________________
ખુલ્લા થઈ રહ્યાં હોય, એ જાતની સ્વાનુભૂતિ થવા માંડી. ગામડે ગામડે ઘૂમવાની પ્રવૃત્તિ તો ચાલુ જ રહી. એમાં ઘણી વાર જે ગામમાં અને જે ઘરમાં એક વાર મહેમાન બનાયું હોય, ત્યાં બીજી વાર મહેમાનગતિ માણવાનો પ્રસંગ પણ આવતો, એ મુજબ મહારાજ ઈ.સ. ૧૯૫૮માં વિસનગર આવતાં પ્રાણશંકર મહેતાના મહેમાન બન્યા, વર્ષો પૂર્વે આ ઘરની મહેમાનગતિ માણી, ત્યારે ગીતાપાઠ માટે દીવો કરવા એક વ્યક્તિને જાગવું પડ્યું હતું, આ પછી નિદ્રા સાથે તૂટી ગયેલું એનું જોડાણ પુનઃ માંડ માંડ અનુસંધાન સાધી શકાતું હતું. આ વાતને મહારાજ વર્ષો પછી પણ ભૂલ્યા ન હતા. એથી રાત પડતાં જ એમણે સૂચના આપી દીધી કે, તમે બધા નિશ્ચિંત બનીને સૂઈ જજો. હવે ગીતાપાઠ માટે દીવો કરવાની આવશ્યકતા નહિ રહે.
આ સાંભળીને મહેતાએ આશ્ચર્ય અનુભવતાં પ્રશ્ન કર્યો કે, મહારાજ! ગીતાપાઠનો આપનો નિત્યક્રમ શું ખંડિત બની ગયો! મન એ માનવા તૈયાર નથી કે, સંકલ્પથી આપ ચલ-વિચલ બની જાવ.
જવાબ વાળતાં મહારાજે સાવ સાહજિકતાથી કહ્યું કે, મહેતા ! સંકલ્પથી ચલ-વિચલ થવાનું તો મને સ્વપ્નેય ન સૂઝે. ગીતાપાઠનો નિત્યક્રમ કંઈ તૂટે ખરો? ગીતાપાઠ તો આજ સુધી અખંડિત રીતે ચાલુ જ છે. પણ યજમાનને રાતે દીવો કરવામાં પડતી તકલીફ મારા દિલને ડંખ્યા કરતી હતી. માટે મેં ગીતાને કંઠસ્થ કરી લીધી હોવાથી હવે પુસ્તક કે દીવાની સહાય લીધા વિના જ ગીતાપાઠ થઈ શકે છે.
શું
મહારાજનો આ જવાબ સાંભળીને મહેતા સાશ્ચર્ય પૂછી બેઠા કે, શું આટલી મોટી ઉંમરે આપે ગીતા કંઠસ્થ કરી? આખી ગીતા યાદ રાખવી કંઈ સહેલી વાત નથી! આપ કઈ રીતે ગીતા કંઠસ્થ કરી શક્યા? આટલો સમય મળવો જ મુશ્કેલ ગણાય, સમય મળે તોય ગીતાના અક્ષરેઅક્ષરને પોતાના નામની જેમ યાદ રાખવો, એ તો જરાય સહેલું ન જ ગણાય.
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૧૧
