Page Text
________________
૯ :
અધ્યo ૩ ભૂમિકા વિક્ષેપણી કથા છે. જેમકે રામાયણ આદિમાં સામાન્યથી આ પણ તત્ત્વ છે તેમ કહેતા ઋજુમતિ (માણસ) સન્માર્ગથી કુમાર્ગે પણ પ્રવૃત્તિ કરી દે છે. ઇત્યાદિ -x-x-x- પર સિદ્ધાંતના દોષ બતાવી સ્વ સિદ્ધાંતના ગુણ બતાવી સ્થિર કરવા.
હવે સંવેજની કથા કહે છે - જેના વડે સાંભળનારને સંવેગ થાય તેવી કથા તે સંવેજની કથા. આનો ભાવાર્થ વૃદ્ધ વિવરણથી આ પ્રમાણે સંવેજની કથા ચાર ભેદે છે - (૧) આત્મ શરીર સંવેજની, (૨) પર શરીર સંવેજની, (૩) આલોક સંવેજની, (૪) પરલોક સંવેજની.
(૧) આત્મ શરીર સંવેજની - જેમકે આ મારું શરીર વીર્ય, લોહી, માંસ, મજ્જા, ચરબી, મેદ ઇત્યાદિના સમૂહથી બનેલું છે. પેશાબ અને વિષ્ટાથી ભરેલું છે, તેથી અપવિત્ર છે. એમ કહેતા સાંભળનારને સંવેગ ઉત્પન્ન થાય છે. (૨) પર શરીર સંવેજની - બીજાના સરીરમાં પણ આવી જ અશુચી છે. અથવા બીજાનું શરીર વર્ણવી શ્રોતાને સંવેગ પમાડે. (૩) આલોક સંવેજની - આ સર્વ માનુષ્યત્વ અસાર, અધુવ, કંદલી સ્તંભ સમાન નકામો છે. આવું કહીને ધર્મકથી શ્રોતાને સંવેગ ઉપજાવે છે. (૪) પરલોક સંવેજની - દેવો પણ ઇર્ષ્યા, વિષાદ, મદ, ક્રોધ, લોભાદિ દુઃખોથી હારેલા છે, તો તિર્યંચ અને નારકીનું તો કહેવું જ શું? આમ કહેતો તે ધર્મકથી શ્રોતાને સંવેગ ઉપજાવે છે.
હવે શુભ કર્મોદય અને અશુભ કર્મક્ષય ફળ કથનથી સંવેજની રસ કહે છે - વીર્ય અને વૈક્રિય બદ્ધિ તે તપના પ્રભાવથી ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાં આકાશગમન અંધાચારણાદિ તે લધિ- X- જ્ઞાન ચરણ દર્શનની ઋદ્ધિ છે. જેમ કે જ્ઞાન ભદ્ધિનો પ્રશ્ન - ભગવની ચૌદપૂર્વ મુનિ એક ઘડાના હજાર દાડા કરવા - x- સમર્થ છે? હા, ગૌતમાં તે વિકવી શકે છે. એ પ્રમાણે અજ્ઞાની જે કર્મ ઘણાં ક્રીડો વર્ષે ખપાવે, તે ત્રણ ગતિથી ગુપ્ત એવો જ્ઞાની ઉછુવાસ માત્રમાં ખપાવી દે. ચરણઋદ્ધિ - ચાસ્ત્રિને કશું જ અસાધ્ય નથી. દેવોપણ તેમને પૂજે છે. દર્શનઋદ્ધિ પ્રશમાદિ ગુણરૂપ છે. જો સમ્યક્ત તર્યું ન હોય કે પૂર્વ આયુ બાંધેલ ન હોય તો સમ્યષ્ટિ જીવો વૈમાકિ સિવાયનું આયુ ન બાંધે. ઇત્યાદિ ઉપદેશથી જે રસ કથાથી થાય, તેને સંવેજની કથાનો રસ જાણવો.
હવે નિર્વેજની કથા કહે છે - ચોરી આદિ કરેલાને અશુભ વિપાક - દારુણ પરિણામ છે. તે આલોક કે પરલોક સંબંધી કથામાં કહીએ જેમ કે આ લોકમાં કરેલા કર આ લોકમાં જ ઉદયમાં આવે છે. આના વડે ઉભંગી કહે છે. જે કથા વડે શ્રોતા નિર્વેદ પામે તે નિર્વેદની કથા કહેવાય. તે ચાર પ્રકારે છે - (૧) આ લોકમાં કરેલાં દુષ્ટ કર્મોના ફળ આ લોકમાં જ દુઃખ આપનારા થાય છે. જેમ કે ચોર અને પારદારિકોને. આ પહેલી નિર્વેદની. (૨) આલોકમાં કરેલા પાપોનું ફળ બીજા ભવમાં મળે છે. જેમ કે - નરકના દુઃખો ભોગવે છે. (3) પરલોકમાં પૂર્વોક્ત પાપ કર્મ આ લોકમાં દુઃખદાયી થાય છે. જેમકે બાળપણમાં જ અંત કુળોમાં ઉત્પન્ન થાય, ક્ષય- કોઢ આદિ રોગ અને દરિદ્રતાથી પીડાય છે. (૪) ચોથી નિર્વેદની - પરલોકમાં કરેલ પાપના ફળો પરલોકમાં ભોગવે. જેમ • પૂર્વના કર્મોથી સાણસા જેવી ચાંચવાળા પક્ષીમા જન્મે છે, તેથી તેઓ
Jain Ecuador International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |