________________
આજે આપણા હાથમાં રાજ્ય છે, કાલે કોના હાથમાં તેનું સંચાલન જાય તે કહી શકાય નહીં. જેમ બને તેમ બધીય બાબતો રાજ્ય મારફત જ પ્રજા મેળવે; ખેતી પણ રાજ્ય કરે, પકવી પણ રાજ્ય જ આપે, દળી પણ રાજ્ય જ આપે, તેના બિસ્કિટ પણ રાજ્ય જ બનાવી આપે, લોકો માત્ર મોઢામાં મૂકે ને ચાવીને પેટમાં ઉતારે. બાકી બધું રાજ્ય કરે. ઠીક છે, ભાવના સારી હશે, પરંતુ તેથી પ્રજા પાંગળી બની જાય અને જ્યારે રાજ્ય આ બધું બંધ કરે ત્યારે પ્રજાની તો સ્થિતિ જ કફોડી થઈ જાય.
ભારતની પ્રજાની અને બીજા દેશોની પ્રજાની સ્થિતિ જુદી છે. ધર્મસ્થાનોને રક્ષણ આપવા સામે કિનારે ખોદકામ કરીને કામ લેવાથી રક્ષણના બંધમાં સરળતા થશે. બગલાને લાંબી ડોકની શીરાઈમાંથી ખાવું ફાવે, શિયાળને તે નકામી પડે. તેને થાળીમાંથી જ સરળતાથી ચપચપ ખાવું ફાવે. થાળીમાં બગલાથી ચાંચ ન બોળાય. માટે બધુંય રાજ્યને ચોપડે ચડાવવા કરતાં પ્રજાના હાથમાં રહેવા દેવામાં પ્રજાને કોઈ ને કોઈ વખતે લાભ રહે છે, નહિતર કોઈ વખતે મહામુશ્કેલીમાં પ્રજા મુકાઈ જશે. પાંગળી, નમાલી, પરાશ્રિત બની જશે, આ તો પ્રાસંગિક વસ્તુ છે.
ટૂંકામાં જણાવવાનું કે એ યોજનાને હવે જ ચોક્કસ રૂપ અપાતું હોય તો તમારા માટે હજુ ઘણો જ અવકાશ છે. અલબત્ત, તમારી સામે આવો પ્રશ્ન ન આવે ત્યાં સુધી તમારા ખ્યાલમાં ન પણ આવે. આથી આ વસ્તુ તમારી સાથે પહેલાથી જ સંક્ષિપ્તમાં છતાં જરા વિગતવાર સ્વરૂપમાં મૂકી છે. માટે “વધુમાં વધુ જેટલી રીતે શકય હોય તેટલી રીતે કરવાનું ચૂકવું નહીં તેટલો તમારો નિશ્ચય ખરો કે નહીં? તે તમારો પત્ર આવ્યથી સમજાશે.
કદાચ કોઈ નાનીમોટી મુશ્કેલીઓ પણ હશે, પરંતુ નિખાલસ મને શાંત વાટાઘાટથી તેના માર્ગો પણ કાઢી શકાય તેમ હોય છે.
પત્રનો જવાબ સીધો યા પત્ર લાવનાર મારફત આપશો તોપણ ચાલશે.
