________________
૧૪૯
૫/ ૨ / ૧૭૬
• વિવેચન - ૧૦૬ -
પ્રતિગ્રહ-પાત્ર, સંલ - પ્રત્યેક દેશથી નિરવયવ કરીને, કઈ રીતે ચાટીને અલેપ કરે. સાધુ દુર્ગધી કે સુગંધી ભોજન, ગંધના ગ્રહણથી રસ આદિ પણ લેવા. એ બધું સંપૂર્ણ ખાઈ જાય, સંયમ વિરાધના ન થાય માટે કંઈ પણ ન છોડે. આ અર્થની મહાનતા બતાવવા સૂત્રાર્ધમાં વિપરીત પણ કહ્યું. પ્રતિગ્રહ શબ્દ માંગલિક હોવાથી ઉદેશોની આદિમાં મૂકેલ છે. - X
• સૂત્ર - ૧૭૭, ૧૮ •
વસતિમાં કે સ્વાધ્યાયભૂમિમાં બેઠેલો અથવા ભિક્ષાર્થે ગયેલો મુનિ અપયક્તિ પદાર્થ ખાઈને, જે તેનાથી નિહિ ન થઈ શકે તો કારણ ઉત્પન્ન થતાં પૂજા અને ઉત્તરવિધિથી ભોજન - પાનની ગવેષણા કરે.
- વિવેચન - ૧૭૭, ૧૭૮ :
શચ્યા - વસતિ, નૈષધકી - સ્વાધ્યાય ભૂમિ, અથવા શય્યા જ ખરાબ હોય તો તેના નિષેધથી નૈષેધિકી કહેવાય. તેમાં રહેલ સાધુને ગૌચરીમાં પૂરો આહાર ન મળેલ હોય, તપસ્વી થોડું થોડું ખાતો હોય, તેટલાથી તેનો નિર્વાહ ન થાય અથવા બિમાર હોય તો ઓછું ખાય. તેથી કારણ - વેદના ઉત્પન્ન થતાં પુષ્ટ આલંબત હોય તો ભોજન - પાનની ગવેષણા કરે. અન્યથા એક વખત ભોજન કરેલાં જ યતિ પૂર્વોક્ત ભિક્ષાકાળ સંપ્રાપ્ત થતાં, ચોથી ગાથા મુજબ ગૌચરી લેવા જાય.
• સૂત્ર - ૧૯ થી ૧૮૮ -
(૧૯) ભિક્ષ કાળે ભિક્ષાર્થે નીકળે, કાળે જ પાછો ફરે. અકાળે જીને જે કાર્ય જ્યારે ઉચિત હોય ત્યારે તે કાર્ય કરે. (૧૮૦) હે મુનિ ! તું અકાળમાં ભિક્ષાર્થે જાઓ છો, કાળનું પ્રતિલેખન ન કરે, ભિક્ષા ન મળે ત્યારે તે પોતાને સબ્ધ કરે છે અને સંનિવેશની નિંદા કરે છે. (૧૮૧) ભિક્ષ સમય થતાં ભિક્ષાટન કરે, ભિક્ષાર્થે પુરુષાર્થ કરે, ભિક્ષા પ્રાપ્ત ન થાય તો શોક ન કરે, તપ થયો માની સુધા પરીષહને સહન કરે
(૧૮૨) આ પ્રમાણે ક્યાંય ભોજનાર્થે એકઠા થયેલા વિવિધ પ્રકારના પ્રાણી જુએ તો, તેની સન્મુખ ન જાય, પણ જ્યકાથી ગમન કરે.
(૧૮૩) ગૌચરી ગયેલ સાધુ ક્યાંય પણ બેસીને કે ઉભા રહીને ધર્મકથાનો પ્રબંધ ન કરે. (૮૪) તે આગલા, પરિઘ, દ્વાર અને કમાડનો ટેકો લઈને ત્યાં ઉભો ન રહે. (૧૮૫, ૧૮૬) ભોજન કે પાણીને માટે આવેલ કે ગયેલ શ્રમણ, બ્રાહાણ, કુપણ કે હનીપકને ઉલ્લવીને સંયમી ગૃહસ્થના ઘરમાં ન પ્રવેશે અને આંખોની સામે ઉભો ન રહે, પણ એકાંતમાં જઈને
ત્યાં ઉભો રહે. (૧૭) તે ભિક્ષાચારોને ઉલ્લંઘીને ઘરમાં પ્રવેશતા તે વનપક અથવા બંનેમાં પ્રીતિ થાય અથવા પ્રવચનની લઘુતા થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
