rAga-dveSano pratiSedha jANavo. vaLI bhukha, tarasa, viSama bhUkhyAdi zayyA, zItoSNa, mohanIyodbhava arati, vyAghAdithI thato Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda bhaya, adInamanavALo thaI, zarIramAM A duHkha thAya che, paNa zarIra asAra che, samyaka rIte sahana karatAM mokSa phaLadA thAya tema vicAre. sUrya asta thAya- adazya thAya ane savAre na uge tyAM sudhI sarva koI AhArane manamAM paNa na prArthe. pachI vacana - karmanuM kahevuM ja zuM? sUtra - 379 thI 390 - (379) sAdhu AhAra na maLe ke nIrasa maLe tyAre babaDATa na kare, saMcaLatA na kare, alpabhANI, mitabhoi ane udarano damana karanAra thAya, thoDuM maLe to paNa dAtAne na nide. (380) koI jIvano tiraskAra na kare, utkarSa paNa pragaTa na kare, suta * lAbha - jAti - tapa ane buddhino mada na kare. (381) jANatA ke ajANatA koI AdhArmika kRtya thaI jAya to turaMta potAne tenAthI roke tathA bIjI vakhata te kArya na kare. (382) anAcAra sevIne tene na chapAve ke na apalApa kare, paNa sadA pavitra thaI pragaTa bhAve, asaMsakta ane jitendriya rahe. (383) muni mahAna AtmA AcAryanA vacanane saphaLa kare. te AcAryanA kathanane sArI rIte grahaNa karI, kArya dvArA saMpanna kare. (38) jIvanane adhava ane Ayune parimita jANIne tathA siddhi mArgamAM vizeSa rUpe jJAna pAmIne bhogothI nivRtta thaI jAya. (385) potAnuM baLa, parAkrama, zraddhA ane Arogyane joIne tathA kSetra ane kALane jANIne, potAnI AtmAne dharmakAryamAM niyojita kare. (386) jyAM sudhI jarA na pIDa, roga vadhe nahIM, driyo kSINa na thAya, tyAM sudI dharmanuM samyaka AcaraNa kare. (387 thI 390) krodha, mAna, mAyA, lobha, pApavardhaka che. AtmA hitano icaka, A cAre doSonuM avazya vamana kare. krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano, mAyA mInIno ane lobha savano vinAza karanAra che. krodhane upazamathI hare, mAnane mAdatAthI jIte, mAyAne AjIva bhAvathI ane lobhane saMtoSathI jIte. anigRhIta krodha ane mAna tathA pravartamAna mAyA ane lobha, A cAre saMkSipta kaSAyo punarjanmanA mULane sirca che. * vivecana - 379 thI 390 - kadAca divase AhAra na maLela hoya to paNa sAdhu kaMI ja baDabaDATa na kare, sarvatra sthira rahe. kAraNe parimita bole, mita bhoktA bane, je-te vastuthI AjIvikA kare. thoDuM maLe to dAtArane niMde nahIM mada varjanArthe kahe che - AtmAthI bahAra na jAya. AtmAno samutkarSa na batAve, huM Avo chuM, e pramANe zruta ane lAbhathI mada na kare. jemake - huM paMDita chuM, huM labdhivALo Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8|-| 379 thI 30 193 chuM tathA huM jAti saMpanna chuM, tapasvI chuM, buddhimAna chuM, huM kuLavAna chuM ityAdi rUpa mada na kare - x jANatA ke ajANatA kaMIka rAga-dveSa vaDe mUlottara guNa virAdhanAthI AtmAne saMvare, bhAvathI AlocanAdi vaDe nivarte. anubaMdha doSathI pharI tene na Acare. te ja kahe che- sAvadha yogane sevIne guru pAse AlocanA kare, kaMI gopave nahIM ke apalApa na kare. kevo thaIne? akaluSita mati, sadApragaTabhAva, apratibaddha thaIne ane iMdriyonA pramAdane dUra kare. amogha0 AcArya ke jJAnAdi guNothI mahAna sAdhuo je kahe, te vacanane ziSya amUlya samajIne svIkAre ane kriyA vaDe amalamAM mUke. jIvanane anitya ane maraNAzakti jANIne, samyagadarzana jJAna-cAstri rUpa mokSane jANIne badheka hetu bhogothI dUra thAya. kadAca Ayu vacce na tuTe to paNa parimita varSAdikALuM joIne bhogo choDe. upadezAdhikAramAM AnuM samarthana karatAM kahe che - vRddhAvasthA jyAM sudhI paDe nahIM, kriyA sAmartha zatru rUpa vyAdhi vadhe nahIM, tyAM sudhI cAsTiA dharmane sArI rIte Acaravo. teno upAya kahe che - krodhAdi cAra pApanA hetu hovAthI pApavardhaka che, tethI AtmAnA hitane icchato evo A krodhAdi doSane choDI de. temAM ja badhI saMpatti che. na choDavAmAM AlokanA apAyo kahe che. krodhaprItino nAza kare che. kemake krodhavacanathI teno uccheda joyo che. mAna vinayanAzaka che, mArA mitrono nAza kare che, lobha badhAMno nAza kare che, traNe tabhAva - bhAvI che. je ema che to upazamathI krodhane haNavo, udayano nirodha ane udaya prAtane viphaLa kare. mAnano mAdava vaDe jaya kare. mAyAno azaTha bhAvathI jaya kare, lobhane nispRhatvathI jIte. have krodhAdinA ja paralokanA apAyo kahe che - krodhAdi cAre saMpUrNa, azubha bhAvathI kilaSTa kaSAyo vaDe punaH janmanA mUlane siMce che. sUtra - 391 thI 400 - (391) sAdhu, ratnAviko pratye vinayI bane, vazIlatAne kadApi na tyAge, kAcabAnI jema AlIna - lIna guma thaIne tapa ane saMyamamAM parAkrama kare. (32) sAla nijAne baha na kare, ati hAsyane paNa tajita kare, pArasparika vikathAmAM ramaNa na kare, sadA svAdhyAyamAM rata rahe. (393) sAdhu ALasa rahita thaI zramaNa - dharmamAM saugone sAva niyukta kare, kemake zravaNa dharmamAM saMlagna sAdhu anuttara rAIne pAme che. (394) jenA dvArA Aloka - paralokamAM hita thAya che, jethI sugati pAme che. bharAtane te parUpAse, pUchIne rAI nAya kare. (35) jitendriya muni potAnA hAtha paga zarIrane saMyamita karIne lIna sAne guma thaIne guru samIpe se. (396) AcAradine paLakhe, AgaLa ke pRSTha bhAge tathA gurunA paga sAthe paga aDADI na bese. Jain Education international Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (397) sAdhu pUchaLyA vinA na bole, guru bolatA hoya to vacce na bole, cugalI na kare, mAyA - mRSAnuM varjana kare. (398) je bhASA bolatA aprIti thAya ke bIje jaldI kupita thAya, evI ahita katAM bhASA sarvathA na bole. (399) AtmANa sAdhu parimita, daSTi, asaMdigdha, paripUrNa, vyakta, paricita, abhita ane anudvigna bhASA bole. (400) AcAra ane bhagavatI sUjha dhAraka, daSTivAdanA adhyetA sAdhu vacanathI alita thaI jAya to muni temano upahAsa na kare.. * vivecana - 391 thI 400 - - sAdhue kaSAyanA nigrahArthe Ama karavuM - ciradIkSitAdino abhyatthAnAdi rUpa vinaya karavo. 18000 zIlAMganA pAlanarUpa ne yathAzakti na choDe. kAcabA mAphaka aMgopAMgone samyapha saMyamita kare, tapa- pradhAna saMyamamAM pravarte. vaLI prakAmazAyI na thAya. atIva hAsyarUpane varSe, rAhacika kathAmAM ramaNa na kare, paNa vAcanAdi svAdhyAyamAM sadA rata hoya, evA prakArano te sAdhu thAya. mana, vacana, kAya traNa prakAranA vyApAra rUpane kSAMtyAdi zramaNa dharmamAM yoje, ALasane taje, kAlAdi aucityathI nitya, saMpUrNa, sarvatra, pradhAna upasarjana bhAvathI ke anuprekSAkALe - manoyoga, adhyayanakALe - vacana yoga, paDilehaNa kALe - kAyayogane yoje. tenuM phaLa kahe che. e pramANe dazavidha zramaNa dharmamAM vyApRtta, anuttara jJAnAdirUpa bhAvArthane pAme che. Aja vAta kahe che - Aloka eTale akuzala pravRtti duHkhanA nirodhathI, paraloka - kuzalanA anubaMdhathI ubhaya lokanuM hita thAya che. jethI sadgatimAM jaIne paraMparAe siddhine pAme che. ukta sivAyanA sAdhana - upAyane kahe cheH- AgamavRddhane seve, sevatA evAne pUche apAyarakSaka ane kalyAne karanArA avitatha arthano nizcaya kare. hAtha, paga ane kAyAno saMyama karIne, jitendriya, ekAgra ane AdhInagupta thaIne guru pAse muni bese. kaMIka upayukta rahe. paNa gurunA paDakhAmAM, AgaLa ke pAchaLa na bese. kemake tenAthI anukrame avinaya, vaMdanamAM aMtarAya, adarzanAdi doSa lAge che. guru pAse uru upara ura karIne na bese. tethI avinaya thAya che. kAyapANidhi kahI. . have vAkaprasidhi kahe che- pULyA vinA akAraNa na bole, guru bolatA hoya to vacce na bole, parokSa (pAchaLathI) doSo na bole, mAyA pradhAna mRSAvAdano tyAga kare. vaLI - je bolavAthI bIjAne aprIti thAya tathA bIjAne roSa caDe, ubhaya loka viruddha evA prakAranA vacanane sarvAvasthAmAM muni na bole. te kema bolavuM? barAbara najare joyela hoya, zaMkA rahita hoya, svarAdithI pratipUrNa hoya, vyakta paricita, na jorathI - na dhImethI, na udvegakara evI bhASA paNa muni vicArIne bole. prastuta upadezAdhikAra kahe cheH- AyAra sUtra dhara arthAt strIliMgAdino jJAtA, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8) - / 391 thI 400 195 prajJaptidhara - tene vizeSathI jANato evo tathA dRSTivAdane bhaNelo, prakRti pratyayalopa Agama varNavikAra kALa kArakAdine jANato chatAM azuddha uccAra kare to munie hasavuM nahIM ke te kaMI bhaNyo nathI, tema na kahe. ityAdi - x x-. * sUtra - 401 thI 410 - (401) nakSatra, svapna phaLa, yoga, nimitta, maMtra, bhojanAdi gRhasthane na kahe, kemake te pANI hiMsAnA sthAna che. (402) bIjAne mATe banela, uccArabhUmithI yukta, strI - pazathI rahita zayyA ane AsananuM sevana kare. (403) je upAzraya vivikta hoya to mAtra strIo vacce dharma na kahe. gRhastha parIcaya na kare, sAdhu sAthe ja parIcaya kare. (404) jema kukaDAnA baccAne bilADAno satata bhaya rahe che, e ja rIte brahmacArIne strI zarIrathI bhaya rahe. (405) bhIMtamAM cItarela strI ke vibhUSita strIne TIkI - TIkIne na jue, kadAca dRSTi paDI jAya to daSTi e rIte pAchI kheMce, je rIte sUrya prati paDelI dRSTi kheMcI le. (406) jenA hAtha, paga, chedAyela hoya, kAna - nAkathI vikala hoya evI 100 varSanI strIno saMsarga paNa brahAcArI tajI de. (407) AbhagaveSA puruSane mATe vibhUSA, strI saMsarga ane snigdha rasayukta bhojana tAlapuTaviSa samAna che. (408) strIonA aMga, pratyaMga, saMsthAna, madhura vANI, kaTAkSa pratye sAdhu dhyAna na Ape, kemake te kAmarAga vivardhaka che. (409) zabdAdi pagalonuM pariNamana anitya jANIne, manojJa viSayomAM sAdhu rAgabhAva na sthApe, (410) te zabdAdi pudagalanA pariNamanane jevA che tevA jANIne potAnA prazAMta AtmAthI tRSNA rahita thaIne vicaraNa kare. * vivecana - 401 thI 410 - gRhastho azvinI Adi nakSatra saMbaMdhe pUche, svapranuM zubhAzubha phaLa pUche, vazIkaraNAdi yoga, atItAdi nimitta, vRzcika maMtrAdi, auSadha Adi pUche to te bIjA jIvone pIDArUpa jANIne sAdhu gRhasthane na kahe. temanI aprIti nivAraNArthe eTaluM kahe ke - A kahevuM te sAdhuno adhikAra nathI. - sAdhu nimitte na banAvela vasatirUpa sthAna, saMsAraka, pIThaka Adi sAdhu na vApare. Ane ja vizeSathI kahe che - uccAra prasavaNa Adi bhUmiyukta hoya kemake tenA vinA vAraMvAra javuM paDe to nirgamanAdi doSa lAge che, te sthAna strI - pazu - paMDaka varjita hoya, strI Adi Alokana rahita hoya to seve. AvI vasatIne sevavAmAM dharmakathAnI vidhi kahe che. jo te sthAna anya sAdhuthI rahita hoya, ekalA purUSayukta ja hoya to tyAM strIo madhya dharmakathA na kahe, kemake zaMkAdi doSa thAya. ocitya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jANIne paraSone kahe. jo ekalo na hoya to strIone paNa kahe. gRhastha paricaya na karavo. kemake temanA snehAdi doSano saMbhava che. sAdhu sAthe paricaya kare. kemake kalyANa mitranA yogathI kuzalapakSanI vRddhi thAya che. jarUra paDe ane gRhastha paricaya kare to paNa strI paricaya na ja karavo. kemake jema kukaDAnA baccAne bIlADIthI bhaya che, tema sAdhune strI zarIrathI bhaya che, maDaduM paNa vikAra karAve. jo ema che, tethI - citramAM rahela strI zarIra paNa na nIrakhe. athavA alaMkRta ke analaMkRta sacetana strIne paNa na jue. kadAca jovAI jAya to, jema sUrya joIne najara pheravI le, tema strIne joIne pheravI le. keTaluM vadhu kahevuM? cheDAyelA hAtha - pagavALI, nAka-kAna kApelI, so varSanI strIne paNa na jovAya, to taruNa strIne to cAritradhana e mahAdhana che, tema jANIne jema corathI dUra rahe, tema strIthI dUra rahevuM. vaLI sAdhu vastra Adi vibhUSA na kare, koIpaNa prakAre strI saMbaMdha, praNIta rasanuM bhojana, Adi jo sAdhu tyAge nahIM, to tene paralokanuM hita ciMtavAmAM amRta samAna sAdhupaNuM mUkIne haLAhaLa jhera samAna saMsAra bhramaNa prApta thAya. mastaka Adi aMga, nayana, Adi pratyaMga, teno vinyAsa vizeSa tathA zobhana, vANI strI saMbaMdhI che te na jue. kema te kAmarAga vadhAranAra che. tenuM nirIkSaNa karatAM mohanA doSathI maithunano abhilASa vadhe che. tethI ja pUrve strInA nirIkSaNano pratiSedha karela che. ahIM prAdhAnya batAvyuM che. tethI ja pUrve strInA nirIkSaNano pratiSedha karela che. ahIM prAdhAnya batAvyuM. zabdAdi viSayomAM, anukULa iMdriyomAM saga na kare. e rIte amanojJamAM dveSa na kare. (zaMkA) A pUrve kahyuM ja che, chatAM pharI kema kahyuM? kAraNavizeSathI vizeSatA jaNAvavA. zakadAdi viSaya saMbaMdhI pariNAmanI anityatAthI, jinavacanAnusAra, bIjA pariNAmone jANIne - manojJa evA viSayo kSaNamAM amanojJarUpe pariName che. amanojJa manojJa thAya che. tethI rAga * aSanA nimitto tuccha che. A ja vAtane spaSTa kare che. zabda Adi viSaya aMtargata ukta lakSaNa pariNAmo jANIne zabdAdino abhilASa choDIne vicAre. krodhAdi dUra karIne upazAMta bhAve rahe. * sutra * 411 thI 414 - (411) je zraddhAthI niSkramaNa kare, uttama payaya sthAnane svIkAre te ja jatAthI AcArya saMmata guNonI anupAlanA kare. (12) je muni A sUtrokta tapa, saMyama yoga, svAdhyAya yogamAM sadA adhiSTha rahe, te potAnI ane bIjAnI rakSA karavAmAM e ja rIte samartha thAya, je rIte tenAthI gherAyela savayudhothI sajaja zuravIra. (13) svAdhyAya ane sadhyAnamAM rata, gAtA, niSpApa bhAvavALA ane tapoti muninA pUrvakata karma, agni dvArA tapAvAyela sonA cAMdI mAphaka vizuddha thAya che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 8/- 411 thI 414 (414) je pUrvokta gaNothI yukta che, duHkhone sahe che, jitendriya che, zatathI yukta che, mamatvarahita ane akiMcana che, teo karmarUpI megha dUra thaI jatAM, vAdaLA rahita caMdra jevA zobhe che - tema huM kahuM chuM. ... vivecana - 411 thI 414 - je pradhAnaguNa svIkAravArUpa zraddhAthI aviratirUpa kAdavathI nIkaLela che, pravajyArUpa pradhAna sthAnone pAmela che. te ja zraddhAthI patita thayA vinA prayatnapUrvaka vadhatI jatI zraddhAthI mULa guNAdirUpa ane tIrthaMkarAdi bahumata te guNone pALe. te AcArya saMmata hoya, paNa sva AgrahathI kalaMkita nahIM. have AcAra prasidhinuM phaLa kahe che - anazanAdi tapa, pRthvI Adi viSayaka saMyama vyApAra, vAcanAdi vyApAra ne sarvakALa tapa vagere kare, ahIM tapanA grahaNa chathAM svAdhyAya yoganI prAdhAnyatA jaNAvavA agala mUkela che. zeSa kathana sUtrArthavata jANI levuM. - have sUtrokta vAtane spaSTa kare che - svAdhyAya ja sadhyAna te svAdhyAyasadhyAna. temAM Asakta, sva-para-ubhayane rakSaNa karavAnA svabhAvavALA, labdhi Adi apekSA hitAthI zuddha citta, anazanAdimAM yathAzaktirata sAdhu janmAMtaramAM saMcita karmamalane vizuddha kare che. anaMtarokta guNavAna sAdhu parISaha vijetA, zrobendriyane parAjita karela, vidhAvAna, mamatva rahita, dravyabhAva kiMcana rahita te jJAnAvaraNIyAdi karma megha dUra thatAM nirmaLa caMdrava.zobhe che. muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 8 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda 2 adhyayana - 9 - "vinaya samAdhi - have vinaya samAdhi nAme adhyayana kahe che, Ano saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM niravadha vacana AcAramAM prasihitanuM oya che. temAM yatnavAna thavuM, temAM kahyuM ahIM AcArapraNihita yathocita vinayayukta ja hoya te kahe che - x - A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. - x- temAM 'vinaya samAdhi' e dvipada nAma che, teno nikSepa kahe che - * niyukti - 310 thI 314 - vivecana - vinaya tathA samAdhi baMnenA nAmAdi bhedathI cAra - cAra nikSepo thAya che. temAM nAma ane sthApanAne choDIne dravya vinaya kahe che:- dravya vinayamAM jJazarIra - bhavya zarIra - vyatiriktamAM tiniza - vRkSanuM daSTAMta che. te rathanA aMgAdimAM jyAM - jyAM jema jema namAvAya che. tyAM tyAM tema - tema pariNAme che, kemake tevI tenI yogyatA che. suvarNa paNa kaTaka - kuMDalAdi bhede vaLavAthI te dravyone dravya vinaya kahe che. have bhAva vinaya kahe che - lokopacAra vinaya - loka pratipati rUpa che. artha prApti mATe kAma nimitte, bhaya nimitte, mokSa nimitte e pramANe lokopacAra' Adi pAMca bheda vinaya kahyo. have teno vistArArtha - (1) lokopacAra vinaya - ghera AvelAnI sAme ubhA thavuM, aMjali joDavI, Asana ApavuM, atithi pUjA, AhArAdi dAnathI je aucitya jALavavuM te. devatA pUjA, yathAbhakti bali Adi upacAra rUpa ane vaibhavocita karavI. (2) artha vinaya - rAjA AdinI samIpe rahevuM, tenI icchAne ArAdhavI. viziSTa rAjAne deza kALAnurUpa madada karavI, rAjAne abhyatyAna, aMjali, AsanAdi ApavA. te badhuM dhanane mATe karavuM. (3) kAma Adi vinaya - artha vinayanI jema kAma vinaya kahevo. anukramathI (4) bhaya vinaya kahevo. te A pramANe - vezyAdine kAmane mATe ja tene rAjI rAkhavA je karAya te. bhayathI svAmIno vinaya kare. (5) mokSa vinaya - te pAMca prakAre che, te have kahevAze. * niryukti 315 thI 323 - | darzana, jJAna, cAritra, tapa ane opacArika - pratirUpa yoga vyApAra A mokSa vinaya - mokSa nimitta pAMca bhede che, tema jANavuM. (1) darzana vinaya - dhamastikAyAdi dravyo ane sarve paryAyo je agurulaghu Adi, je prakAre tIrthakara deve te bhAvone kahyA che, te prakAre manuSyo tenI zraddhA kare, zraddhAthI je karmone dUra kare che tethI te darzana vinaya che. (2) jJAna vinaya - apUrva jJAna prApta kare, gRhIta jJAnanI Avartana kare, jJAna vaDe saMyama kRtyone kare, e pramANe jJAnI navA karmo na bAMdhe, pUrve bAMdhelAne dUra kare, jJAna vaDe karmo dUra thAya che tethI jJAna vinaya che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyao 9 bhUmikA 199 (3) cAritra vinaya - pUrve bAMdhelA ATha prakAranA karmonA saMghAtane khAlI kare che, sAdhu kriyAmAM yatnavALo hovAthI navA karmo bAMdhe nahIM. e rIte cAritrathI vinaya, cAritra vaDe vinItakama thavAthI cAstri vinaya che. (4) tapo vinaya - tapa vaDe ajJAnane dUra kare che, AtmAne svarga ke mokSa tarapha laI jAya che, tenAthI tapo vinIta thAya te tapo vinaya che. (5) upacAra vinaya - te saMkSepathI be bhede che- pratirUpa yoga-yojana vinaya ane anAzAtanA vinaya. vistArathI kahe che - "pratirUpa' eTale ucita vinaya traNa bhede che - kAyAthI, vacanathI, manathI. anukrame te ATha, cAra bhede che. kAyAkAdi aSTavidhinI prarUpaNA have kare che. kAyika - ubhA thavuM, pragnAdimAM aMjali joDavI, Asana ApavuM, pIThanAdi lAvavA, abhiyoga- gurunI AjJAnuM pAlana karavuM, kRtikarma- vaMdana, zuzruSA - vidhivata sthAne rahIne sevavA te, AvatAnI sAme javuM. jatA hoya tyAre pAchaLa javuM. e ATha bhede kAya vinaya che. vAcika - hitakArI bolavuM, je pariNAme suMdara hoya. mita - thoDA akSarathI bolavuM, aniSphara - kaThora nahIM tevI vANI bolavI. vicArIne bolavuM te vAcika vinaya che. mAnasika - akuzaLa manano nirodha, Arta dhyAnano pratiSedha. dharmadhyAnAdi pravRttithI kuzaLa mananI udIraNA karavI. pratipatti rUpa vinaya zA mATe ? kono ? * niryukti - 34 thI 3ra7 : vivecana - pratirUpa eTale ucita vinaya. te- te vastunI apekSAthI prAyaH AtmAthI jUdo ane mukhya anuvRtti rUpe jANavo. A bAhulyathI chadmasthAno jANavo. apratirUpa vinaya - apara anuvRttirUpa che, te kevalIne ja hoya. kemake teone te ja prakAre karmo dUra thAya che. ityAdi - 4- upasaMhAra kahyo. tenA prabheda bAvana che, evuM tIrthakaro kahe che. have anAzAtanA vinaya kahe che - tIrthakara, siddha, kula, gaNa, saMgha, kriyA, dharma, jJAna, jJAnI, AcArya, upAdhyAya, sthavira ane gaNi saMbaMdhI tera pado che. temAM vizeSa A pramANe - kula - nAgendra Adi, gaNe - koTika Adi, kriyA - ativAda rUpa, gharma - mRtadharmAdi, jJAna - mati Adi, jJAna - jJAnavALA, sthavira - sIdAtA hoya tene sthira karavA, gaNita - gaNa nA adhipati. A tera padonI anAzAtanA AdithI cAra vaDe guNatAM bAvana thAya che. (1) tIrthakara AdinI anAzAtanA eTale sarvathA hIlaNA na karavI. (2) temanA ucita upacAra rUpa te bhakti. (3) temanA ja aMtarabhAvanA pratibaMdha rUpa che. (4) varNa saMvalanA - tIrthakara AdinA ja sabhUta guNonuM kIrtana. A prakAre tIrthakarAdi tera ne cAra vaDe guNatA anAzAtanAdi bhede bAvana bheda thAya. have samAdhi kahe che. nAma, sthApanAne choDIne dravyAdi samAdhi - Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * niyukti 328 vivecana - dravya e ja samAdhi, te dravyasamAdhi. athavA zarIrane duHkharUpa na thAya athavA dudha, goLa, ke triphaLAdithI nirogatA Ave te dravya samAdhi. trAjavAmAM tolavAthI vajanamAM je samapaNuM kare, tene dravya samAdhi kahe che. have bhAva samAdhi - prazasta bhAvanI avirodhIrUpa cAra bhede - darzana, jJAna, tapa ane cAritra. temAM darzanAdi ekalAmAM ke cAre guNomAM AtmAnI sAthe sarvathA avirodha hovo joIe. A pramANe nAma - nikSepa kahyo. 200 * X adhyayana - 9, uddezo X - X - X X sUtrAnugamamAM askhalitAdi yukta sUtra kahevuM joIe, te A 1 0 sUtra - 415 - je sAdhu mAna, krodha, mAyA ke pramAdathI guru samIpe vinaya zIkhato nathI, te mAnAdi ja tenA jJAnAdi vaibhavano, vAMsanAphaLanI samAna vinAzane mATe thAya che. vivecana - 415 - jAti Adi nimitta mAnathI, akSAMtilakSaNa krodhathI. kapaTarUpa mAyAthI, nidrAdi pramAdathI, zuM ? te kahe che AcAryAdinI pAse Asevana zikSA bhedarUpa vinaya na zIkhe. temAM staMbha - mAnathI, huM jAti Adi yukta kaI rIte jAtyAdi hIna pAse zIkhuM. e rIte krodhathI - koIvAra bhUla karatA guru Thapako Ape to roSathI na bhaNe. mAyAthI - mana zULa che evA bahAne na bhaNe. pramAdathI - bhaNavAnA samaye uMghI jAya athavA pramAdavaza banI guru kahe te na sAMbhaLe. A krama eTale batAvyo che ke bhaNavAmAM te pramANe doSo vighnarUpa bane che. te ja staMbhAdithI guru pAse vinaya zIkhato nathI. ahIM staMbhAdi vinaya zikSA vighna hetu, te jaDamatine asaMpattino bhAva thAya che. kema? guNa lakSaNa bhAvaprANanA vinAzane mATe thAya che. jema - kIcaka - vAMsa, tenuM phaLa tenA nAza mATe thAya, tenI jema jANavuM. * * * - * sUtra - 416 thI 424 - (416) je sAdhu, gurunI A maMdabuddhi che, alpavayaska che, alpa zruta che" eNa jANIne hIlanA kare che, te mithyAtva pAmIne gurunI AzAtanA kare che. (417) keTalAMka guru vabhAvathI ja maMda hoya che. koI alpavayaska paNa zruta ane buddhithI saMpanna hoya che. te AcAravat ane guNomAM susthitAtmA, helaNA karIne iMdhaNanI jema guNone bhasma karI de che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 9 / 1 / 416 thI 424 (18) je koI sapanuM baccuM samajIne tenI kadarthanA kare che, te tenA sAhitane mATe thAya che, e pramANe ja te madabuddhi ekendriyAdi jAti pathe gamana kare che. (19) atyaMta kruja AzIviSa sarpa jIvananAzathI vadhAre bIjuM zuM karI zake ? paraMtu prasanna rAcArya bodhinuM kAraNa bane, mokSa na maLe. (20) je prajavalita agnine masaLe che, AzIviSa sapana kupita kare che athavA jIvitAtha hovA chatAM niSabhakSaNa kare che, A badhI upamA gurUnI AzAtanA sAthe tulya che. (4ra1) kadAca te pracaMDa agni na 'bALe, kupita AzIviSa sarpa paNa na Darsa, ke haLAhaLa jhera paNa na mAre, paraMtu garanI avahelanAthI kadApi mokSa na saMbhave. (42) je parvatane mastakathI bhadevA icche che, satelA siMhane jagADe che, bhAlAnI rANI para prahAra kare che, A badhAMnI upamA gurunI AzAtanA vaDe samAna che. (23) kadAca koI mastakathI parvatane bhedI nAMkhe, kadAca kupita siMha paNa na khAI jAya, kadAca bhAlAnI aNI paNa pAra katani na bhede, paraMtu garanI helAthI mokSa kadApi na saMbhave. (24) AcArya prasanna thavAthI bodhilAbha thato nathI, temanI AzAtanAthI mokSa na maLe, tethI nirAbAdha sukhano jaththaka, gurunI prasannatA jAbhimukha ramaNa kare. * vivecana - 416 thI 424 - je koI dravya sAdhu ane agaMbhIra hoya, gurune kSayopazamanI vicitratAthI taMtrayuktithI AlocanAmAM asamartha, saprajJArahita jANIne, tathA prApta vayavALA che, evuM bIjuM kAraNa sthApIne A bALaka jevA che, Agama bhaNyA nathI ema jANIne asUyAthI ke asUyAvinA paNa khiMsA - apamAna kare, jemake - mazkarImAM kahe, aho! tema to bahuM bhaNyA cho, vayovRddha cho, bahuzruta cho. athavA irSyAthI bole ke tame maMdabuddhi cho eNa AsAtanA karavAthI mithyAtva pAme che. mATe gurunI hIlaNA na karavI. e rIte tattva na jANavAthI bolanArA ziSyo gurunI laghutA kare che. ekanI AzAtanAthI badhAMnI AzAtanA kare che. potAnA samyagdarzanano lhAsa kare che. * - tethI gurunI AzAtanA na karavI. karmanA vaicitryathI keTalAMka guru vayovRddha chatAM sadgaddhirahita hoya, keTalAMka nAnA sAdhu paNa amaMda - buddhivALA hoya che. teo mRtathI ke buddhithI samyaka prajJAvAna hoya che. athavA bhAvinI vRtti AzrIne azruta guru hoya paNa sarvathA jJAnAdi AcArayukta, guNomAM - saMgraha karanArA, sArA bhAvamAM AtmAne ramaNatA karAvanArA hoya, tethI temanI hIlanA na karavI. jema agni iMdhaNane bALI nAMkhe che, tema guru AzAtanAthI jJAnAdi guNa saMghAta paNa bhasmasAt thAya che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda vizeSathI Dahara - bALa samajIne gurunI hIlanA karavAno doSa je bALa samajIne kiliMcanAdithI kaTTarthanA kare che, to jema nAno sApa paNa tevI kadarthanAthI ahitane mATe thAya che, tema kAraNe apariNatane AcArya paNa sthApelA hoya, tenI hIlanAthI ziSya beiMdriyAdi jAtirUpa saMsAre bhaTake. ahIM daSTAMta ane rASTratikanuM moTuM aMtara batAve che - sApa paNa kopAyamAna thAya to jIvana nAza - mRtyutI vadhu zuM kare ? kaMI nahIM. paNa AcAryanI hIlanA - ananagrahamAM pravRtta abodhi pAme, te nimitte mithyAtva saMcita kare, e rIte gurunI AzAtanAthI mokSa na thAya paNa abodhi saMtAna anubaMdhathI anaMta saMsAranuM upArjana thAya che. vaLI je baLatA agnine ullaMdhe athavA sApane kopAyamAna kare athavA jIvavAne arthe jhera khAya, tenAthI je nukasAna thAya tema guru saMbaMdhI AzAtanAthI paNa tevA ja nukasAnane pAme. ahIM ja vizeSathI kahe che ke kadAca maMtrAdi pratibaMdhathI tene agni bhasmasAt na kare, kopAyelo sApa Dase nahI ke kadAca haLAhaLa jhera paNa mArI na nAMkhe, evuM kadAca banI jAya, paNa gurunI AzAtanA karanArano mokSa to na ja thAya. koI kadAca mastaka vaDe parvatane bhedavA iccha, sutelA sIMhane parvatanI guphAmAM jaI jagADe, athavA praharaNa vizeSanA agra bhAgathI hAthane prahAra kare, AvI upamA gurunI AzAtanAthI pUrvavata kahevI. ahIM vizeSa kahe che - kadAca koI vAsudevAdi prabhAvanA atizayathI mastaka vaDe parvatane bhedI nAMkhe, maMtrAdinA sAmarthyathI kopAyamAna siMha paNa na khAI jAya, devanA anugrahathI praharaNa vizeSano prahAra paNa lAge nahIM, evuM kadAca banI jAya, paNa guru AzAtanAthI mokSa na ja thAya. e pramANe agni AdinI AtanA karatAM gurunI AzAtanA vadhAre hoya che, te atizaya pradarzanArthe kahe che - ziSyathI AcArya aprasanna hoya to te mokSa na pAme, tethI avyAbAdha sukhano abhilASI ziSya gurunA prasAdane icchato, gurane anukULa vartana kare. * sUtra - 4rapa thI 431 - (45) je pramANe hitAgni brAhANa vividha AhutI ane makapadothI abhiSikta karela nine namaskAra kare che, te prakAre ziSya anaMtajJAnayukta thaI jAya to paNa AcAryanI vinayathI bhakti kare. (ra6) jemanI pAse dharma pado zIkhe, he ziSya ! tenA pratye vinaya karo. mastake aMjali karI, kAyA - vANI - manathI sadaiva satkAra karo. (4ra7) kalyANabhAgI mATe lajA, dayA, saMyama ane brahmacarya e virodhisthAna che. tethI je gara mane satata zikSA Ape che, tenI huM satata pUjA karuM. (428, 4ra9) jema rAtrine aMte pradIpta thato sUrya saMpUrNa bhAratane Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 | 1 | 425 thI 431 203 prakAzita kare che, te rIte AcArya zruta, zIla ane prajJAthI bhAvone prakAzita kare che ane devonI vacce iMdra zobhe tema sAdhumAM AcArya zobhe che. jema meghothI mukta atyaMta nirmaLa AkAzamAM kaumudInA yogathI yukta nakSatra, tArAthI parivRta caMdramAM zobhe, tema AcArya sAdhu madhye zobhe che. (430, 431) anuttara jJAnAdinI saMprAptino icchuka, dharmakAmI sAdhu, jJAnAdi ratnonI mahAna khANa, samAdhi yoga, zruta, zIla, prajJAthI saMpanna maharSi AcAryonI ArAdhanA kare, temane vinayathI prasanna rAkhe. meghAvI sAdhu A subhASita vacanone sAMbhaLIne apramatta rahe to evo AcAryanI zuzruSA kare e rIte aneka guNo ArAdhI te anuttara siddhine prApta kare che - ema huM kahuM chuM. vivecana 425 thI 431 - - jema yajJa karanAro brAhmaNa, vedI banAvIne agnine namaskAra kare, vedImAM ghI vagerenI Ahuti Ape. 'ajJeya svAhA' maMtra bhaNIne Ahuti Ape. maMtra vaDe abhiSeka kare. agninI jema AcAryane ziSyae vinayapUrvaka sevavA joIe. kevo ziSya ? sva para paryAyanI apekSAthI anaMta vastune jANato anaMtajJAnayukta che. to pachI sAmAnya jJAnI ziSya kema guru vinaya na kare ? A ja vAtane spaSTa kare che - jenI pAse pote dharmapadone zIkhe, tenI samIpe jatAM teno vinaya kare. kaI rIte? satkAra kare, abhyutthanAdi kare, mastaka ke aMjali joDe. zarIra - vANI - mastakathI vAMde. e rIte ziSyane AmaMtrIne guru kahe che ke - bhAvAsakti rUpathI sadaiva guruno satkAra kare. mAtra sUtragrahaNa kALe ja namaskAra kare tema nahIM. jo tema na kare to kuzalAnubaMdhano vyavaccheda thAya. e pramANe manamAM karavuM, te kahe che - apavAda bhayarUpa lajjA, anukaMpA, pRthvI Adi jIva viSayaka saMyama, vizuddha taponuSThAna, A lajjAdi cAre guNothI kumArgane dUra karI kuzala pakSa pravartakatvathI kalyANane bhajanAra jIvo karmamalane dUra kare che. AnA vaDe ema sUcave che kake guru potAnA ziSyane niraMtara sumArge dore che, huM tevA gurune satata pUju chuM. tenAthI vadhAre pUjavA yogya mAre koI nathI. gurune sUryanI upamA Ape che, jema prabhAtano sUrya tamAma bharata kSetrane prakAze che, tema sUrya jevA AcArya sUtranA jJAnathI tathA sadAcAranI buddhithI jIvAdi tattvane prakAze che, mATe gurune sevavA yogya che, tethI suziSyo vaDe vicaratA guru sAmAnika devo vagere madhye jema iMdra zobhe che, tevI rIte pote zobhe che. e pramANe kArataka pUnamano caMdra rAtrinA nakSatro tathA tArA madhyo zobhe tema AcArya muni samudAyamAM zobhe che. mATe guru pUjavA yogya che. jJAnAdi bhAvaratnonI apekSAe AcArya moTI khANa samAna che. mokSanA vAMchaka maharSi che, kaI rIte ? dhyAna vizeSa samAdhi yogathI dvAdazAMganA abhyAsathI, paradrohanA viratirUpa autpAttikI buddhithI. AvA anuttara jJAnAdine evA prakAranA AcArya Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda pAsethI pAmavAnI icchAthI vinaya vaDe ArAdhe te paNa eka vakhata nahIM, aneka vakhata. guru te saMtoSe, te paNa jJAnAdi phaLa mATe nahIM, paNa nirjarArthe ArAdhe. meghAvI A pramANe bodha vacano sAMbhaLIne, AcAryanI sevAmAM tatpara banIne guru ArAdhanA phaLa apramata rahIne temanI AjJA pAlana karI meLave. e pramANe guru zuzruSA rakta aneka jJAnAdi ArAdhIne, anuttara siddhine pAme. ityAdi - 4 - ha3 adhyayana - 9, udezo - 2 . * sUtra - 432, 433 - vRkSanA mULathI skaMdha utpanna thAya che, skaMdhathI zAkhA uge che, zAkhAthI prazAkhA nIkaLe che. pachI te vRkSane patra, puSpa, phaLa anerasa utpanna thAya che. e pramANe dharmavRkSanuM mULa vinaya che, tenuM parama sayukta phaLa mokSa che. te vinaya dvArA sAdhu kIrti, zrata ane mokSane jaladI prApta kare che. * vivecana- 432, 433 - vinaya adhikArano A bIjo udezo che. tenuM A paheluM sUtra che - vRkSanA mULathI thaLathI utpanna thAya che. - x- tenI bhrama samAna zAkhA utpanna thAya. ukta zAkhAthI tenA aMzarUpa prazAkhA janme che. tathA tenA vaDe pAMdaDA uge che. pachI te vRkSanA puSpa, phaLa ane rasa kramathI thAya che. A daSTAMta ApI, tenuM dAkhattika kahe cheHvRkSanA mULanI je dharmarUpa kalpavRkSanuM mULa vinaya che. tenA phaLa rasa samAna mokSa che, aMdhAdi samAna devaloka ke sukalamAM gamanAdi che. tethI vinaya karavo joIe. zuM vizeSa che? vinaya vaDe sarvatra zubhapavAdarUpa kIrti tathA aMga praviSTAdi prazaMsA pAtra rUpa saMpUrNa zrutane pAme che. * sUtra - 434, 435 - je krodhI che, mRga samAna AjJa che, ahaMkArI che, duvAdI che, kapaTI, ane zaTha che, te avinItAtmA saMsAra srotamAM, jaLamAM paDelA kASThanI mAphaka pravAhita thato rahe che. koIpaNa upAyathI vinayamAM prerita karAyelo je manuSya kupita thaI jAya che, te divyalakSmIne daMDathI rokanAra thAya che. * vivecana - 435, 436 - avinayavAna nA doSo kahe che. je caMDa, ajJa - hitane kahe to paNa ropAyamAna thAya, jAtyAdimadathI unmata, apriyavaktA, mAyA yukta, saMyama yogomAM anAdara vALo, A badhAM doSothI vinaya karato nathI, tevo pApI saMsAra srotamAM sakala Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 / 2 / 435 thI 36 205 kalyANanA nibaMdhana rUpa vinayathI rahita thaI taNAya che. kaI rIte ? jema nadInA pravAhamAM paDela lAkaDuM vaLI - guru ekAMta mRdu vacanAdi upAyo vaDe ziSyane vinayanI preraNA karatAM te roSita thAya to te devatAI lakSmI je AvatI hoya tene kASThamaya daMDa vaDe nivAre che. arthAta vinaya e saMpattinuM nimitta che, temAM alita thatAM koIne samajAve, te guNa paNa roSa karavAthI vastutaH saMpattino niSedha che. jemAM lakSmIe kurUpe AvI prAcya, kRNe tenA guNa joIne svIkArI lIdhI. * sUtra - 436, 437 - e pramANe je aupavAhya hAthI ane ghoDA avinIta hoya che, teo sevAkALamAM duHkha bhogavatA tathA bhAra vahanAdi nimna kAryomAM joDavAmAM Ave che ane je hAthI ane thoDA savinIta hoya che, teo sakhane anubhavatA mahAna yaza ane raddhine pAmatA jovA maLe che. * vivecana - 436, 437 - avinayanA doSo darzAvavA kahe che - A vinaya rahita, AtmajJAnathI rahita, opavAhya - rAjAdinA vallabha evA karma karo - hAthI, ghoDA, pADA vagere. tenuM zuM? avinaya doSathI ubhayalokamAM bhAra veMDhAranAra ane saMkaleza rUpa duHkhane anekArthe anubhavatA, karma karabhAva prApta kare che. Amano ja vinaya guNa kahe che - A ja vinayavaMta, AtmarUpa, rAjAdinA hAthI, ghoDA vagere AhvAda sukhane anubhave che. viziSTa AbhUSaNa, bhojana Adi bhAvathI prApta ddhika ane vikhyAta sadgaNavALA thAya che. * sUtra - 438 thI 440 - te ja pramANe A lokamAM je avinita nara-nArI hoya che, teo cAbakAdi prahArathI ghAyala, iMdriya vikala, daMDa ane zasAthI jarjarita, asabhya vacanothI tADita, karuNa, parAdhIna, bhUkha ane tarasathI pIDita thaIne duHkhano anubhava karatA jovAya che ane jeo suvinIta nara-nArI che, teo Rddhine pAmIne mahAyazasvI banI sukhI thatAM dekhAya che. * vivecana - 438 thI 440 - A ja vinaya - avinayanuM phaLa manuSyane AzrIne kahe che - tiryayanI jema avinIta AtmA, A manuSya lokamAM nara-nArI duHkha ane apamAnane pAme che, te pUrvavata. chAtA - kasanA ghAtathI traNa aMkita zarIravALA, nAsikAdi iMdriya chedAyelA evA te pAradArikAdi thAya che tathA vetradaMDAdi, khagAdi zastro vaDe cotaraphathI durbaLa bhAvane pAmelA tathA khara karkaza vacanathI parijIrNa, evA prakAranA thaIne dIna, paravaza, dayA khAvA yogya, svAbhiprAya rahita, bhukha tarasAdithI vyAsa, thoDA dAna vaDe annAdi nirodha pAme. e pramANenA dukho avinIta AlokamAM pAme paralokamAM 5 duHkhitatara Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda thAya. have vinayanuM phaLa kahe che - vinIta tiryaMca mAphaka savinIta AtmA - A lokamAM nara - nArI vinayathI zuddhi pAmIne mahAyazavALA Adi thAya che. vizeSa e - sva ArAdhita rAjA ke gurujana vaDe ubhayalokamAM saphaLatAne pAme che. * sUtra - 441, 442 - e pramANe avinItAtmA je deva, yakSa e gahAka hoya, teo parAdhInatA - dAsatva pAmIne du:kha bhogavatA jovA maLe che ane je deva, cakSa, guhyaka suvinita hoya che, teo trAddhi ane mahAna yazane pAmIne sukhane anubhavatA jovA maLe che. * vivecana - 441, 442 - have A ja vinaya ane avinayanuM phaLa devane AzrIne kahe cheH- jema bhavAMtaramAM vinaya na karelA nara - nArInI jema vaimAniko, jyotiko, vyaMtaro, bhavanavAsIo teo AgamarUpa bhAvacakSuthI jotA duHkha bhogavanArA che. kemake bIjAnI AjJAmAM rahe che, bIjAnI Rddhi Adi joIne duHkhI che tathA teo abhiyogya- karmakarapaNAne prApta thAya che. vinayanuM phaLa kahe che - pUrvavata janmAMtaramAM karelA vinayathI arthAta niraticAra dharmArAdhanathI ukta devo sukhane bhajanArA thAya che. jemake - arahaMtanA kalyANakAdimAM, devAdhipanI RddhithI, vikhyAta guNothI. * sUtra - 443 thI 447 - je sAdhaka AcArya - upAdhyAyanI sevA - zuzruSA kare che, temanA vacanonuM pAlana kare che, temanI zikSA, jaLathI siMcAtA vRkSa jema vadhe che. je gRhastho AlokanA nimitte ke sukhopabhogane mATe potAne ke bIjAne mATe zilpakalA ke naipuNya kalA zIkhe che. lalitendriya vyakti paNa kaLA zIkhatI vakhate zikSaka dvArA ghora baMdha, vadha ane dAruNa paritApane pAme che. to paNa teo gurunA nirdezAnusAra vartatA te zilpAdine mATe prasananatApUrvaka te zikSaka guranI pUjA, satkAra ane namaskAra kare che. to pachI je sAdhu kRtagrAhI che, anaMta hitanA icchuka che, tenuM to kahevuM ja zuM? tethI AcArya je kahe tenuM bhikSu ullaMghana na kare. * vivecana - 443 thI 447 - e pramANe nArakone choDIne vyavahArathI jemAM sukha-duHkha saMbhave che. temAM vinaya - avinayanuM phaLa kahyuM. have vizeSathI lokottara vinayanuM phaLa kahe che . je AcArya ane upAdhyAyanA pUjA pradhAna vayana karaNazIla che, te pujavAnone grahaNa Asevana rUpa zikSA vRddhine pAme che. jema jaLathI siMcita vRkSo vRddhi pAme che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9/ 2 / 443 thI 447 207 Ane manamAM dhArIne vinaya karavo joIe, te kahe che - sva nimitte AnA vaDe mArI AjIvikA thaze, e pramANe paranimitte - putra, pautrAdi A kuMbhArAdi zilpa ane Alekhya kaLAdi naipuNya grahaNa karaze ema vicArI asaMyamano anna pAnAdinA AlokanA bhogane mATe te zIkhe che. je zIkhatA evA temane nigaDAdi vaDe baMdha, kaSa AdithI vadha, raudra paritApa, AnA dvArA janina - nirbharsanA vacana zIkhavanAra guru pAsethI prApta thAya che. ziyAdi grahaNamAM te garbhezvara rAjaputrAdine AzrIne A kahyuM. teo paNa zilpAdi zIkhatI veLA baMdhAdinA kAraka gurune pUje che. madhura vacanothI abhinaMde che. zilpa zIkhavAnA nimitte vastrAdi vaDe satkAre che, aMjali joDavA AdithI namaskAra kare che tathA mAne che ke garanI AjJA mAnIzuM to ja kaLA AvaDaze ityAdi - - jo A rAjaputrAdi AlokanA nimitte paNa ATaluM kaSTa bhogave che to je sAdhu parama puruSa praNita Agama grahaNanA abhilASI che, mokSanI kAmanAvALA che, temaNe to vizeSe garane pUjavA joIe. te mATe ekAMta hitakAraka guru je kahe te badhAM vacanane sAdhu na ulaMdhe, tethI te sarva lAbhane meLave che. * sUtra - 448 thI 45ra - sAdhu AcAryathI nIcI zayyA kare, nIcI gati kare, nIcA sthAnamAM ubho rahe. nIcuM Asana kare, nIce thaIne pAda vaMdana kare ane aMjali kare. udAya AcAryanA zarIrane ke upakaraNone paNa sparza thaI jAya to kahe - mAro aparAdha kSamA karo, pharI AvuM nahIM thAya. je pramANe duSTa baLada cAbuka dvArA prerita karAtA rathane vahana kare che, te pramANe dubuddhi ziSya paNa AcAyanA vAraMvAra kahevAthI kArya kare che. (vastutaH) guru ekavAra bolAve ke vAraMvAra, buddhimAna ziSya Asane besIne ja uttara na Ape, paraMtu jaldI ja Asana choDIne zuzruSA sAthe temanI vAta sAMbhaLIne svIkAre. kALa, guru abhiprAya, upacAro tathA dezAdine hetuothI sArI rIte jANIne tadanukULa upAyothI te - te kAryone saMpAdita kare. * vivecana - 448 thI 452 - have vinayanA upAyo kahe che - saMtAraka rUpa AcAryanI zayyAnI pAse nIcI zayyA kare. AcAryanI gatithI nIcI gati kare - temanI pAchaLa bahu dUra ke bahu jaldI na cAle. AcAryathI nIcA sthAne bese. tathA nIcA - laghutara pIThikAe kadAca koI kAraNa hoya to bese, tyAre paNa pUrve AcAryanI anujJA le, anyathA na bese. AcAryanA caraNamAM samyaka rIte mastaka namAvIne vAMde, avajJAthI nahIM. kadAca prazna pUchavAno thAya to kAyA namAvI, mastake aMjalI joDIne pUche paNa haMThAnI jema akkaDa thaIne na pUche. ema kAya vinaya kahyo. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dazavaikAlikabhUlasUtra-saTIka anuvAda - have vacana vinaya kahe che - dehane sparzatI veLA, AcArya jo kadAca tevA sthAne beThA hoya ane temanA vastrAdine saMghaTTo thaI jAya to mithyAdukRta pUrvaka abhinaMdIne "mAro aparAdha kSamA karo" ema kahe maMdabhAgya evo mAro A doSa che, pharI bhUla karIza nahIM. buddhimAna siSya A svayaM kare che, paNa je tevA nathI te kaI rIte varte? te kahe che. jema gaLIyo baLada paroNAthI viMdhAIne koI ratha Adine vahe che, e pramANe ahitAvaha buddhi ziSya, AcAryAdinA abhirucita kAryone vAraMvAra kahyA pachI pUrA kare che. AvA kRtyo munine na zobhe to kahe che - zarada Rtu saMbaMdhI je kALa, te saMbaMdhI chaMda upacAra - ArAdhanA prakAra, dezAdi saMbaMdhI upacAra, tevA tevA upAyo joIne sAdhue gRhasthane kaMI na kahevuM. jemake - zarada RtumAM pittane haranAruM bhojana karavuM. anukULa havAvALA sthAne suvuM ityAdi - - 4 (gAthA - 451) prakSepa gAthA che, tenI koI vRtti nathI. * sUtra - 453 thI 55 - avinItane vipatti ane vinItane saMpatti prApta thAya che. jene A baMne prakAre jJAta che, te ja kalyANakArI zikSAne prApta thAya che. je manaNa caMDa che, potAnI matino garva che, je pizana che, sAhasika che, gara AjJA pAlanathI hIna che, zramaNadharmathI aSTa che, vinayamAM anipuNa che, satibhAgI che, tamane kadApi mokSa prApta na thAya. je ra nisAra pravRtti kare che, je gItArya che, vinayamAM krovida che, teo A stara saMsAra sAgane tarIne, kamano kSaya karIne sanatkRSTa gatimAM gayA che - tema huM kahuM chuM. * vivecana 453 thI 55 - avinItane jJAnAdi guNonI vipatti ane vinitane tenI saMprApti thAya. vinaya - avinaya baMne jJAna samajavAnI zakti hoya, te buddhithI vicArIne grahaNa - AsevanarUpa zikSAne pAme che. kemake bhAvathI upAdeyanuM pariNAma che. Ane ja daDha karavA vinItanuM phaLa kahe che - je sAdhu krodhI hoya, Rddhi gauravamAM sthita hoya, pAchaLathI cugalI karanAra hoya, te jovAmAM puruSa hoya paNa bhAvathI na hoya, akRtya karato hoya, guru A mAne nahIM, tAdi dharmone sakhya rIte pAmela na hoya, vinayanA viSayamAM apaMDita hoya, kaMI maLe to saMvibhAga na karato hoya. AvA adhamane mokSa na maLe. paNa samyagRSTi cAsTivaMtane AvA prakAranA saMkalazanA abhAve mokSa maLe. vinayanA phaLane kahevA upasaMhAra kare che. AcAryAdinI AjJAmAM rahenAro, mRtArthadharmI - gItArtha hoya. vinaya karavAmAM paMDita hoya te mahAsandhI A pratyakSa durastara saMsAra samudrane tarI jaIne caramabhava ane kevalitvane pAme che. pachI bhAvopagrAhI sarve kamoM khapAvIne siddhi nAme uttama gatimAM jAya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 | 3 | 456 thI 462 adhyayana - 36/14 Jain Education international 9, uddezo - 3 X sUtra 456 thI 462 * * (456) je prakAre AhitAgni agninI zuzrUSA karato jAgRta rahe che, te prakAre AcAryanI zuzruSA karato je jAgRta rahe che, AcAryanA Aaukita ane IMgitane jANIne temanA abhiprAyanI ArAdhanA kare che, te pUjya thAya che. (457) je ziSya AcArane mATe vinaya kare che, AcAryanI zuzruSA karato vacana grahaNa kare, upadezAnusAra kArya karavA icche che ane je gurunI AzAtanA nathI karato te pUjya thAya che. (458) alpavayaska hovA chatAM paryAyamAM je jayeSTha che, to ratnAdhikonI prati je sAdhu vinaya kare che, namra rahe che, satyAvAdI che, guru sevA kare che, guru vacananuM pAlana kare che, te pUjya thAya che. (459) saMyama yAtrAnA nirvAhA sadA vizuddha, sAmudAyika, ajJAta, uMcha, bhikSAca je kare che, je na maLe to viSAda karatAM nathI ane maLe to prazaMsA karatA nathI te pUjya thAya che. (460) je sAdhu saMstAraka zayyA, Asana, bhojana ane pANIno atilAbha thavA chatAM alpecchA rahe, e pramANe je potAne saMtuSTa rAkhe tathA je saMtoSa dhyAna jIvanamAM rata che, te pUjya che. (461) manuSya lAbhanI AzAmAM loDhAnA kAMTAne utsAhathI sahe che, paraMtu je lAbhanI AzA vinA kAnomAM praviSTa thanArA tIkSNa vayanAmaya kAMTAne sahI le che, te ja pUjya thAya che. (462) loDhAno kAMTo muhUrta mATe ja duHkhadAyI thAya che, paraMtu te paNa sukhapUrvaka kADhI zakAya che. paNa vANIthI nIkaLelA durvacanarkaTaka muzkelIthI uddharAya che, te vairAnubaMdhI ane mahAbhayakArI hoya che. vivecana - 456 thI 462 - 209 jagatamAM vinIta pUjya thAya, te darzAvavA kahe cheH- AcArya - sUtrArtha dAtA. ke tenA sthAne rahela athavA bIjA jayeSThArya, tenuM zuM ? jema brAhmaNa agnine samyak sevo, upacArathI te - te kRtya pUrNa kare. - * * - tema te AcArya athavA ratnAdhikArane AzrIne kahe che, temano vinaya kare. prati jAgaraNano upAya kahe che - nirIkSita ane anyathAvRtti lakSaNa jANIne sAdhu AcAryano abhiprAya ArAdhe che. jyAre ThaMDImAM prAvaraNa tarapha jue, to sAdhu te lAvI Ape. baLakho Adi joIne sUMTha Adi lAvI Ape. Avo sAdhu khUjya - kalyANabhAgI thAya che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda prastuta adhikAramAM kahe che - jJAnAdi AcAra nimitte guno vinaya kare. guru vacana sAMbhaLavA icchA kare. teo bole, tyAre temanA vacanane grahaNa kare, tenuM