________________
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ ફળ, પક્ષીને આશ્રય અને વાંસલા તથા ચંદનમાં સમાન દષ્ટિ. અનિયત વૃત્તિથી ભ્રમર જેવા. સંસારના ભયથી ઉદ્વિગ્ન હોવાથી મૃગ સમાન. બધો ખેદ સહેવાથી ધારણિ સમાન. જલરહ (કમળ) માફક કામ અને ભોગોથી ઉત્પન્ન છતાં કાદવ અને પાણીથી ઉર્ધ્વ રહેતા. ધર્માસ્તિકાયાદિ લોકને આશ્રીને વિશેષથી સૂર્યની જેમ પ્રકાશક, અપ્રતિબદ્ધવિહારીત્વથી પવન જેવા. આવા ગુણવાળાને શ્રમણ કહેવાય છે.
• પ્રક્ષેપ ગાથા - ૨- વિવેચન
સાધુએ વિષ સમાન થવું, વિષમાં બધા રસોનો અંતર્ભાવ છે, તે રસનો કોઈ અનુભવ ન લે. માન ત્યાગથી નમ્ર હોવાથી તિનિશ - નેતર જેવા થાય. વાયુ સમાન, વેતસ સમાન થવાથી - ક્રોધાદિ રૂપ વિષથી અભિભૂત જીવોના તે ભાવ દૂર કરવાથી, એવું સંભળાય છે - વેતસ પામીને સપ બિષ રહિત થાય છે. કર્ણિકાર પુષ્પવત અશુચિ ગંધની અપેક્ષાથી નિર્ગન્ધ, ઉત્પલ માફક સ્વાભાવિક ધવલતા અને સુગંધીત્વ, - Xનટની માફક તે-તે પ્રયોજનોમાં તેવો તેવો વેશ કરીને, કુકડાની સમાન સંવિભાગ શીલતાથી, - ૪ - દર્પણસમ નિર્મળતા યુક્ત, તરણાદિમાં અનુવૃત્તિથી પ્રતિબિંબ ભાવવાળા - ૪- શ્રમણે આવા પ્રકારના થવું જોઈએ. આ કોઈ અન્ય કર્તાની ગાથા છે.
હવે પર્યાય કહે છે - • નિયુક્તિ - ૧૫૯ - વિવેચન
પ્રકર્ષથી વર્જિત એટલે આરંભ પરિગ્રહથી દૂર તે પ્રવજિત. - ૪ - દ્રવ્ય અને ભાવથી ગૃહ રહિત, વ્રત- તે જેને હોય તે પાખંડી - *- જે તપને ચરે છે તે ચરક, જેને તપ છે તાપસ, ભિક્ષણશીલ તે ભિક્ષુ અથવા આઠ પ્રકારના કર્મોને ભેદે છે તે ભિક્ષ, ચોતરફથી પાપના વર્જન વડે ચાલે તે પરિવ્રાજક. • • બાહ્ય આવ્યંતર ગ્રંથ રહિત તે નિર્ચન્થ, એકીભાવથી અહિંસા આદિમાં પ્રયત્નવાન તે સંયત. પરિગ્રહ રહિત તે મુક્ત. આ બધાં શ્રમણ શબ્દના પર્યાયો છે.
• નિર્યુક્તિ - ૧૬૦ - વિવેચન
રતી - સંસાર સમુદ્રથી તર્યા. ત્રાતા - રક્ષણ કરે છે, ધર્મકથાદિ વડે સંસારના દુઃખોથી બચાવે. રાગાદિ ભાવરહિતત્વથી દ્રવ્ય, દ્રવવું - તેવા તેવા જ્ઞાનાદિ પ્રકારને પ્રાપ્ત થવું. ક્ષમા કરે તે ક્ષાંત - ક્રોધ વિજયી. એ પ્રમાણે ઇંદ્રિયાદિના દમનથી દાંત. વિરત - પ્રાણાતિપાતાદિથી નિવૃત્ત. સ્નેહના પરિત્યાગથી રૂક્ષ. સંસારથી તરવાના અર્થવાળો હોવાથી તીરાર્થી. અથવા સખ્યત્ત્વાદિ પ્રાપ્તિથી સંસારની હદ બાંધવાથી તીરસ્થ. આ બધાં શ્રમણના નામો છે. “શ્રમણ' શબ્દ કહ્યો.
હવે પૂર્વ શબ્દ - ૧૩ ભેદે નિક્ષેપ છે - • નિયુક્તિ - ૧૬૧ - વિવેચન
નામ અને સ્થાપના સુગમ છે. દ્રવ્યપૂર્વ - અંકુશ પૂર્વે બીજ, દહીં પહેલા દૂધ, ઇત્યાદિ. ક્ષેત્રપૂર્વ- યવના ક્ષેત્રથી પૂર્વે શાલિ ક્ષેત્ર છે. - X- કાલ પૂર્વ- શરદ પહેલા વર્ષા, સમિ - દિવસ, આવલિકા - સમય વગેરે. દિકપૂર્વ - આ રૂચકની અપેક્ષાએ છે. For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International