________________
સામાજિક વ્યવસ્થામાં તેમની દરમિયાનગીરી નહોતી, કેમ કે સાંસ્કૃતિક વ્યવસ્થા જ તે પ્રમાણે મહાવ્યવસ્થાપકોએ ગોઠવેલી ચાલી આવતી હતી.
ત્યારે મુખ્ય મૂળ ધર્મના એક ભાગ રૂપે ખ્રિસ્તી ધર્મના વડા ધર્મગુરુએ પોતાની માલિકી સમગ્ર વિશ્વ ઉપર સ્થાપી, તેની સાથે “વિશ્વભરનું ધાર્મિક, આર્થિક, સામાજિક, રાજકીય જીવન પોતાના અધિકાર નીચે, નિયંત્રણ નીચે. સત્તા નીચેના માલિકી નીચે છે' એમ માનીને તદ્દનુકુળ મહાપરિવર્તન કરવાનું-કરાવવાનું તેઓએ હાથ ધર્યું. તે આધારે કેપવર્દીથી લગભગ ૨૭૦ કે ૩૭૦ માઈલ દૂરથી પૂર્વ તરફના દરિયા અને ખંડો પોર્ટુગલ મારફત પોતાના તાબામાં ગોઠવ્યા હતા. જેમાં સમગ્ર એશિયા, દરિયા, ટાપુઓ, આફ્રિકાનો કેટલોક ભાગ વગેરે આવેલા હતા. તે સિવાયની દુનિયા સ્પેન નીચે રાખી. તેને આધારે અકબર બાદશાહ પાસે દીન-એ-ઇલાહીનો પંથ પડદા પાછળ રહી કઢાવ્યો હતો અને બીજા ધર્મ પ્રત્યે ઉદારતા, સહિષ્ણુતા, ભાઈચારો, સુમેળપણું રાખવાની વાતો ચલાવી હતી, કેમ કે પોતાની પ્રત્યે અને પોતાના ધર્મ પ્રત્યે એ પ્રમાણે ભારતની પ્રજા પાસેથી પણ વર્તન રખાવી પગપેસારો કરવાનું લક્ષ્ય હતું. સાચી ઉદારતાનો આશય નહોતો. ભારતની પ્રજાના જીવનમાં પ્રવેશવાનો અને લોકપ્રિયતા મેળવવાનો હતો.
આ રીતે લોકપ્રિયતા મેળવવા સાથે ચારેય પ્રકારના જીવન ક્ષેત્રમાં દરમિયાનગીરી કરી શકે તેવી જુદી જ જાતની પોતાની સર્વોપરી રાજ્યસત્તાને વેગ અપાવવા અકબર બાદશાહ પાસે શ્રી જૈનાચાર્યોને તીર્થોના પટ્ટા અપાવ્યા, જીવદયાનાં ફરમાનો અપાવ્યાં. મુસલમાન બાદશાહ સીધી રીતે એમ કરી શકે નહીં. (ભારતની પ્રજા નવો ધર્મ, ધંધાદારી વગેરે સહન કરી લઈ શકે નહીં. બીજી પ્રજાની દખલગીરી પોતાના દેશમાં ચલાવી શકે નહીં) તેના એ લોકોને બે ફાયદા થયા, (૧) લોકપ્રિયતા મળતી ગઈ અને (૨) ધર્મ ઉપર પણ પટ્ટા આપનાર રાજ્યની સત્તા સ્થાપિત કરાવવાની તક સાધી લઈ શકાઈ. (૧) એ રીતે ધર્મ ઉપર સત્તા ચલાવવાનું બીજારોપણ કરવાની તક
મળી ગઈ. તે વખતે પ્રજામાં વ્યવહારકુશળ તરીકેનું નેતાપણું
