Page Text
________________
શાસ્ત્ર અને શાસ્ત્રોકત
૨ ૯ આચાર છે જીવનિયકાય ગોચર પ્રાય છે, એ પ્રમાણે હવે ચોથું અધ્યયન છે. અથવા આત્મ સંયમ - તેથી અન્ય જીવ પરિજ્ઞાન પરિપાલન જ તત્ત્વથી છે, તેથી તેના અધિકારવત જ ચોથું અધ્યયન છે. તથા જીવ અને સંયમનો પણ ચોથા અધ્યયનમાં અધિકાર છે. આપ શબ્દથી આત્મસંયમ પણ તે ભાવને ભાવે છે. કહ્યું છે કે - છા જીવનિકાયમાં જે પંડિત સદાયણા થકી વર્તે છે, તે જ ખરો પંડિત અને પરમાર્થથી તે જ સંયત છે. ઇત્યાદિ, આ જ ધર્મ છે. તે નિરોગી દેહથી જ સમ્યફ પળાય છે. આહાર વિના પ્રાયઃ સ્વસ્થ થતાં નથી, - સમાધિ રહેતી નથી.
આહારના બે ભેદ છે - સાવધ અને નિરવધ. તેમાં નિરવધનું ગ્રહણ કરવું. તેથી તેના અર્થાધિકારથી જ પાંચમું અધ્યયન છે. કહ્યું છે - ભિક્ષાની વિશુદ્ધિ એ તપ અને સંયમને ગુણકારી છે અને તે જ પાંચમાં અધ્યયનમાં અધિકાર છે. તેમાં માંગવું તે ભિક્ષા. તેની વિશોધિ સાવધનો ત્યાગ અને નિરવધનું કથન. તે તપ-સંયમને ગુણકારી છે કહ્યું છે કે, “તે જ સંયત જાણવો જે નિરવધ આહાર લે છે. તે ધર્મકાર્યમાં રહેલો અને શુભ યોગોને સારી રીતે સાધનાર જાણવો. ઇત્યાદિ.
ગોચરી ગયેલ સાધુને આચારપૂછવામાં આવે અને તે જાણવા છતાં પણ લોકસમૂહ આગળ વિસ્તારથી કથન ન કરે, પણ પોતાના સ્થાનમાં ગુરુ કહેશે એવું કહે. આ અધિકાર છઠ્ઠા અધ્યનનમાં છે. આ અધ્યયનમાં મહતી-મોટી આચાર કથાનો અધિકાર છે. નાની આચાર કથાનો નહીં. ઉચિત એવી વિશિષ્ટ પર્ષદા સમક્ષ કહે.-x-ઉપાશ્રયમાં પણ પોતે એટલે જે ગુરૂ હોય અને બોલવાના ગુણ- દોષ જાણતા હોય તેણે નિસ્વધવચન વડે આચાર કથા કહેવી. તે અધિકારવાનું સાતમું અધ્યયન છે.
કહેલ છેકે “વચન વિભક્તિ” ઇત્યાદિ. વચનની વિભક્તિ તે વચન વિભક્તિ. ખુલાસાથી કહેવું તે વિભક્તિ. એવા પ્રકારનું તે અનવધ અને આવા પ્રકારનું તે સાવધ. પુનઃ શબ્દ શેષ અધ્યયન અર્થાધિકારથી આનો અધિકૃત અધિકાર વિશેષણાર્થે સાતમા અધ્યયનમાં અર્વાધિકાર છે - x x-.
આ નિરવધ વયન, આચારમાં જે પ્રણિહિતને હોય છે, તેના અર્થાધિકારવત જ આઠમું અધ્યયન છે. કહ્યું છે કે - આઠમાં અધ્યયનમાં અધિકારપણાથી પ્રણિધાન કહેલ છે. પ્રાઘાન એટલે વિશિષ્ટ પ્રકારે સ્થાપિત ચિત્તધર્મ. કહ્યું છે કે - પ્રણિધાન રહિત બોલવું તે નિર્દોષ હોય તો પણ સાવધતુલ્ય જાણવું. અધ્યાત્મથી અહીં “સંવર' જાણવું.
આચાર પ્રણિહિત જ યથોચિત વિનય સંપન્ન થાય. તેનો અધિકારથી જ નવમું અધ્યયન છે. આ નવમાં અધયનમાં વિનયનો અધિકાર છે. કહે છે કે - “આચારમાં જેનું ધ્યાન છે તે જ પંડિત યોગ્ય વર્તન કરે છે, જ્ઞાનાદિમાં જે વિનયવાળો છે, તે મોક્ષની ચિકિત્સા - આકાંક્ષા રાખનારો જાણવો. ઇત્યાદિ.
આ નવ અધ્યયનમાં જે લીન રહે તે ઉત્તમ રીતે ભિક્ષુ છે. આ સંબંધથી “સ ભિક્ષ' અધ્યયન જાણવું. કહે છે કે આ દશમાં અધ્યયનમાં આ સાધુની ક્રિયાને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |