________________
અધિકાર અબાધિત રહેશે કે, ચારણ ! ધરતી પર તો સુકાળ સરજાયો પણ તમારા ખજાનામાં શું હજી પણ દુકાળનાં ડાકલાં જ વાગી રહ્યાં છે કે જેથી ધીરેલા પૈસાની ચુકવણી હજી પણ લંબાઈ જ રહી છે ! આપને મારી આ જાતની જડતી લેવાની છૂટ આપું છું. પણ અબોલ જીવોની દયા ખાતર પણ મારી આટલી અરજ તો આપે સ્વીકારવી જ પડશે.
ચારણ નહિ, ચારણનું હૈયું આ રીતે બોલી રહ્યું હતું. પણ શેઠનું દિલ હજી દ્રવતું ન હતું. એથી પૈસા ન ધીરવા પડે, એવો ઇરાદો રાખીને એમણે શરત મૂકી કે, ચારણ ! પૈસા ધીરવામાં તો મને શો વાંધો હોય? પણ તમે કંઈક ગીરવે મૂકો, તો હજી પૈસા ધીરવાની વાત પર કંઈક વિચારી શકાય?
ચારણે જવાબ વાળતાં કહ્યું કે, શેઠ! બીજું તો કંઈ ગીરવે મૂકી શકું એમ નથી. આપ સ્વીકારવા તૈયાર હો, તો મારી આબરૂ ગીરવે મૂકી દેવા તૈયાર છું.
શેઠે કહ્યું : ચારણ આબરૂ કંઈ ગીરવે મૂકવા જેવી ચીજ થોડી જ છે! એમ કરો : આ બૂચિયા-કૂતરાને ગીરવે મૂકી જાવ, અને જોઈએ એટલા પૈસા લઈ જાવ.
દેવાણંદ ચારણના પરિવારમાં પુત્ર જેવા સભ્ય તરીકે એક કૂતરાનું પણ સ્થાન હતું. વર્ષોથી પરિવાર સાથે હળીમળી ગયેલો કૂતરો
બૂચિયા'ના હુલામણા નામે સ્થાનમાન પામી ચૂક્યો હતો. એથી ચારણ પળવારને માટેય એને અળગો કરવા તૈયાર થાય, એ શક્ય જ નહોતું. ચારણે ગદ્ગદ બનીને જવાબ વાળતાં કહ્યું : શેઠ ! પ્રાણપ્યારો બૂચિયો મારા વિના રહી શકે કે બૂચિયા વિના મારો પરિવાર રહી શકે, એ સ્વપ્નેય શક્ય ન હોવાથી આપ બીજી કોઈ ચીજ પર પસંદગી ઉતારો. હા પાડતા હો, તો એકાદ ભેંસને ગીરવે મૂકવાની મારી તૈયારી છે. પણ બૂચિયાને ગીરવે મૂકવાનો તો મારો જીવ ચાલતો નથી.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
