Page Text
________________
૧૦૬
દશવૈકાલિકમૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ • ભાષ્ય - ૧૫ - વિવેચન
દેહ છે, તે ભોક્તા સહિત છે.” આ પ્રતિજ્ઞા છે. ભોગ્યત્વથી હેતુ છે. થાળીમાં ભાત મૂકે, તે ખાનારને માટે જ મૂકાય છે. આ દષ્ટાંત છે. દેહનું ભોગવવું તે જીવ પડે છે. તે દેહમાં રહીને ભોગવતો હોવાથી પ્રતિજ્ઞા સિદ્ધ થઈ. પરિભોગ દ્વાર કહીને યોગદ્વાર કહે છે - બીજાના પ્રયોજેલા યોગો છે. યોગ - સાધન છે, તેમાં મન વચન કાયા એ કરણ છે. કરણપણું એ હેતુ છે - પરશુ વડે દષ્ટાંત છે. - x- હવે ઉપયોગ દ્વાર -
• ભાષ્ય - ૧૬ - વિવેચન
ઉપયોગ સાકાર અને અનાકાર ભેદે છે, તેનાથી જીવનો અભાવ નથી. શા માટે? ઉપયોગ રૂપ આત્માના અસાધારણ લક્ષણનો ત્યાગ ન કરવાથી. અગ્નિનું દષ્ટાંત છે. જેમ તે પોતાનું ઉષ્ણતા લક્ષણ તજતો નથી. ઇત્યાદિ - *- ઉપયોગ દ્વાર કહ્યું, હવે કષાય દ્વાર કહે છે - સકષાયથી અર્થાત અચેતન વિલક્ષણ ક્રોધાદિ પરિણામ યુક્તત્વથી જીવનો અભાવ નથી. ક્રોધ, માન આદિ પર્યાયને આત્મા પામે છે. સુવર્ણનું દૃષ્ટાંત છે. કડાં, કંઠી આદિ પર્યાય પામવા છતાં તે સુવર્ણ જ છે, તેમ આત્મા પણ ક્રોધાદિ પર્યાય પામે છે - હવે વેશ્યા દ્વાર કહે છે -
• ભાષ્ય - ૧૦ - વિવેચન
લેશ્યાના સદ્ભાવથી જીવનો અભાવ નથી. શા માટે? તેનો પરિણમનનો સ્વભાવ છે. કૃષ્ણાદિ દ્રવ્ય સાથે હોવાથી તેમ કહ્યું - જાંબુ ખાનારના દષ્ટાંતથી સિદ્ધ છે. - xહવે પ્રાણાપાન દ્વાર કહે છે- ઉચ્છવાસ આદિ. અચેતન ધર્મથી વિલક્ષણ પ્રાણ, અપાનના સભાવથી જીવનો અભાવ થતો નથી. શ્રમના સદ્ભાવથી પરિસ્પંદયુક્ત પુરુષ માફક. - X- - હવે ઇંદ્રિય દ્વાર કહે છે -
• ભાષ્ય - ૧૮ - વિવેચન
અક્ષ એટલે ઇંદ્રિયો, આ લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. દેહને આશ્રિત છે. આત્માના પ્રયોજનવાળી છે. વાંસલા આદિ માફક.- ૮ (શંકા) આદાન જ ઇંદ્રિયો છે, તો શામાટે ભેદોપન્યાસ કરવો? નિવૃત્ત તથા ઉપકરણના દ્વાર વડે બે ભેદ બતાવવા માટે. તેમાં તો ઉપકરણનું ગ્રહણ કરવું, અહીં નિવૃત્તિ લેવી. ઇત્યાદિ - X- હવે બંધ આદિ દ્વારો કહે છે - ગ્રહણ, વેદક, નિર્જરક. તે કર્મથી અન્ય છે. ગ્રહણ - કર્મબંધ, વેદન - કર્મનો ઉદય, નિર્જરા - કર્મનો ક્ષય. આહારનું દૃષ્ટાંત અહીં લીધું છે. બંધદ્વારા કહ્યા.
હવે ચિત્ત આદિનું સ્વરૂપ કહે છે - • ભાષ્ય - ૧૯, ૨૦ - વિવેચન
ચિત્ત ત્રિકાળ વિષય છે. ઓધથી અતીત - અનાગત - વર્તમાનગ્રાહી છે. ચેતના તે પ્રત્યક્ષ વર્તમાન અર્થ ગ્રાહિણી છે. સંજ્ઞા - અનુસ્મરણ છે. વિજ્ઞાન - તે અનેક પ્રકારે છે. અનેક ધર્મવાળી વસ્તુમાં તેવો તેવો અધ્યવસાય કાળ - અસંખ્યય કે સંખ્યય છે. ધારણા - નાશ ન થાય તેવી સ્મૃતિ વાસના. - *- અર્થનો ઉહ તે બુદ્ધિ - સંજ્ઞી પ્રાણીને પરથી નિરપેક્ષ અર્થનું જાણવું. ઇહા - ચેષ્ટા. જેમકે આ ઠુંઠું છે કે પુરુષ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 009027 |
| Book Title | Agam Satik Part 36 Dashvaikalik Sutra Gujarati Anuwad 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Shrutnidhi Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 242 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 5 MB |