AcaraNa kare. ziSya mAyA rahita thaI, zraddhAvaDe karavAne icchato te vinaya kare. anyathA karavAthI AcAryanI AzAtanA thAya che. tethI je gurunI AzAtanA na kare te jagatamAM pUjya che. jJAnAdi bhAva ratnothI je uMcA che, temano yathocita vinaya kare kadAca teo uMmara ane zratathI nAnA hoya, paNa paryAya jayeSTha hoya to temano vinaya kare. e pramaAme guNAdhika prati namIne varte, aviruddha bole, vaMdanazIla rahe, e pramANe guru nirdeza karaNazIla che te pUjya che. ajJAta - paricayana karIne, te bhAvavaMcha che. gRhasthoddharitAdine bhramaNa karIne lAve pachI khAya. jJAtane tyAMthI na le. te paNa ugama Adi doSa rahita le, doSita na le. te paNa saMyamano bhAra vahanakartA zarIrane pAlana mATe le, anyathA nahIM. A AhAra paNa judI judI jagyA pharIne le. AhAra na maLe ke ocho maLe, to kheda na kare ke huM maMdabhAgya chuM athavA A deza azobhana che. sAro AhAra maLe to prasaMzA na kare. saMthAro, zayyA AdimAM mUcha na rAkhe, paribhogathI atirikta na le, ati lAbha thAya to paNa AtmAne saMtoSamAM rAkhe. te pUjya thAya. iMdriya samAdhi dvArathI pUjyatA kahe che - loDhAno kAMTo duHkhadAyI che, tema chatAM arthane mATe udhama kare che, te mATe vANIrUpa kAMTAne paNa sahana kare. - x- sAdhue paramArtha sAdhavAno hovAthI teNe to vizeSa prakAre kaDavA vacano sahevA joIe. ityAdi badhuM sUtrArthavat jANavuM - x x-. * sUtra - 463 thI 40 * (463) AvatA evA kaTu vacanonA AdAta kAnamAM pahoMcatA ja daurmanasya utpanna kare che. paraMtu je vIraparaSomAM parama agraNI jitejiya puruSa, tene potAno dharma mAnIne sahana kare che, te pUjya che. (464) je muni pITha pAchaLa kadApi koIno avarNavAda bolatA nathI, tathA pratyakSa virodhI, nizvayakAriNI, mayakAriNI bhASA na bole te pUrA che. (465) je lolupa nathI, kaumucca, mAyA ke zunya karato nathI, dInavRtti karato nathI, potAnI prazaMsA karato - karAvato nathI ane kutuhala karato nathI, te pUjya che. (66) manuSya guNothI sAdhu che, guNothI asAdhu che, tethI sAdhune yogya guNonuM grahaNa kare ane sAdhu guNone choDe. AtmAne AtmAthI jANIne ja rAgadveSamAM madhyastha rahe che, te ja pUjya thAya che. (467) A pramANe nAno hoya ke moTo, strI hoya ke puruSa, dIkSita Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 | 3 | 463 thI 470 211 hoya ke gRhastha, tenI hIlanA ke hiMsA na kare tathA je ahaMkAra ke krodhano tyAga kare te pUjya che. (468) sanmAnita karAyela Acarya, sAdhune satata sanmAnita kare che. jema pitA potAnI kanyAne kare che. yatnapUrvaka yogya kuLamAM sthApita kare che, te sanmAnAha, tapasvI, jitendriya, satyaparAyaNanuM sanmAna kare te pUjya che. (469) je meghAvI muni te guNasAgara gurunA subhASita sAMbhaLIne tadanusAra Acare che, je pAMca mahAvratarata, traNa guptithI gupta, cAra kaSAyathI rahita che, te pUjya che. (470) jinamata nipuNa ane abhigama kuzaLa muni A lokamAM satata gurunI paricaryA karIne pUrvakRta karajane kSaya karI bhAsvara ane atula siddhi gatine pAme che-- tema huM kahuM chuM. 0 vivecana - 463 thI 470 ekIbhAvathI abhimukha AvIne paDatAM kaThorAdi vacana prahAra kAnamAM paDatA prAyaH anAdibhAvanA abhyAsathI duSTa manobhAva janmAve che. prANInA AvA prakAranA vacananA ghAtane dharma samajI, azakti AdithI nahIM paNa samatAnA pariNAma pAmIne, dAna saMgrAma zUranI apekSAthI pradhAna zUra evo jitendriya thaIne je sahana kare, paNa krodha na kare te pUjya che. pAchaLathI avarNavAda na kare, apakArIne kaDavuM vacana na kahe, A azobhana che evI ane zrotAne mRta nivedana rUpa apriya bhASA na kyAreya na bole te pUjya. tathA AhArAdimAM alubdha, iMdra jALa Adi kautkaccha rahita, kapaTa zUnya, cheda-bheda na karanAra, AhArAdi na maLe to paNa zuddhavRtti vALo, bIjAne akuzaLa bhAvanAthI na bhAvato, huM kevo prazaMsavA yogya chuM, tema na kahe. potAnA guNo pote ja bIjA AgaLa na varNava, nartakAdimAM akautuka che, te pUjya che. anaMtarokta vinayAdi guNa yukta sAdhu kahevAya ane ukta guNa viparIta te asAdhu kahevAya. tethI guNone dhAraNa kara ane asAdhu guNono tyAga kara. e pramANe jANIne rAga-dveSa rahita thAya te pUjya che. te pramANe ja - nAno, moTo ke madhyama hoya; puruSa, strI ke napuMsaka hoya; pravrujita, gRhastha ke anyatIrthika hoya; temAM roSathI ke asUyAthI eka vakhata apamAna te hIlanA, vAraMvAra te hiMsA. tenA nimitta bhUta mAna ane roSane tajIne, te pUjya nidAnanA tyAgathI tattvataH kArya tyAgathI rahe te pUjya che. jeo abhyutthAnAdi satkArathI niraMtara ziSyone zrutopadeza prati preravAthI, yatna vaDe kanyAnI mAphaka sthApe che, te pramANe AcAryo ziSyane sUtrArthavedI jANIne moTA Acaryapade sthApe che.. AvA prakAranA gurune je abhyutthAnAdi vaDe sanmAne che, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda mAnane yogya tapasvI thaI jitendriya banIne lobha rahita thAya che, te sAdhu jagatamAM pUjya thAya che. te anaMtarokta gurunA guNa samudra saMbaMdhI paralokoparakAriNI subhASito sAMbhaLIne meghAvI muni paMcamahAvata, manogati Adine Acarato krodhAdi kaSAya rahita thAya te pUjya che. have phaLa batAvI upasaMhAra kahe che - AcAryAdi rUpa pUjayone A manuSyalokamAM niraMtara vidhipUrvaka ArAdhIne, AgamamAM pravINa abhigama kuzaLa muni, pUrvakRta ATha prakAranA karmo khapAvIne, jJAnatejathI dIpatA, ananya sadeza siddhi gati pAme che. athavA janmAMtarathI sukulamAM janma pAmIne mokSe jAya che. ke adhyayana - 9, udezo - 4 . have cotho uddezAno AraMbha kare che - * sutra - 41, 42 : AyuSyamAna ! meM sAMbhaLela che ke, te bhagavate A pramANe karyuM che ke - ahIM nizca sthavira bhagavaMtoe cAra vinaya samAdhisthAna kahelA che. sthavira bhagavaMtoe kayA cAra vinaya samAdhisthAna kahelA che ? - x - te A cheH- vinaya samAdhi, zrata samAdhi, tapa samAdhi, AcAra samAdhi je jitendriya che, paDita che, potAnA AtmAne sadA vinaya, zrata, tapa ane AcAra, e cAra samAdhi sthAnomAM nirata rAkhe che. * vivecana - 471, 42 - sAmAnyathI kahela vinayane vizeSathI darzAvavA mATe A kahe che - he AyuSyamAnA meM sAMbhaLela che ke- te bhagavaMte A pramANe kahela che ityAdi che jIvanikAyamAM che, tema kahevuM. A kSetra ke pravacanamAM bIje paNa bIjA tIrthakaranA pravacanamAM gaNadharo vaDe ane bhagavaMto vaDe vinaya samAdhi rUpa cAra bhedo prarUpela che. bhagavaMta pAse sAMbhaLIne graMtha rUpe racela che. te keTalAM che? - X- vinaya samAdhi Adi cAra che. temAM samAdhAna te samAdhi. paramArthathI AtmAnuM hita, sukha ane svAthya jenA vaDe thAya te samAdhi. vinayamAM ke vinayathI samAdhi te vinaya samAdhi. e pramANe bAkInA traNemAM kahevuM. A ja vAta zlokavaDe saMgrahita karI che. vijaya -- yathokta lakSaNa, zrata - aMga Adi, tapa - bAhya Adi, AcAra - mUlaguNa Adi. sarvakALa, samyapha paramArthavedI, zuM kare che? AtmAne anekArthatvathI AbhimukhyatAthI vinayAdimAM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 I4/41, 42 213 yoje che. koNa te yojo che? cakSu Adi bhAva zatrune jitelA, teo ja paramArthathI paMDita che. * sUtra - 473 thI 405 - vinaya samAvi cAra prakAre hoya che.te A pramANe - (1) anuzAsita ziSya, AcAryanA vacanane sAMbhaLavA icche che. (2) anuzAsanane sakapaNe svIkAre che. (3) ArAne ArAdha che, (4) Atma prazaMsaka hoto nathI. A viSayamAM zloka paNa che. AtmAthI muni hitAnuzAsananI prekSA kare, sAMbhaLe, temAM ja ahiti thAya, unmAdathI unmatta na thAya - ke huM vinaya samAdhimAM pravINa chuM. * vivecana - 473 thI 4pa - - vinaya samAdhi nizce cAra bhede che. jyAre jyAre preraNA kare tyAre tyAre te anuzAsanano artha banI sAMbhaLavAnI icchA kare. icchapravRttithI tene samyagu - aviparIta anuzAsanatattvane yathAviSaya jANo. viziSTa pratipattithI ja vedane ArAdhe. veda eTale zrutajJAna, te yathokta anuSThAna karIne saphaLa kare. tethI ja vizaddha pravRttithI AtmA ja samyak prakarSathI gRhIta jenA vaDe huM vinIta susAdhu chuM ityAdi na vicAre. - *- X- vinaya samAdhimAM chaMda vizeSa che, te A che - A loka paralokanuM hita jenAthI thAya tevA AcAryanA upadezane sAMbhaLavAne icche che. anekArthapaNAthI te viSayane jANe che. jANIne te pramANe kare che. guNa prApta karIne pUjatA ahaMkAra karato nathI. Avo mokSArthI sAdhu vinaya samAdhivALo jANavo. * sUtra - 46 thI 48 * - zruta samAdhi cAra bhede hoya che. te A pramANe - (1) mane zata prApta thaze, tethI adhyayana karavuM ucita che. (2) huM ekAgracitta thaIza tethI adhyayana karavuM ucita che. (3) AtmAne sthApita karIza mATe Adhyayana karavuM ucita che. (4) bIjAne svabhAvamAM sthApita karIza mATe adhyayana karavuM ucita che. A cothuM pada che. ahIM eka zloka che. jJAna thAya, ekAgra citta thAya, sthita thAya che, bIjAne sthira kare che. aneka prakAre kRtanuM adhyayana karI, zrata samAdhimAM rata thaI jAya che. vivecana - 476 thI 408 - zruta samAdhi kahe che:- zruta samAdhi nicce cAra bhede che. te A pramANe (1) mane AcAradi dvAdazAMganuM zrutajJAna thaze, e buddhithI adhyayana kare, paNa gaurava Adi AlaMbanathI na bhaNe. (2) adhyayana karato huM ekAgracitta thaIza, paNa vistutacitta na bhaNe. (3) adhyayana na karatAM dharmatattvane jANIne AtmAne zuddhadharmamAM sthApIza, e AlaMbanathI adhyayana kare. (4) adhyayananA phaLathI svayaM dharmamAM sthita thaI, bIjA ziSyone dharmamAM sthApavA mATenA AlaMbanathI bhaNe. * x- zlokA- adhyayanathI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 dazavaikAlikamUlasutra-saTIka anuvAda jJAna thAya che, pachI ekAgra AlaMbana thAya che. vivekathI dharmamAM sthita thAya che. svayaM dharmamAM sthitapaNAthI bIjAne paNa sthApe. vividha prakAranA zratane bhaNIne zruta samAdhimAM Asakta thAya che. * sUtra * 409, 480 - tapa samAdhi cAra bheda hoya che. te A pramANe - (1) AlokanA prayojanathI tapa na kare (2) paralokanA prayojanathI tapa na kare (3) kIrti, varNa, zabda ane zlokane mATe tapa na kare. (4) nirjarA sivAyanA bIjA koIpaNa uddezyathI tapa na kare. A cothuM pada che. ahIM zloka che - sava vividha guNavALA tapamAM je rata rahe che, te pagalika phaLanI AzA rAkhatA nathI, karma nirjarAthI hoya che. tapa vaDe pUvakata pApone khapAve che ane sadaiva tapasamAdhithI yukta rahe che. * vivecana - 479, 480 - have tapa samAdhi kahe che- te cAra bhede che. te A pramANe - (1) Aloka nimitte labdhi AdinI vAMchAthI anAzanAdirUpa tapa dharmilanI jema na kare. (2) janmAMtaranA bhoga nimitte brahAdattanI jema tapa na kare. (3) kIrti - sarva dizAvyApI sAdhuvAda, va - eka dizA vyApI, zabda - addha dizA vyApI, zlAghA - te ja sthAne thAya. A kIrti Adine mATe tapana kare. paNa mAtra karma nirjarAne mATe ja tapa kare. icchA rahitapaNe jema karma nirjarA phaLa thAya, te rIte ja tapa kare. have bloka kahe che - vividha guNa taporata ja. anazanAdi apekSAthI aneka guNa jetapa, temAM sadA rata rahe, AlokAdimAM AzA rahita, karma nirjarArthI thaI, evA vizuddha tapa vaDe lAMbA kALanA saMcita karmo dUra kare ane navA na bAMdhe. - X * sUtra - 481 thI 484 - AcAra samAdhi niro sAra bhaTe hoya che. te A - (1) A lokanA nimitte AyAra pAlana na kare. (2) paralokanA nimitte AcAra pAlana na kare. (3) kIrta, varNa, zabda, vhAlA nimitte AcAra pAlana na kare. (4) Ahata hetu sivAyanA bIjA koI hetu nimitte AcAra pAlana na kare. A cothuM pada che. ahIM zloka cheH- je jinavaranamAM rata che, te baDabaDATa karatAM nathI, je jJAnathI paripUrNa che ane je atizaya AtmANa che, te mana ane iMdriyonuM damana karanAra muni AcAra samAdhi dvArA savRtta thaIne mokSane atyaMta nikaTa karanAro hoya che. suvizuddha ane potAne samAhita rAkhanAra sAdhu cAre samAdhIone jANIne, potAne mATe vipula, hitakara, sukhAvaha ane kalyANakara mokSapadane pAme che. janma-maraNathI mukta thaI jAya che. naraka di badhAM pasAyone savA tajI de che athavA zAzvata siddha thaI jAya che. athavA alya karmavALo mahakika deva thAya che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 9/4/481 thI 484 * vivecana - 481 thI 484 - AcAra samAdhi kahe che. bhedonI vyAkhyA pUrvavat jANavI. AhaMta - arahaMta saMbaMdhI hetu vaDe, anAzravatva AdithI. AcAra - ahIM mUlaguNa, uttara guNa - 4 - jiAvacanarata - AgamamAM Asakta, atintina - eka vakhata kaMI kahetA irSyAthI vAraMvAra na bolavuM te. AyarAmAyasAthika - atyaMta mokSArthI. saMvRtta - sthagita Azrava dvAra. bhAvasaMthaka - mokSanI nIkaTa AtmAne karanAra, have sarva samAdhi phaLa kahe che - anaMtarokta samAdhi jANIne savizuddha manavacana kAyAthI, susamAhita AtmA sattara bhede saMyamamAM rahe, AvA dharmarAjyane pAmIne vistIrNa hita ane bhAvimAM akSaya sukhano samUha tathA AtmAnuM kSema pada pAme che - 4 - X-. tene ja spaSTa karatAM kahe che - saMsArathI Avo sAdhu mukta thAya che. nArakI vagere saMbaMdhI varNa saMsthAnAdi sarvathA tyaje che ane pharI grahaNa na karavAthI zAzvata sukhavALA siddha padane meLave che. ityAdi sUtrArthavatu jANavuM. muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 9 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda OM adhyayana - 10 - "sabhikSu'OM X X X have "sabhikSu' adhyayana kahe che. teno saMbaMdha A che ahIM anaMtara adhyayanamAM AcAra praNihita yathocita vinaya saMpanna thAya che, tema kahyuM. ahIM kaheze ke - nave adhyayananA arthamAM je vyavasthita che, te samyagraMbhikSu che. e saMbaMdhe A adhyayana Avela che. - ahIM 'sabhikSu' e adhyayananuM nAma che. tethI 'sa' kAra ane bhikSuno nikSepo kahevo. temAM 'sa' kArano nikSepa kahe che *X*X* 216 * niyukti - 329 thI 332 nAma sakAra te 'sa' kAra evuM nAma, sthApanA sakArane 'sna' kAranI sthApanA, dravya sakAra ane bhAva sakAra batAve che. temAM dravya te Agama noAgama jJazarIra bhavya zarIra vyatirikta prazaMsAdi viSayaka dravya sakAra, bhAva sakAra jIva sakAramAM upayukta che. ahIM jJazarIra - bhavya zarIra - tadyatirikta prazaMsAdi viSayaka dravya sakAra upayogI che. * nirdeza, prazaMsA, astibhAva e traNa arthamAM kAra che. temAM nirdezamAM skoDanAra ityAdi. prazaMsAmAM A 'satpuruSa' che ityAdi. astibhAvamAM 'dbhUta' ityAdi ahIM nirdeza ane prazaMsA e baMnemAM je kAra che, teno A adhyayanamAM upayoga che, e ja darzAve che. pRthvI Adi padArtho che, tenuM rakSaNa karavuM. prastuta zAstramAM anuSTheya ane tIrthaMkarAdi kathita che, te bhAvone yathAzakti dravyathI ane bhAvathI AcarIne chevaTa sudhI pALe, te bhAvone yathAzakti dravyathI ane bhAvathI AcarIne chevaTa sudhI pALe, te bhikSu che. te arthamAM je bhikSaNazIla che, paNa udarabharaNArthe jIvato nathI te bhikSu che. 