________________ વિરશિરોમણિ વસ્તુપાળ. સામંતે પાટણની રાજગાદીને હસ્તગત કરવાને કાવત્રા કરવા લાગ્યા. આ સમયે હું સન્યાસી બનીને દૂર દેશમાં ચાલ્યા ગયે હતો; તોપણ પાટણની બધી હકીકત મારા જાણવામાં આવતી હતી. મારા પછી પાટણની રાજ્યગાદી તનેજ મળવાની હતી, પરંતુ તું એ વાત ભૂલી ગયો અને કાવત્રાંબાજ સામંતોના પક્ષમાં ભળીને રાજ્યગાદીને એકદમ હસ્તગત કરવાને તૈયાર થઈ ગયે. આ સમયે મને મારાં કર્તવ્યનું ભાન કરાવીને પાટણને કાવત્રાંબાજ સામે તેના હાથમાંથી કેઈએ બચાવ્યું હોય, તે તે અર્ણોરાજ અને લવણપ્રસાદ હતા. તેમણે પાટણની રાજ્યગાદીને * સુરક્ષિત રાખવાને અને કાવત્રાખોર સામંતને મહાત કરવાને અથાગ પરિશ્રમ કર્યો હતો અને તેમાં વીર અર્ણરાજનું મૃત્યુ થયાનું પણ જાણીતું છે. મુસલ્માનોને હરાવવાને અને તેમને ગુજરાતમાંથી હાંકી કહાડ, વાને જ્યારે હું વાઘેલા સરદારોની સાથે તેઓની પાછળ પડે તે, ત્યારે પાછળથી મારી ગેરહાજરીનો લાભ લઈ જયંતસિંહે પાટણને કબજે કરી લી હ; પરંતુ અમારાં આગમન પછી તેને હાર પામીને કેવી રીતે નાશી જવું પડયું હતું, તે પણ જાણીતું છે. સદ્દગત અરાજે અને લવણુપ્રસાદે તે સમયે પાટણની જે સેવા કરી હતી, તે ઘણી જ પ્રશંસનીય હોવાથી મેં તેના પુત્ર વીરધવલને પાટણને યુવરાજ બનાવીને તેમની યોગ્ય કદર કરી છે. વીરધવલને હું સારી રીત્યા - ળખું છું. તે ઘણોજ બહાદુર, વીર અને સુયોગ્ય યુવક છે અને વળી યુ. વરાજપદને સર્વથા લાયક છે. વિરધવલને યુવરાજ જાહેર કર્યા પછી પણ તેં ખટપટ કરવામાં બાકી રાખી નથી. તારા આવાસે વાડીમાં પાટણના સામતિને એકત્ર કરી મારા કાર્યને વડી કહાડ તેં પ્રયાસ કર્યો હતો અને તે વખતે તારે અને વરધવલને ઝપાપપી થઈ હતી, એ ઘટના મારી જાણ બહાર નથી. ટુંકમાં કહું તે તમારા દરેક કાવત્રથી હું જાણીતું છું; પરંતુ રાજ્યખટપટનો મેં ત્યાગ કરેલ હોવાથી અને આ રાજ્યમહાલયમાં વસતાં છતાં હું કેવળ સાધુ-જીવનજર જારતો હોવાથી હું કાંઈ લક્ષ્યમાં લેતા નથી અને જે નવી નવી ઘટનાઓ બન્યા કરે છે, તેને ઉદાસીનતાથી જોઈ રહું છું. મારું ચિત્ત મારો જીવનમાં બની ગયેલી ઘટનાઓથી તથા મારાં કેટલાંક અવિચારી કાર્યોથી એટલું બધું શાંત અને ઉદાસ થઈ ગયું છે કે મને હવે કોઈ પણ કાર્યમાં રસ પડતો નથી અને તેથી સન્યાસીની જેમ ભગવાન સોમનાથની ઉપાસના કરતો કરતે જીવનને વ્યતિત કરું છું. ત્રિભુવનપાલ ! હવે તું વિચાર કર કે પાટણની રાજ્યગાદીના ઉત્તરાધિકારને તું શા કારણથી ગુમાવી બેઠે છે ?"
