________________
આ રીતે ચારેય તરફથી આંતરિક રીતે છિન્નભિન્ન થવાના પાયા રોપાવતા રહ્યા.
એટલેથીય ન અટકતાં આંતરિક બાબતોમાં પ્રવેશવા પોતાના વ્યાવહારિક શિક્ષણને ટેકો મળે તેવી રીતનાં ધાર્મિક શિક્ષણો, પરીક્ષાઓ વગેરે શરૂ કરાવરાવ્યાં, ઉપરાંત જુદી જુદી અનેક સંસ્થાઓ સ્થપાવરાવી કે ભારતભરમાં જેની સંખ્યા ગણવી જ ભારે પડે. (૭) એ રીતે બહુમતના ધોરણને દાખલ કરાવી શ્રી તીર્થંકરોની આજ્ઞાપ્રધાન શાસન સંસ્થાનું નામ પણ ભુલાવી દેવડાવવા સુધી પહોંચાડી દેવાયું હોવાનું જાણી શકાય છે.
(૮) બહુમતની સંખ્યાબંધ સંસ્થાઓ જૈનોની અને જૈન ધર્મની સેવા ક૨વાને બહાને ઊભી કરાવી છે. શ્રી તીર્થંકર પ્રભુના સ્થાપેલા શ્રી સંઘનેય એ રીતે છિન્નભિન્ન સ્થિતિમાં મુકાવી દીધો. સ્થાનિક સંઘો નવાં નવાં બંધારણો કરીને ગુરુસંઘ તથા તીર્થંકર પ્રભુના શાસનનાં બંધારણોથી છૂટા પડતા જઈ, પરંપરાના શ્રી સંઘથી જુદી રીતે કામ કરતા થાય છે ને બહુમતના ધોરણના સ્વીકાર મારફતથી સત્તા દ્વારા ચર્ચ સંસ્થા સાથે જોડાઈ જતા જાય છે. આ બહુ જ ગંભીર અને ખૂબ ભય ભરેલી બાબત તરીકે બની રહેલ છે. શ્રી તીર્થંક૨ સાથેના સંબંધ છોડાવી તે સંસ્થા સાથેનો સંબંધ જોડવામાં બહુમત પદ્ધતિ માધ્યમરૂપ ગોઠવાયેલી છે.
(૯)
ચાલ્યા આવતા ધર્માચરણની રીતથી અનેક રીતે પૃથક્કપણું વધારાતું ગયું. તેમાં પણ નવાં સાધનોથી કૃત્રિમ વેગ ઉમેરાવવાથી ભવિષ્યમાં તેનાથી તદ્દન રહિત થવાપણાની સ્થિતિ તરફનું વલણ વધારાતું ગયું તથા નવી પેઢીને ભવિષ્યમાં નિશાળોમાં, નીતિ અને ધર્મના જ્ઞાન આપવાને બહાને-યોગ, જાપ વગેરેમાં રોકી રાખી ક્રમે ક્રમે ધર્મસ્થાનોમાં આવવાની જરૂરિયાત ભુલાવી દેવા સુધી પહોંચાડવાની સ્થિતિનું સર્જન જન્મતું જાય છે, તેની ભૂમિકા તૈયાર કરાતી જાય છે.
૫