'sa bhikSu' nirdezamAM sakAra che. have 'prazaMsA'mAM kahe che - caraka, maruka, zAkyAdi, bhikSaNazIla che paNa sAdhunA guNa na hovAthI temane ahIM na levA. A adhyayanamAM batAvelA guNavALo sAdhu hoya, te bhikSu jANavo. sat bhikSu te abhikSu. A pramANe prazaMsA ane nirdeza arthamAM sakAra kahyo. have bhikSunuM varNana. * niyukti - 333 thI 337 - 'bhikSu' no nAmAdi nikSepa karavo. nirukta bhikSu ja kahevA. tathA ekArthika paryAya zabdo kahevA. liMga - saMvega Adi. aguNI bhikSu na levA paNa guNasthitane ja levA. ahIM pratijJA Adi pAMca avayavo kahevAze. A dvAra gAthA saMkSepathI kahI. have vistArathI anukrame kahevAze. nAmabhikSu sthApanA bhikSu, dravya bhikSu ane bhAva bhikSu. temAM pahelA bene choDIne dravyabhikSu kahe che - te Agama - noAgama - jJazarIra bhavya zarIra tadyatirikta Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adhya0 10 bhUmikA 017 eka bhavikAdi bhede che. bIjA paNa bheda che. have dravya bhikSanuM lakSaNa kaheze- bhedaka te puruSa, bhedana - parasu Adi, bhedavA yogya che kASTha Adi. A bhedaka Adi traNenuM svarUpa pRthak kahevAze. jema sutAra Adi bhedana bheravya saMyukta thaI - kriyA viziSTa vidAraNa Adi kASTha samanvitadravyabhikSa, tedravyane bhede che. tathA bIjA paNa dravyabhikSa apAramArthikA che. koNa? jeo bhikSaNazIla che, teo pApa sthAnathI anivRtta che tevA pAcaka che. tenA be bhedo che. gRhastho ane bIjA vezadhArI. tene batAve che - gRhastho nitya AraMbhaka che, teo cha javanikAyano AraMbha karanArA ane bhoLA lokone ThaganArA che. "ame bhUdeva chIe' lokanA hitane mATe janmyA chIe mATe amane gAya, vastra vagere Apo. e pramANe karanArane gRhastha bhikSu jANavA. dravya bhikSaNazIlatvathI te dravyabhikSa che. A brAhmaNo ane bAvA vagere AjIvikA mATe dravyAdi bheguM kare che, te bAvA tathA brAhamaNono hetu dravya mATe hovAthI te dravyabhikSu jANavA. gRhastha dravya bhikSa kahyA, have vezadhArIne batAve che - * niryukti - 338 thI 341 - zAkya bhikSa Adi atavane tattva mAnanArA hovAthI prazama Adi cihna zUnya, pRthvI Adi sthAvara ane beiMdriyAdi basano nitya vadha karavAmAM rakta kemake brahmacArI ane saMcaya karanAra che. tethI apradhAnatvathI dravya bhikSa che. saMcaya karavAthI A abrahmacArI che. tethI saMcaya kahe che- dAsi Adi dvipada, gAya Adi catuSpada, hiraNyAdi dhana, zAli Adi dhAnya, kuSya, A badhAmAM mana - vacana - kAyAthI karavuM - karAvavuM ane anumodavuMmAM Asakta rahe che. (zaMkA) sabhUta guNanA anuSThAnathI zuM AvA na hoya ? (samAdhAna) sacitta bhojI, te paNa mAMsa ane akAyAdi bhojI che kemake teno niSedha nathI. svayaM rAMdhanArA tApasAdi, udiSTabhojI. A badhAM durguNo zAkyAdimAM che. tevA ja bIjA tapasvI paNa che. piMDavizuddhinA apariAnathI Ama kahyuM. traNa yoga, traNa karaNanA parigrahamAM Asakta kahyA, te batAve che - - karaNatrika- mana, vacana, kAyA rU5 che. yoga trika - kRta, kArita, anumati rUpa che. potAnA mATe sapAya pravRttithI zarIranI puSTi kare che. ane mitrAdinA upabhoga sAdhanane mATe, tathA ubhaya sAdhanArthe, e rIte potAnA arthe ane prayojana vinA paNa ArtadhyAna, ciMtana, kaThora, bhASaNa, lakSa vedhanAdithI prANAtipAta AdimAM pravRtta zAkya Adine dravya bhikSu jANavA. strI saMyogAdi zuddha taponuSThAnanA abhAvathI abrahmacArI che - dAsI AdinA parigrahathI pariNAma azuddha thAya, tethI zAkyAM sAdhu nathI. zuddha tapanA abhAve tApasAdi kutIrthiko abrahmacArI che. brahma zabdathI zuddha tapa Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jANavo, mATe abrAcArI. dravya bhikSuo kahyA. have bhAva bhikSu kahe che - * niryukti - 34ra thI 345 - bhAva bhikSa be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI eTale bhikSu padArthA, temAM upayukta bhikSuguNano saMvedaka vaLI noAgamathI bhAva bhikSu thAya che. e pramANe bhikSano nikSepa kahyo. have nirukta kahe che - bhikSanuM nizcita eTale kharekharuM zabdanA arthavALuM rUpa batAvavuM eTale bhedaka, bhedana ane bhetavya ema kahevAtA traNa bhedo vaDe traNa prakAranA che. te ja vAtane spaSTa kare che - bhedaka te ahIM AgamamAM upayukta sAdhu che. tathA bAhya ane atyaMtara tapanA bhedathI varte che. bhUtavya-bhedavA yogya, jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karyo. te bhukha Adi duHkhanA hetu paNe che, tethI bhukha zabda joDavo. tethI nirukta - je zAstranI rItie tapasyA karIne karmane bhede tene bhikSu jANavo. je bhukhane vede te bhikSu bhAvathI tevA guNomAM yatna kare tethI te yati kahevAya, anyathA nahIM. sattara prakAranA saMyamano anuSThAyI hovAthI saMyama caraka che. saMsArane parIta karavAthI te ja bhavAMta kahevAya che, anyathA na kahevAya. have bIjA prakAre nirukta ne kahe che - je bhikSA mAtrathI sarvathA zuddha vRtti jenI che, bhikSAnA AcAravALo che, tethI te bhikSa che. A prasaMgathI bIjA bhikSu zabdanA paryAyo che tenuM nirakta kahe che. karma khapAvavAthI kSapaNa kahevAya. saMyama tapamAM eTale saMyamamAM tapa mukhya che, te saMyamatapane AdaravAthI tapasvI kahevAya che. e pramANe bIjA paNa paryAyo hoya to tenA arthathI bhikSu zabdanuM nirUkta thAya che. have ekArSika dvAra kahe che - niyukti - 346 thI 348 - vizuddha samyagadarzanAdinA lAbhathI bhAvasamudrane taravAthI te tIrNa kahevAya che. tAya - sudaSTa mArgane kahevo, te tAya jene che te tAyI. arthAta suparijJAta dezanAthI ziSyone tAre. dravya - rAgadveSa rahita. vrarI - hiMsAdithI virata. kSAMta - kSamAne kare che te. iDhiyAdine dame che te dAMta, virata - viSaya sukhathI nivRtta. gane trikALa avasthAmAM mAne che te muni tapathI pradhAna te tApasa apavargamArganA prajJApaka te prarUpaka, Aju -mAyA rahita ke saMyamI. bhikSu - pUrvavatu, buddha - tatvane jANanAra, yati - uttama AzramI ke prayatnavAna, vidvAna - paMDita. tathA - pravrutti-pApathI chuTelo, agAra - dravya ane bhAva AgAra rahita, pAkhaMDI - pAzathI chuTelo, caraka - pUrvavat brAhmaNa - vizuddha brahAcArI, parivrAjaka - pApane varjanArA, zramaNA Adi - pUrvavata. sAdhu - nirvANa sAdhaka yoganI sAdhanAthI sAdhu, sUkSa - svajanAdimAM snehanA virahathI rUkSa. bhavasamudrathI taravAno arthI - tIrArthI. A badhAM nAme bhikSunA eka Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aa0 10 bhUmikA 219 arthavALA che, te tapasaMyamamAM rakta evA bhAva sAdhunA nAmo jANavA. ekArthika dvAra kahyuM. have liMga dvAra - * niryukti - 349, 350 * saMvega - mokSa sukhanI abhilASA, nirveda - saMsAra viSaya, viSaya viveka - viSayano parityAga, suzIla saMsarga - zIlavata vaDe saMsarga. ArAdhanA - caramakALe nirmApaNarUpa, tapa - yathAzakti anazanAdinuM sevana, jJAna - yathAvasthita padArtha viSayaka. darzana - nisarga Adi. cAtri- sAmAyikAdi. vinaya - jJAnAdino. - tathA - kSAMti - AkrozAdinA zrAvavA chatAM paNa krodhano tyAga. jAtyAdi bhAva chatAM paNa mAna tyAgathI mAdava, bIjAe kapaTa karyA chatAM mAyAno tyAga te Arjava, dhamapagaraNamAM paNa amUcha te vimuktatA. azanAdi na maLe to paNa adInata rahe. sudhA Adi paraSaha Ave to paNa sahana kare te titikSA. avaya karaNIya yogamAM niraticAratA te Avazyaka parizuddhi. A je guNo batAvyA te bhAvasAdhunA liMgo che. -0- have avayavahAra kahe che - * niryukti - 351 thI 359 - A adhyayanamAM kahela guNavALo bhikSu bhAvasAdhu thAya che, tenuM svarUpa A che - A guNothI rahita sAdhu na kahevAya. A amAro pakSa - pratijJA che. ahIM pakSa dharma zuM che ? evI AzaMkAthI kahe che - avidhamAnaguNa te aguNa, teno bhAva te tatva, tethI A hetu che, adhyayana guNazUnyanA bhikSutvano niSedha che, te sAdhya che. ahIM daSTAMta zuM che? ahIM nidarzana zuM che? te AzaMkAthI kahe che - suvarNa - svaguNa rahita sonuM na kahevAya, tema sAdhunA guNathI rahita te sAdhu na kahevAya. have suvarNanA guNo kahe che - (noMdhaH- suvarNanA guNo vagereno je viSaya ahIM rajU thayelo che, teno ame sAra mAtra rajU karela che, kemake amane dAbdantika mATe A daSTAMta vartamAna kALAnusAre prastuta lAge che chatAM niyuktikAra ane vRttikArazrInA bahumAna bhAvathI noMdha lIdhelI che.) viSaghAtI, rasAyaNa, maMgala rUpa, narama, tapatA pIgaLI jAya, vajanamAM bhAre, agnithI baLI na jAya, kATa vagerethI bagaDI na jAya, ityAdi guNo suvarNamAM che. have teno sAra kahe che sonAnI cAra prakAre parIkSA karavI. kaSa, cheda, tApa ane tADanA. tenAthI nizcita thatuM suvarNa ja potAnA kAryanuM sAdhana che. pUrvokta guNovALuM sonuM che, paNa kasoTI AdimAM je guNo na dekhADe te azuddha che, tethI te sonuM na kahevAya. e pramANe joharaNAdi rAkhavA mAtrathI sAdhu na kahevAya ane bhIkha mAMgIne khAya, teTalA mAtrathI bhikSa na kahevAya. je sAdhu ozika AhAra kare, chakAyano hiMsaka hoya, pRthvIkAyAdino AraMbha Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kare ke anumode, najare dekhAtA prANI jIvone duHkha Ape, vinA kAraNe eka ja sthAne maTha bAMdhIne rahe, tethI saMsAranI mUcha thAya, tene sAdhu kema kahevAya? have nigamana kahe che A adhyayanamAM batAvelA bhikSunA guNo mULaguNa rUpa ja kahyA. te guNavALo ja bhikSu che. tathA uttaraguNa pAlaka ane cAritra dharmamAM prasannatA dhAraka te bhAva bhikSu che. nAma niSpanna nikSepo kahyo. have sUvAlAyaka niSpannano avasara che. temAM sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe - * sUtra - 485 thI 489 - (485) je tIrthakara bhagavaMtanI AjJAthI pratajita thaIne nigrantha pravacanamAM sadA samAhita cita rahe che, je ruTIone vazIbhUta thato nathI, vamana karelA viSaya bhogone pharI sevato nathI, te bhikSa che. (486) je sacitta pRnIne khodato nathI, bIjA pAse khodAvato nathI, sacitta pANI pIto nathI ke pIvaDAvato nathI. anine saLagAvato nathI ke bIjA pAse sadAvaDAvato nathI te bhikSu che. (487) je vIjhaNA AdithI havA karato nathI ke karAvato nathI, vanaspatine chedana karato nathI ke karAvato nathI, bIja Adina sadA visarjana karato sacittano AhAra karato nathI, te bhiA che. (488) bhojana banAvavAmAM pRthvI, tRNa ane kASThane AzritA rahelA basa ane sthAvara jIvono vadha thAya che. tethI je ozikAdi doSavALA AhArano upabhoga karato nathI, tathA je svayaM rAMdhato nathI ke bIja pAse raMdhAvato nathI, te bhikSa che. (489) jo jJAtaputra bhagavata mahAvIranA vacanomAM ruci rAkhIne cha kAyika jIvone Atmavat mAne che, je pAMca mahAvratonuM pAlana kare che. je pAMca AzrAvonuM saMvaraNa kare che, te bhikSa che. * vivecana - 485 thI 489 * dravya ke bhAva gRhathI pravajyA svIkArIne nIkaLavuM. tIrthakara ke gaNadharanA upadezathI yogyatA hoya tyAre nIkaLe. kaI rIte? tIrthakara ane gaNadharanA vacanathI tatvane jANIne, sarvakALe cittathI ati prasanna thaIne arthAta pravacanamAM ja abhiyukta thAya ane tenAthI viparIta hoya to tenA samAdhAnano upAya kahe che- sarve asatakAryonA nibaMdhana rUpa. tene kadApi vaza na thAya. tene vaza thayela ja niyamathI vamelAne pharI pIe che. buddha vayanathI cittanA samAdhAna thakI sarvathA strIvaza paNAnA tyAgathI, kemake A upAya vaDe anya upAya asaMbhave che, tethI parityakta evA viSaya-jaMbAlane jarA paNa AbhogathI ke anAbhogathI na seve te bhikSu arthAta bhAvabhikSu che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 | - | 485 thI 489 221 na sacetana Adi rUpa pRthvIne svayaM khode nahIM, bIjA pAse khodAve nahIM, khodatA evAne anumode nahIM. e pramANe badhe jANavuM. sacitta pANI na pote pIve, na bIjAne pavIDAve. agni, cha jIvano ghAtaka che. konI jema ? te kahe cheH- khaDgAdi zastra ane ujvAlita agninI jema. tene svayaM na saLagAve, bIjA pAse na saLagAvaDAve, je Avo che, te bhikSu che. (zaMkA) cha jIvanikAyAdimAM badhAM adhyayanomAM A artha kahela che, to pharI kema kahyo ? (samAdhAna) uktArtha anuSThAnarata ja bhikSu che. te jaNAvavA mATe kahyuM, tethI temAM doSa nathI. vAyunA hetu mATe vastranA cheDAthI potAne svayaM na pavana nAMkhe, na bIjA pAse naMkhAve. harita - lIlu ghAsa vagere pote chede nahIM, bIjA pAse na chedAve. bIja - harita phaLa rUpa, ghauM Adine sarvakALa saMghaTTanAdi kriyA vaDe tajI de. kadAcit apraSTa AlaMbanathI sacittane na AhAre - na khAya, te bhikSu che. auddezikAdinA parihArathI trasa - sthAvarano parihAra kare che - beiMdriya Adi, pRthvI AdinuM hanana thAya che. zenAthI ? auddezika karavAmAM vizeSa zuM ? pRthvI, tRNa, kASTha nizrita - tenA samAraMbhathI, jo ema che to auddezika, kRta Adi bIjA sAvadha na bhogave, mAtra eTaluM ja nahIM, paNa svayaM rAMdhe nahIM, bIjA pAse raMdhAve nahIM, rAMdhanArane anumode nahIM, evo te bhikSu che. vItarAge kahela, vidhi pramANe cAstri bhAvanAne priya mAnIne mahAvIra prabhunA vacanAnusAra pRthvI Adi cha kAyane paNa potAnA jIva jevA priya gaNe, paMcamahAvratane pALe, prANAtipAtAdi pAMca Azrayane choDIne pAMca iMdriyone aMkuzamAM rAkhe te bhAva bhikSu che. B sUtra - 490 thI 494 (490) je cAra kaSAyonuM vamana kare che, tIrthaMkaronA pravacanamAM sadA dhruvayogI rahe che, akiMcana che, svayaM sonA ane cAMdIthI mukta che, gRhasthano yoga karato nathI, te bhikSu che. (491) je samyagdaSTi che, je sadA amUDha che, jJAna tapa - saMyamamAM AsthAvAna che, tathA tapathI pApakarmone naSTa kare che ane je mana, vacana, kAyAthI susaMvRtta che, te bhikSu che. (492) pUrvokta eSaNA vidhithI vividha azana, pAna, khAdima, svAdimane pAmIne "A kAle ke paramadivase kAma Avaze' evA vicArathI je te AhArane saMcita na kare, na karAve te bhikSu. (493) pUrvokta prakAre vividha azana, pAna, khAdima, svAdima pAmIne je potAnA sAdharmika sAdhune niyaMtrita karIne khAya che, tathA bhojana karIne svAdhyAyamAM rata rahe che, te ja bhikSu che. - Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (494) je kalaha utpanna karanArI kathA na kare ane kopa paNa na kare, jenI aMtiyo nibhUta rahe che, je prazAMta rahe che. je saMyamamAM ivayogI che, upazAMta rahe che ane je ucita kAryano anAdara karato nathI, te bhikSa che. * vivecana - 490 thI 494 - krodhAdi cAre kaSAyone tenA pratipakSanA abhyAsathI sadA vame che. dhruvayogI - ucita nitya yogavALA thAya che. tIrthakaranA vacana vaDe cAstrimAM sthira bhAvavALo thAya che. gAya, bheMsa Adi catuSpadanI upAdhithI rahita hoya sonu, rU5 na rAkhe ane gRhasthanA saMbaMdhone sarva prakAre tajI de, te bhAva bhikSu che. samyagu daSTi banIne cittamAM zaMkA na kare. mUDhatAne choDe ane tyajI devA yogya athavA grahaNa karavA yogya je padArthanuM jJAna che, temAM tathA je iMdriyathI na jaNAya, tyAM buddhithI vicArIne mAne tathA baMne prakArano tapa je karma maLane dUra karavAmAM samartha che, tene tathA navA karmo na Ave tevA saMyamane vize deDha bhAva sakhe. ane te tapa vagerethI pUrvanA pApone uttama vRttithI, traNa gutithI gupta banI dUra kare te bhikSu che. pUrva RSinA vidhAnathI pUrvokta svarUpanA azana ane pAnane tathA aneka prakAranA khAdha ane svAdhane pAmIne, prayojanathI kAle ke parama divase kAma Avaze, tema mAnI azanAdine na svayaM rAkhe ke na bIjA pAse rakhAve ke rAkhanArane na anumode. je