Page Text
________________
૧૦૩
અધ્ય૦ ૭ ભૂમિકા સત્ય- કુમુદ, કુવલય, ઉત્પલ, તામરસ એ ચારે સમાન કાદવમાં ઉત્પન્ન થાય છે, છતાં અરવિંદને જ પંકજ કહે છે. (૩) સ્થાપના સત્ય- મુદ્રામાં કોતરાતા અક્ષરો, જેમકે આ સો રૂપિયાની નોટ છે. (૪) નામ સત્ય - જેમકે ધનને ન વધારતો છતાં “ધનવર્ણન' નામ હોય. (૫) રૂપસત્ય - ગુણ ન હોવા છતાં તેવું રૂપ હોય છે. (૬) પ્રતીત્ય સત્ય - અનામિકાનું દીર્ઘત્વ કે દૂસ્તત્વ - X- (૭) વ્યવહાર સત્ય -અનુદરા કન્યા, જેમ સુંદર કન્યા માટે અથવા ગર્ભ ન રહેતો હોય તેને કહે છે. (૮) ભાવ સત્ય - ધોળો બગલો, પાંચ વર્ષો છતાં શ્વેત વર્ણ મુખ્ય છે માટે (૯) યોગ સત્ય- છગના યોગથી છત્રી. (૧૦) ઔપચ્ચ સત્ય - સમુદ્ર જેવું તળાવ.
હવે મૃષા વાક્ય કહે છે. (૧) ક્રોધ નિવૃતા- જેમ ક્રોધાભિભૂત પિતા કહે - તું મારો પુત્ર નથી. (૨) માન નિસૃતા - અભિમાનથી જૂઠું બોલે તે, (૩) માયા નિસૃતા - માયાથી અસત્ય (૪) લોભ નિસૃતા - વાણીયા, લેવા-વેચવાના ભાવ જૂદા બતાવે તે. (૫) પ્રેમ નિસૃતા - રાગથી કહે કે હું તારો દાસ છું (૬) દ્વેષ નિસૃતા - ઇર્ષાથી જૂઠું બોલે (૭) હાસ્ય (૮) ભય (૯) કથા (૧૦) ઉપઘાત એ ચારે મૃષા ભાષા એ પ્રમાણે સમજી લેવી.
• નિયુક્તિ - ૨૭૬ - વિવેચન -
હવે સત્યામૃષા અર્થાતુ મિશ્રા ભાષા કહે છે. (૧) ઉત્પન્ન મિશ્રા - જેમ કોઈ નગરમાં દશ બાળકો જન્મ, તેને ઓછા કે વધુ કહે. (૨) વિગત મિશ્રા - એ પ્રમાણે મરણને આશ્રીને પણ મિશ્ર ભાષા જાણવી. (૩) મિશ્રા સત્યામૃષા - જેમાં જન્મ-મરણ બંનેને આશ્રીને મિશ્રા ભાષા બોલાય. (૪) જીવ મિશ્રા - જીવતા અને મરેલા કૃમિ હોવા છતાં જીવતા છે તેમ કહેવું. (૫) અજીવ મિશ્રા - તે જ રીતે અજીવ વિષયક સત્યા મૃષા બોલે. (૬) જીવાજીવ મિશ્રા - જીવ અને અજીવ બંનેના વિષયમાં આવી મિશ્ર ભાષા બોલે. (૭) અનંત મિશ્રા - અનંત વિષયક જે સત્યામૃષા, જેમકે મૂળ, કંદ આદિનાં પાંદડામાં પ્રત્યેક વનસ્પતિના જીવો હોય તે બધાંને અનંતકાય કહેવાથી અનંત મિશ્ર. (૮) પરીત મિશ્રા - અનંત મિશ્રાની જેમ અહીં પ્રત્યેક કહે. (૯) અદ્વામિશ્રા - કાળ વિષયક સત્યામૃષા, જેમકે રાત્રિના પહેલા પ્રહરે અડધી રાત થઈ ગઈ તેમ કહેવું. (૧૦) અદ્ધ મિશ્રા - દિવસ અને રાત્રિનો એક ભાગ, તે સંબંધમાં મિશ્ર વાક્ય બોલવું તેo હવે અસત્યામૃષા ભાષા કહે છે -
• નિર્યુક્તિ • ૨૭૭, ૨૭૮ - વિવેચના -
(૧) આમંત્રણી - હે દેવદત્તા તેમાં સાયુ કે જૂઠું કશું નથી. (૨) આજ્ઞાપની - આમ કરો. (૩) યાચની - ભિક્ષા આપો. (૪) પૃચ્છની - આમ કઈ રીતે? (૫) પ્રજ્ઞાપની - હિંસા પ્રવૃત્ત દુઃખી થાય છે. (૬) પ્રત્યાખ્યાની - અદિત્સા ભાષા. (૭) ઇચ્છાનુલોમા - સહજ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં ‘હા’ કહે. (૮) ભાષા.
અનભિગૃહીતા ભાષા - અર્થ વગરની ભાષા, જેમકે તુત્ય. અભિગૃહિતા ભાષા - અર્ચયુક્ત ભાષા, જેમકે - ઘટ. સંશયકરણી ભાષા - અનેક અર્થ સાધારણ ભાષા,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |