________________
આપવા જોઈએ, જેથી પ્રજાને મળતી રેલવેની આ સુવિધા તરત જ અંગ્રેજ સરકાર પૂર્વવત ચાલુ રાખી શકે.
અંગ્રેજ સરકાર તરફથી લખાયેલો આ પત્ર હાથમાં આવતાં જ મહારાણા ફત્તેહસિંહજીની જવાંમર્દી ખળભળી ઊઠી. આ પત્ર લખવા પાછળની મેલી મુરાદને પકડી પાડતા એમને વાર ન લાગી. કોઈ પણ રીતે મેવાડની અણનમતાને અંગ્રેજ સરકાર ઝુકાવવા માંગતી હતી. પણ મેવાડ કંઈ એવું નમાલું ન હતું કે, આવો કાગળ વાંચીને એ કાયરતા સ્વીકારી લે. એમણે અંગ્રેજ સરકારને જ દોષિત સાબિત કરીને ગળે પડવાની નીતિ અપનાવતો વળતો જ પત્ર રવાના કરાવ્યો.
ફત્તેહસિંહજીએ પત્રમાં લખાવ્યું કે, અંગ્રેજ સરકારે જવાબમાં એટલું જાણવું જરૂરી છે કે, તળાવ વર્ષોથી ત્યાં જ હતું, રેલવે લાઈન પાછળથી ત્યાં નાખવામાં આવી છે. આ સચ્ચાઈનો કોઈનાથી અપલોપ થઈ શકે એમ નથી. આ સચ્ચાઈના આધારે તો મેવાડરાયને અંગ્રેજ સરકારે બત્રીસેક લાખ રૂપિયા આપવાના રહે છે. કારણ કે રેલગાડીના ઘરઘરાટથી જ તળાવની પાળના પાયા હચમચી ઊઠતાં પાળમાં ભંગાણ પડ્યું હતું અને એથી જ આસપાસનાં કેટલાંય ગામો તારાજીનો ભોગ બન્યાં હતાં તેમજ ખેતરોનો પાક સાફ થઈ જવા પામ્યો હતો, આ તારાજીના કારણે મેવાડ રાજ્યને થયેલ નુકસાનીનો અંદાજ બત્રીસેક લાખ રૂપિયાનો થવા પામે છે. માટે અંગ્રેજ સરકાર આ વળતર ચૂકતે નહિ કરે, ત્યાં સુધી સરકારની રેલવે ગાડી મેવાડરાજ્યના કબજામાં રહેશે. અંગ્રેજ સરકારને આટલી નોંધ લેવા ઉપરાંત કડક પગલાં ઉઠાવવાની ફરજ મેવાડને ન બજાવવી પડે અને અંગ્રેજ સરકાર સ્વતઃ જ આ પત્રને માન્ય કરી લેવાનું ડહાપણ દાખવે, એવો મેવાડને વિશ્વાસ છે.
મેવાડનો મર્દાનગીભર્યો આ પત્ર મળતાં જ અંગ્રેજ સરકાર દિંગ બની ગઈ. એને અભિમાન હતું કે, પોતાના પક્ષે શેર જેવું સામર્થ્ય હતું. શેરની સામે સવાશેર સમી મેવાડની મર્દાનગી જોઈને મનોમન તો
૧૧૪
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