sarvathA saMnidhino parityAga karanAra bane te bhikSa che. vaLI, te pramANe ja azana, pAna ane vividha khAdha, svAdhane pUrvavat pAmIne zuM kare ? samAna Adharmika sAdhune nimaMtrIne khAya, sva AtmatulyatAthI tenuM vAtsalya siddha kare ane bhojana karIne svAdhyAya rata bane. ca zabdathI bAkInA anuSThAna rata bane te bhikSa che. bhikSunA lakSaNanA adhikArathI ja kahe cheH kalaha pratibaddha kathA na kare. saduvAda kathAdimAM paNa bIjA upara kopa na kare. paraMtu iMdriyone vazamAM rAkhIne rAgAdi rahita rahe. pUrvokta saMyamamAM sarvakALa mana - vacana - karmanA lakSaNathI yukta arthAta yogayukta thaI pratibhedamAM aucityathI pravRtta thAya tathA kAyAnI apaLatAdi rahita - anAkuLa thAya, ucita kRtyamAM anAdaravALo na thAya. bIjA kahe che krodhAdine ghaTADe, te bhikSu che. * sUtra - 4lpa thI 499 - (45) je sAdhu udriyone kAMTA samAna kheMcanArA Akroza vacano, prahAro, tarjanAo ane ati bhayotpAdaka ahAsyone sahenAra tathA sukha - duHkhane samabhAvapUrvaka sahana karI le, te bhikSa che. (496) je sAdhu mazAnamAM pratimA aMgIkAra karIne tyAMnA ati bhayotpAdaka dezyone joIne bhayabhIta thato nathI, tathA vividha guNo Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10|-| 45 thI 499 203 ane tapamAM rata rahe che, je zarIranI paNa AkAMkSA nathI karatA te mumukSa bhikSa che. (49) je mana vAraMvAra dehano vyatsarga ane mamatva tyAga kare che je koInA dvArA Akroza karatA ke pITAtA athavA zarUAdithI saMta - vikSata karavA chatAM paNa pRthvInI samAna savasahA * bhAmAzIla rahe che. je koI prakAranuM nicANuM nathI karato, kautuka nathI karato te ja bhikSa che. (498) je sAdhu potAnA zarIrathI parISahone jItIne jAtipatha thakI potAno uddhAra karI le che, je janma maraNarUpa saMsArane mahAbhaya jANIne zramaNavRttine yoga tapazcayamAM rata rahe che, te bhikSa che. (499) je sAdhu hAthathI, pagathI, vANIthI ane iMdriyothI saMyata che, adhyAtmamAM rata che, jenI AtmA sakhaka rUpathI samAdhistha che ane je sutra tathA arthane vizeSa rUpe jANe che, te bhikSa che. * vivecana - 45 thI 499 - nizce mahAtmA samyakapaNe iMdriyonA duHkha hetu kAMTAne sahana kare che, te svarUpathI kahe che - Akroza, prahAra ane tarjatA. temAM Akroza - cakArAdithI, prahAra - kaza AdithI, tarjatA - asUyAdithI tathA atyaMta rauddha bhayajanaka zabdo je sthAnamAM sapahAsa che te levA tathA vaitAlAdi vaDe karAyela ArtanAda arthAtu aTTahAsyane sahana kare. ahIM upasagAM thatAM sukha-duHkhane samyapha sahe - je acalita sAmAyika bhAva che, te bhikSu che - A ja vAtane spaSTa kare che - "mAsa' Adi rUpa pratimAne vidhivat svIkArIne, smazAnamAM bhairava bhayone joIne, raudra bhaya hetune pAmIne, vaitAla Adi rUpa zabdAdi sAMbhaLIne bhaya na rAkhe. sarvakALa mULa guNAdi anazanAdimAM Asakta thaI sarvakALa rahe, zarIranI paNa kAMkSA na kare, nispRhatAthI varte. je Ave che, te bhikSa che. ekavAra nahIM paNa haMmezA nirmamatva banI zarIranI vibhUSA Adi choDIne, koInA AkrozathI ke mArathI athavA talavAranA ghAthI ke kUtarA, zIyALa karaDI khAvAthI muni krodhAyamAna na thatAM pRthvI mAphaka sarva kaMI sahana kare, paNa rAga-dveSa na kare, bIjA bhavamAM bhogonI AzA na rAkhe, naTa vagerenA kautuka na jue, te bhAvabhikSa che. bhikSu svarUpanA abhiyAnanA adhikArathI ja kahe che - ekalA mana, vacanathI nahIM paNa kAyA sAthe eTale mana, vacana, kAyAthI siddhAMtanI nItie je sukhA Ave te sahana kare. te bAvIse parISaho sudhAdine saMtoSathI sahana kare ane janma-maraNanA mArgathI AtmAne bacAve, janma-maraNane saMsAramAM mahAbhayanuM kAraNa jANI tapamAM rata rahe ane sAdhupaNAmAM nirmaLa bhAvanA rAkhe te kharo bhikSa che. tathA hAthathI saMyata, pagathI saMyata eTale kAraNa vinA kAcabA mAphaka lIna thaIne rahe. kAraNe samyapha rIte jAya. vAsaMyata - akuzala vacanano nirodha, kuzaLa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dazavaikAlikamUlasukha-saTIka anuvAda vacananI udIraNA kare. iMdriyonA viSayathI nivRtta thAya, prazasta dhyAnamAM Asakta bane, dhyAna ApAdaka guNomAM AtmAne susamAhita kare, sUtrArthane yathAvasthita vidhithI grahaNa kare ane je yathAvaSaya samyagu hoya tene jANe. te bhikSu che. * sUtra - pa00 thI 505 - (500) je sAva tAdi upavimAM marhita nathI, amRddha che, ajJAta phaLothI bhikSAnI eSaNA kare che, saMyamane nissAra kara denArA doSothI rahita che, kaya - vikraya ane saMnidhithI rahita che tathA badhA prakAranA saMgothI mukta che, te bhikSa che. (51) je bhikSa lolupatA rahita che, saumAM gai nathI, ajJAta kULomAM bhikSAcArI che, asaMyamI jIvananI AkAMkSA karatAM nathI, gAdisatakAra ane pUjAno tyAga kare che, je sthitAtmA che ane chaLathI rahita che, te bhikSu che. (52) "pratyeka vyaktinA punya - pApa pRthaka pRthaka hoya che' ema jANIne, je bIjAne ema nathI kahetA ke kuzIla che. tathA jenAthI bIje kupita thAya, evI vAta paNa karatA nathI ane je potAnI AtmAne soMskRSTa mAnIne ahaMkAra karato nathI, te bhikSa che. (53) te jatino mada na kare, rUpano mada na kare, lAbhano mAda na kare, zatano mada na re, je badhAM madono tyAga karI kevaLa dharma - dhyAnamAM rata rahe che, te bhikSa che. (504) je mahAmuni zaddha dharmano upadeza kare che, e dharmamAM sthita thaIne bIjAne dharmamAM sthApita kare che. je prApti thaIne kuzila liMgane choDI de che tathA hAsyotpAdaka kutuhala pUrNa ceSTA karato nathI, te bhikSa che. (505) potAnA AtmAne sadA zAzvata hitamAM sthita rAkhanAro pUrvokta bhikSu A aNaci ane azAzvata dehavAsane sadAne mATe choDI de che, tathA janma - maraNanA baMdhananuM chedana karI anuparAgamana nAmaka siddhigatine pAme che - * tema huM kahuM chuM. * vivecana - 500 thI 505 - vastrAdi rUpa upadhi viSayaka mohatyAgathI - amUrjita. pratibaMdha bhAvathI amRddha banI bhAva parizuddha thaI ajJAta vRttithI care. saMyama - sAratA apAdaka doSa rahita, dravya bhAva bheda bhinna kraya-vikraya ane paryASita sthAnathI nivRtta, dravya - bhAva saMgathI apagata che, te bhikSu che. elola - aprAmanI prArthanA na kare, sAdhu rasomAM vRddha na bane ane lAbhamAM apratibaddha rahe, uchavRttithI care, bhAva ucha pUrvavata che, vizeSa e ke tyAM upadhine AzrIne kahela, ahIM mATe kahela che. asaMyamI jIvitanI AkAMkSA na kare, AmaSadhi Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 | - T500 thI pa05 225 Adi rUpa Rddhi, vastrAdithI satkAra, stavanAdi vaDe pUjanano tyAga kare che. te artha mATe prayatna na kare. sthitAbhA jJAnAdimAM puruSArtha kare, te bhikSu che. potAnA ziSya sivAya bIjAne "A kuzila che tevA apItyAdi doSa vacano na kahe, potAnA ziSyone paNa zikSA grahaNa buddhithI ja kahe. sAmAnA game tevA aparAdhamAM paNa kopa na kare. kemake pratyeka punya - pApa bIjAnA saMbaMdhI nathI. potAnA ja che. potAnA guNono ahaMkAra na kare, te bhikSu che. madanA pratiSedhane mATe kahe che - huM brAhmaNa chuM, kSatriya chuM evo jAti mada na kare. huM rUpavAna chuM evo mada na kare ityAdi - x- AnA vaDe kuLamadAdine paNa jANavA. A badhAM madano parityAga karIne AgamamAM kahyA mujaba dharmadhyAna ta bane, te bhikSu che. zuddha dharma padane paropakArane mATe muni kahe, tene ja zIlavAna jANavo. paNa bIjo nahIM. pote dharmamAM sthita rahe, bIjAne subodha ApI dharmI banAve. pote dIkSA laIne kuzIla liMgano - AraMbhAdi kuzIla ceSTAno tyAga kare, bIjAne hAsyakArI bhAMDa ceSTAnA kRtyo na kare, te bhikSa che. bhikSu bhAvanuM phaLa kahe che - pratyakSa dekhAtI kedarUpa kAyAne vIrya ane lohIthI banelI jANIne tathA thoDA kALamAM nAza pAmanArI jANIne tenI mamatA tyAgI mokSa sAdhana rUpa sakhya darzanAdi che, temAM ekAMta susthita rahe. tevA bhAva bhikSu saMsAranA baMdhana choDIne ajarAmara pada nAme, siddhi gatine pAme, nizcala sthAnamAM rahe. * x x mani dIparatnasAgare karela adhyayana - 10 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa 32/15 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda OM cUlikA - 1 - "rativAkya" A X X 0 have odhathI be cUDAne kahe che teno saMbaMdha A pramANe che. anaMtara adhyayanamAM bhikSuguNayukta ja bhikSu kahyo. AvA prakArano te kadAcit karmanI parataMtratAthI ane karmanA balatvathI sIdAya, to tenuM sthirIkaraNa karavuM joIe. arthAdhikAravat be cUDA kahe che. temAM 'cUDA' zabdanA arthane jaNAvatA kahe che - * niyukti - 360, 361 - - vaLI te nAma, sthApanA sugama che, tene choDIne dravyAdi viSayaka cUDAno nikSepa kahe che. cUDA be che. dazavaikAlikanI cUDA AcAranI pAMca cUDAvata uttarataMtra che, zruta gRhitArtha ja che. ukta - anukta arthano saMkSepa karatI A cUDAo che. temAM dravya cUDAdinI vyAkhyA kahe cheH- dravya cUDA Agama, noAgama, jJazarIrathI vyatirikta sacittAdi traNa bhede che. temAM sacita - kukaDAnI kalagI, ucita - maNi cUDA, mizra - mayUrazIkhA. kSetra cUDA te lokaniSkuTa uparavartI che, te merunI cUDAdi che. Adi zabdathI adholokanA stamaMtaka, tiliokanA merunI cUDA, urdhvalokamAM siddhizilA che. * niyukti - 362 thI 368 - - ucita kALathI kaMIka adhika te atirikta, adhika mAsa ke varSa te kAla cUDA che. bhAva cUDA - kSAyopazamika bhAvamAM che, te paNa be bhede che - kSAyopazamikatvathI zrutanI jANavI. temAM pahelI '"rativAkya cUDA'' che. - x - nikSepamAM 'rativAkya' e dvipada nAma che. temAM 'ra'i no nikSepa kaha che. temAM paNa nAma ane sthApanAne choDIne dravya ane bhAva ratine kahe che. dravya ratimAM tadbatirikta be bhede che - karma dravyarati ane nokarma dravyarati. karma dravyarati te rati vedanIyakarma che. e baddha ane anudaya avasthAne grahaNa kare che. nokarma dravyarati te zabdAdi dravyo che. te ratinA kAraNarUpa che. bhAvarati - te ja rati vedanIya karmanA udayathI thAya che, e pramANe arati paNa dravya ane bhAvathI jANavI. ratino nikSepa kahyo. have vAkya no ati deza kahe che. 'vAkya' pUrva vAkya zuddhi adhyayanamAM aneka prakAre kahe che. cAstri rUpa dharma rati janaka che. te vAkyone levA. ahIM rati nAmavALuM varNana sArI rIte sahana karavAthI guNa karavAvALI 'cUDA' thAya, te batAve che . jema rogIne zarIramAM gumaDAM thatAM nastara Adi mUkavA paDe, to tene phAyado thAya che, jene ajIrNa thayuM hoya tene apathya khorAka aTakAvatAM te hItakArI thAya ane bhAvimAM roga maTe, mATe te suMdara che. te dRSTAMta vaDe ahIM bodha Ape che - ATha prakAranA karmarUpI duHkhI evA saMsArI bhAva rogI jIvone te rogo dUra karavA, ukta saMyama rUpa cikitsAmAM snAnano niSedha tathA locAdinuM kaSTa pahelAM dekhAya. paNa tethI zrutadharma ane cAritra dharmamAM rati thAya ane adharma upara arati thAya. chevaTe tenAthI Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 1 - bhUmikA mokSa prApti thAya che, te ja spaSTa kare che. svAdhyAya, saMyama, tapa, vaiyAvacca ane dhyAna yogamAM je Asakta thAya che ane asaMyamamAM Asakta thatAM nathI, te siddhi pAme che. tethI cAritra dharmamAM ratijanaka ane asaMyama sthAnamAM aratijanaka je vAkyone A adhyapanamAM kahela che, te sAdhue jANavA joIe. nAma nikSepo kahyo. have sUbAlApakamAM - x x- sUtra kahe che* sUtra - 56 - he sAdhako ! A nigrantha pravacanamAM je prajita thayela che, paNa kadAcita dukha utpanna thatAM saMyamamAM temanuM citta aratiyukta thaI jAya, tethI te saMyamano parityAga karavA icche che, paNa saMyama tajyo nathI tene pahelAM A aDhAra sthAnonuM samyapha prakAre Alocana karavuM joIe. A aDhAra sthAno Azva mATe lagAma, hAthI mATe aMkuza, jahAja mATe patAkA samAna che. jemake : (1) suSama ArAmAM jIvana dAkhamaya che. (2) gRhasthanA kAma bhoga asAra ane andhakAlika che. (3) manuSya prAyaH kapaTa bahala che. (4) mAre A duHkha cirakALa sthAyI nahIM haze. (5) saMgama choDavAthI nIrajanono puraskAra satakAra karavA paDaze. (6) saMyama choDIne ghera javuM eTale - vamana karelAne pharI pIvuM. (0) - nIca gatIomAM nivAsano svIkAra karavo. (8) gRhavAsamAM gRhasthone mATe zuddha dharma nitre durlabha che. (9) tyAM Ataka - vyAdhi, tenA vadhanuM kAraNa thAya che. (10) tyAM saMkalpa - vikalpa vadhane mATe thAya che. (11) gRhavAsa kalezayukta che ane manuparyAya kaleza rahita che. (12) gRhavAsa baMdha che ane pramaNapayi mokSa che. (13) grahavAsa sAvadha che paNa muni pacayi niravala che. (14) gRharathanA kAmabhoga bahujana sAdhAraNa che. (1) pratyekanA punya - pApa potapotAnA che. (16) manuSyonuM jIvana ghAsanA agrabhArga sthita jaLabiMdu samAna caMcaLa che, nizce anitya che. (1) me pUrve ghaNAM ja pApakarmo karyA che. (18) ohA duSTa bhAvathI Acarita tathA duSparAkramathI arjita pUrvakRta pApakamoMnA phaLa bhogavyA pachI ja mokSa thAya che, bhogavyA vinA nahIM. athavA tapa dvArA te pUrva karmono kSaya karavAthI ja mokSa thAya che. * vivecana - 56 - ahIM jina pravacanamAM nizce te bhinna krama ame darzAvIe chIe. pravajita - sAdhune zIta Adi zArIrika, strI - niSadho Adi mAnasika duHkhathI saMyamamAM arati prApta cittathI udvega pAmIne saMyamamAM kaMTALo Ave che. te ja vAta vizeSathI kahe cheHsaMyamathI nIkaLIne ghera javAnI icchA kare che. paraMtu te rIte utpavajita thavA icchanArane have kahevAnAra evA aDhAra sthAnone samyagratayA Alocavo joIe, janAre prAyaH Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda anarthakane vicAravuM joIe. A sthAnone vizeSathI kahe che - te ghoDAne lagAmarUpa, hAthIne aMkuzarUpa ane vahANamAM paTTatulya che. arthAt unmArga pravRtta ghoDA Adine A lagAma Adi niyamananA heturUpa che, tema saMyamathI unmArgamAM pravRtta bhavya jIvone te niyamana rUpa che. tethI te samyak vicAravA yogya che. ziSyane AmaMtrIne kahe che ke - (1) adhama kALamAM kALanA doSathI prakarSathI udAra bhoganI apekSAthI jIvavuM prANIne duSkara che. rAjA Adine paNa aneka duHkho paDe che. udAra bhoga rahitatAthI viDaMbanA prAyaH kugati hetu bane che, to gRhasthAzrama vALAe to vAraMvAra vicAravuM joIe. (2) gRhasthanA kAma bhoga duHSama kALamAM ati tuccha, photarA jevA asAra ane alpakAlIna hoya che. madana kAma pradhAna zabdAdi viSayo pariNAme kaTu vipAkI che, deva jevA nathI, evA gRhAzramathI zo lAbha ? tema vicAre. (3) duHSama kALamAM manuSyo prAyaH ghamAM kapaTI che. vizvAsa rAkhavA lAyaka nathI, vizvAsa rahitane sukhano aMza paNa kyAMthI hoya ? mAyA baMdha hetutvathI dAruNa baMdha thAya, evA gRhAzramane zo lAbha ? tema vicAre. (4) A duHkha cirakALa rahenAruM nathI. kayuM duHkha ? sAdhupaNuM pALatA zarIra ane mananuM duHkha je parISahathI Ave che te. vedanIya karma dUra thatAM saMyama rAjya prApta thatAM sukha maLaze. jo thoDA duHkha mATe saMyamane choDI daIza to mahAna duHkha narakamAM bhogavavA paDaze, tema vicAre. (5) dIkSA lIdhelAne dharmanA prabhAvathI rAjA Adi abhyutthAna Adi dvArA pUje che. jo dIkSA choDIza to peTa bharavA tathA pApa chupAvavA mATe sAmAnya mANasanI paNa khuzAmata karavAno paNa vakhata Avaze. adharmI rAjA dezamAM baLajabarIthI veTha karAvatAM sakhata majurI karavI paDe che. (6) ulaTI karelA AhArane kutarA ke ziyALAdi adhama prANI khAya che. tema dIkSA lIdhA pachI pharI bhogo bhogavAtA lokamAM niMdha thAya che. (7) naraka, tiryaMca rUpa adhogatimAM vasavAnA karma baMdhAya che. (8) gRhasthAvAsamAM pramAdane lIdhe dharma Adaravo ghaNo durlabha che. putra, strI, mitra Adi badhuM phAMsArUpa che, mATe gRhavAza kahyo. snehanuM baMdhana anAdi bhava abhyAsathI mohanuM kAraNa che, tema vicAravuM. (9) sadhoghAtI AtaMka ane viSaeNcikAdi roga dharmabaMdhu rahita gRhasthane vinAzane mATe thAya che. A vadha anekanA vadhano hetu thAya che. (10) iSTa - aniSTa viyoga - prApti ja mAnasa AtaMka te gRhasthane hoya. tathA tevI ceSTAnA yogathI mithyA vikalpanA abhyAsathI vadhAreM thAya. (11) gRhAzrama kRSi, vANijyAdi kalezakArI che, paMDito vaDe garbhita che. zIta, uSNa, zrama, tathA ghI, mIThuM AdinI ciMtAmAM paDavuM paDe che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 1506 229 (12) tenA karatAM dIkSA upakaleza rahita che, anAraMbhIne kuciMtA hotI nathI, vidvAnoe sAdhupaNAne prazaMsela che, te vicAravuM. (13) gRhavAsa e kozITAnA kIDAnI mAphaka baMdharUpa che. (14) sAdhupaNuM niraMtara karmanA baMdhanathI vimuktavat che. (15) gRhavAsa sAvadha che - prANAtipAtAdi pravRtti yukta che. (16) sAdhupaNuM ahiMsAdinA pAlanatvathI niravadha che, te vicAre. (17) gRhasthanA kAmabhogo caurAdhivat ati jana - sAdhAraNa che. (18) punya- pApa pratyeke pratyekanA potAnA che, te bhogavavA ja paDe che. pApanA kAraNamAM vicAratA - mana, vacana, kAyAthI aneka prakAre jJAnAvaraNIya Adi duHkharUpa karmo baMdhAya che, pUrva janma bAMdhela, pramAda * kaSAya - duzvarita janita, mithyAtva - avirati- janita te duSparAkrAMta, ityAdi - x x x- AvA karmo vedIne ja pachI mokSa thaze. vedhA vinA mokSa na maLe AnA dvArA sarva karmanA chedathI ja mokSa thAya, te jaNAvyuM.