Page Text
________________
૧૭૬
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ • વિવેચન - ૨૯૪ થી ૨૭ -
ભાષા ચાર ભેદે જ છે. તેના સિવાયની કોઈ ભાષા નથી. સત્યાદિ ભાષાને બધાં પ્રકારોથી જાણીને બુદ્ધિમાન સાધુ સત્ય અને અસત્યામૃષા બે જ ભાષા બોલે. શબ્દ પ્રયોગમાં જેના વડે કમ ઓછાં થાય તે જ વિનય, એમ જાણી પહેલી બે ભાષા બોલે. પણ મૃષા કે સત્યામૃષા ભાષા સર્વથા ન બોલે. તે વિનયને જ કહે છે - જે સત્યા ભાષા છે, તે પદાર્થના તત્ત્વ અંગીકાર કરીને સાવધપણે હોય તે ન બોલવી. - ૪ - સત્યામૃષા, જેમકે દશ બાળકો જમ્યા આદિ, મૃષા ભાષા સંપૂર્ણપણે અને જે તીર્થકર ગણધરો વડે અનાચરિત અસત્યામૃષા ભાષા પણ અવિધિપૂર્વક સ્વરાદિ પ્રકારથી પ્રજ્ઞાવાન સાધુ ન બોલે.
ન બોલવા યોગ્ય ભાષા કહી, હવે બોલવા યોગ્ય ભાષા કહે છે - અસત્યામૃષા અને સત્યા ભાષા, તે પણ સાવધ અને કર્કશ હોઈ શકે, તેથી કહે છે - અપાય અને અતીશય ઉતિથી મત્સર રહિત સ્વપર ઉપકારી ભાષા બુદ્ધિથી વિચારીને, સંદેહ રહિત, વિના વિલંબે બીજા સમજે તેવી ભાષામાં પ્રજ્ઞાવાનું સાધુ બોલે.
હવે સત્યા તથા અસત્યામૃષા ભાષાના પ્રતિષોધાર્થે કહે છે -- *- જે વચન વડે મોક્ષ, જે શાશ્વત છે, તેને નીચું પાડે એટલે સાધુને મોક્ષગુણ પામવા ન દે, તેવું કર્કશ અને સાવધ વાચન જે સત્યાગૃષા છે, તે ન બોલે અને તે વચન સત્ય હોય તો પણ ન બોલે. (શંકા) સત્યામૃષાના નિષેધથી તેવી સત્યાભાષાનું સાવધત્વ પણ સમજાઈ જાય છે, તો અલગ કેમ કહ્યું? મોક્ષ પીડા કર એવું સૂમ પણ અર્થને સ્વીકારીને કોઈપણ ભાષા ન બોલવી, તેવો અતિશય બતાવે છે.
• સુત્ર - ર૯૮ થી ૩૦૦ -
(૨૯૮) જે મનષ્ય સત્ય દેખાતી આમન્ય વસ્તુનો આશ્રય કરીને બોલે છે, તેનાથી પણ તે પાપથી સ્પષ્ટ થાય છે, તો જે મૃષા બોલે છે, તેના પાપનું કહેવું જ શું ? (૨૯૯) તેથી અમે જઈશું, અમે કહીશું, અમારું અમુક કામ રાવલ થશે, હું કરીશ કે આ તે અવશ્ય કરો. (૩૦૦) આ અને આવી બીજી ભાષાઓ જે ત્રણે કાળ સંબંધમાં શકિત હોય તેને વૈર્યવાન સાધુ ન બોલે.
• વિવેચન - ૨૯૮ થી ૩૦૦ -
હવે અષાભાષા સંરક્ષણાર્થે કહે છે- અતથ્ય વસ્તુ મૂર્તિ રૂપે બોલે અર્થાતુ પુરુષ વેશમાં રહેલ સ્ત્રી, પુરુષની ભાષા બોલતી હોય, ત્યારે કોઈ જ્ઞાતા કહે કે આ સ્ત્રી ગાય છે કે આવે છે. આવું બોલનારને બોલવાના સમયે જ જૂઠ બોલવાનું પાપ બંધાઈ જાય છે. તો જાણીને જીવોપઘાતકારી ભાષા બોલનારને કેટલો દોષ લાગે? તે અમૂર્ત વસ્તુ અંગીકાર કરીને બોલતો પણ બંધાય છે. જેમકે - અમે કાલે અહીંથી જઈશું જ ઇત્યાદિ - X- જે ભાષા - X- ભાવિષ્યકાળ વિષયક હોય, તેમાં અંતર્મુહૂર્નાદિ ઘણાં વિપ્ન પણે છે તેથી તે ભાષા ત્રણે કાળમાં શંકાવાળી છે. - *- ૪- એ પ્રમાણે જે આવી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |