________________
૨૨૦
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ કરે કે અનુમોદે, નજરે દેખાતા પ્રાણી જીવોને દુઃખ આપે, વિના કારણે એક જ સ્થાને મઠ બાંધીને રહે, તેથી સંસારની મૂછ થાય, તેને સાધુ કેમ કહેવાય? હવે નિગમન કહે છે
આ અધ્યયનમાં બતાવેલા ભિક્ષુના ગુણો મૂળગુણ રૂપ જ કહ્યા. તે ગુણવાળો જ ભિક્ષુ છે. તથા ઉત્તરગુણ પાલક અને ચારિત્ર ધર્મમાં પ્રસન્નતા ધારક તે ભાવ ભિક્ષુ છે.
નામ નિષ્પન્ન નિક્ષેપો કહ્યો. હવે સૂવાલાયક નિષ્પન્નનો અવસર છે. તેમાં સૂત્ર ઉચ્ચારવું જોઈએ. તે આ પ્રમાણે -
• સૂત્ર - ૪૮૫ થી ૪૮૯ -
(૪૮૫) જે તીર્થકર ભગવંતની આજ્ઞાથી પ્રતજિત થઈને નિગ્રન્થ પ્રવચનમાં સદા સમાહિત ચિત રહે છે, જે રુટીઓને વશીભૂત થતો નથી, વમન કરેલા વિષય ભોગોને ફરી સેવતો નથી, તે ભિક્ષ છે.
(૪૮૬) જે સચિત્ત પૃનીને ખોદતો નથી, બીજા પાસે ખોદાવતો નથી, સચિત્ત પાણી પીતો નથી કે પીવડાવતો નથી. અનિને સળગાવતો નથી કે બીજા પાસે સદાવડાવતો નથી તે ભિક્ષુ છે.
(૪૮૭) જે વીઝણા આદિથી હવા કરતો નથી કે કરાવતો નથી, વનસ્પતિને છેદન કરતો નથી કે કરાવતો નથી, બીજ આદિન સદા વિસર્જન કરતો સચિત્તનો આહાર કરતો નથી, તે ભિા છે.
(૪૮૮) ભોજન બનાવવામાં પૃથ્વી, તૃણ અને કાષ્ઠને આશ્રિતા રહેલા બસ અને સ્થાવર જીવોનો વધ થાય છે. તેથી જે ઓશિકાદિ દોષવાળા આહારનો ઉપભોગ કરતો નથી, તથા જે સ્વયં રાંધતો નથી કે બીજ પાસે રંધાવતો નથી, તે ભિક્ષ છે.
(૪૮૯) જો જ્ઞાતપુત્ર ભગવત મહાવીરના વચનોમાં રુચિ રાખીને છ કાયિક જીવોને આત્મવત્ માને છે, જે પાંચ મહાવ્રતોનું પાલન કરે છે. જે પાંચ આશ્રાવોનું સંવરણ કરે છે, તે ભિક્ષ છે.
• વિવેચન - ૪૮૫ થી ૪૮૯ •
દ્રવ્ય કે ભાવ ગૃહથી પ્રવજ્યા સ્વીકારીને નીકળવું. તીર્થકર કે ગણધરના ઉપદેશથી યોગ્યતા હોય ત્યારે નીકળે. કઈ રીતે? તીર્થકર અને ગણધરના વચનથી તત્વને જાણીને, સર્વકાળે ચિત્તથી અતિ પ્રસન્ન થઈને અર્થાત પ્રવચનમાં જ અભિયુક્ત થાય અને તેનાથી વિપરીત હોય તો તેના સમાધાનનો ઉપાય કહે છે- સર્વે અસતકાર્યોના નિબંધન રૂપ. તેને કદાપિ વશ ન થાય. તેને વશ થયેલ જ નિયમથી વમેલાને ફરી પીએ છે. બુદ્ધ વયનથી ચિત્તના સમાધાન થકી સર્વથા સ્ત્રીવશ પણાના ત્યાગથી, કેમકે આ ઉપાય વડે અન્ય ઉપાય અસંભવે છે, તેથી પરિત્યક્ત એવા વિષય-જંબાલને જરા પણ આભોગથી કે અનાભોગથી ન સેવે તે ભિક્ષુ અર્થાત ભાવભિક્ષુ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