- X - X- athavA anazana ane prAyazcittAdithI ke viziSTa kSAyopathamika zubha bhAvarUpa tapathI karmano vinAza thAya che. - - - taponuSThAna ja zreya che. ukta aDhAra sthAnanA saMgraha mATe ahIM zloka che - * sUtra - 507 thI pa14 - (507) jyAre anArya - sAdhu bhogone mATe cA idhamane choDe che, tyAre te bhogomAM mUrzita banelo AjJa potAnA bhAvine samyaka samajato nathI. (58) jyAre koI sAdhu utpajita thAya che, tyAre te badhA dharmothI paribhraSTa thaIne evI rIte pastAvo kare che, je rIte AyuSya pUrNa thatAM devalokanA vaibhavathI sRta thaIne pRthvI upara paDelo che. (509) jyAre sAdhu prAjita hoya tyAre vaMdanIya hoya che, te ja saMyama choDIne cAddanIya thaI jAya che, tyAre te e ja prakAre pastAvo kare che, je rIte potAnA sthAnathI vela deva. (510) prajita sthitimAM sAdhu pahelAM pUjya hoya che. te ja pachI utAvajita thaIne apUjya thaI jAya che, tyAre te rAjyathI bhraSTa thayela rAjAnI jema paritApa kare che. (511) prajita sthitimAM pahelAM sAdhu mAnanIya hoya che, te ja utpAdita thaIne amAnavIya thaI jAya che, tyAre kaTimAM najara keda karAyela zeThanI mAphaka pastAvo kare che. (12) utAvajita vyakti yauvanavaya vyatIta thaI jatAM jayAre vRddha thaI jAya che, tyAre kAMTAne gaLI gayelA masjanI jema pastAvo kare che. (513) utAjita vyakti duSTa kuTuMbanI kutsita ciMtAothI pratihata thAya che, tyAre te baMdhanamAM baddha hAthInI jema pastAvo kare che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (514) putra ane strIthI gherAyelo, mohanI paraMparAthI vyApta te utpatajita thayA pachI kAdavamAM phasAyelA hAthInI jema paritApa kare che. 70 vivecana - 507 thI 514 - 230 A pramANe aDhAra sthAno samajAvavA chatAM sAdhu cAstri dharma tyajI de, te anArya - kleccha ceSTAvALo, zA mATe ? zabdAdi bhoganA nimitte, to te dharmatyAgI te bhogamAM mUrchita ajJAnI AgAmI kALe sUtrArthane samyak rIte jANI zakato nathI. A ja vAtane darzAve che - utpajita - saMyama sukha vibhUtithI bhraSTa thAya che. konI jema ? jema iMdrAsanathI bhraSTa thayela iMdra pUrvenuM sukha vicAratA pastAya che - x - 4 - kSAMti Adi sarva dharmonA Asevana karavA chatAM jyAre pratijJA pAlana karato nathI, tyAre laukikathI athavA gauravAdithI paribhraSTa thAya che. patita thayelo evo te kaMIka moha zAMta thatA, meM AvuM akArya kema karyuM e pramANe pastAvo kare che. jyAre zramaNa paryAyamAM hoya tyAre rAjA Adine vaMdha hoya che, paNa pachI dIkSA choDIne, koI iMdrae kADhI mUkela sthAna bhraSTa devInI jema pastAya che. tathA dIkSAmAM hoya tyAre zrAmaNyanA sAmarthyathI loko dvArA vastra, bhojanAdithI pUjya hoya che, paNa dIkSA choDIne, jema rAjyathI bhraSTa rAjA bhogathI rahita banIne pastAya tema te pastAya che. pahelAM te mAnanIya hato, zIlanA prabhAve badhAM abhyutthAnAdi karatA hatA paNa pachI dIkSA choDatA amAnya thAya tyAre mahAkSudra saMnivezamAM keda zreSThInI jema paritApane anubhave che. jyAre te saMyama tajelo vayanA pariNAmathI vRddha thAya che, cauvana vItI jAya che, tyAre bhogonA kaTu vipAkathI, lohakaMTakathI viMdhAyelA matsyanI jema te pAchaLathI paritApa anubhave che. jema chuTTo hAthI sAMkaLe baMdhAvAthI pastAya che, tema sAdhu bhraSTa thaI ghera jatAM kharAba kuTuMbane samajAvatA zAMta na thAya to pastAya che. viSayasevana mATe sAdhupaNuM choDIne strI ane putra upara moha vadhatAM, gRhasthanI dharmakriyA paNa bhUlI jatAM, kAdavamAM khUMcelA vanya hAthI mAphaka pastAya che. ke erere ! meM A kevuM mUrkha kRtya karyuM ? 515 thI 520 - * sUtra (515) jo huM bhAvitAtmA ane bahuzruta thaIne jinopadiSTa zrAmaNya paryAyamAM ramaNa karata to Aje huM gaNi - AcArya hota. (516) saMyamarata maharSine mATe manu paryAya devaloka samAna che. je saMyamamAM rata thatAM nathI, tene mahA naraka samAna thAya che. tethI (517) muni paryAyamAM rata rahenAranuM sukha devo samAna uttama jANIne tathA rata na rahenAranuM duHkha narakasamAna tIvra jANIne paMDitamuni muni Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 1 / 515 cI 520 paryAyamAM ja ramaNa kare. (518) jenI dADhAo kADhI levAI hoya te ghora viSadharanI sAdhAraNa ajJAnI jana paNa avahelanA kare che, tema dharmabhraSTa, zrAmaNyalakSmI rahita, bujhela yajJAgni samAna nisteja ane durvihita sAdhune kuzIlo paNa niMde che. (519) zramaNa dharmathI cyuta, adharmasevI ane yAsmine bhaMga karanAra, A lokamAM ja adharmI kahevAya che, temano apayaza ane apakIrti thAya che, sAmAnya lokomAM paNa durgAma thAya che, aMte tenI adhogati thAya che. (520) te saMyamabhraSTa sAdhu AvezapUrNa cittathI bhoga bhogavIne tathAvidha ghaNAM asaMyama kRtyo sevIne duHkhapUrNa aniSTa gatimAM jAya che, vAraMvAra janma-maraNa karavA chatAM tene bodhi sulabha thatI nathI. * vivecana 515 thI 520 - - koI buddhimAna sAdhu dIkSA choDIne A pramANe paritApa kare che - jo huM Aja sudhI sAdhu hota to AcArya hota, prazasta yoga bhAvanAthI bahuzruta - bahu Agamayukta thAta. ahIM janirdezita zabdathI tIrthaMkara ja levA. dIkSA choDavA icchatAnA sthirIkaraNArthe kahe che sArA sAdhuno dIkSA paryAya devaloka samAna che. kemake devalokamAM prekSaNAdimAM lIna thaIne nizcita beThA che. tema sAdhu sthira manathI paDilehaNAdi kriyAmAM pravRtta rahe che. paNa je asta che - bhAvathI samAcArImAM azakta che. viSayAbhilASI ane bhagavaMtanA vezanA viDaMbaka che, kSudrasapta che. temane sAdhupaNuM rauravAdi tulya mananA atizaya duHkhathI bhayakArI lAge che. upasaMhAra karatAM AnuM nigamana kahe che - pUrve kahyA mujaba devatA pramANe sAdhunA prazamAdi guNonuM sukha cAritra paryAyamAM rakta ane paDilehaNAdi kriyAmAM yatna karanArane sukharUpa che. ane cAritramAM arati karanArane naraka tulya che, tethI Aloka - paralokamAM ghaNAM sukha-duHkha vicArIne paMDita puruSe niraMtara cAritra paryAyamAM ramaNatA karavI. 31 - cAritra paryAyathI smuta thanAranA auhika doSa kahe che - zramaNadharmathI cyutane tapolakSmI nAza pAme, bujhAyela agnivat te bhraSTa sAdhu jhAMkhA lAge che, loko tenI hIlanA kare che ityAdi - 4 -. e pramANe bhraSTa zIlanA have ubhaya lokanA doSone batAve cheH- A lokamAM ja adharma, apayaza ane apakIrti thAya che. loko kahe che ke AnuM nAma paNa levA yogya nathI. tuccha mANaso paNa AvuM kahe to uttama lokonuM to kahevuM ja zuM ? utpravrujita thayA pachI strI Adi nimitte chakAya jIvanI hiMsA karanArA thAya che. khaMDita cAritrane kAraNe kliSTa karma bAMdhe che. ane narakamAM jAya che. AnA ja vizeSa apAyone kahe che - te utpravrujita zabdAdi bhogo bhogavIne, dharma nirapekSatAthI pragaTa citte ajJocita adharma phaLane karIne kRSi Adi AraMbharUpa adharma, asaMtoSI thaIne, marIne aniSTa gatine pAme che. jinadharmanI prApti paNa tene durlabha thAya che. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * sUtra - 521 thI 524 (521) duHkhathI yukta ane kalezamaya manovRttivALA A jIvanuM naraka saMbaMdhI palyopama ane sAgaropama Ayu paNa samApta thaI jAya che, to ke jIva ! mAruM A manoduHkha to che ja keTaluM ? (522) mAruM A duHkha dIrghakALa sudhI rahevAnuM nathI. kemake jIvonI bhogatRSA azAzvata che. jo te A zarIrathI tRpta na thaI, to mArA jIvananA aMta samaye te avazya maTI jaze. 232 (523) jeno AtmA A prakAre nizcita hoya che, te zarIrane to choDI zake che, paNa dharmazAsana choDI zakato nathI. AvA pratijJane, vegapUrNa gatithI AvatA vAyuthI avicalita meru parvatavat tenI iMdriyo avicalita rahe che. - (524) buddhimAna manuSya A pramANe samyak vicArI, vividha prakAranA lAbha ane tenA upAyone vizeSarUpe jANIne, traNa guptithI gupta thaIne jinavacanano Azraya le che, tema huM kahuM chuM. vivecana - 521 thI 524 e pramANe che, to duHkha utpanna thayAM pachI Ama vicArIne dIkSA na choDe, te kahe che - narakane pAmela jIvo * * * ekAMta kaleza pAme chatAM narakanuM palyopama ke sAgaropama Ayuno paNa kSaya kare che, to pachI mane A saMyamanI aratithI niSpanna manoduHkha keTaluM mAtra che? -- vizeSathI A ja kahe che - mane A saMyamamAM aratijanita duHkha lAMbe kALa rahevAnuM nathI, kemake prAyaH viSayatRSNA yauvanakALamAM ja rahenArI che athavA vRddhAvasthAmAM paNa manamAM to A tRSNA rahevAnI ja che, to pachI khoTI AkuLatAthI zo lAbha ? mRtyu sAthe te maTI ja jaze. AnuM ja phaLa kahe che - je sAdhuno AtmA ukta vicAraNAthI dRDha thaI jAya, te potAnA dehano tyAga karaze paNa dharmAjJAne nahIM choDe. tevA dharmamAM nizcita saMyama sthAnathI calita thatAM nathI. . X-X have upasaMhAra karatA kahe cheH- A pramANe adhyayanamAM kahela duSmajIvitva Adine AraMbhathI aMta sudhI yathAvat vicArIne samyag buddhimAna manuSya samyag jJAnAdino Aya ane tenA sAdhana prakAra evA kALa, vinaya Adi upAyone aneka prakAre jANIne, traNa gupti ane yathApravRttakaraNathI gupta thaIne arahaMta upadezamAM yathAzakti kriyApAlana rata thAya. jenAthI te mokSane pAme che. cUlikA - 1 muni dIparatnasAgare karela no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 2 - bhUmikA cUlikA - 2 * "viviktacarcA" jI - X X 05helA cUDA adhyayananI vyAkhyA karI, have bIjIne kahe che - Ano oghathI saMbaMdha pratipAdita karela ja che. vizeSa e che ke - anaMtara adhyayanamAM sIdAtA sAdhunuM sthirIkaraNa kahyuM. ahIM viviktacaryA kahe che. teno saMbaMdha bhASyakAra kahe che - 63 - vivecana - A bhASya WO - 4 - bIjA cUDA cUDAno adhikAra vistArathI rativAkya cUDAmAM kahyo. adhyayanamAM AdAnapadathI cUlikA" nAma che. ityAdi *- sUtrAlAyakanA nikSepAdinI prastAvAnusAra sparzanA - kiMcit vyAkhyAdi rUpa thAya che. sUtrAnugamamAM sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe che - sUtra - 525 thI 528 (525) huM te cUlikAne kahIza, je zruta che, kevalibhASita che, jene sAMbhaLIne punyazALI jIvonI dharmamAM mati utpanna thAya che. * (526) ghaNAM loko anusrota - saMsAra samudramAM prati prasthAna karI rahyA che, paraMtu je mukta thavA icche che, jene pratisrota - saMyama pravAmAM gati karavAnuM lakSya prApta thAya che, teNe potAnA AtmAne pratisrota prati laI javo. - (527) anusota saMsAra che, pratisrota teno uttAra che. sAdhAraNa saMsArIjanane anusota cAlavAmAM sukhAnubhUti thAya, paraMtu suvihita sAdhuone mATe Azrava pratisrota thAya che. tethI - (528) AcAra pAlanamAM parAkrama karIne tathA saMvaramAM pracura samAdhiyukta thaIne, sAdhuoe potAnI carcA, guNo tathA niyamo prati dRSTipAta karavo joIe. vivecana 525 thI 528 huM bhAva cUDAne kahIza - prakarSathI avasaraprApta abhidhAna lakSaNathI kahIza. / te kevalibhASita che. A cUDAmAM zrutajJAna varte che ane A kevalibhASita - kevali vaDe prarUpita che. vRddhavAda A pramANe che - zruta 233 * - - kadAcit AryA vaDe asahiSNu evA kugaDu prAyaH saMyatane cAturmAsikAdimAM upavAsa karAvyo. te ArAdhanAthI te mRtyu pAmyo. huM RSidhAtikA chuM, ema udvigna thaIne teNIe tIrthaMkarane pUchavA vicAryuM. guNathI AvarjitA devI teNIne zrI sImaMdhara svAmI pAse laI gaI. teNIe bhagavaMtane pUchyuM - huM sAdhunA maraNathI ghAtaka chuM ke nahIM? bhagavaMte teNIne A cUDA saMbhaLAvI (je teNIe grahaNa karI.) temAM vizeSa eTaluM ke - Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te cUDA sAMbhaLIne kuzalAnubaMdhI puNyayukta prANIne aciMtya ciMtAmaNI samAna cAritra dharmamAM bhAvathI zraddhA upaje che. A cAritra ane cAstribIjane upajAve che te mATe A paheluM sUtra kahyuM. 