________________ યુદ્ધને નિશ્ચય ' 111 વરતુપાલ એ પ્રશ્નથી જરા ગંભીર બની ગયો. તેણે ઘડીભર તે એ પ્રશ્નનો કાંઈ ઉત્તર આપે નહિ. વરધવલે પુનઃ પૂછ્યું. “કેમ, તમે મારા આશયને સમજી શક્યા નથી કે શું ?" આપના આશયને સમજી ન શકું, એ જે હું મુખ હોઉં, તે મારાથી કારભાર થઈ શકે નહિ.” વસ્તુપાળે તુરતજ જવાબ આપે. ૌરાષ્ટ્રમાં ચડાઈ લઈ જવાને આપને આશય તો આપના સાળાને મહાત કરવાને છે.” " બરોબર છે. વિરધવલે જરા આશ્ચર્યને ભાવ મુખ ઉપર લાવીને કહ્યું " બીજાના આશયને સમજી લેવાની તમારી શક્તિ અગાધ છે. ઠીક, પણ મારી એ ધારણ ઉચિત તે છે ને ?" " ઉચિત જ છે. એમ કરવાથી બે હેતુને એકજ વખતે સાધી શકાય તેમ છે.” વસ્તુપાલે ઉત્તર આપો. અને તે બે હેતુ કયા?”વિરધવલે પુનઃ પૂછયું. * વેરની વસુલાત અને શત્રુ ઉપરની છત. "વસ્તુપાલે જવાબ આપે. ' " શત્રુ ઉપરની છત તો બરોબર; પરંતુ વેરની વસુલાત શી રીતે ?" વીરધરલે પોતાના મનોભાવને દબાવીને પૂછયું. શું આપને આપના સાળાની સાથે વેર નથી ? શું તેઓએ આપની વિરૂદ્ધમાં પાટણમાં રહીને કાવત્રાં કર્યા નથી અને આપનાં રાણીશ્રી જયલતાની સાથેનાં લગ્નનાં તેઓ વિરોધી નહતા ? વસ્તુપાલે સામે પૂછયું. વસ્તુપાલના પ્રકથી વીરધવલને વધારે આશ્ચર્ય થયું. તેણે તુરત જ કહ્યું. “પણ તમે મારાં લગ્નની ઘટનાને શી રીતે જાણું શકયા, એનું જ મને આશ્ચર્ય થાય છે. " રાજાછ! એમાં આશ્ચર્ય પામવાની જરૂર નથી. કારભારીએ રાજ્ય અને રાકળના સંબંધમાં બની ગયેલી, બનતી અને બનવાની દરેક ઘટનાથી જાણીતાં રહેવું જોઈએ અને તેજ તેનાથી કારભાર થઈ શકે છે.” વસ્તુપાલે ગંભીરતાથી જવાબ આપ્યો. બરોબર છે. તમે ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાનકાળના જાણકાર છે, ત્યારેજ તમે મંત્રી બનાયે ને ?" શું બોલવું એ બરાબર યાદ નહિ આવતાં વરધવલે હસતાં હસતાં એ પ્રમાણે કહ્યું.
