________________
આવવાના માર્ગો, રોપ-વેની રચના વગેરે આયોજનોની યોજનાઓના પ્લાનો વિચારાતા હોય છે. આવી આવી ઘણી બાબતો છે. તીર્થસ્થાનોમાં ધર્મશાળાઓ બનાવવા દેવાની નીતિની પાછળની નીતિ હવે પછીના વખતમાં ઠીક સમજણ પડશે. કળા, કારીગીરી દર્શન, પ્રદર્શન વગેરે મોટે ભાગે બહારનાઓ માટે અને તેઓના વિચારના આ દેશના અનુયાયી લોકો માટે પણ ગોઠવવાના સમજવાના છે. આ સ્થિતિમાં ધર્મસ્થાનોની પવિત્રતા શી રીતે જળવાય? ધાર્મિક આરાધના માટેની શાંતિ શી રીતે જળવાય? અરે! ધર્મસ્થાનની ધર્મસ્થાન તરીકેની મહત્તા તો દૂર રહી, પરંતુ ધર્મસ્થાન તરીકેનું સ્વરૂપ કે સ્થિતિ પણ કેમ જળવાય? ભવિષ્યને માટે આ ખૂબ જ
ચિંતાની બાબતો છે. (૧૫) ધર્મસ્થાનોમાં જવા-આવવાની સુલભ સગવડો, ધર્મશાળાઓ
વગેરેમાં ઊતરવા-રહેવાનાં સાધનો તથા બીજાં સાધનો વધાર્યા, તેની પાછળનાં રહસ્યો તે વખતે સમજવામાં ન આવ્યાં. તેનાં પરિણામો હવે ભોગવ્યા વિના શી રીતે રહેવાશે? ભાતાની ફી, યાત્રા, પૂજા અને ભકિતનાં સાધનો, આવતી કાલે કેવા રૂપમાં ફેરવાઈ જશે તે કહી શકાય તેમ નથી. કેટલાક દશકાઓ અને સૈકાઓ પહેલાંથી લાંબી દૃષ્ટિ રાખીને આપણી જ પાસેથી કેવી તદ્દન હળવી શરૂઆતો કરાવી ને તેના કેવા પરિવર્તન કરાવી નાખવાની ગૂઢ યોજનાઓ હોય છે? આ ઉપરથી સહેજે કલ્પના કરી જોવા જેવું છે. આમાં કશી અતિશયોકિત કે કલ્પના માત્ર હોવાનું સમજવાની ભૂલ ન કરવી જોઈએ. કોઈ સામાન્ય બાબતનો ફરક આવે એ જુદી વાત છે. સિવાય ઘણું
ખરું તે પ્રમાણે જોવા મળશે. (૧૭) અને વિશ્વનો એક ધર્મ થયા પછી તો બધું તેમાં જ સમાઈ જવાની
કલ્પના કરવામાં આવતી હોય તો તેને તદ્દન નિર્મળ માની
