________________ 104 વિરશિરોમણી વસ્તુપાલ. ત્યાગ કરીને સન્યાસધર્મને સ્વીકાર કર્યો છે, તે માટે મને માન છે; ૫રંતુ મારે કહેવું પડે છે કે તમને સંસારને, પ્રકૃત્તિને, રાજકીય કાર્યને, માનવ સ્વભાવને અને કાળબળને અનુભવ નથી અને તેથી જ તમે મને ધર્મના બહાને લલચાવવાને આવ્યા છે. એટલું ખરું છે કે હાલમાં જૈને અને શિવે ગુજરાતના રાજ્યતંત્રને પિતાના હાથમાં રાખવાને મથી રહ્યા છે; પરંતુ હું પોતે એ મતને નથી. હું તે ધર્મને રાજક્ષેત્રમાં મહત્તા આપવાને ઇચ્છતા જ નથી. ધર્મની મહત્તા તે સમાજમાં અને મનુષ્યનાં વર્તનમાં રહેવી જોઈએ અને તે જ ધર્મની ઉન્નતિ થઈ શકે. ધર્મને રાજકીય ક્ષેત્રમાં હથિયાર તરીકે વાપરવાથી અત્યાચાર થાય છે અને અત્યાચારથી ગમે તેવું સુદઢ રાજ્યતંત્ર પણ પાયમાલ થઈ જાય છે, માટે તમે ધર્મને રાજકીય ક્ષેત્રમાં મહત્તા આપવાના પ્રયાસને મૂકી દઈને તેને સમાજમાં મહત્તા આપવાનો પ્રયાસ કરે અને મને ખાતરી છે કે એમ કરવાથી શૈવ ધર્મની વિશેષ ઉન્નતિ થશે. રાજકીય ક્ષેત્રમાં ધર્મને ઘુસાડવાનો જેઓ પ્રયાસ કરે છે અને ભવિષ્યમાં કરશે, તેઓ કદિપણ પિતાના મનોરથમાં ફલિભૂત થવાના નથી; એ ખાતરીથી માની લેજે.” - ત્યારે તમે શૈવ ધર્મની પડતીને ઇચ્છે છે?” સન્યાસીએ ભ્રકુટી ચડાવીને પૂછયું. ના, બીલકુલ નહિ. ખરું કહું તો તમારા કરતાં હું શૈવ ધર્મની વધારે ચડતી ઇચ્છું છું; પણ તેને રાજકીય ક્ષેત્રમાં સ્થાન આપીને તે નહિ જ.” મંત્રીશ્વરે તુરતજ જવાબ આપે. . “જે ધર્મને તમે રાજકીય ક્ષેત્રમાં સ્થાન આપવા માગતા નથી, તો શૈવ ધર્મની ઉન્નતિ તમે શી રીતે ઈચ્છે છે, એ હું સમજી શકતો નથી. શૈવ ધર્મને રાજકીય ક્ષેત્રમાંથી દૂર કરવાથી જૈન ધર્મ પિતાનું સ્વામીત્વ સ્થાપન કરી વાળશે અને જો તેમ થયું, તે આપણું અને આપણું ધર્મની અવનતિ જ છે.” સન્યાસીએ કહ્યું. - “મારા આશયને તમે ન સમજી શકે, તે તે સર્વથા સ્વાભાવિકજ છે. હું ગર્વ કરતા નથી, પરંતુ મુત્સદીનાં કથનનો આશય સમજવાને માટે મુત્સદી થવાની અગત્ય છે. રાજકીય ક્ષેત્રમાંથી શૈવ ધર્મને દૂર રાખવાથી જૈન ધર્મ પિતાનું સ્વામીત્વ જમાવશે અને તેથી આપણી અવનતિ થશે, એ તમારે ભય બેટે છે. જેને રાજકીય ક્ષેત્રમાં આગળ આવવાથી આપણને કોઈ નુકશાન થવાનું નથી, એવી મારી માન્યતા છે અને કદાચ ધર્મની અંધશ્રદ્ધાથી તેમના તરફથી તેમ થશે, તે તેમાં
