________________
પણ આપવું, કેમ કે વિના રક્ષણ તો તે થોડો વખત પણ ટકી ન શકે, માટે જ તેને રક્ષણ આપવાની તો જરૂર ઊભી થાય છે. તેથી થોડોઘણો વખત પણ ટેકો આપવાનો નિર્ણય લેવો પડે છે. આખરે તો તેને પણ જગતમાંથી અદશ્ય થવું જ પડે, કેમ કે તે લઘુમતમાં હોય છે.
આ રીતે સંપ્રદાયનો, અસાંપ્રદાયિકતાનો ત્રીજો અર્થ પ્રચલિત કરવામાં આવ્યો છે, જે અર્થને ધ્યાનમાં રાખીને “સેકયુલર' શબ્દનો પ્રચાર કરવામાં આવ્યો છે. એને લગતી પ્રક્રિયાને વેગ મળે તેવાં તત્ત્વો બ્રિટિશો ભારતના વહીવટમાં ખૂબીથી મૂકતા ગયા છે. તેને અનુસરીને આજના તે વહીવટના સંચાલકો કામગીરી બજાવે તે સ્વાભાવિક છે. તેઓને તે શબ્દના સાચા કે ખોટા અર્થના ભેદની માલૂમ નથી. તેનાં પરિણામોની, તેના હેતુઓ અને આદર્શોની માલૂમ નથી. વહીવટી ખુરશીઓ ઉપર બેઠા પછી ભારતીય પ્રજામાંના સંચાલકો તરીકે ગોઠવાયેલા તે તરફની પોતાની ફરજ બજાવવા પૂરતી જ કામગીરી બજાવતા હોય છે. સિવાય તેઓને બહુ લાંબો - પહોળો ખાસ કોઈ ખ્યાલ હોતો નથી. આ રીતે ત્રીજો અર્થ પ્રચલિત કરવામાં આવ્યો છે.
આ આધારે ૧૮૯૨માં ચિકાગોની સર્વધર્મપરિષદમાં આ દિશાનું જાહેરમાં બીજારોપણ કર્યા પછી યુનેસ્કો સંસ્થાએ મનીલામાં ૧૯૬૦માં સર્વધર્મપરિષદ ખરી રીતે તો એટલા માટે જ ભરી કે “અતિલઘુમતી ધર્મોને સંપ્રદાય રૂપ પણ ન ગણવા તથા ધર્મો પણ ન ગણવા, માત્ર પાંચને જ ધર્મ તરીકે ગણવા” ને તેથી તે પાંચના જ પ્રતિનિધિઓને સર્વધર્મપરિષદમાં બોલાવ્યા હતા. બીજા ધર્મોના પ્રતિનિધિઓને બોલાવ્યા નહોતા, કેમ કે તેને ધર્મ તરીકે ગણતરીમાં લેવામાં આવ્યા હોય તો તેના પ્રતિનિધિઓ બોલાવવા પડે ને? તથા પાંચનો એ આંકડો વિશ્વવ્યાપક કરવા તથા તેને જ ખૂબ વજન અપાવવા યુનો જેવી વિશ્વના કેન્દ્રની આધુનિક મુખ્ય સંસ્થા તરફથી સાનફ્રાંસિસ્કોમાં સર્વધર્મની પ્રાર્થનાપરિષદ રાખી તેમાં પાંચ જ ધર્મોના પ્રતિનિધિ લીધા. ત્યાર બાદ થોડા જ વખતમાં ઈંગ્લેન્ડમાં સર્વધર્મસમન્વય સંમેલન કે પરિષદ ભરી તેમાં પણ પાંચ કે ઘણે ભાગે ચાર જ ધર્મોના પ્રતિનિધિ બોલાવ્યા ને લીધા હતા.
