________________
યા બીજા રૂપે છેવટે તો ધર્મનાં સંપૂર્ણ લક્ષણો ધરાવનાર મૂળ ધર્મ જગતમાં અંશથી પણ વિદ્યમાનતા ધરાવી શકે છે ને એક યા બીજા રૂપે તેની આરાધનાથી લાભ થતો હોય છે.
આ રીતે સંપ્રદાય શબ્દ પ્રાચીન કાળથી મુખ્ય અને ગૌણ એમ બે અર્થમાં વપરાતો આવ્યો છે ત્યારે લગભગ ૫૦૦ વર્ષથી ખ્રિસ્તી ધર્મપ્રચારકોનો “પોતાનો એક જ ધર્મ જગતમાં પ્રચલિત રહે અને બીજા તમામ મુખ્ય ધર્મો તથા તે દરેકના નાનામોટા દરેક સંપ્રદાયો જગતમાંથી અદશ્ય થવા જોઈએ” એવો ગુપ્ત નિર્ણય કરાયો જણાય છે, પરંતુ આ નિર્ણય મૂળ ખ્રિસ્તી ધર્મનો નથી, પરંતુ જ્યારથી પાંચસો વર્ષથી મહાપરિવર્તનનો કાર્યક્રમ તેઓએ જગત ઉપર ફેલાવવાની શરૂઆત કરી ત્યારથી એ અર્થ તેઓએ પ્રચારમાં મૂકવાના પ્રયાસો શરૂ કર્યા છે, કેમ કે તેઓની ઈચ્છા આ મહાપરિવર્તન કરીને જગતમાં એક જ રંગની પ્રજા અને એક જ ધર્મ ટકાવી રાખવાને પ્રગતિ, વિશ્વશાંતિ, વિકાસ, ક્રાંતિ, નવસર્જન, જમાના વગેરે નામો આપેલાં છે.
તે ખાતર બીજા રંગના માનવોએ ભવિષ્યમાં બહુમતી ધરાવતા રંગમાં સામેલ થઈ જઈ પોતાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ન રાખવું જોઈએ અને એ જ રીતે બહુમતના ધર્મને ધર્મ ગણવો. તેથી લઘુમતીઓને સંપ્રદાયો ગણવા અને તે સર્વ સંપ્રદાયોએ તે બહુમત ધરાવતા ધર્મમાં દાખલ થઈ જઈ પોતાનું સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ન રાખવું.” તેને માટે પોતપોતાનો બહુમત કરવા દરેક ધર્મોને પ્રચારની છૂટ આપી મેદાનમાં દોડાવવાના પ્રયાસો શરૂ થયા છે અને તેની વચ્ચેથી પોતાનો ધર્મ બહુમત મેળવી જઈ વિશ્વનો એક ધર્મ બની રહે અને લઘુમતી તરીકે, સંપ્રદાયો તરીકે ગણાયેલા બીજા બધા ધર્મો કે તેના નાનામોટા પેટાભેદો – સંપ્રદાયો, બહુમત ધરાવતા એક ધર્મમાં દાખલ થઈ પોતપોતાના સ્વતંત્ર અસ્તિત્વ ટકાવી રાખી શકે નહીં અને તેઓનાં ધર્મશાસ્ત્રો ભલે મુખ્ય ગણાવવાના પ્રથમ પ્રયાસો કરીને છેવટે સૌથી મુખ્ય તરીકે ગણાવાયેલા બાઇબલના પેટામાં જુદા જુદા વિચારના માત્ર સાહિત્ય તરીકે ટકી રહી શકે, પરંતુ જ્યાં સુધી થોડી ઘણી પણ તે ધર્મોની લોકપ્રિયતા ટકી રહે ત્યાં સુધી એ લઘુમતને રક્ષણ
