________________
જીર્ણોદ્ધાર, કળા-કારીગીરીના વિકાસ, રક્ષણ, સ્વચ્છતા, કિલ્લા વગેરે રક્ષણનાં કામ થવાનાં ને કરવાનાં. તેમાં આપણે લલચાયા કે પછી - બીજી બાબતો તક મળતાં ધમધોકાર બનવામાં કે
બનાવવામાં કોણ આડે આવી શકે? (૨૦) ધર્માચાર્યનાં નિયંત્રણોમાંથી ધર્મતંત્ર અને તીર્થો વગેરે ખેંચાવી,
સંસ્થાઓના હાથમાં મુકાવી, તેના ઉપર ગૃહસ્થોના વહીવટી ગોઠવાવી, તેની ઉપર સત્તાનાં નિયંત્રણો વગેરે શા માટે ગોઠવાવ્યાં હતાં, તેનાં રહસ્યો હવે તો આપણને સમજાઈ જ જવા જોઈએ
કે નહીં? (૨૧) દેશમાં પહાડો ઉપર છેવટે સરકારી જંગલ ખાતું ગોઠવાયું છે
અને એમ કરીને પહાડનું સરકારીકરણ ઊભું રખાયું છે. તે પ્રમાણે પવિત્ર એવાં તીર્થો ઉપર પણ તે ગોઠવાયું હોય છે. તેનો દૂરગામી આશય એ પણ છે કે “પવિત્ર તીર્થો પણ સર્વપ્રકારનાં સરકારી નિયંત્રણોમાંથી બાકાત ન રાખવામાં આવે.” જંગલો વગેરેના રક્ષણ વગેરેની સામાન્ય સમજથી ના પણ શી રીતે પાડી શકાય? તદ્દન સાદી સમજથીય ના ન પાડી શકાય. તીર્થની પવિત્રતા વગેરેના સૂક્ષ્મ ખ્યાલ કરવામાં આવે અને તેની મહત્તા ધ્યાનમાં લેવામાં આવે તો આવું કાંઈ ન કરાય. છતાં તે મારફત પણ સત્તા અને તે મારફત માલિકીનો દાખલો ઊભો રાખી શકાય. આ દૂરગામી હેતુ છે. ખરી રીતે જેનું તીર્થ, જંગલ પણ તેનું જ ગણાય. આ ન્યાય છે.
૧
૧
