________________
અગ્નિસંસ્કારના સમયે આહુતિ તરીકે હોમાઈ જવા સુધીની વફાદારી આ કૂતરાએ અદા કરી જાણી હતી.
વફાદારીની આવી અંતિમ સીમા સર કરી જાણનાર શ્વાન મોતીની વીતક-વાર્તા કંઈક આવી હતીઃ શિવાજીને સૈનિકો અને સેવકો જ કંઈ વફાદાર નહોતા મળ્યા. પશુ તરીકે હાથી, અશ્વ અને શ્વાન(કૂતરા) જેવાં પ્રાણીઓ પણ વફાદારીની અંતિમ સીમા સમાં મળ્યાં હતાં. એમાં એક કૂતરો તો ઇતિહાસાંકિત બની જવા પામ્યો. જે મોતીના હુલામણા નામે સંબોધાતો હતો! શિવાજીની કાયાના પડછાયા તરીકે સાથે ને સાથે રહેનાર મોતીએ એક વાર જંગલમાં ચિત્તાના સંભવિત હુમલાથી શિવાજીને આબાદ બચાવી લીધા હતા.
શિવાજી એક વાર ઝાડ નીચે આરામ કરવા આડા પડ્યા. મોતી જેવો જાગ્રત ચોકીદાર સાથે હોય, પછી કોઈ રાની પશુનો ડર રાખવાનો હોય ખરો? શિવાજી નિશ્ચિંત બનીને આરામની પળો માણી રહ્યા, પણ થોડી જ વાર પછી મોતી જોરજોરથી ભસવા માંડ્યો. આ રીતે ભસવા દ્વારા મોતી કોઈ વાર શિવાજીની ઊંઘ ઉડાડવામાં કારણ બનતો નહોતો. એથી જાગી ગયેલા શિવાજીએ જ્યાં આંખ ખોલી, ત્યાં જ મોતીના ભસવાનું કારણ જડી આવ્યું. થોડેક દૂર એક ચિત્તો છુપાઈને પોતાની ૫૨ હુમલો કરવાની તૈયારી કરી રહ્યો હતો, પોતાને એ ચિત્તાથી ચેતવવા જ મોતી જોરજોરથી ભસી રહ્યો હતો. એના અવાજથી જાગી ગયેલા શિવાજી સાવધ બની જતા, ચિત્તાની ચાલ નિષ્ફળ ગઈ, એ ચિત્તો જીવ લઈને દૂર દૂર ભાગી છૂટ્યો ને શિવાજી બાલબાલ બચી ગયા.
જો૨જો૨થી ભસીને કૂતરાએ જો શિવાજીની ઊંઘમાં ખલેલ ન પહોંચાડી હોત, તો કદાચ શિવાજીની જીવનબાજી સંકેલાઈ જવા પામી હોત. આ રીતે પોતાને મોતના મુખમાં કોળિયો બની જતાં આબાદ બચાવી લેનાર મોતીને શિવાજીએ વહાલથી પંપાળી પંપાળીને સ્નેહથી એ રીતે ભીંજવી દીધો કે, બીજાને એની ઈર્ષા જાગ્યા વિના ન રહે.
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૧૧૭
