________________
માટે બરાબર છે, પરંતુ એશિયા અને ભારત માટે બરાબર નથી. એચ. જી. વેલ્સે પોતાના પુસ્તકમાં એક ઠેકાણે સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે “પૂર્વમાંથી નીડર જાતિની એક ટોળી યુરોપમાં આવી કે જે સંસ્કારી હતી.” અર્થાત્ યુરોપમાંની માનવજાતિની જંગલી અવસ્થા કરતાં કેટલાય કાળ પહેલાંથી પૂર્વ દેશમાં સંસ્કારી માનવજાત વસતિ હોવાના પુરાવા મળે છે.
આ સંસ્કાર કોઈ સામાન્ય વસ્તુ નથી. માનવજાતને સૌથી પહેલો સંસ્કાર કોઈ મહત્ત્વની વ્યક્તિએ આપેલો છે. તેમાં તેનો ઘણો જ ઊંચા પ્રકારનો ફાળો છે.
તેમણે સૌથી પહેલાં કળાકારીગરી, ધંધા, ખેતી, વ્યાપાર, લિપિ વગેરે શીખવ્યું છે. તેમના ચરણકમલથી પવિત્ર થયેલી આ ભૂમિ છે.
જેમણે સૌથી પ્રથમ લગ્નવિધિથી લગ્ન કર્યા છે તેમના ચરણકમલની આ ભૂમિ છે. જેઓ પહેલા રાજા- પહેલા ઋષિ- પહેલા મુનિ અને સૌથી પહેલા મહાન ધર્મોપદેશક તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. મરિચિ અને કપિલ જેવા ઋષિમુનિઓ જેની શિષ્ય પરંપરામાં હોવાનું જણાવાયેલું છે તે પ્રભુના ચરણની તે ભૂમિ છે. સમગ્ર માનવજાતને સંસ્કારી બનાવનાર આદિ પુરુષના ચરણની તે ભૂમિ છે.
સમગ્ર માનવજાતના આદિ ધર્મ વગેરેના, આદિ સંસ્કાર વગેરેના, આદિ રાજ્ય સંસ્થાપક રાજા, સર્વ શિક્ષણ અને બૌદ્ધિક ક્ષેત્રના પિતાનાં એ પગલાં છે. સર્વ સદ્વ્યવહારો, ન્યાય, નીતિ, સદાચાર અને શુદ્ધ વ્યવહારોના આદિ પ્રણેતા, આદિનાં ચરણકમલની એ પવિત્ર ભૂમિ છે.
તેનું ઉચિત સન્માન શ્રી સંઘ (જેન સંઘ) કરતો આવ્યો છે. તેથી તે કદાચ તેના જ સંચાલન નીચે છે.
શ્રી મહાતીર્થ શત્રુંજય ગિરિની યાત્રાએ આવનારા યાત્રાળુઓ શ્રી શત્રુંજી નદીમાં સ્નાન કરી, તે ભૂમિની સ્પર્શના કરી, ચરણપાદુકાની ભાવભક્તિથી પૂજા – સેવા કરી ગિરિરાજ ઉપર ચડે છે. આટલું આ જગતમાં સર્વશ્રેષ્ઠ પવિત્ર ધર્મપ્રેરક સ્થાન છે. તેથી પવિત્ર ભૂમિ એકાએક વિલુપ્ત થઈ જાય તે કેટલા દુઃખની વાત છે. આવાં સ્થાનો શોધીને વધુ
૧૦૦
