________________
ચૂલિકા • ૧ / પ૩૪ થી ૫૪૦
૨૩
પ્રકારે આજ્ઞા આપે, ભિક્ષ તે જ પ્રકારે સુકના માથી ચાલે.
(૫૬) જે સાલ રાત્રિના પહેલા અને છેલ્લા પ્રહરમાં પોતાના આત્માનો પોતાના આત્મા દ્વારા સંક્ષિણ કરે છે કે - મેં શું કરવા યોગ્ય કુત્ય કરેલ છે ? મારા માટે ક્ય કુત્ય બાકી રહેલ છે ? તે કર્યું કાર્ય છે, જે મારા દ્વારા શક્ય છે, પરંતુ હું પ્રમાદવશ કરતો નથી ?
(૫૩૭) શું મારી આલનાને બીજું કોઈ જુએ છે ? અથવા શું મારી ભૂલને હું રવ જોઉં છું ? કાથવા કોઈ આલના હું તજી નથી રહ્યો ? આ પ્રમાણે આત્માનું સમ્યફ અનપેક્ષણ કરતો મુનિ અનાગત કાળમાં કોઈ પ્રકારનો પ્રતિબંધ ન કરે.
(૫૩૮) જ્યાં પ્રતિલેખન, પ્રતિક્રમણ આદિ જે ક્રિયાઓમાં પણ કાયાથી, વાણીથી અથવા મનથી પોતાને દાયક્ત જુએ, ત્યાં જ તે ક્રિયામાં વીર સાધક સ્વયે જલદી અટકી જાય, જેમ જાતિવાન અશ્વ, લગામ ખેંચતા જ શીવ અટકી જાય છે.
(૫૩૯) જે જિતેજિય, ઉતિમાન, સપના મન, વચન, કાયાના યોગ સદા આવા પ્રકારના રહે છે, તેને લોકમાં પ્રતિબદ્ધજીવી કહે છે. તે પ્રતિબદ્ધજીવી જ વાસ્તવમાં સંયમી જીવન જીવે છે.
(૫૪૦) સમસ્ત ઇંદ્રિયોને સમાહિત કરીને આત્માની સતત રક્ષા કરવી જોઈએ. કેમકે આરક્ષિત આત્મા જન્મ-મરણની પરંપરાને પ્રાપ્ત થાય છે અને સુરક્ષિત આત્મા બધા દુઃખોથી મુક્ત થઈ જાય છે - - તેમ હું કહું છું.
• વિવેચન - ૫૩૪ થી ૫૪૦ -
અસંક્ષિણની સાથે વસવું તેમ કહ્યું. અહીં વિશેષ કહે છે - કદાચ કાળના દોષથી સંયમ અનુષ્ઠાનમાં કુશળ અને પરલોક સાધવામાં તત્પર એવા બીજા કોઈ સંગાથી ન મળે, અર્થાત્ સંગાથી જ્ઞાનાદિ ગુણમાં અધિક હોય કે સમાન પણ હોય કે સહેજ ઓછા ગુણવાળા હોય, પણ તે ઉત્તમ કંચન જેવો હોય તેની સોબત કરવી. પણ ત્રણમાં એકે ન મળે, અને જ્યાં ત્યાં ગૃહસ્થના પરિચય કરનાર જોવામાં આવે તો તેમનો સંસર્ગ ન કરતાં અથવા કંટાળી હતાશ ન થતાં પોતે એકલો પણ વિયરે કેવી રીતે? તે કહે છે - પાપના કારણ એવા ખરાબ કૃત્યોને છોડીને સૂત્રોક્ત ઉત્તમ આચાર વડે, ઉચિત વિહાર વડે વિયરે. અને ઇચ્છાકામ વગેરે વિષયની વાંછતાથી સંભાળતો વિચરે પણ પાસત્થા વગેરેની કુસંગતિમાં ન રહે. જે રહે તો તેની દુષ્ટતા પણ પોતાને લાગે.
બીજાઓ પણ કહે છે કે - સાપની સાથે વિચરવું સારું, તથા શઠ આત્માવાળા શબુ સાથે પણ રહેવું સારું પણ અધર્મયુક્ત ચપળ એવા મૂર્ખ પાપી મિત્રો સાથે રહેવું કે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
