________________
ચંપલ, ચિઠ્ઠી કે લાકડીની મહત્તા નથી હોતી, પરંતુ તે કોઈ ખાસ વિશિષ્ટ નેતા કે વ્યક્તિનાં હોય, તો તેના ફાટલા તૂટલા કપડાનું પણ રક્ષણ કરવામાં આવે છે.
એટલું જ નહીં, પરંતુ તેનું સન્માન કરી શકાય માટે સન્માન યોગ્ય સ્થાનમાં તેને સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. બુદ્ધનાં હાડકાં અને દાઢો તો એક બીજી રીતે જોતાં અપવિત્ર વસ્તુ છે, છતાં તેને ચાંદી, સોના અને અતિમહત્ત્વના પાત્રમાં રાખી મહત્ત્વને સ્થાન મૂકી, તેના સત્કાર સમારંભની આકર્ષક યોજનાઓ થાય છે અને તેને માટે હાલનું રાજ્યતંત્ર પણ પૂરતો ખર્ચ કરે છે.
તે પ્રમાણે આ પવિત્ર ભૂમિની પાછળની ભક્તિ અને તેના પ્રેરક મહાપુરુષોની મહત્તા જોડાયેલી હોય છે. તેને ગમે તેમ ઉપેક્ષા કરીને ખસેડી દેવામાં મહાન અનર્થ અને લાગણીને ઠેસ પહોંચે છે. અમે જાણીએ છીએ કે નવી રચનાયુક્ત મુંબઈ રાજ્યની નવેસરથી શરૂઆત થાય છે, તો પહેલેથી જ આવો મહત્ત્વનો ગંભીર ધાર્મિક પ્રશ્ન લાવીને મૂકવામાં કદાચ એક જાતનો બોજો મૂકવા સમાન થાય છે, પરંતુ તેમ કર્યા વિના અમારો છૂટકો નથી, કારણકે તે વખતના સૌરાષ્ટ્રના સંચાલકોએ દીર્ઘદૃષ્ટિ રાખી આ પ્રશ્નનો સહજ બુદ્ધિપૂર્વક યોગ્ય માર્ગ કાઢ્યો હોત તો આમાંનું કાંઈ ન થતે.
કદાચ તમારા જાણવામાં ન હોય તો આ પગલાં કોનાં છે ? તે ટૂંકામાં જણાવીએ છીએ. જે ભૂમિ ઉપર આ ચરણકમલ છે તે શ્રી આદિશ્વર ઋષભદેવ પ્રભુનાં છે.
તે પ્રભુ જૈન ધર્મે માનેલા ૨૪ તીર્થંકરોમાંના પહેલા તીર્થંકર છે, જેનો ઉલ્લેખ ઘણા જ માનભર્યા શબ્દોમાં ભાગવત પુરાણમાં વિસ્તારથી ક૨વામાં આવેલો છે તેમના પુત્રના નામ ઉપરથી આ દેશનું નામ ‘ભારત’ યા તે ‘ભારતખંડ’ વધારે સચોટ રીતે રૂઢ થયું છે.
કેટલાક યુરોપીય સ્કૉલરોની માન્યતા છે કે માનવો જંગલી હતા અને ક્રમે ક્રમે તેઓએ પોતાના જીવનમાં સુધારા કર્યા. આ વાત યુરોપ
૯૯
