Page Text
________________
૧૦૪
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ
છે - જીવાદિ રૂપ અને લક્ષણ આદાદિ છે. (૩) અસ્તિત્વ તે સત્વ શુદ્ધ પદવાચ્યત્વાદિ છે. (૪) દેહથી અન્યત્વ છે. (૫) સ્વતઃ અન્યત્વ, (૬) વિકાર ન હોવાથી નિત્યત્વ. (૭) સ્વકર્મનાં ફળ ભોગથી કર્તૃત્વ, (૮) ત્યાં તેના ચિહ્નની ઉપલબ્ધિથી દેહવ્યાપિત્વ, (૯) યોગાદિથી ગુણિત્વ, (૧૦) અગુરુ લઘુભાવી ઉર્ધ્વગતિત્વ, (૧૧) વિકાર રહિતત્વથી નિર્માયતા, (૧૨) કર્મનું ફળ તે સફળતા, (૧૩) પરિમાણ - લોકાકાશ માત્ર ઇત્યાદિ. એરીતે જીવની ત્રિકાળ વિષયક પરીક્ષા થાય છે, તે કરવી. સંક્ષેપાર્થ કહ્યો.
હવે વિસ્તાર ભાણ્યથી જાણવો.
♦ નિયુક્તિ - ૨૨૩ વિવેચન
નામજીવ, સ્થાપનાજીવ, દ્રવ્યજીવ, ભાવજીવ - તે વક્ષ્યમાણ લક્ષણ છે. તેમાં ઓઘજીવ અને ભવજીવ તથા તદ્ભવજીવ - તે ભવમાં જ ઉત્પન્ન. ભાવ નિક્ષેપમાં ભાવજીવ છે. આ સંક્ષેપાર્થ કહ્યો. હવે વિશેષાર્થ -
ભાણુ E વિવેચન
નામ, સ્થાપના સુગમ છે. દ્રવ્ય જીવ - ચૈતન્ય મનુષ્યત્વાદિ લક્ષણોથી રહિત, આ બુદ્ધિ કલ્પિત માત્ર છે. પણ જીવ એવો સંભવતો નથી. ભાવજીવ ત્રણ પ્રકારે છે - ઓધજીવ, ભવજીવ, તદ્ભવજીવ. અહીં ફરી ભાષ્યકારે ત્રણ ભેદ કહ્યા, તેથી પુનરુક્તિ નથી. - - ઓઘ જીવ કહે છે -
વિવેચન
ભા
- 6 -
વિધમાન આયુકર્મમાં સામાન્ય રૂપમાં સામાન્યપણે ઘરે એટલે ભવ ઉદધિમાં રહે, આ અવસ્થાન માત્રથી તેનું જીવત્ય કેવી રીતે ગણાય, તેટલા માટે અન્વર્થ યોજનાને કહે છે. તે ઓઘથી આયુ કર્મ ઉદય આવતા જીવે છે. અર્થાત્ સંસારમાં પ્રાણોને ધારણ કરે છે. તેથી જીવવાથી જીવ છે. તે ઓઘ આયુકર્મના ક્ષયથી તે મર્યો. પછી શરીરમાં જીવનો અભાવ થયો. આ સિદ્ધનો જીવ જ ગણાય. વિગ્રહગતિમાં જતાં પણ સૂક્ષ્મ શરીરમાં જીવ હોય છે. આ બધાં નયોથી મોં જ ગણાય.
હવે ભવજીવ અને તદ્ભવજીવનું સ્વરૂપ કહે છે
-
-
ભાષ્ય
૮- વિવેચન
જેના વડે નારકાદિ આયુ વડે રહે છે તે નારકાદિ ભવસ્થિત જીવ તથા મનુષ્યાદિ આયુ વડે નારકાદિ ભવથી સંક્રમણ કરે છે. અર્થાત્ મનુષ્યાદિ બીજા ભવમાં જાય છે. તે ચાર પ્રકારના નારક, તિર્યંચ, દેવ, મનુષ્ય ભેદ વડે ભવ આયુ જાણો.
40
તદ્ભવ આયુ બે ભેદે છે - તિર્યંચ તદ્ભવ, મનુષ્ય તદ્ભવ. એટલે તે ભવમાં મરીને ફરી તે જ ભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે પણ બીજા ભવમાં ન જાય. તદ્ભવ જીવિત એટલે ત્યાંથી મરીને પાછો ત્યાં જ ઉત્પન્ન થાય તે. અહીં ભાવજીવના અધિકારથી તદ્ભવ જીવિત વિશિષ્ટ જીવ જ લેવો. હવે પ્રરૂપણા કહે છે -
વિવેચન
૭ ભાષ્ય ૯, ૧૦
બે પ્રકારના જીવો છે. ‘ચ' શબ્દથી નવ ભેદે જીવો છે - પૃથ્વી આદિ પાંચ, બે
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
-
Jain Education International
-
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |