________________ વીરશિરામણ વસ્તુપાલ. રાત્રિને પ્રથમ પ્રહર ચાલતું હતું. આકાશમાં ચંદ્ર પ્રકાશ હતો અને તેના રૂપેરી અજવાળાથી મહી નદીનું જળ સફેદ દૂધ જેવું બની ગયું હતું. ગેધાધિપતિને ખાનગી આવાસ મહી નદીના કિનારે ઉપર આવેલું હતું. ઘુઘુલ દિવસને ઘણોખરે સમય અને રાત્રિને બધે વખત આ આવાસમાં જ ગુજારતા હતા. તે જે કે રાજા હતો; પરંતુ રાજાની ફરજ અને તેના કર્તવ્યને વિસારી મૂકીને સદૈવ રંગરાગ, મેજ-શોખ અને દુરાચારમાં પોતાના જીવનને વિતાવતા હતા. ઘુઘુલના પૂર્વજે પાટણના માંડલી–રાજા હતા અને ગુજરાતના રાજાની આજ્ઞામાં રહેતા હતા, પરંતુ પાટણ ઉપરના મુસલ્માની હલ્લા પછી ગુજરાતમાં જ અંધાધુંધી પ્રસરી રહી હતી, તેનો લાભ લઈને ઘુઘુલ પણ પાટણના બીજ માંડલિની જેમ સ્વતંત્ર બની ગયો હતો. તે મહા તેજસ્વી, બળવાન અને બુદ્ધિશાળી હત; પરંતુ એટલા ગુણો સિવાય તેનામાં દુગુણ ઘણા હતા. તે ધર્મની મર્યાદાનો લેપ કરનાર, મિથ્યાભિમાની, કુર, વિશ્વાસઘાતી, યાત્રાળુઓ અને વાણિજનોના સાથને લૂંટનાર, પ્રજાનું પીઠન કરનાર અને કરાચારી હતા, ઘઘલના અત્યાચારથી મહીકાંઠાની પ્રજા ત્રાસી ગઈ હતી. અને તેના પાશમાંથી છૂટવાને માટે નિરંતર પરમાત્માની પ્રાર્થના કરતી હતી. દુથુલ રાજસભામાંથી નીકળી મહીનદીના કિનારા ઉપર આવેલા પિતાના આવાસે આવી એક ખંડમાં વિરામાસન ઉપર આડે પડે. પ્રથમ તેણે ગુજરાતના ભટ્ટ રેવંત સાથે થયેલા વાર્તાલાપ સંબંધી કેટલાક સમયપર્યત વિચાર કર્યા, પરંતુ રાત્રિ પડી અને ખંડમાં દીપકેન પ્રકાશ થયો એટલે તેણે પોતાના મસ્તકમાંથી એ વિચારેને તુરતજ દૂર કરી દીધા. તેના મુખ ઉપર ક્રોધ અને ચિંતાની જે કાલિમા છવાઈ ગઈ હતી, તે દૂર થઈ ગઈ અને તેની જગ્યાએ રંગ-રાગ અને વિકારની છાયા છવાઈ ગઈ. તેણે ખંડની બહાર બેઠેલા અનુચરને બોલાવ્યો અને તેને ધીમેથી કાંઈક આજ્ઞા કરી. શું આજ્ઞા કરી, તે અમે કહી શકતા નથી, પરંતુ જે હશે, તે સ્વયં જણાઈ આવશે એમ ધારી ઘડીભર રાહ જોવાની વાંચક મહાશયને અમે વિનંતિ કરીએ છીએ. - શેડીવારમાં બે સ્ત્રીઓ એક તરૂણીને તેના બને હાથ પકડીને બળાત્કારે છુથુલ બેઠે હતા, તે ખંડમાં લઇ આવી અને તેને ખંડની મધ્યમાંજ ઉભી રાખીને આજ્ઞાની રાહ જોતી ઘૂઘુલની સામે જોઈને ઉભી રહી. ઘુઘુલે તરૂણીની તરફ એકવાર જોઈને બને સ્ત્રીઓને ઉદેશીને પૂછયું. “કેમ, પક્ષી જાળમાં ફસાયું છે કે નહિ.”
