________________
આદિનો વધ થતો રહેતો હોવાથી આવી હિંસાને સ્પર્શતા સાતેક મુદ્દાઓને વિસ્તારપૂર્વક સમાવતી એ વિજ્ઞપ્તિનો સાર-સંક્ષેપ કંઈક નીચે મુજબનો તારવી શકાય.
(૧) પશુહિંસાનું વિધાન ક્યા શાસ્ત્રમાં જોવા મળે છે? (ર) જો આવું વિધાન શાસ્ત્રમાં જોવા મળતું હોય, તો તે શાસ્ત્રો આર્યપ્રજામાં બહુમાન્ય ગણાય છે ખરાં? આવાં શાસ્ત્રોથી વધુ બળવાન ગણાતા કોઈ શાસ્ત્રોમાં પશુહિંસાનો નિષેધ જોવા મળે છે ખરો? (૩) રાજવીને માટે કેટલાક યજ્ઞોમાં પશુવધ વિહિત છે ખરો? (૪) પશુવધને બદલે પશુના નાક કાન અંગોનો છેદ શું યોગ્ય ગણાય?
આ વિજ્ઞપ્તિ જાહેર પત્રોમાં પ્રકાશિત થવા પામી. તા.ક. તરીકે એમાં એવી નોંધ કરવામાં આવી કે, અભ્યાસપૂર્ણ જવાબ આપનાર પ૧ રૂપિયાના ઈનામને પાત્ર ગણાશે. ગુજરાતમાં ગામેગામ અનેક વિદ્વાનોનું ત્યારે અસ્તિત્વ હતું. એથી આ વિજ્ઞપ્તિ જાહેર થયા બાદ ઠેર ઠેર વિદ્વાનોની મંત્રણા-સભાઓ એકત્રિત થવા માંડી. એમાં શાસ્ત્રજ્ઞ વિદ્વાનો તો મોટી સંખ્યામાં જોડાવા લાગ્યા. અને ધર્મ સાથે હિંસાનો સંબંધ હોઈ શકે કે નહિ? આ વિષય પર શાસ્ત્રાધારિત ચર્ચા-વિચારણા થવા માંડી.
ધરમપુર નરેશ દ્વારા આ વિષય પર પ્રથમ વાર જ આવી વિજ્ઞપ્તિ પ્રકાશિત થવા પામી હતી, એથી ખૂબ ખૂબ રસ-રુચિપૂર્વક મંત્રણાસભાઓમાં ભાગ લેતા વિદ્વાનોને ચર્ચા-વિચારણાના અંતે જે સત્ય જણાય, એ શાસ્ત્રાધાર સાથે લખીને ધરમપુર પાઠવવાનું હતું. ધરમપુરમાં રાજવીએ આ માટે ખાસ સમિતિ-કમિટીની રચના કરી હતી. આવેલા અભિપ્રાયોની આ કમિટી દ્વારા તારવણી થવાની હતી, એમાં સર્વશ્રેષ્ઠ અભિપ્રાયોના આધારે રાજવી મોહનદેવજી એવા નિર્ણય પર આવવાના હતા કે, હિંસક યજ્ઞ-યાગ પર પ્રતિબંધ જાહેર કરવો કે જે રીતે હિંસા ચાલી જ રહી છે, એ ચાલવા જ દેવી?
૭૬
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