Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1

SR No.: 009027
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
Total Pages: 242
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik
File Size: 5 MB

Page 173

૧૨
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ ( અધ્યયન - ૭ - “વાક્યશક્તિ” (8
હવે વાકશુદ્ધિ નામે અધ્યયન કહે છે. તેનો આ સંબંધ છે. અહીં અનંતર અધ્યયનમાં ભિક્ષાર્થે પ્રવેશતા સાધુને સ્વ આચાર પૂછતા, તેનો જ્ઞાતા હોવા છતાં મહાજન સમક્ષ તેને વિસ્તારથી ન કહે, પણ ઉપાશ્રયમાં ગુરુ કહેશે તેમ કહેવું એ વાત જણાવી. અહીં બતાવશે કે ધર્મકથા કરનારે પહેલાં બોલતાં દોષ અને ગુણ શું થશે, તે જાણીને નિરવધ વચન વડે ઉપદેશ આપવો. કહે છે કે - જે સાધુ સાવધ કે નિરવધ વચનનો ભેદ જાણતો નથી, તેને બોલવાની પણ આજ્ઞા નથી, તો ઉપદેશ ક્યાંથી આપે ? આ સંબંધે આ અધ્યયન આવેલ છે - x- તેમાં વાક્યશુદ્ધિ એ દ્વિપદ નામ છે, તેમાં “વાક્ય” નો નિક્ષેપ કરતા કહે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૨૭૦, ૨૭૧ - વિવેચન -
નિક્ષેપ ચાર ભેદે - નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવથી, વાક્ય વિષયક છે. તેમાં નામ અને સ્થાપના ગૌણ છે. દ્રવ્ય વાક્યમાં તવ્યતિરિક્ત તે ભાષાદ્રવ્ય - બોલનારે ગ્રહણ કરેલ પણ ઉચ્ચારેલ નહીં તે ભાવવાક્ય - ભાષાદ્રવ્ય શબ્દ પણે પરિણત અને ઉચ્ચાર કરાતા છે. તે વાક્યના એકાર્થક નામો આ છે - વાક્ય, વચન, વાણી, સરસ્વતી, ભારતી, ગીવક, ભાષા, પ્રજ્ઞાપની, દેશની વાગ્યોગ અને યોગ.
• નિયુક્તિ - ૨૨, ૨૨૩ - વિવેચન -
દ્રવ્ય ભાષા ત્રણ ભેદે છે - ગ્રહણમાં, નિસર્ગમાં, પરાઘાતમાં. ગ્રહણદ્રવ્ય ભાષા - કાય યોગથી ભાષાદ્રવ્યોનું ગ્રહણ નિસર્ગo - તે જ ભાષા દ્રવ્યોનું વાદ્યોગથી બહાર કાઢવું. પરાઘાતo - નિકૃષ્ટ ભાષા દ્રવ્યો વડે બીજાને તથા પરિણામ પમાડવા પ્રેરણા કરવાની ક્રિયા. આ ત્રણે ક્રિયા દ્રવ્યયોગના પ્રાધાન્યની વિવક્ષાથી દ્રવ્યભાષા કહેલી છે. ભાવભાષા ત્રણ ભેદે - દ્રવ્ય, કૃત, ચાસ્ત્રિમાં. તેમાં દ્રવ્યને આશ્રીને ઉપયુક્ત વડે બોલાય તે દ્રવ્યભાવ ભાષા. એ પ્રમાણે કૃતાદિમાં પણ કહેવું. આ ત્રણે પ્રકારની ભાષા બોલનારા દ્રવ્યભાવના પ્રધાનપણાની અપેક્ષાથી ભાવભાષા છે. અને તે ઓધથી આરાધની છે. ચ શબ્દથી તે વિરાધના, ઉભય અને અનુભય છે. - X- X
હવે “આરાધની' આદિ ભેદ કહે છે -
પરલોકની પીડા ન થાય તે રીતે વસ્તુને કહે તે આરાધની ભાષા. તે દ્રવ્યવિષયા ભાવભાષા તે અન્ય ભાષા. દ્રવ્યથી કોઈ વિરાધની પણ સત્યભાષા હોઈ શકે. કેમકે પરપીડા સંરક્ષણ ફળ ભાવ આરાધના છે. મૃષા ભાષા વિરાધની છે. તે દ્રવ્યને અન્યથા કહેવું તે વિરાધના. મિશ્ર તે સત્યામૃષા ભાષા. અસત્યામૃષા તે ન આરાધની - ન વિરાધની. આ બધાનું સ્વરૂપ ઉદાહરણોથી સ્પષ્ટ થશે. તેમાં સત્યા ભાષા કહે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૨૭૪, ૨૭૫ - વિવેચન -
સત્ય વાક્ય દશ પ્રકારે છે (૧) જનપદ સત્ય - વિવિધ દેશમાં બોલાતી ભાષા, ત્યાં તેવો વ્યવહાર ચાલતો હોવાથી તે - તે દેશ માટે તે જનપદ સત્ય છે. (૨) સંમત For Private & Personal Use Only