________________ 96 વીરશિરોમણી વસ્તુપાલ. સ્થિતિમાં ઘણું સ્થિત્યંતર થઈ ગયું છે, અને તેનું કારણ તારા જેવા સામંતે તથા માંડલિક રાજાઓને વિશ્વાસઘાત છે. જે ભીમદેવની વીર હાકથી દિલ્હીના ચૌહાણ અને આબુના પરમાર તથા મુસલ્માને સુદ્ધાંત ધ્રુજતા હતા અને જેનો આણમાં રહેવાને પાટણના સામત અને માંડલિકો ગારવ સમજતા હતા, તે ભીમદે. અત્યારે નથી. હું કબુલ કરું છું કે મારી મૂર્ખાઈથી અને મારા ભેળપણથી જ આ સ્થિતિ ઉત્પન થઈ છે અને તેને સુધારવી હોય, તે સુધારી શકાય તેમ પણ છે, પરંતુ રાજ્યનાં વિકટ કાર્યોમાં ભાગ લેવા જેટલું મારામાં હવે સામર્થ્ય રહ્યું નથી. આ ઉપરથી તું એમ માનીરી નહિ કે ભીમદેવ કેવળ નિર્બળ બની ગયો છે અને સામંત અને માંડલિકાથી ડરે છે. ખરી હકીકત તો એવી છે કે હું હવે રાજ્યકાર્ય માં ભાગ લેવાને ઇચ્છતા નથી. મને તેના ઉપર સખ્ત અભાવ આવી ગયો છે. ચૌહાણ અને પરમારની સાથે વેર કરી ને મુસલ્માનોના હાથે હાર ખાવાથી તથા મારી પ્રાણધિક રાણી લીલાવતીનાં અકાળ સ્વર્ગગમ નથી મારે ઉત્સાહ ચાલ્યો ગયે છે. આસપાસનાં રજપુત રાજ્યોની સાથે વિના કારણે વેર કરીને મેં જે મુર્ખાઈ કરી છે અને ભોળપથથી તેમની સાથે યુધ્ધ કરી ગુજરાતી સૈનિકોને જે નિરર્થક નાશ કરાવ્યો છે, તેથી મને ઘણો જ પશ્ચાતાપ થાય છે. એક તરફથી આ પશ્ચાતાપરૂપી સૅથી અને બીજા તરફથી રાણીના વિયોગરૂપી શકાગ્નિથી મારું સમસ્ત શરીર બળી રહ્યું હોવાથી તેની શાંતિને માટે મારે પ્રથમ ઉપાય કરવાનો છે અને આ ઉપાય કયારે થઈ શકે કે જ્યારે હું રાજ્ય કાર્યોથી અલગ રહું, ત્યારેજ ત્રિભુવનપાલ! આ કારણથી હું ગુજરાતનું રાજ્યતંત્ર વીરધવલને સોંપી રાયધુરાથી મુક્ત થયો છું. મને અને ર જ્યને કાંઈ લેવા દેવા નથી. હું તો હવે ભગવાન સોમનાથનાં પવિત્ર નામનું સ્મરણ કરીને સાધુ-જીવન ગુજારવાને ઇચ્છું છું પરંતુ તે છ aaN તારા પિતાનાં, આપણું ચે કય વંશના પાટણની રાજગાદીનાં, ગુજરાત ભૂમિનાં અને સર્વ સામાન્યનાં હિતની ખાતર મને કહ્યા સિવાય ચાલતું નથી કે દેશ અને સમાજની લગામ જે પુરૂષોના હાથમાં રહેલી છે અને જે પુરૂષો દેશ કે સમાજના આગેવાન ગણાય છે, તેઓ જે એક સંપથી, અંગત દેષભાવને ભૂલી જઈને, પિતાના સ્વાર્થને તિલાંજલી આપીને અને સર્વ સામાન્યનાં હિતને માટે આત્મભોગથી વર્તશે નહિ, શ્રેષ્ઠતમ ચૌલુકયવંશની, ગૌરવશાલી ગુજરાતની, પ્રભુતાયુક્ત પાટણની અને અખિલ આર્યાવર્તની ભવિષ્યમાં શી દશા થશે, તેની કલ્પના મારાથી થઈ શકતી નથી, પરંતુ ત્રિભુવન પાળ! મારું આ સત્ય કથન તને રચશે નહિ. તને જ
