________________
ખરેખર બૂચિયો એવો વફાદાર, આજ્ઞાંકિત અને સમજદાર કૂતરો હતો કે, એને અળગો કરવો કે એનાથી અળગા થવું, બંનેમાંથી એકેયને પણ ગમે જ નહિ. પત્ર કે સંદેશાઓની આપ-લે કરવામાં એ ઉપયોગી થતો. એના ગળે સંદેશવાહક પત્ર બાંધી દેવામાં આવે, તો અમુક અમુક નિયત કરાયેલાં ગામોમાં એ એકલો જ પહોંચી જાય અને ત્યાંથી જવાબ લઈને એકલો જ પાછો આવી જાય. ઘર-પરિવારમાં સગા સંતાનથીય સવાયું સ્થાનમાન ભોગવતા “બૂચિયા'ને ગીરવે મૂકતા જીવ ન ચાલે, એ માટેના આ અને આવાં અનેક કારણો આગળ કરી શકાય. શેઠને તો એવી જ ખાતરી હતી કે, ચારણ બૂચિયાને ગીરવે મૂકવાની તૈયારી નહિ જ દર્શાવે અને એથી મારે પણ ચારણને પૈસા ધીરવાનો વખત નહિ જ આવે ! એથી શેઠે સ્પષ્ટ સંભળાવી દીધું કે, ચારણ! બૂચિયાને ગીરવે મૂકવાની તૈયારી હોય, તો જ મેળ ખાય. ગીરવે તરીકે ભેંસને સ્વીકારું, તો ભેંસ તો મારા માથે જ પડે. એને ખવરાવવું, ચરાવવા લઈ જવી, આમાં જે ખર્ચ આવે, એના ચોથા ભાગ જેટલીય રકમ વ્યાજ પેટે ન મળે, ઉપરથી આ બધી બાબતોના ખર્ચનો આંકડો જ વધી જાય. માટે એક વણિક તરીકેય ભેંસને ગીરવે રાખવી તો પોસાય જ નહિ.
શેઠનો આવો નન્નો સાંભળીને ચારણનું હૈયું પડી ભાંગ્યું, વ્યાજે પૈસા લીધા વિના પશુધનને જિવાડી શકાય, એ શક્ય નહતું અને પૈસા મેળવવા બૂચિયા'ને ગીરવે મૂકવો, એ કોઈ પણ હિસાબે પાલવે એમ ન હતું, આવી દુવિધાભરી પરિસ્થિતિની સૂડી વચ્ચે ભીંસ અનુભવતા ચારણનો આશ્રિત પશુધન ઉપરનો પ્રેમ થોડાઘણા વિચારને અંતે વિજયી નીવડ્યો. ચારણે મનોમન નક્કી કરી નાખ્યું કે, પશુઓના જીવતરને વધુ વહાલું ગણીશ, તો જ કર્તવ્યનિષ્ઠ રહી શકીશ. થોડા સમય માટે બૂચિયાનો મોહ ફગાવી શકીશ, તો જ પશુધન પ્રત્યેની જવાબદારી મેં જાળવી ગણાશે. માટે કાળજું કઠણ કરીને રડમસ સાદે એણે શેઠની વાત સ્વીકારતાં કહ્યું કે, શેઠ! આપની વાત સ્વીકારતાં હૈયે ચીરો પડે છે
જાહ"ની પાછળ
૩૮
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
