Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

SR No.: 009027
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Total Pages: 242
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik
File Size: 5 MB

Page 181

૧૮૦
દશવૈકાલિક મૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ (૩૨૭, ૩૨૮) એ પ્રમાણે આ ધાન્ય - ઓષધિ પાકી ગઈ છે, લીલી કે છાલવાળી છે, કાપવા કે ભુજવા કે સેકીને ખાવા યોગ્ય છે, તેમ ન કહે. જો પ્રયોજનવશ બોલવું જ પડે તો આ ઔષધિઓ અંકુરિત, પ્રાયઃ નિષ્પક્ષ, સ્થિરીભૂત, ઉપઘાતથી પાર થઈ છે, કર્ણ ગર્ભમાં છે કે બહાર નીકળેલ છે. અથવા પરિપક્વ બીજવાળા થયા છે, તેમ બોલે..
• વિવેચન - ૩૧૯ થી ૩ર૮ -
સૂત્રાર્થ કહેલ જ છે. અહીં માત્ર વિશેષ વૃત્તિ જ નોંધીએ છીએ - ઉધાન - જનક્રીડા સ્થાન, મહ - મોટા પ્રમાણવાળા, પ્રજ્ઞાવાન - સાધુ. અલ - (આ વૃક્ષો) પર્યાપ્ત છે. કોના માટે ? પ્રાસાદાદિ બનાવવા માટે. અહીં એક સ્તંભવાળો તે પ્રાસાદ. સ્તંભ તે થાંભલો. તોર - નગરના તોરણ, ગૃહ - કુટિર. પરિઘ - નગરના દ્વારમાં, અર્ગલા – ગોપુરના પાટાદિનો આગળીયો. ઉદયદ્રોણી - અરહટ્ટની જલધારિકા - x- ચંગબેર - કાષ્ઠપાત્રી, નાંગલ - હળ. મયિક - વાવેલ બીજોનું આચ્છાદન, કામ -- શકી, રથકે ગંડિકાના ચક્રનો મધ્યભાગ. સંડિકા - સોનીની અધિકરણી કે સ્થાપની. આસન - આનંદક, શયન - પથંકાદિ. ચાન - યુગ્ય આદિ, ઉપાશ્રય - વસતિ કે દ્વાર પાસાદિમાં આ વૃક્ષો યોગ્ય છે. આવી સત્વોને પીડાકારી ભાષા પ્રજ્ઞાવાન સાધુ ન બોલે. તેનાથી તે વનસ્વામી વ્યંતરાદિ કોપ પામે, વૃક્ષ છેદનની અનુમોદનાનું પાપ લાગે, સાધુઓને બોલવાનું ભાન નથી તેમ કહે.
અહીં વિધિ કહે છે - સૂત્રાર્થમાં કહ્યા મુજબ પૂર્વવતુ બોલે જાતિમંત - ઉત્તમ જાતિના અશોકાદિ, દીર્ણ - નાળિયેરી આદિ, વૃત્ત - નંદિ વૃક્ષાદિ, મહાલય - વડ આદિ. પ્રજાસ શાખી - ઉત્પન્ન ડાળોવાળા વિટનિ - પ્રશાખાવાળા કે દર્શનીય કહે. એ પણ પ્રયોજન હોય, ત્યાં વિશ્રાંતિ લેવા બેઠો હોય તે સાધુએ, બીજા કોઈને માર્ગ બતાવવા કહેવું પડે ત્યારે બોલે, તે સિવાય નહીં.
હવે ફળને આશ્રીને સૂત્ર કહે છે - કુલ - આમ્રફળ, પદ્મ -પાકેલા, પાકખાધ - ગોટલી બંધાયેલ, ખાડા નાંખીને કોદરા કે પરાળ નાંખીને પકાવીને ખાવા યોગ્ય. ઇત્યાદિ ન બોલે. અતિશય પાકથી ગ્રહણ કાળીને યોગ્ય છે, અસ્થિ બંધાયા નથી - કોમળ છે, પેશી વગેરે બે ફાડચાં કરવા યોગ્ય છે. ઇત્યાદિ ન બોલે. તેમાં ફળનો નાશ થવો કે ગૃહસ્થ તેમાં વધુ મહેનત કરે કે સાધુને અનુમોદનાનું પાપ લાગે ઇત્યાદિ દોષ
લાગે.
જો બોલવાનું પ્રયોજન હોય તો એમ કહે કે - અતિ ભારથી આ વૃક્ષો ફળોને ધારણ કરવા સમર્થ નથી, ઇત્યાદિ સૂત્રાર્થવત જાણવું. વિશેષ એ કે - બહુ નિર્વિર્તિત એટલે જેના ઠળીયા બંધાયા છે તેવા ફળો. આના વડે પાકીને ખાવા યોગ્ય છે તેમ કહ્યું. બહુ સંભૂત - અતિશય પાકેલા હોવાથી ગ્રહણ કરવા યોગ્ય છે. આના વડે વેળા' નો ઉચિતાર્થ કહ્યો. ભૂતરૂપ - અબદ્ધ ઠળીયાવાળા અર્થાત્ કોમળ ફળ રૂપ, આના વડે ટાલાદિ અર્થ કહ્યો.