234 A ja pratijJAsUtra che. A adhyayanamAM carcA guNa batAve che. tenI pravRttimAM mULa pAdabhUta A kahe che - nadInA pUranA pravAhamAM paDelA kASThavat viSaya rUpa kumArga dravyakriyA AnukUlyathI pravRtta tathAvidha abhyAsathI ghaNAM loko tathAprasthAnathI udadhigAmI thAya. dravyathI te ja nadImAM kyAreka devatAnA niyogathI pratizrota prAptinA lakSyathI kahyuM. bhAvathI to viSayAdi viparItapaNAthI keTalAMka saMyama lakSyane pAmIne pratisrota - viSayAdine dUra karIne saMyama lakSya abhimukha ja jIva pravarte. saMsAra samudramAM parihArathI muktapaNe sAdhu vaDe thavAne mATe pravarte. tyAM kSudrajana AyarIta kRtyone potAnA manamAM paNa na lAvIne tenAthI dUra rahevuM ane Agama bhaNavAmAM eka citte tatpara rahevuM. - * - * - * - * - * - adhikRta A gAthAne spaSTa karatAM have kahe che karmanA bojathI viSaya sukhamAM lIna thavuM. te nIcI jagyAmAM jema pANI jAya tema javAnuM ja che, te anuzrota kahevAya che. tethI viparIta iMdriya vijaya te paramArtha sAdhanarUpa kAyA vacana ane manano vyApAra te Azraya vrata grahaNa rUpa uttama sAdhune che. A saMsAra te viSaya sukha che. te bhogavatAM pAcho saMsAra che. jema viSa e mRtyu che mATe te viSayanI iMdriyone rokvI te pratizrota eTale saMsArathI bacIne mokSamAM jaI zake che. A pramANe iMdriyano nirodha saMsArathI pAra utAranAra che, ema samajIne sAdhue jJAnAdi paMcAcAramAM parAkrama vAparavuM. iMdriya nirodhatha samAdhi bahula munie pAchA paDavAnuM na thAya, cAritra nirmaLa rahe. mATe bhikSu bhAvanA sAdhanarUpa aniyatavAsa, dravyacaryA pALavI. mULa guNa ane uttara guNane yogya samaye vidhi anusAra pALavA, te bhAvacaryA che. te sAdhuoe jANavA yogya che. te samyag jJAna Asevana ane prarUpaNArUpe che. * sUtra - 529 thI 133 - (529) aniyata vAsa, samudAna carcA, ajJAtakuLothI bhikSAgrahaNa ekAMta sthAnamAM nivAsa, alpa upadhi ane kalaha vivarjana. A vihAracAM RSione mATe prazasta che. - (530) AkIrNa ane avamAna nAmaka bhojanuM vivarjana tathA prAyaH dRSTisthAnathI lavAyela bhojana - pAnanuM grahaNa RSio mATe prazasta che. bhikSu saMsRSTakalpathI ja bhikSAcaryA kare. (531) sAdhu madha ane mAMsano abhojI hoya, amatsarI hoya, Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 2 / 529 sI 533 235 vAraMvAra vigaIonuM sevana na karanAra hoya, vAraMvAra kAryotsarga karanAro ane svAdhyAyane mATe yogohanamAM prayatnazIla hoya. (532) sAdhu gRhasthane evI pratijJA na karAve ke A zayana, Asana, zayyA, niSadhA, bhojana pAna Adi huM pAcho AvuM tyAre mane ja ApavA. koI gAma, nagara, kuLa, deza ke koIpaNa sthAnamAM mamatva na kare. * (533) muni gRhasthanI vaiyAvacca na kare, abhivAdana, vaMdana ane pUjana paNa na kare. muni saMkaleza rahita sAdhuo sAthe rahe, jethI tenA cAritrAdi guNonI hAni na thAya. * vivecana 529 thI 533 - carcA kahe che. mAsa kalpAdi vaDe aniyata vAsa, udhAnAdimAM vAsa tathA aneka sthAnethI yAcanA karIne bhikSArthe phare. vizuddha upakaraNa grahaNa viSayaka, vijana ekAMta sevanAra, stoka upadhi sevanAra, tyAM rahenArane bhAMDavAnuM choDavuM, zravaNa - kathana AdinuM parivarjana karavuM. vihAracaryA - viharaNa sthiti ke viharaNa maryAdA. AvA prakAranI hoya to sAdhune prazasta che. tethI sAdhune bhaNavAmAM vikSepa na thAya ane bhagavaMtanI AjJAnA pAlanathI bhAvacaraNa sAdhanathI pavitra che. A sAdhuonI vihAracaryA aMge niyuktikAra kahe che * niyukti - 369, 370 - vivecana - sAdhunI vihAra carcAno adhikAra hovAthI te sAdhu kahevAya che. tethI sAdhuno adhikAra kahevAya che. dravya ane bhAvathI vicAra karavo, te dravya ane bhAva caryAno nikSepo che. bhavya zarIra e - x - dravya sAdhunuM upalakSaNa che. dravya nikSepAno adhikAra pUrve AvI gayo che. bhAvathI dvAra vicAratA saMyata guNane anubhavanAra bhAva sAdhu pote che. tethI A adhyayanamAM bhAva sAdhunuM udhAna, ArAma AdimAM nivAsathI aniyata caryA jANavI. te paNa viziSTa abhigraha rUpa eTale utkaTa Asana AdithI rahevuM, te jANavI. have sUtranA sparzathI kahe che - vyAkhyA sUtra mAphaka jANavI, avayavano anukrama gAthA bhaMganA bhayathI nathI karyo, tathA arthathI sUtranA upanyAsa mAphaka jANavo. RSionI vihAra carcA prazaMsavA yogya che. AkIrNa eTale jyAM rAjAnuM mULa athavA saMkhaDI hoya tyAM sAdhue na javuM. te kahe che - hAthInA pagamAM aphaLAvavuM, ghoDAnI lAta vagerethI sAdhunA saMgane nukasAna thAya. sAdhunA bhayathI bhAgI jatAM bIjA jIvone pIDArUpa thAya. tethI gaucarImAM alAbha thAya athavA doSita AhAra maLe. prAyaH joyA vinAnuM bhojana maLe. tethI bhAta, osAmaNa, kAMjI vagere joIne levA, vaLI gRhasthe potAnA mATe bhojana letA hAtha Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dazavaikAlikabUlasUtra-saTIka anuvAda kharaDelA hoya, te hAthathI levuM. saMsRSTate kAcuM gorasa vagerethI vAsaNa ke hAtha kharaDAyelA hoya to sAdhu levA yatna kare Ane mATe ATha bhaMgo batAvelA che. - upadezAdhikArathI ja A kahe che:- sAdhue madha ane mAMsane durgatinuM kAraNa samajIne choDI devA. (zaMkA) kAMjI, chAza vagere paNa saMghAnavI bhAta vagere maLelA che, tethI te prANInA aMga hovAthI tyAjya che. mATe na khAvI joIe. (samAdhAna) tamAruM kahevuM barAbara nathI. chAza pravAhI ane prANInuM aMga hovAthI te madha-mAMsanI tulanA na pAme. lokazAstrathI paNa tema siddha thatuM nathI. saMdhAna ane prANInA aMganI tulanA yogya che, maryAdA ullaMghana samAna che, jema strI ane mAtA bane dekhAvamAM samAna chatAM eka bhogya che, bIjI pUjya che, te viveka naSTa thaI jaze. temaprANInuM aMga te dudha, tenI banela chAza te mAMsanI tulya na thAya. ityAdi * x- sAdhu bIjAno hepI na thAya, vAraMvAra vigaI na vApare, vigaInA paribhoga mATe kAryotsarga kare. svAdhyAya ane tapamAM prayatna kare, tema na kare to unmAdAdi doSa lAge. mAsakA vagere karIne vihAra karatAM, gRhastha pAse evI pratijJA na karAve ke mane A sthAnAdi vAparavA Apazo ja.(zuM?) zayana, Asana, zayyA, nivadhA athavA te kALane AzrIne anukULa bhojana, jemake - unALo hoya to khAMDa khAjA, drAkSanuM pANI vagerenI jo kabulAta karAve to mamatvano doSa lAge. vaLI A gAmamAM, zrAvaka kuLamAM athavA ayodhyA jevA nagaramAM madhya deza vagere eTale gAma, kuLa, nagara, deza vagere sthaLamAM kyAMya paNa mArA paNAno moha na kare. potAnA upakaraNAdimAM paNa mamatva na rAkhe. upadeza adhikArathI ja kahe che - sAdhu gRhasthanI vaiyAvacca na kare, kAraNa ke sAdhu pAse gRhastha sevA karAve to sAdhunuM cAritra naSTa thAya ane gRhasthane paNa doSa lAge. tema sAdhu vastrAdithI paNa satkAra na kare. jo tema kare to uparokta doSo ja lAgu paDe che. A doSo dUra karavAne mATe ja gRhasthonI sevAna karanArA evA uttama sAdhuono sAdhu saMsarga kare ke jethI potAnA mahAvata AdinuM rakSaNa thAya. jo gRhasthano rAkhanAra sAdhu sAthe rahe to saMsArI kRtyanI anumodanAnuM pApa lAge. A pada bhaviSyanA viSaya mATe ja che. je vakhate praNayana kALamAM saMkliSTa sAdhuno abhAva che. * sUtra - 534 thI 540 * (534) kadAcita guNomAM adhika athavA guNomAM samAna nipuNa sahAyaka sAdhu na maLe to pApamone varjita karato, kAmabhogomAM anAsakta rahIne ekalo ja vicaraNa kare. (535) vaSakALamAM cAra mAsa ane anya RtaomAM eka mAsa rahevAnuM utkRSTa pramANa che. tethI jyAM cAtamAsa ke mAsikalpa karela hoya tyAM bIjA varSe cAtumAsa ke mAsakarbha rahevuM na joIe. sUtrano artha che Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA * 1 / pa34 thI 540 23 prakAre AjJA Ape, bhikSa te ja prakAre sukanA mAthI cAle. (56) je sAla rAtrinA pahelA ane chellA praharamAM potAnA AtmAno potAnA AtmA dvArA saMkSiNa kare che ke - meM zuM karavA yogya kutya karela che ? mArA mATe kya kutya bAkI rahela che ? te karyuM kArya che, je mArA dvArA zakya che, paraMtu huM pramAdavaza karato nathI ? (537) zuM mArI AlanAne bIjuM koI jue che ? athavA zuM mArI bhUlane huM rava jouM chuM ? kAthavA koI AlanA huM tajI nathI rahyo ? A pramANe AtmAnuM samyapha anapekSaNa karato muni anAgata kALamAM koI prakArano pratibaMdha na kare. (538) jyAM pratilekhana, pratikramaNa Adi je kriyAomAM paNa kAyAthI, vANIthI athavA manathI potAne dAyakta jue, tyAM ja te kriyAmAM vIra sAdhaka svaye jaladI aTakI jAya, jema jAtivAna azva, lagAma kheMcatA ja zIva aTakI jAya che. (539) je jitejiya, utimAna, sapanA mana, vacana, kAyAnA yoga sadA AvA prakAranA rahe che, tene lokamAM pratibaddhajIvI kahe che. te pratibaddhajIvI ja vAstavamAM saMyamI jIvana jIve che. (540) samasta iMdriyone samAhita karIne AtmAnI satata rakSA karavI joIe. kemake ArakSita AtmA janma-maraNanI paraMparAne prApta thAya che ane surakSita AtmA badhA duHkhothI mukta thaI jAya che - - tema huM kahuM chuM. * vivecana - 534 thI 540 - asaMkSiNanI sAthe vasavuM tema kahyuM. ahIM vizeSa kahe che - kadAca kALanA doSathI saMyama anuSThAnamAM kuzaLa ane paraloka sAdhavAmAM tatpara evA bIjA koI saMgAthI na maLe, arthAt saMgAthI jJAnAdi guNamAM adhika hoya ke samAna paNa hoya ke saheja ochA guNavALA hoya, paNa te uttama kaMcana jevo hoya tenI sobata karavI. paNa traNamAM eke na maLe, ane jyAM tyAM gRhasthanA paricaya karanAra jovAmAM Ave to temano saMsarga na karatAM athavA kaMTALI hatAza na thatAM pote ekalo paNa viyare kevI rIte? te kahe che - pApanA kAraNa evA kharAba kRtyone choDIne sUtrokta uttama AcAra vaDe, ucita vihAra vaDe viyare. ane icchAkAma vagere viSayanI vAMchatAthI saMbhALato vicare paNa pAsatthA vagerenI kusaMgatimAM na rahe. je rahe to tenI duSTatA paNa potAne lAge. bIjAo paNa kahe che ke - sApanI sAthe vicaravuM sAruM, tathA zaTha AtmAvALA zabu sAthe paNa rahevuM sAruM paNa adharmayukta capaLa evA mUrkha pApI mitro sAthe rahevuM ke Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 dazavaikAlikamUlasUgasaTIka anuvAda vartavuM te ghaNuM ja kharAba che. kadAca sApa kopita thAya, to mRtyu Ape tathA talavAravALA zatruo lAga joIne mArI nAkhe paNa kumArge cAlatA puruSanI sAthe sobata karatAM Aloka paraloka baMnemAM haNAvuM paDe che. paralokanuM viruddha kArya karanArane dUrathI ja taktA. je pote durgatimAM jAya, te bIjAne hIta karanAro kevI rIte thAya ? brahma hatyA, dArUpAna, corI karavI, bhaNAvanArA gurunI strIno saMga karavo vagere mahAna pApa pApIonI sobata karanArA mANasone thAya. have vihAra kAlamAna kahe che - jyAM comAsu ke mAsa ka5 karela hoya, tyAM sAdhue bIje varSe na rahevuM arthAta be varSa choDIne pachI comAsu kare. tethI vadhu zuM kahevuM? paNa dareka rIte siddhAMtamAM kahelAM mArge sAdhu cAle, tema pUrva ane pachI e baMnemAM virodha na Ave, evo yukti e pramANa tathA paramArtha sAdhanarUpa utsarga apavAda sahita jema zAstramAM kahela hoya. te pramANe varte eTale jarUra paDatA kAraNe rahevuM paDe to pratimAsa sAdhu saMthAro, gaucarI Adi badalato rahe. te pramANe vAMdaNA, pratikramaNa AdimAM paNa vidhisara anuSThAna karato rahe, paNa lokaherIthI kheda pAmIne mUkI na de. jo mUkI de to AzAtanA thAya. A pramANe jude jude sthAne vicarato A teno guNono upAya have batAve che.* meM zuM karyuM ane mAre zuM karavAnuM che? te madhyarAtrie uThIne vicAravuM. uMmaranA pramANamAM mAre zuM zakya che? ane te pramANe huM keTaluM AcaruM chuM? e badhuM zAstrarItIthI vicAravuM. jo tema na kare to gayelo kALa pharIthI AvavAno nathI. - tathA - huM keTale aMze khalita thayo chuM. ane te mAruM viparIta vartana bIje koI jue che? te jonAro svapakSano che ke parapakSano ? mAro AtmA pote jue che ke nahIM? vaLI mArI skUlanA sudhAruM chuM ke nahIM? evuM uttama AgamamAM kahelI vidhio sArI rIte haMmezAM tapAsato rahe, tema bhaviSyakALanA pApano prabaMdha paNa na kare. 0 kaI rIte ? je sAdhune A pramANe bhUla kabUla karavAnuM eTale mana, vacana, kAyAthI dharma upadhinA pratilekhana AdimAM potAnI bhUla thayelI jue, to dhIrajavALo thaIne, potAnI bhUla sudhArI le, jema uttama jAtino sArI cAlavALo ghoDa koI sthAne Thokara khAya, paNa turaMta sAvadhAna thaIne potAnA mAlikane bacAvI le, tema uttama sAdhu potAnI thayelI bhUlane sudhArI le che. che je pUrvarAtri ityAdi adhikAranA upasaMhArane mATe kahe che. je sAdhune potAnA hItanI vicAravAnI pravRtti rUpa mana, vacana, kAyAno vepAra che, te sAdhu potAnI iMdriyone jItIne saMyamamAM dhRti rAkhI pramAdano jaya kare che, te satparuSanI lokomAM nitya prazaMsA thAya che. eTale jyArathI teNe dIkSA lIdhI, sAmAyika uccaryuM, te maratAM sudhI tenA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikA - 1 / 534 thI 540 239 uttama cAstrithI loko tene pratibuddha jIvI kahe che. te ja saMyama jIvitathI jIve che. 0 zAstrano upasaMhAra karatAM upedaza sarvasva kahe che AtmAne nizcayathI zakti anusAra haMmezAM paralokanA apAyathI bacAvavo joIe. kevI rIte ? sparzana Adi badhI iMdriyone viSayamAM kumArge jatAM aTakAvIne samAdhivALA thavuM. jo te pramANe AtmAnI rakSA karavAmAM na Ave to janmamaraNanA mArgarUpa saMsAramAM bhramaNa karavuM paDe, paNa sUtramAM lakhyA pramANe apramAdapaNe AtmAnI rakSA karavAmAM Ave, to zarIra ane mananA aneka prakAranA duHkhothI mUkAya che, jethI janma maraNa pharIthI na thAya, ane ekAMta zreSTha zAMtipadanI prApti thAya che. A pramANe sudharmA svAmI kahe che. muni dIparatnasAgare karela adhyayana 10 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa - Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda zeSa vaktavyatA - kathana * niyukti - 371, 372 + vivecana - (371) adhyayana cha mahine Arya manake bhaNyuM. cha mAsanA paryAyathI te samAdhipUrvaka kALa pAmyA. (372) zayyabhavasUrie AMkhathI AnaMdanA azru mUkyAM tyAre yazobhadra svAmIe pUchayuM. zayyabhavasUrie vicAraNA kathana karyuM. - Arya manake A adhyayanane cha mAse bhaNyuM. Arya - tyAgavA yogya pAsethI zIgha dUra thAya che. "manaka' e muninuM nAma che. temanuM Ayu dIkSA lIdhA pachI cha mAsa hatu. teTalAmAM A sUtra bhaNIne Agamokta vidhithI zubhalezyAnA dhyAna vaDe svargavAsa pAmyA. jema manaka munie dazavaikAlika sUtra bhaNI ArAdhanA karI tema bIjAone paNa te bhaNavAthI ArAdhanA thAo. jyAre tenuM maraNa thayuM tyAre manaka muninA guru zayyabhava sUrie AMkhamAMthI AMsu mUkyA ke teNe sArI rIte sUtra ArAdhanA karI. guranI AMkhanA AMsu joIne temanA pradhAna ziSya yazobhadrasUrie pUchyuM ke sAdhune ragana hoya chatAM eka ziSyanA maraNathI Apane Avo saMsArane sneha kema? gurue kahyuM, A gRhasthapaNAno mAro putra che. teNe sArI rIte ArAdhanA karI tethI mane harSanA AMsu AvyA che. badhAM ziSyone pastAvo thayo ke - Ape amane pahelAM kema na kahyuM? jo kahyuM hota to tame badhAM sevA na karAvata, to tene vaiyAvaccano lAbha na maLata. A dazavaikAlika sUtra tenA cha mAsanA alpa Ayu mATe meM uddharela che. te vakhate saMghe jANyuM. bhaviSyamAM paDatAM kALamAM ghaNAM jIvone A TuMkAmAM sAravALuM sUtra lAbhakAraka thaze, tethI satrane kAyama rahevA do. e pramANe saMghe gurane prArthanA karI. anugama kahyo. have nayo kahe che. te naigama, saMgraha, vyavahAra, ju sUtra, zabda, samabhirUDha, evaMbhUta bhedathI sAtanayo sAmAnyathI che. tenuM svarUpa AvazyakamAM batAvela che, tyAMthI jANavuM. ahIM sthAna khAlI na rahe te mATe pUjyapAda haribhadrasUrijIe saMkSepathI jaNAvatAM jJAnanaya ane kriyAnayanuM vivaraNa karela che. (ame amArA anuvAdamAM A jJAnanaya, kriyAnaya, baMneno samanvaya ityAdi badhAM viSayano anuvAda choDI dIdhela che.). muni dIparatnasAgare karela zrI dazavaikAlika sUtrano TIkA sahita anuvAda pUrNa bhAga - 36mo pUrNa kara Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa | 15 - 16 , - 17 AgamanuM nAmAM bhAga kramAMka AcArAMga 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga. 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRdazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjakazrIya jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA | 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti | 23,24 jaMbudvIpa prajJapti | 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizItha. Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40. anuyogadvAra | 41 kalpa (bArasA) sUtra 42 ) 29 | 30 || | |